NOS Nieuws - Algemeen

In de afgelopen drie jaar zijn 51.433 kinderen binnen Europa verdwenen uit asielzoekerscentra. Dat blijkt uit onderzoek van het journalistencollectief Lost in Europe in samenwerking met de Belgische media VRT, Knack en De Standaard. Van deze minderjarigen is onbekend waar ze zijn gebleven.

Het gaat om kinderen die zonder begeleiding naar Europa zijn gereisd en zich in een lidstaat hebben gemeld in een asielzoekerscentrum. Daar zijn ze na hun verdwijning als vermist geregistreerd. Meestal gaat het om kinderen tussen 12 en 18 jaar, maar ook hele jonge kinderen raken 'kwijt'.

Het aantal van ruim 50.000 is meer dan een verdubbeling ten opzichte van de drie jaar ervoor. In de periode van 2018 tot en met 2020 werden 18.292 vermissingen geregistreerd. De onderzoekers zien de laatste jaren een flinke toename van kinderen die uit Afghanistan komen, waar sinds 2021 de Taliban weer aan de macht zijn. Daarnaast heeft Oostenrijk nu meer zicht op de cijfers, en daar zijn de aantallen ook fors.

"Maar de werkelijke aantallen liggen veel hoger", zegt Geesje van Haren van journalistencollectief Lost in Europe. Van de 31 Europese landen waar gegevens zijn opgevraagd over deze vermissingen, leverden 16 landen die aan. Griekenland, Spanje en Frankrijk konden of wilden geen data verstrekken. "En dat zijn grote landen met enorme migratiestromen", benadrukt Van Haren.

Cocktail voor uitbuiting

Bovenaan de lijst staat Italië, met bijna 23.000 verdwenen minderjarigen. Dat land is vaak het eerste aankomstland in Europa en de jonge migranten hebben meestal een ander land van bestemming in gedachten, bijvoorbeeld omdat ze daar familie hebben.

Het komt ook voor dat migranten bewust onder de radar duiken, omdat ze liever in de illegaliteit leven dan dat ze terug moeten naar hun land van herkomst. Ook vallen ze regelmatig in handen van mensenhandelaren, waarna ze worden uitgebuit en moeten werken in de hennepteelt of prostitutie.

"Deze jongeren zijn daar enorm kwetsbaar voor, ook in Nederland", vertelt Van Haren. Hier werden in de afgelopen drie jaar 15.404 alleenstaande minderjarige asielzoekers geregistreerd. Van hen zijn er 850 verdwenen.

"In Nederland worden alleenreizende minderjarige asielzoekers opgevangen in hotels. Ze krijgen te weinig scholing, er is te weinig begeleiding en amper dagbesteding. Ze hebben geen geld en wel schulden. Het is dé cocktail voor uitbuiting."

Vingerafdrukken bijvijlen

Er zijn vergevorderde plannen om deze groep binnen Europa centraal te registreren. Het idee is om vingerafdrukken van de jongeren bij te houden. "Een hele goeie ontwikkeling", vindt Van Haren, maar ze plaatst ook kanttekeningen. "We kennen bijvoorbeeld verhalen van jongeren die onder druk van criminele organisaties hun vingerafdrukken moeten bijvijlen."

De oplossing ligt niet voor het grijpen. "We treden veel op tegen mensensmokkel aan de randen van Europa. Maar iets doen tegen mensenhandel, daar zijn we nog niet zo goed in."

Het lichaam dat gisterochtend in een uitgebrande schuur in Berkel en Rodenrijs is gevonden, is van een 20-jarige man uit Rotterdam. Ook zijn in de schuur spullen aangetroffen voor de productie van drugs, meldt de politie.

Zondag woedde er een grote brand in Berkel en Rodenrijs. Het vuur ontstond in een schuur en sloeg over naar een huis met een rieten dak. De brandweer had uren nodig om de brand onder controle te krijgen.

Volgens de politie waren er al snel vermoedens dat er sprake was van brandstichting. In de buurt van de schuur werden twee verdachten opgepakt: een 28-jarige man zonder vaste woon- of verblijfplaats en een Rotterdammer van 21.

De 13-jarige zoon van de eigenaar van de schuur vond het lichaam gisterochtend:

Het Openbaar Ministerie heeft een groot team van rechercheurs op de zaak gezet. Er wordt gezocht naar mensen met meer informatie en camerabeelden uit de omgeving van de uitgebrande schuur.

De Europese Commissie en nationale toezichthouders eisen van twintig vliegmaatschappijen dat ze misleidende duurzaamheidsclaims aanpassen.

De maatschappijen krijgen nu een maand om hun groene claims te onderbouwen of aan te passen. Gebeurt dat niet, dan kunnen er sancties volgen, zegt de Autoriteit Consument en Markt, de toezichthouder in Nederland.

Geen uitleg

De ACM zegt verschillende claims tegen te zijn gekomen:

Groene claims zijn vaak een marketingtrucje. 'Greenwashing' heet dat dan. NOS op 3 maakte er deze video over:

"Vliegen is en blijft een vervuilende manier van vervoer", zegt Cateautje Hijmans van den Bergh van de ACM. "Bedrijven moeten eerlijk en duidelijk zijn in hun communicatie over hun duurzaamheidsinspanningen. Alleen dan kunnen consumenten goede milieubewuste keuzes maken."

Om welke maatschappijen het gaat, is niet bekendgemaakt. "Er is voor gekozen in deze fase de namen niet te noemen", aldus een woordvoerder van de ACM.

Rechtszaak over KLM

Vorige maand nog oordeelde de rechter nog dat KLM misleidende groene claims heeft gedaan. Bij slogans als "Stap voor stap naar een duurzame toekomst" maakte KLM bijvoorbeeld niet concreet welke maatregelen het bedrijf had genomen op weg daarnaartoe.

Omdat KLM de gewraakte reclames niet meer gebruikt, hoefde het bedrijf niet te rectificeren van de rechter.

In België lijkt na dertig jaar een coldcasezaak te zijn opgelost. De politie van Oost-Vlaanderen heeft een 78-jarige man aangehouden voor de moord op zijn toenmalige vrouw in 1994. De vrouw, Annie De Poortere, verdween destijds spoorloos en was al die tijd vermist.

Afgelopen weekend werd in Sint-Martens-Latem per toeval bij graafwerkzaamheden een lichaam gevonden in een tuin vlak bij het ouderlijk huis van de vrouw. Vermoedelijk gaat het om De Poortere. Er wordt nog DNA-onderzoek gedaan om de identiteit definitief te achterhalen, maar de politie heeft al laten weten dat er aanwijzingen waren dat het De Poortere is.

Direct na de vondst werd de ex-man van de vrouw, Hans D., verhoord en aangehouden voor moord. De politie is opnieuw een onderzoek gestart naar wat er dertig jaar geleden gebeurd is.

Gedeeltelijke bekentenis

Volgens Belgische media heeft de aangehouden man een gedeeltelijke bekentenis afgelegd: "Ja, ik begroef Annie in de tuin", zou hij gezegd hebben. D. heeft niet toegegeven dat hij zijn vrouw ook om het leven heeft gebracht. Over hoe ze in 1994 aan haar eind is gekomen, bestaat dan ook nog geen duidelijkheid.

D. was de laatste die Annie De Poortere in leven gezien zou hebben. In 1999 verklaarde hij in een tv-programma dat hij op de dag van de verdwijning alleen boodschappen doen was en daarna naar een voetbalwedstrijd is gegaan. Toen hij 's avonds thuiskwam, was zijn vrouw volgens hem verdwenen.

D. liet zijn vrouw in 1999 "afwezig" verklaren. Dat is een juridische procedure die dezelfde gevolgen heeft als een overlijden. Hierdoor kan bijvoorbeeld een erfenis verdeeld worden of een huwelijk worden ontbonden.

Bij opgravingen in het huis van nazi-kopstuk Hermann Göring zijn de stoffelijke resten van meerdere mensen ontdekt, waaronder die van een baby. Bij alle lichamen ontbraken de handen en voeten.

De vondst werd gedaan door een Duits-Pools team in het voormalige nazi-hoofdkwartier Wolfsschanze in een bos in het noordoosten van Polen. Een van de onderzoekers zegt "totaal geschokt" te zijn.

Het team doet al lange tijd onderzoek in Wolfsschanze en komt geregeld bijzondere dingen tegen. Er werden al borden, gereedschap en andere persoonlijke bezittingen opgegraven.

Lichaam van een baby

Aangenomen werd dat het huis van Göring al volledig doorzocht was, maar toen een teamlid sporen van een houten vloer vond en begon te graven, werden al snel waterleidingen gevonden. Ongeveer tien centimeter onder de grond lag een stukje van een schedel.

De politie werd ingeschakeld, maar agenten vonden geen sporen van een recent misdrijf. Daarom mocht het onderzoeksteam verder graven. Uiteindelijk werden vijf lichamen gevonden, mogelijk van een familie. Het zijn drie volwassenen, een tiener en een baby. Hoe en wanneer zij daar begraven zijn, is nog niet duidelijk.

De onderzoekers zeggen in een video dat de doden waarschijnlijk zijn begraven toen het huis in het nazi-hoofdkwartier al gebouwd was. "Degenen die de waterleidingen hebben gelegd, hadden de lichamen anders moeten ontdekken." Het is mogelijk dat Göring zelf van de doden afwist.

Geen kleding

Het onderzoek van het Poolse Openbaar Ministerie loopt nog en er zijn nog geen resultaten bekend. Het onderzoeksteam durft niet met zekerheid te zeggen dat de vijf mensen slachtoffer zijn geworden van de nazi's.

"Het zou ook kunnen dat de lichamen pas na de Tweede Wereldoorlog zijn gedumpt." Het gaat dan wellicht om een meervoudige moord die niets met de nazi's te maken heeft.

Bij de opgravingen zijn geen resten van kleding of sieraden gevonden. Dat zou kunnen betekenen dat de lichamen naakt zijn begraven.

Waarom de lichamen geen handen en voeten meer hebben, is niet duidelijk. Het lijkt waarschijnlijk dat de lichaamsdelen zijn geamputeerd, maar het zou kunnen dat de botten door de jaren heen zijn opgelost, zeggen de onderzoekers.

Reichsmarschall

Niet alleen Hermann Göring verbleef in het nazi-hoofdkwartier Wolfsschanze; ook Adolf Hitler zat daar een groot deel van de Tweede Wereldoorlog. Het hoofdkwartier bestond uit een aantal bunkers en gebouwen in dichtbebost gebied. Daardoor was de plek lastig aan te vallen.

Toch werd de locatie Hitler bijna fataal toen er op het complex in de zomer van 1944 een aanslag op hem werd gepleegd, maar hij hield daar slechts lichte verwondingen aan over.

Hermann Göring was sinds 1940 Reichsmarschall, de hoogste militaire rang in nazi-Duitsland. Na de oorlog werd hij veroordeeld tot de doodstraf en zou hij opgehangen worden. Een dag voor het vonnis zou worden uitgevoerd, maakte hij zelf een einde aan zijn leven.

Het is vandaag precies vijftien jaar geleden dat Nederland tijdens Koninginnedag werd opgeschrikt door een aanslag. Tijdens de optocht van de koninklijke familie reed Karst T. met een auto door een groep toeschouwers die langs de kant van de weg stond te kijken.

Acht mensen kwamen om het leven. Toenmalig burgemeester Fred de Graaf van Apeldoorn blikt bij Omroep Gelderland terug op die gitzwarte dag. De oud-burgemeester heeft de bewuste dag, 30 april 2009, nog scherp op het netvlies. Hij noemt de gebeurtenissen het ingrijpendste dat hij heeft meegemaakt in zijn tijd als burgemeester.

"Ik werd ijzig koud", vertelt oud-burgemeester De Graaf:

De Graaf zat samen met de koninklijke familie in een open bus. "Ik hoorde een geweldige knal en ik denk: Oh jee, daar stort een tribune in ofzo." Maar het was T. die met zijn auto zeventien mensen schepte en tegen het standbeeld De Naald tot stilstand kwam. "De koningin en ik zijn blijven zitten. Voor hetzelfde geld waren er meerdere daders. De koningin trok wit weg, ik ook, denk ik."

"De chauffeur van de bus kreeg de opdracht om gas te geven en snel richting het paleis te rijden. De kindjes stonden langs de kant van de oprijlaan en hadden natuurlijk nog niks gezien", herinnert hij zich.

Afgelast

Daarna stond de burgemeester voor de moeilijke beslissing om de rest van de festiviteiten af te gelasten. "Dan sta je echt alleen. Er is op dat moment niemand anders. Dan sta je voor het paleis en moet je aankondigen dat het einde oefening is."

Achteraf gezien was dat geen makkelijke keuze, zegt hij. "Je draait vanaf dat moment op intuïtie. Ik werd ijzig koud en ik ging in een soort overlevingsstand om de dingen te doen die ik als burgemeester moest doen. Pas de volgende ochtend, toen ik de verschrikkelijke foto's en de krantenkoppen las, kwam de emotie los."

De Europese Commissie richt zijn pijlen op socialemediagigant Meta. Er zijn zorgen dat de maatregelen die de techgigant rondom de Europese verkiezingen heeft genomen, onvoldoende zijn. De urgentie is groot: de verkiezingen voor het Europees Parlement zijn over ruim een maand.

De zorgen gaan onder meer over de verspreiding van Russische desinformatie via advertenties, het onderdrukken van politieke content en manieren om te monitoren wat er op Facebook en Instagram rondgaat. Tegen The New York Times zegt Meta dat het een "goed proces heeft voor het detecteren en beperken van risico's" op zijn platforms.

Onder de DSA, de Digitale Dienstenwet, die sinds vorig jaar geldt, worden er nu onderzoeken opgestart naar vier mogelijke overtredingen. Het zijn het vijfde en zesde onderzoek dat de commissie onder de nieuwe wet is begonnen.

Misleidende advertenties

Allereerst gaat het om het modereren van advertenties op de platforms van Meta. De commissie vermoedt dat de maatregelen die het bedrijf heeft genomen, niet voldoende effect hebben. Het gaat onder meer om reclames die worden gemaakt met behulp van generatieve AI (kunstmatige intelligentie), in het bijzonder zogeheten deepfakes. Dit zijn bijvoorbeeld afbeeldingen of video's die met behulp van AI zijn gemanipuleerd.

De commissie heeft aanwijzingen voor misbruik, onder meer in Russische beïnvloedingscampagnes. "Dit verdient zorgvuldig onderzoek vanwege de impact die het kan hebben op de verkiezingen", zegt een bron bij de Europese Commissie.

Daarbij wordt het verband gelegd met pro-Kremlin-netwerk 'Doppelganger', dat op Facebook via advertenties Kremlin-narratieven verspreidt. Het netwerk bestaat al langer en kwam voor het eerst in 2022 aan het licht, maar de impact blijkt nu groter dan gedacht, constateerde non-profitorganisatie AI Forensics deze maand. Advertenties zijn verspreid in zestien EU-landen, waaronder Frankrijk en Duitsland.

Illegale content melden

De tweede overtreding gaat over berichten die worden geplaatst door gebruikers, en dus geen geld kosten. De commissie verdenkt het bedrijf ervan standaard de zichtbaarheid van politiek getinte berichten te beperken.

Daarbij lijkt Meta ook niet voldoende uit te leggen wat het als politieke content ziet en hoe de moderatie in zijn werk gaat. Volgens de commissie is er bewijs dat accounts met veel politieke content minder worden aangeraden door het algoritme. Dit alles is mogelijk niet in lijn met het bieden van transparantie, een vereiste in de DSA.

De derde overtreding gaat over de mogelijkheden voor de buitenwereld - zoals onafhankelijke onderzoekers en journalisten - om te monitoren hoe Facebook en Instagram werken. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om de vraag welke berichten en accounts viral gaan en waardoor.

Daarvoor heeft Meta al jaren een speciaal dashboard, CrowdTangle. Maar uitgerekend dat dashboard wordt dit jaar uitgefaseerd. De commissie wil binnen vijf dagen uitleg van Meta hierover, met antwoord op de vraag hoe ze de zorgen van de commissie willen wegnemen.

Als laatste noemt de commissie tekortkomingen in de manier waarop gebruikers illegale content op de platforms kunnen melden.

Aanpassingen vergen tijd

De bron bij Europese Commissie benadrukt dat het niet zo is dat Meta niks doet. "We willen niet de verkeerde indruk wekken. Maar er zijn nog altijd wel belangrijke tekortkomingen in het veilig houden van verkiezingen."

Er is geen tijdlijn voor hoe het nu verder gaat. "Er is veel contact", meldt de bron. "We hebben vandaag en de rest van de week afspraken met hen gepland staan, gezien de urgentie." Daarbij wordt overigens ook benadrukt dat sommige aanpassingen die de commissie vraagt meer tijd vergen. "Dat kunnen ze waarschijnlijk niet in een dag aanpassen, want als dat wel zo was hadden ze het waarschijnlijk al gedaan."

Als alle vermoedens worden bewezen gaat het in totaal om het overtreden van dertien wetsartikelen uit de DSA. En dat kan leiden tot hoge boetes, tot wel 6 procent van de wereldwijde jaaromzet. In het geval van Meta is dat omgerekend zo'n 7,5 miljard euro.

De Britse koning Charles heeft voor het eerst sinds bekend werd dat hij kanker heeft een werkbezoek afgelegd. Charles bezocht samen met zijn vrouw koningin Camilla een kankercentrum in Londen. Daar werd gesproken met patiënten die chemotherapie krijgen.

In februari legde Charles zijn werk tijdelijk neer, nadat artsen hadden ontdekt dat hij kanker heeft. Welke vorm van kanker dat is, is nooit bekendgemaakt.

Weinig details

Buckingham Palace heeft nauwelijks details vrijgegeven over de gezondheidstoestand van de koning. Wel is bekend dat de ziekte in een vroeg stadium werd ontdekt en dat de medische behandeling nog niet helemaal is afgerond.

De komende weken heeft Charles meer afspraken op de agenda staan. Wel zullen die worden aangepast "om de risico's voor zijn verdere herstel tot een minimum te beperken". In juni ontvangt het koningspaar de keizer en keizerin van Japan.

Charles is koning sinds september 2022, toen zijn moeder koningin Elizabeth overleed. In mei vorig jaar werd hij officieel gekroond.

Prinses Catherine

In maart van dit jaar maakte Charles' schoondochter prinses Catherine in een videoboodschap bekend dat ook zij kanker heeft. Ook bij haar is onduidelijk om welke vorm het gaat.

In het noordoosten van Londen heeft een man met een zwaard mensen op straat aangevallen. Daarbij is een jongen van 14 om het leven gekomen, meldt de politie. Vier mensen liggen gewond in het ziekenhuis.

De verdachte zou vanochtend met een auto zijn ingereden op een huis in de buitenwijk Hainault. Hij stapte uit met een zwaard en viel twee agenten en verschillende mensen op straat aan.

Een man van 36 werd door agenten overmeesterd met een stroomstootwapen. De politie denkt niet aan een terreurdaad en zegt dat de man alleen handelde. Over zijn motief is verder niets bekend.

Een getuige zegt tegen Sky News dat een van zijn buren een telefoon in handen gedrukt kreeg van de verdachte en "zijn locatie moest doorgeven aan degene aan de andere kant van de lijn".

Volgens de getuige haalde de verdachte van 36 vervolgens een zwaard uit de achterkant van zijn broek. Daarna zag hij hoe de jongen van 14 werd doodgestoken. "Ik zal het gezicht van die jongen nooit vergeten."

Beelden van deurbelcamera's

Koning Charles heeft zijn medeleven betuigd. In een verklaring van Buckingham Palace staat dat hij gevraagd heeft om volledig op de hoogte te worden gehouden. "Hij leeft mee met alle slachtoffers."

Op X schrijft premier Sunak dat hij geschrokken is van het incident. "Mijn gedachten gaan uit naar de betrokkenen en hun families." Ook bedankt hij de hulpdiensten voor hun "uitzonderlijke moed" ter plaatse.

De burgemeester van Londen, Sadiq Khan, roept mensen op beelden van mobiele telefoons en deurbelcamera's te delen met de politie. In de wijk zijn extra agenten op de been om mensen die willen vertellen wat ze hebben gezien te woord te staan.

De laatste maanden is een recordaantal zeehonden opgevangen in de drie grote zeehondencentra van Nederland. Dit jaar alleen al zijn er 38 dieren binnengebracht bij opvangcentra Pieterburen, A Seal en Ecomare. In heel 2023 waren het er 40.

Er zijn verschillende mogelijke oorzaken voor de plotselinge stijging, maar strandingscoördinator Emmy Venema van Pieterburen maakt zich vooral zorgen over het hoge aantal verstrikkingen. "Dat zal ook nog wel flink oplopen dit jaar."

Volgens haar zijn de meeste dieren die nu worden binnengebracht jonge grijze zeehonden die verstrikt zijn geraakt in netten. Ook komt ze veel dieren tegen die last hebben van zwerfafval.

Deze zeehond werd zaterdag gevonden met een touw om de nek; nu gaat het weer beter:

Het schrijnendste geval was dit jaar een zeehond met een nylondraad om zijn nek en om een flipper. "Zo'n draad in de nek kunnen we vaak wel behandelen omdat daar veel vet zit. Dat zit niet om de flipper. Om die reden moesten we deze zeehond dan ook laten inslapen."

Verder kwamen de medewerkers van Pieterburen dit jaar een aardappelzak, een frisbee, een deksel van een plastic ton en een T-shirt tegen waarin de zeehonden verstrikt waren geraakt.

Er is niet één duidelijke oorzaak aan te wijzen voor de toename van het aantal verstrikkingen. Volgens Pieterburen komt het vooral door de grote hoeveelheid zwerfafval in zee, dat door het onstuimige weer van de afgelopen tijd is losgekomen van de bodem.

Volgens zeehondenonderzoeker Sophie Brasseur van de Wageningen Universiteit is een combinatie van meerdere oorzaken logisch. Zo wordt de Noordzee de afgelopen jaren intensiever gebruikt voor scheepvaart en windmolens.

De veranderingen in en op zee zouden effect kunnen hebben op de zeehond, omdat er simpelweg minder ruimte is voor de dieren. Vooral de gewone zeehond lijkt daar last van te hebben.

Brasseur ziet geen aanwijzingen voor ziektes onder de zeehondenpopulatie, wat weer effect zou kunnen hebben op een verandering in gedrag en de populatie. "Maar daar hebben we nog geen goed onderzoek naar gedaan, dus dat moet nog wel gebeuren."

De ontwikkeling naar minder gewone zeehonden en de stijging van het aantal verstrikkingen baren deskundigen wel zorgen, want als de populatie daalt heeft dat ook gevolgen voor ons ecosysteem.

"De zeehond is een van de grootste predatoren", vertelt onderzoeker Brasseur. "Hij eet allerlei soorten vis, die anders niet gegeten worden. Hij heeft ook geen natuurlijke vijanden. Ze zorgen dus voor evenwicht in het systeem."

Afgelegen plekken

De drie grote opvangcentra doen er alles aan om de zeehondenpopulatie op peil te houden, zegt Emmy Venema. Zij denkt dat het werkelijke aantal zeehonden dat verstrikt raakt nog veel hoger ligt, omdat ze nu afhankelijk zijn van meldingen die mensen doen. De zeehonden die op afgelegen plekken op zandbanken liggen, worden niet opgemerkt.

Om die reden hebben Pieterburen, Ecomare en A Seal twee jaar geleden het zogeheten Seal Response Team opgericht. Het team gaat met artsen en verzorgers in een boot op zoek naar gestrande en verstrikte zeehonden op de zandbanken.

Bij gebrek aan apparatuur en geld worden medische apparaten en andere spullen geleend. De drie opvangcentra hopen door middel van crowdfunding eigen spullen bij elkaar te krijgen. "Zodat we de zwakke en gestrande dieren zo goed mogelijk kunnen helpen", aldus Venema.

Het Wetterskip Fryslân stapt naar de Raad van State vanwege de plannen van het Canadese bedrijf Vermilion Energy voor het verlengen en uitbreiden van de gaswinning bij het dorp De Blesse.

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) heeft de plannen goedgekeurd, maar het waterschap is het daar niet mee eens en gaat ertegen in beroep. De provincie Friesland en de gemeenten Weststellingwerf en Westerveld (Drenthe) hebben zich bij het waterschap aangesloten.

Het gasveld bij De Blesse ligt in de Friese gemeente Weststellingwerf, op de grens van Drenthe, Friesland en Overijssel. In de grensregio wordt door Vermilion Energy in meerdere kleine velden naar gas geboord. In 2022 diende het bedrijf bij het ministerie van Economische Zaken een verzoek in om de productie bij De Blesse te verlengen en ook te verhogen.

Bodemdaling

De staatssecretaris stemde vorig jaar november in met het gewijzigde winningsplan, maar verschillende lokale overheden, zoals het Wetterskip Fryslân, zijn fel tegen de gaswinning in het gebied.

Ze zijn bezorgd over de gevolgen en wijzen op het risico van bodemdaling en de mogelijke gevolgen voor natuur, mens en milieu. De waterstanden ten opzichte van het maaiveld kunnen veranderen door bodemdaling. Bij dalende waterkeringen neemt de kans op overstromingen toe.

Volgens RTV Drenthe is het voor het eerst dat het Wetterskip Fryslân naar de Raad van State stapt.

Acht centimeter

Bij iedere aanvraag voor de winning van gas moet vooraf in kaart zijn gebracht hoe de bodem maximaal kan dalen en wat de gevolgen zijn voor onder andere het watersysteem. De verwachting van de bodemdaling in het gebied is in de plannen voor De Blesse met enkele centimeters bijgesteld.

Sinds de start van de gaswinning in 1999 is de bodem er naar schatting vier centimeter gedaald. Bij de laatste plannen gaat Vermilion uit van een maximale daling van acht centimeter.

Het gaswinningsgebied bij De Blesse ligt tussen de hoge Drentse zandgronden en de lagergelegen Friese veenpolders. Bodemdaling kan hier dus voor problemen zorgen, zegt Joca Jansen, hydroloog bij het Wetterskip Fryslân.

"Als er meer water wegtrekt uit de hoger gelegen gebieden, wordt het daar steeds droger. In de lager gelegen gebieden wordt het juist steeds lastiger om het droog te houden, want daar gaat juist meer water naartoe." Dit kan leiden tot droogte- of natschade, zegt Jansen.

Waterpeil aanpassen

Bij de winning van gas gaat het ministerie ervan uit dat het waterschap het waterpeil kan aanpassen om de gevolgen van de gaswinning te compenseren. Maar volgens Wetterskip Fryslân-bestuurder Remco van Maurik gaat dat niet zomaar.

"We beseffen dat het systeem aan zijn eind is en dat we dat niet nog meer moeten gaan belasten", zegt hij, doelend op het waterbeheer. "We zijn bezig met allemaal landelijke en regionale programma's om het leefbaar te houden. Dit komt er dus nog bovenop en daarmee tast je het systeem nog meer aan."

Schade onherstelbaar

Er zijn voor deze problemen wel maatregelen te verzinnen, zegt hij, "maar alles wat technisch mogelijk is, is wellicht onbetaalbaar of onwenselijk". Vermilion vergoedt volgens afspraken alle maatregelen die waterschappen in de regio moeten nemen. Toch is Wetterskip Fryslân er niet gerust op, omdat de schade volgens het waterschap onherstelbaar is.

De gevolgen van de gaswinning zijn niet alleen een probleem voor het waterschap, maar voor de hele regio, zegt Van Maurik. "Als je de bijvoorbeeld de verdroging in Drenthe wil tegengaan moet je daar water houden en naartoe brengen. Dat kost heel veel geld. Meer geld dan we met deze gaswinning gaan verdienen."

Schoenenwinkel Sacha sluit het merendeel van de 32 filialen in Nederland. Dat bevestigt het bedrijf na berichtgeving van Hart van Nederland.

"Het verdienmodel van fysieke winkels staat onder druk door stijgende kosten, zeker sinds covid", zegt Cecile Termeer van de Termeer Groep, het moederbedrijf van Sacha. "Je ziet een verdere beweging naar online shoppen. We hadden laatst bijvoorbeeld een schoen die viral ging op Tiktok, die was binnen twee dagen online uitverkocht."

Hoeveel winkels er precies overblijven, is nog niet bepaald. De sluitingen gaan volgens de Termeer Groep niet gepaard met gedwongen ontslagen. "Personeel kan herplaatst worden, dat is heel prettig", zegt Termeer. Medewerkers kunnen terecht bij Sissy-Boy en Manfield, andere ketens van het bedrijf.

Wanneer de Sacha-winkels sluiten, is nog niet precies bepaald en kan ook verschillen per filiaal.

Kinderen jonger dan 13 jaar mogen in Nice vanaf morgen niet meer alleen op straat lopen tussen elf uur uur 's avonds en zes uur in de ochtend. De Franse gemeente stelt dan een avondklok in voor kinderen.

Aanleiding is een reeks gewelddadige incidenten in Frankrijk waarbij jongeren betrokken waren. Zo overleed begin deze maand een jongen van 15 uit Viry-Châtillon, vlak onder Parijs, nadat hij in elkaar was geslagen door een groepje jongeren. Dit weekend werd een 15-jarige jongen doodgestoken in Châteauroux. Een leeftijdsgenoot is opgepakt.

In 2009 was er ook al een avondklok voor kinderen in Nice. Volgens de burgemeester is het nu opnieuw nodig. Kinderen die na 23.00 uur toch alleen op straat zijn, kunnen een boete krijgen van 750 euro. Ook wordt er nagedacht om de maatregel in te voeren voor 14-, 15-, of 16-jarigen.

Meer avondklokken

Nice is niet de enige plek waar zo'n avondklok geldt. Sinds vorige week mogen minderjarigen in Pennes-Mirabeau bij Marseille niet meer 's nachts de straat op en ook in het overzeese Franse gebiedsdeel Guadeloupe is dat het geval.

Béziers, in het zuiden van het land, voerde deze maand ook een avondklok in die geldt in het centrum van de stad en twee andere wijken. Perpignan denkt nog na over eenzelfde soort maatregel.

Frankrijk worstelt al langer met gewelddadige incidenten waarbij jongeren zijn betrokken. Twee weken geleden presenteerde premier Attal een pakket met maatregelen voor het onderwijs.

Zo moeten leerlingen tussen acht uur 's ochtends en zes uur 's avonds op school blijven en kinderen die zich misdragen krijgen een aantekening in hun dossier. Ouders moeten een contract ondertekenen waarin ze goed gedrag beloven. Als dat contract niet wordt nageleefd, dan kunnen de ouders een taakstraf krijgen.

Niet meer jeugdcriminaliteit

Volgens critici zijn maatregelen zoals een avondklok vooral een manier voor rechtse burgemeesters om zich te profileren. Uit cijfers blijkt dat de jeugdcriminaliteit in Frankrijk niet toeneemt. Ook zijn er geen cijfers over de effectiviteit van avondklokken.

De burgemeester van Béziers, Robert Ménard, neemt vaker beslissingen voor zijn stad die de tongen losmaken. Zo kwam hij vorig jaar met een plan om hondeneigenaren die de drollen van hun dier niet opruimen op te sporen met het dna van hun hond.

Iraanse veiligheidsdiensten hebben het 16-jarige meisje Nika Shakarami twee jaar geleden aangerand en vermoord. Dat zegt de BBC, dat geheime documenten in handen heeft en maanden onderzoek deed naar de zaak.

Nika Shakarami verdween op 20 september 2022 in de Iraanse hoofdstad Teheran nadat zij mogelijk had meegedaan aan een protest tegen het regime. De protesten waren door het hele land en ontstonden nadat Mahsa Amini door de religieuze politie was doodgeslagen omdat ze haar verplichte hijab (hoofddoek) niet goed zou hebben gedragen.

Het lichaam van Shakarami werd negen dagen later gevonden. Volgens de lezing van het Iraanse regime was ze overleden door zelfmoord.

Undercoveragenten

De BBC meldt nu dat die lezing niet klopt. De Britse omroep beschijft in detail wat er de laatste uren voor Shakarami's dood is gebeurd. Uit de geheime documenten, gericht aan de opperbevelhebber van de Revolutionaire Garde, blijkt dat Shakarami al voordat ze verdween in de gaten werd gehouden door undercoverdiensten. Zo werd de tiener voor haar verdwijning gefilmd tijdens een protest waar ze hijabs in brand stak, terwijl anderen om haar heen "dood aan de dictator" scandeerden.

Een van de undercoveragenten, vermomd als demonstrant, probeerde Shakarami te arresteren, maar ze wist te vluchten. Een uur later werd ze alsnog gearresteerd en in een busje gezet.

De undercoveragenten zochten vervolgens een gevangenis om Shakarami naartoe te brengen, maar kregen meermaals 'nee' te horen. Het hoofdkwartier van de Revolutionaire Garde beval de agenten om Shakarami naar de beruchte Evin-gevangenis te brengen.

Mishandeld en aangerand

Volgens de agenten, van wie de BBC alle namen heeft, schreeuwde en vloekte Shakarami constant en werd ze in de donkere achterbak van het busje aangerand en mishandeld met knuppels en tasers. Ondanks dat ze geboeid was en sokken in haar mond had, wist ze terug te vechten. In de verklaring zegt een van de undercoveragenten dat hij zichzelf moest verdedigen.

Shakarami overlijdt uiteindelijk in het busje, waarna haar lichaam wordt gedumpt. Een agent omschrijft dat haar gezicht "er niet goed uit zag" en dat ze het bloed op haar hoofd nog hebben verwijderd.

Een maand na de dood van Shakarami meldde de Iraanse staatstelevisie dat na onderzoek was gebleken dat de tiener van een gebouw was gesprongen. De familie van Shakarami vertelde dat ze het lichaam in het mortuarium maar enkele seconden mochten zien. Ook werd een tante gedwongen op tv te zeggen dat Shakarami zelfmoord had gepleegd.

Iran antwoordt niet

Het lichaam van het meisje werd overgebracht naar het geboortedorp van haar vader, maar zou later door de Iraanse geheime dienst zijn verplaatst, meldt de BBC. Op vragen van de Britse omroep is door de Iraanse autoriteiten niet gereageerd.

Bij de grootschalige, maandenlange protesten in 2022 grepen Iraanse ordediensten regelmatig hard in en werden duizenden mensen opgepakt. Volgens mensenrechtenorganisaties zijn er vijfhonderd demonstranten omgekomen. Deze maand maakte Iran bekend de hoofddoekplicht strenger te gaan handhaven. Ook dat leidde tot protesten.

Het metershoge beeld van een gasmolecuul dat sinds 2009 in de middenberm van de A7 bij het Groningse Kolham staat, gaat daar weg. Rijkswaterstaat zegt tegen RTV Noord dat het beeld weg moet vanwege groot onderhoud aan de snelweg.

De Gasmolecule werd vijftien jaar geleden onthuld door koningin Beatrix. Het was een cadeau van de Gasunie, Gasterra en de NAM aan de toenmalige gemeente Slochteren, ter viering van de ontdekking van aardgas in Groningen, toen vijftig jaar geleden. Dat werd groots gevierd.

Het beeld is al enige tijd onderwerp van discussie. Sinds het winningsgebied geteisterd wordt door aardbevingen, kijken veel mensen negatiever naar het beeld, stelt RTV Noord. Het beeld van acht meter hoog werd meerdere keren beklad met verf. De laatste keer was vorige week, toen werd er een scheur op een van de bollen geschilderd.

Bij hoge uitzondering

Dat het beeld van de gasmolecuul nu verdwijnt van de A7, heeft niets te maken met die discussie, benadrukken de betrokken partijen. De sculptuur van kunstenaar Marc Ruygrok krijgt mogelijk een nieuwe locatie. "Op dit moment is het proces in volle gang en kunnen we geen nadere uitspraken doen over de mogelijke uitkomst van deze gesprekken", staat in een verklaring van de gemeente.

Ruygrok vermoedt dat Rijkswaterstaat bij nader inzien geen kunstwerk in de middenberm van de snelweg wil. "Dat is destijds bij hoge uitzondering gebeurd. Ze zouden dat het liefst terugdraaien, omdat andere partijen mogelijk ook gebruik willen maken van de middenberm van een snelweg. En het beeld is controversieel geworden, dus het is niet zo gek als je gedachten die kant op gaan", zegt hij.

Nabestaanden van Nederlanders die in de oorlog hebben gecollaboreerd met de Duitsers vrezen de totale digitalisering van informatie over hun voorouders. Vanaf 2025 moeten de dossiers volgens de Archiefwet beschikbaar zijn en volledig kunnen worden ingezien. Sommige kinderen zijn bang dat het leidt tot verkeerde interpretaties en sensatiezucht.

De nabestaanden pleiten daarom voor een behoedzame openbaarmaking van de informatie, door die bijvoorbeeld eerst alleen inzichtelijk te maken in bibliotheken, stadhuizen en archieven. Zo gaat de drempel wat omhoog en dat kan voorkomen dat mensen in een lollige bui hun buurman googelen, zeggen de nabestaanden.

Het collaboratie-archief omvat bijna vier kilometer aan papier en 30 miljoen documenten: persoonlijke foto's, dagboeken en brieven van Nederlanders die in de oorlog heulden met de vijand. Ook zitten in de dossiers belastende verklaringen van buren, vrienden en bekenden. Sinds februari vorig jaar wordt dit gevoelige archief gedigitaliseerd.

Een beetje voorzichtig

Het is de eerste keer dat nabestaanden van collaborateurs eisen naar buiten brengen. Gisteren stuurden ze een statement rond, nadat ze er al langer over hadden gesproken met onder meer het Nationaal Archief en vertegenwoordigers van het verzet en de Joodse gemeenschap.

Jeroen Saris is voorzitter van de Werkgroep Herkenning en vertelt dat het standpunt over de digitalisering het afgelopen jaar iets is veranderd. Waar de digitalisering voorheen werd aangemoedigd door de werkgroep, bleek uit gesprekken met nabestaanden dat ze de documenten liever gefaseerd zien verschijnen.

"We hebben reacties op de digitalisering gepeild bij de nabestaanden en daar merkten we een zekere terughoudendheid", vertelt Saris. "Als je het iets rustiger aan doet, kan je de effecten en reacties zien en kijken hoe je daarmee omgaat. Dat vinden wij een menselijker manier als het gaat om gevoelige informatie zoals grote familiegeheimen."

Saris staat overigens volledig achter de openbaarmaking. "Alleen op die manier kunnen we onderzoeken wat er die periode is gebeurd", vertelt hij. Dat vinden alle nabestaanden die hij heeft gesproken, geen van allen is tegen openbaarmaking van de stukken. Sommigen vrezen alleen de manier waarop dat gebeurt. "Het moet, maar doe het alleen een beetje voorzichtig", zegt Saris.

Schrijnende gevallen

De Werkgroep Herkenning pleit daarom voor de mogelijkheid om in beroep te gaan tegen de online beschikbaarheid van een familiedossier. Bijvoorbeeld wanneer er sprake is van schrijnende gevallen, zoals verraad binnen een familie. De organisaties die bezig zijn met de digitalisering zeggen de voorstellen van de werkgroep te zullen bekijken.

Als het allemaal loopt zoals in eerste instantie gedacht, moet het Centraal Archief Bijzondere Rechtpleging (zoals het archief officieel heet) in 2027 volledig gedigitaliseerd zijn.

Nu is het nog zo dat geïnteresseerden de dossiers alleen kunnen inzien op een studiezaal als ze kunnen bewijzen dat de persoon is overleden of dat ze toestemming hebben van de betreffende persoon. Er mogen geen kopieën worden gemaakt van de documenten.

In 2025 vervallen de beperkingen op openbaarheid. Het archief gaat dan open, voor zover dit volgens AVG-privacyregels is toegestaan en dan zal het digitaal en online te raadplegen zijn.

Wie op 4 mei aanwezig wil zijn bij de Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam moet zich vooraf aanmelden. Dat heeft het Nationaal Comité 4 en 5 mei bekendgemaakt. Via de website herdenkingopdedam.nl kunnen mensen sinds vanochtend gratis een reservering maken.

De maatregel is het gevolg van de beslissing van de burgemeester van Amsterdam en de politie om minder mensen toe te laten bij de herdenking en de kranslegging: 10.000 in plaats van zo'n 20.000. Dat is besloten vanwege de toegenomen spanning in de maatschappij en een grote actiebereidheid, zei burgemeester Halsema deze maand.

Met het reserveringssysteem wil de gemeente voorkomen dat "kwetsbare mensen" en mensen die van ver komen straks geen plek kunnen vinden op de Dam. Bij aankomst op de Dam worden bezoekers gefouilleerd, zoals al bekend was.

Museumprotest

Vorige maand werd de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in de hoofdstad verstoord door protestacties, waarbij volgens verschillende getuigen ook antisemitische leuzen te horen waren. Er werd gedemonstreerd vanwege het bezoek van de Israëlische president Herzog. Zijn komst lag gevoelig door de oorlog in Gaza.

De punten van de Nederlandse vakjury bij het Eurovisie Songfestival komen dit jaar vanuit Leeuwarden. Op zaterdag 11 mei presenteert influencer en oud-songfestivalpresentator Nikkie de Jager (NikkieTutorials) de Nederlandse douze points rechtstreeks vanaf het Oldehoofsterkerkhof in de Friese hoofdstad, waar op dat moment duizenden mensen op grote schermen naar de finale van het Songfestival kunnen kijken.

De eenmalige verhuizing naar Leeuwarden is volgens AVROTROS, de omroep achter het Songfestival, een logische keuze vanwege de band met Joost Klein, die voor Nederland optreedt op het liedjesevenement. Klein is geboren in Leeuwarden en een trotse Fries. Zo kreeg hij internationale bekendheid door z'n nummer Friesenjung.

Nikkie de Jager noemt het geven van de punten een droom die uitkomt. "Toen ik in 2021 het festival mocht presenteren, bleef er altijd nog een kleine wens over: de punten! Nu mag ik eindelijk die befaamde woorden uitspreken: 'Our twelve points go to...'."

Verhuizing naar Leeuwarden

Het is al jaren traditie dat er in de finale van het Eurovisie Songfestival wordt geschakeld naar (meestal de hoofdsteden van) alle deelnemende landen voor het bekendmaken van de jurypunten. De afgelopen edities kwamen de Nederlandse punten altijd uit Hilversum, waar een bekende Nederlander in een studio klaarstond om de resultaten bekend te maken. Vaak was op de achtergrond de hoge tv-toren van Hilversum te zien of het Instituut voor Beeld en Geluid.

Vorig jaar deed zangeres en oud-songfestivaldeelnemer S10 dat namens Nederland:

"Dat kan beter", dacht oud-presentator Sipke Jan Bousema toen hij afgelopen november hoorde dat zanger Joost Klein dit jaar namens Nederland naar het Songfestival gaat. Daarom stampte hij samen met de provincie Friesland, de gemeente Leeuwarden en een aantal andere organisaties de 'Europaparty' uit de grond. Ongeveer zesduizend mensen kunnen op de finaleavond op het Oldehoofsterkerkhof samen de finale kijken.

Tegelijk hoopten ze omroep AVROTROS te overtuigen de puntentelling ook naar Leeuwarden te verhuizen en dat is dus gelukt. "Dat AVROTROS ons idee omarmt, is fantastisch", zegt Bousema. "Het is voor het eerst in Nederland dat het op deze manier gebeurt. Uniek en origineel, dat is Joost en dat zit in het Friese dna."

Tweede halve finale

Wethouder Hein Kuiken van de gemeente Leeuwarden voegt daaraan toe: "Dat Joost de finale haalt, is voor ons altijd een no brainer geweest. Dat we Joost vanuit zijn geboortestad mogen toejuichen en dat de officiële puntentelling hier vandaan komt, maakt de cirkel rond."

De 68e editie van het Eurovisie Songfestival begint volgende week dinsdag. Joost Klein doet namens Nederland mee in de tweede halve finale op donderdag 9 mei. Hij treedt daarin op als allerlaatste. Volgens de peilingen gaat Klein het goed doen op het Eurovisie-podium; de wedkantoren schatten op dit moment in dat de derde plaats haalbaar is.

Gister vertrok Joost Klein vanaf Schiphol naar Malmö voor de repetitieweek:

Bij Kommerzijl in Groningen is vannacht een aardbeving gemeten met een kracht van 1,8. Dat gebeurde rond 00.50 uur, meldt het KNMI.

Eerder meldde het meteorologisch instituut dat het ging om een beving met een kracht van 2,2. Dat getal werd later bijgesteld. De beving werd geregistreerd op een diepte van 3 kilometer. Anderhalf uur later volgde nog een lichte beving met een kracht van 0,7.

Het KNMI zegt dat het gaat om een aardbeving met een niet-natuurlijke oorzaak, in dit geval trillingen van de aarde door gaswinning. Het is niet duidelijk of deze aardbeving gevoeld is door inwoners. De beving zat wat kracht betreft op de rand van wat voelbaar is.

Gistermiddag was er ook al een aardbeving in Groningen. Die was bij Usquert en had een kracht van 1,5.

Gaskraan dicht

Hoewel de gaskraan in Groningen deze maand definitief dichtging, zijn de aardbevingen daarmee nog niet voorbij. Dat komt door ondergrondse drukverschillen die zijn ontstaan door de jarenlange gaswinning. Wel neemt het aantal aardbevingen af door de sluiting van het gasveld. Op het dieptepunt in 2013 vonden de meeste bevingen plaats: 119 alleen al in Groningen, waarvan er 30 een kracht hadden van meer dan 1,5.

Op 11 april was er nog een goed voelbare beving in de omgeving van het dorp Zeerijp.

Air France-KLM heeft het afgelopen kwartaal het grootste verlies geboekt sinds de coronacrisis: 480 miljoen euro. De luchtvaartmaatschappij heeft last van de geopolitieke spanningen in de wereld, waardoor toestellen bijvoorbeeld moeten omvliegen en onderdelen voor vliegtuigen later arriveren.

Daarnaast is het verlies te wijten aan stijgende salariskosten, terwijl ook de inkomsten uit vrachtvervoer tegenvielen.

De luchtvaarmaatschappij vervoerde wel meer passagiers, zo'n 20 miljoen. Dat is 6,2 procent meer dan vorig jaar. KLM deed het relatief goed en vervoerde bijna 18 procent meer reizigers in de eerste drie maanden van dit jaar.

Serie aan problemen

Marjan Rintel, de hoogste baas van KLM, spreekt van een serie aan problemen waardoor het dit jaar tegenzit. "Aan de ene kant hebben we te maken gehad met heel veel slecht weer, wat leidt tot annuleringen en omboekingen. Tegelijkertijd hebben we last van de lange levertijd van onderdelen. Die zijn moeilijk verkrijgbaar, waarbij we ook niet alle mensen in huis hebben."

Het tekort aan personeel is nog altijd een gevolg van de coronacrisis, toen KLM veel grond- en cabinepersoneel moest laten gaan. "Dat tekort zie je ook bij onze leveranciers", zegt Rintel.

Daar komen de conflicten in de wereld nog eens bovenop. "Je moet soms tussen de 80 en 300 dagen wachten voor een onderdeel beschikbaar is. We kunnen niet meer over Rusland vliegen. Dus naar Azië moeten we altijd omvliegen. Daardoor heb je meer brandstof en piloten nodig. Dat zie je ook met de geopolitieke spanningen in het Midden-Oosten en in Afrika."

Hoewel al deze problemen voorlopig zullen aanhouden, verwacht Rintel wel verbeteringen. Een verbeterprogramma leverde volgens haar in maart al de eerste vruchten af. "We nemen wel heel veel mensen aan, technici en piloten. Daardoor worden we minder kwetsbaar als we moeten wachten op onderdelen."

Ook Lufthansa in het rood

Air France-KLM is niet de enige met dieprode cijfers. Ook Lufthansa meldde vanmorgen een kwartaalverlies van 273 miljoen euro. De inkomsten liepen hier nog steviger terug door aanhoudende stakingen. Hierdoor liepen onder andere de kosten om passagiers te compenseren op.

Daarnaast heeft het teruglopende vrachtvervoer invloed op het bedrijfsresultaat. De Duitse luchtvaartmaatschappij kondigt aan om in de kosten te snijden, nieuwe projecten stop te zetten en mogelijk een reorganisatie door te voeren..