NOS Nieuws - Algemeen

Terwijl de nek-aan-nekrace tussen D66 en PVV nog altijd niet officieel is beslecht, is al wel duidelijk dat veel kiezers van partij zijn gewisseld. Een deel ging naar links, een deel ging naar rechts, een groeiende groep stemde blanco, en een deel stemde helemaal niet. In dit artikel zie je vier kaarten en graphics die deze verschuivingen laten zien.

Versnipperd landschap

We beginnen met de uitslagenkaart van Nederland. Net als in 2023 kleurt een groot deel van de gemeenten op de landkaart PVV-lichtblauw. Verspreid over het land duikt echter volop lichtgroen (D66) en donkergroen (CDA) op - het okergeel van NSC van twee jaar geleden is volledig verdwenen.

Electoraal geograaf Josse de Voogd ziet een veelkleurige kaart die symbool staat voor de versnippering van het politieke landschap. Hij raadt aan om te letten op het aantal inwoners per gemeente. "Op de landkaart lijkt de PVV veel groter, omdat die in veel kleine gemeenten de grootste werd. Maar afgaand op de inwoneraantallen zie je beter dat ze ongeveer even groot zijn als D66."

In veel steden heeft D66 de koppositie overgenomen van GroenLinks-PvdA. "D66 doet het ook goed in de randgebieden om grote gemeenten heen, plekken waar normaal de VVD sterk is", zegt De Voogd.

D66 kreeg woensdag de meeste zetels erbij van alle partijen: 17, al kunnen dat er ook nog 18 worden. "D66 heeft als een spons vanuit alle hoeken kiezers opgenomen, zowel van links als van rechts", zegt politicoloog Matthijs Rooduijn.

Zo'n 7 procent van de huidige D66-aanhang had twee jaar geleden nog PVV gestemd, zo blijkt uit het op de verkiezingsavond gepubliceerde Kiezersonderzoek van Ipsos I&O voor de NOS. "Dat is heel bijzonder", concludeert Rooduijn.

Leegloop bij NSC

NSC verloor de meeste zetels: alle 20. Ongeveer een op de vijf kiezers die in 2023 op NSC stemden, stapte over op D66. De andere kiezers maakten overwegend de overstap naar rechtse partijen.

"NSC is helemaal leeggelopen en dat vertelt een belangrijk verhaal over de verkiezingen", zegt Rooduijn. Hij spreekt van "electorale volatiliteit", oftewel dat veel kiezers gewisseld zijn van partij. Slechts twee keer eerder werden er meer zetels tussen partijen gewisseld dan bij deze Tweede Kamerverkiezingen, aldus de politicoloog.

"Partijen kennen tegenwoordig enorme pieken en dalen. Pieter Omtzigt werd twee jaar geleden gezien als een politieke messias en van zijn partij is twee jaar verder niets meer over." Slechts 2 procent van de NSC- achterban bij de vorige verkiezingen koos ditmaal opnieuw voor die partij.

Afhakers bij BBB

Ook BBB worstelt om kiezers vast te houden, zo blijkt uit het kiezersonderzoek. Ongeveer een kwart van de mensen die twee jaar geleden op de partij stemden, deed dat nu opnieuw. Door aanwas van nieuwe kiezers bleef het zetelverlies relatief beperkt: BBB ging van 7 naar 4 zetels.

Bijna een op de vijf BBB-kiezers ging helemaal niet meer naar het stembureau. Dat is voor zover bekend het grootste aandeel afhakers van alle partijen met zetels in de Tweede Kamer. Bij FVD waren er net iets minder mensen die nu thuisbleven op verkiezingsdag (16 procent). Bij NSC en PVV ging ongeveer een op de tien kiezers niet meer stemmen.

Het afhaken van BBB'ers heeft volgens Rooduijn waarschijnlijk te maken met een combinatie van factoren. Zo hebben partijen die al vele jaren of zelfs decennia bestaan vaker een meer stabiele achterban dan een nieuwe partij. De enorme schommelingen bij het CDA en voorheen de PvdA onderstrepen echter dat ook gevestigde partijen allesbehalve verzekerd zijn van een trouwe achterban.

"Mogelijk heeft het afhaken van kiezers ook te maken met de koerswijziging van BBB, die dicht bij die van de PVV lag", zegt de politicoloog. Als laatste wijst hij erop dat de BBB, evenals de andere regeringspartijen, slecht gepresteerd hebben in het kabinet-Schoof.

CDA terug van weggeweest?

Onder Henri Bontenbal werd het aantal CDA-zetels bijna verviervoudigd. In deze kiezersgroep had een op de drie twee jaar geleden nog een NSC-kandidaat aangevinkt op het stemformulier. Opvallend is dat er nauwelijks ex-BBB'ers voor de christendemocraten hebben gekozen.

"We weten dat veel BBB-stemmers ooit van het CDA afkomstig waren, maar het lijkt erop dat deze kiezers echt verloren zijn gegaan voor de christendemocraten", zegt Rooduijn. Het blijft gissen naar het waarom.

Hij vermoedt dat het te maken heeft met algehele onvrede over de politiek onder deze kiezersgroep. Populistische partijen trekken sowieso vaker stemmen van mensen die anders niet naar het stembureau zouden gaan.

Hoewel het CDA klom van 5 naar 18 zetels, is het te kort door de bocht om te zeggen dat het CDA helemaal terug is, zegt electoraal geograaf De Voogd. Hij noemt de Twentse gemeente Tubbergen als voorbeeld.

"Daar is de partij nu weer de grootste, maar het is ver verwijderd van de absolute meerderheid die het CDA er nog niet zo lang geleden had." Een deel van de oude achterban lijkt volgens hem permanent losgeweekt door partijen als NSC, BBB, FVD en PVV.

Nieuwsuur maakte deze video over de kiezersverschuivingen:

In Rotterdam is vanochtend vroeg een man doodgeschoten. Volgens de politie werd hij rond 05.00 uur neergeschoten in een woning in het noordoosten van de stad, in stadsdeel Prins Alexander.

In het huis zijn twee mannen opgepakt. Over een motief en hun band met het slachtoffer is niets bekendgemaakt.

De technische recherche doet onderzoek naar het incident. Ook hebben agenten getuigen ter plekke gehoord.

De Amerikaanse president Trump moet miljoenen arme Amerikanen voedselhulp blijven geven, ook al zit de federale overheid al weken op slot wegens geldtekort. Twee rechters oordelen dat hij niet zomaar de steunbetalingen mag opschorten.

Trump is met Democraten in het Congres verwikkeld in een budgetgevecht. Omdat de Republikeinen weigeren extra geld uit te trekken voor gezondheidszorg, blokkeren de Democraten sinds 1 oktober het nieuwe overheidsbudget. Dat heeft geleid tot een shutdown van federale diensten die nu al een maand duurt.

Tijdens zo'n shutdown krijgen grote delen van de overheid geen geld meer en worden honderdduizenden overheidsmedewerkers naar huis gestuurd. Personeel van cruciale diensten als de grensbewaking, de FBI en het leger wordt geacht door te werken zonder salaris. Voedselbanken maakten zich al op voor een golf aan huishoudens met geldtekorten.

Noodfonds aanspreken

Volgens Trump is voedselhulp een van de kostenposten waar geen geld voor is als er geen nieuw budget is goedgekeurd. Rechters in Massachusetts en Rhode Island oordelen echter anders in rechtszaken die werden aangespannen door enkele steden, hulporganisaties en een vakbond.

"Dat kan onherstelbare schade aanrichten", stelde de rechter in Rhode Island. Volgens hem zijn mensen nu al doodsbang dat ze geen voedsel meer kunnen kopen voor hun gezin. De betalingen moeten daarom zo snel mogelijk worden hervat, zo nodig door een noodfonds aan te spreken.

De uitkeringen hadden vandaag moeten plaatsvinden en het is onwaarschijnlijk dat Trump dat gaat halen: het voorbereiden van de uitbetaling duurt een à twee weken. Beide rechters hebben de overheid bevolen maandag met een update te komen.

Triest record dreigt

Sinds 1964 biedt de Amerikaanse overheid met het Supplemental Nutrition Assistance Program (SNAP) de allerarmsten steun bij het kopen van voedsel. Dat ging aanvankelijk met voedselbonnen, maar tegenwoordig wordt er krediet bijgeschreven op een speciale betaalpas.

Ongeveer een op de acht Amerikanen, zo'n 42 miljoen personen, maakt gebruik van SNAP. Onder hen zijn bijna 16 miljoen kinderen. Het programma kost maandelijks bijna 9 miljard dollar.

De Amerikaanse overheid ging in het verleden weleens vaker op slot als het Congres het niet eens kon worden over het budget, maar zelden duurde dat zo lang. Aangezien er nog geen oplossing in zicht lijkt, bestaat de kans dat deze shutdown het record uit Trumps eerste termijn zal breken. Toen kwam er pas na 35 dagen een eind aan een patstelling over geld voor Trumps grensmuur.

De politie heeft gisteravond de Halloweenkermis in Apeldoorn ontruimd. Volgens Omroep Gelderland heerste er een grimmige sfeer na een grote vechtpartij.

Het is niet duidelijk wat de aanleiding was voor de vechtpartij. Omdat de bezoekers de politie leken uit te dagen, werd besloten de kermis eerder te sluiten.

Bezoekers werden door agenten met helmen op en getrokken wapenstok weggestuurd van het evenemententerrein aan de rand van de stad. Ook op de naastgelegen parkeerplaats mocht niemand achterblijven. Daarna keerde de rust terug.

Drie actievoerders die vorig jaar Stonehenge bekladden worden daar niet voor bestraft. Een Britse jury oordeelde dat het protest tegen olie onder de vrijheid van meningsuiting valt.

De drie betogers, van 74, 36 en 23 jaar oud, spoten de toeristische trekpleister uit de steentijd vorig jaar onder met gekleurd poeder. Ze deden dat om te protesteren tegen fossiele brandstoffen, een dag voordat duizenden mensen er de zomerzonnewende kwamen vieren. De actiegroep Just Stop Oil besmeurde in die periode vaker iconische kunstwerken.

Zie hier beelden van de actie:

Het prehistorische monument raakte niet permanent beschadigd. Het opruimen van de troep kostte de Britse belastingbetaler ongeveer 700 euro. De drie werden vervolgd voor vandalisme en het veroorzaken van openbare overlast.

Na hun vrijspraak zei een van de betogers dat de rechtszaak van twee weken "een complete verspilling van publiek geld" was. Hij zei alleen maar geprobeerd te hebben de wereld te verbeteren.

Actievoerders van Just Stop Oil gooiden eerder soep naar schilderijen van Van Gogh en plakten zich vast aan Meisje met de Parel van Vermeer. De protestgroep kondigde begin dit jaar aan te stoppen met dit soort acties omdat het gelukt was publiciteit te krijgen voor hun bezwaren.

Horroracteur Robert Englund is geëerd met een ster op de Hollywood Walk of Fame. Toepasselijk voor de man die als Freddy Krueger generaties de stuipen op het lijf joeg, gebeurde dat op Halloween.

"Ik weet dat jullie allemaal staan te popelen om langs de deuren te gaan voor snoep, maar bedankt dat jullie zijn gekomen", zei Englund bij de onthulling. "Ik zou hier niet hebben gestaan zonder de steun van mijn fans."

Hoewel Englund in meer dan 75 films speelde, zijn het toch vooral de acht delen van Nightmare on Elm Street die hem de 2826ste ster op de Hollywood Boulevard opleverden. Volgens horrorregisseur Eli Roth past hij samen met Jason uit Friday the 13th en Michael Myers uit Halloween moeiteloos in het rijtje Hollywood-horroriconen als Dracula en het monster van Frankenstein.

Dodelijk, maar welbespraakt

Volgens Roth gaf Englund een bijzondere draai aan de schurk, bedacht door regisseur Wes Craven. "Freddy Krueger was de eerste moordenaar in een slasherfilm die sprak. Eerder waren het stille doders, symbool voor de onstuitbare kracht van de dood. Maar Robert maakte de dood leuk."

Ook tegenspeler Heather Langenkamp, die in het eerste deel Freddy schijnbaar leek te verslaan, zei bij de ceremonie dat Englund zijn monster "spitsvondig en welbespraakt" maakte. Met een verwijzing naar zijn gruwelijke make-up en altijd aanwezige messenhandschoen sprak ze haar bewondering uit voor het feit dat hij acteerde "onder een laag latex met een dodelijk wapen aan zijn hand".

Zie hier de trailer van de eerste Nightmare-film:

De in 1947 geboren Englund groeide niet ver van Hollywood op in Glendale, een andere voorstad van LA. Hij was al jaren werkzaam geweest in het theater toen hij begin jaren 80 doorbrak als bovennatuurlijke seriemoordenaar Freddy Krueger, die zijn slachtoffers gruwelijk doodt in hun dromen.

Roth haalde herinneringen op aan de eerste keer dat hij zelf werkte met Englund. In plaats van bloederige verhalen over de Elm Streetfilms, praatte de klassiek geschoolde acteur vooral over het theater, Shakespeare, Pinter en Brecht. "Het was een grote teleurstelling. Dit was mijn nachtmerrie", lachte de regisseur.

De Hollywood Walk of Fame werd in 1961 aangelegd met 1558 sterren in vijf categorieën: film, tv, radio, muziek en theater. In 2023 kwam daar een zesde bij, sportentertainment. Jaarlijks worden zo'n 200 mensen genomineerd voor een nieuwe ster, rond de 25 krijgen er daadwerkelijk eentje. Ze moeten dan wel de kosten voor de ceremonie betalen, 85.000 dollar.

De Belgische politie is op zoek naar twee mannen die zijn ontsnapt uit een psychiatrisch centrum in Gent. Omdat de mannen vastzaten voor zware geweldsincidenten, waarschuwt de politie hen niet zelf te benaderen.

De mannen van 28 en 41 wisten gisterochtend te ontsnappen uit het Forensisch Psychiatrisch Centrum. Hoe dat kon gebeuren is niet bekendgemaakt.

De oudste van de twee werd in 2003 vastgezet na een gewelddadige poging tot roofmoord op zijn 84-jarige buurvrouw. Toen hij merkte dat die nauwelijks geld had, mishandelde hij haar ernstig. Hij werd ontoerekeningsvatbaar verklaard en vastgezet.

De jongere man was volgens Het Nieuwsblad ook al langere tijd opgesloten, na een reeks brandstichtingen. Voor beiden geldt volgens de politie dat ze "een gevaar voor de fysieke integriteit van derden" zijn. Wie ze ziet, moet daarom onmiddellijk het alarmnummer bellen.

Het is de tweede keer in korte tijd dat het FPC in Gent te maken krijgt met een ontsnapping: een 41-jarige verkrachter ontsnapte op 16 oktober na een bezoek aan de rechtbank. Hij kon kort daarna bij Antwerpen weer worden opgepakt.

Meer dan een halve eeuw nadat hij hem was verloren, heeft Marius van Boekel uit Mill zijn trouwring terug. Tijdens het werk op de boerderij verloren, maar nu weer teruggevonden met een metaaldetector.

"Ik was stomverbaasd, het voelt bijna onwerkelijk", zegt de nu 79-jarige Van Boekel tegen Omroep Brabant.

Van Boekel kan zich het moment dat hij het sieraad verloor nog herinneren. Het gebeurde tijdens het plukken van 'stoppelknollen', veevoer, op de boerderij van zijn vader. "We gingen van het land terug naar de boerderij. Ik pakte koffie en zag toen dat mijn ring weg was. Die moest ik zijn kwijtgeraakt tijdens het groenvoer plukken."

Facebookbericht

Zoeken was een onbegonnen zaak. "Je weet niet waar die is gebleven. Ik had nooit gedacht dat ik hem terug zou vinden. Om met een metaaldetector te zoeken, kwam toen niet in ons op, natuurlijk."

Decennia later was dat nu juist de hobby van Theo Basten uit Vianen. De ring was een bijzondere vondst voor hem. "Ik zoek al heel lang met een detector, maar ik had nog nooit goud gevonden."

Omdat de inscriptie met de naam en datum nog leesbaar waren, probeerde Basten via plaatselijke kerken en de heemkundekring de eigenaar terug te vinden. Toen dat mislukte, plaatste hij een Facebookbericht. Een schoonzus maakte Van Boekel daarop attent.

Raadsel

Na een telefoontje kwam Basten nog dezelfde dag langs bij het echtpaar. "We konden hem vergelijken met de ring van mijn vrouw. De gravering was hetzelfde. Ik wist honderd procent zeker dat het mijn ring was."

Van Boekel vindt het prachtig dat er nog "goudeerlijke" mensen zijn. Raadsel is wel wat er in de afgelopen vijftig jaar met de ring is gebeurd: hij werd op een ander veld teruggevonden dan waar Van Boekel hem verloren was.

Een Parijse rechtbank heeft vier Bulgaren veroordeeld voor de bekladding van een Holocaustmonument in Parijs vorig jaar. Volgens de rechters gaat het om een Russische actie, die bedoeld was om verdeeldheid te zaaien.

Vorig jaar mei werd in de Franse hoofdstad de Mur des Justes beklad met rode handafdrukken. Op het monument worden de 3900 Fransen geëerd die tijdens de Tweede Wereldoorlog Joden hielpen ontsnappen aan de nazi's.

Volgens de aanklagers waren vier Bulgaren verantwoordelijk voor de actie, die plaatsvond op het hoogtepunt van protesten tegen de Israëlische acties in Gaza. De man die de handafdrukken verfde kreeg twee jaar cel, net als de man die de bekladding filmde. Een derde man, die onder meer de reis van deze twee mannen had geregeld, kreeg drie jaar cel.

De persoon die wordt gezien als het brein achter de actie is nog altijd voortvluchtig. Hij werd bij verstek veroordeeld tot vier jaar cel. Alle vier de mannen zijn ook tot persona non grata in Frankrijk verklaard. Ze moeten ook gezamenlijk symbolisch één euro betalen aan schadevergoeding.

Lijkkisten en varkenskoppen

De aanklagers haalden onderzoek van de Franse inlichtingendienst aan dat de actie door Rusland was opgezet om de Franse samenleving te ontregelen. De rechters gingen mee in die beschuldiging. Ze noemden het ontegenzeggelijk dat dat land "door bestaande tegenstellingen in de samenleving uit te buiten onrust wilde veroorzaken om de Franse samenleving verder te verdelen".

De actie zou passen in een patroon van opvallende uitlokkingen door Rusland, zoals het plaatsen van Oekraïense lijkkisten onder de Eiffeltoren, varkenskoppen die bij moskeeën werden achtergelaten en op gebouwen geverfde davidssterren.

De verdachten hielden vol dat hun daad niet politiek gemotiveerd was. De man die de bekladding uitvoerde zei dat hij, ondanks een grote neonazi-tatoeage, het alleen vanwege het geld had gedaan: hij kon de 1000 euro gebruiken voor zijn kinderalimentatie.

De 36-jarige man brak in tranen uit toen hij beschreef dat zijn 9-jarige zoontje op de Bulgaarse televisie hoorde dat hij een Russische spion zou zijn. "Hij zei dat hij zich voor me schaamde. Dat doe ik zelf ook."

Zonder bewijs te leveren heeft PVV-leider Wilders berichten gedeeld op sociale media over mogelijk gesjoemel met stembiljetten. De drie in deze berichten genoemde gemeenten wijzen die beschuldigingen van de hand. Experts noemen het ondermijnend.

De twee berichten die Wilders verspreidde repten over situaties met betrekking tot Maastricht, Leiden en Zaanstad. "Pertinente onzin", volgens een woordvoerder van die laatste gemeente. Ook woordvoerders van de gemeenten Maastricht en Leiden ontkennen dat er Leidse stembiljetten in Maastricht zouden zijn opgedoken, zoals het door Wilders gedeelde bericht luidde.

De Kiesraad zegt in een reactie op de ophef dat er ongeldige stemmen zijn vastgesteld in de gemeenten Stein en Westerwolde. Daar was gisteren al duidelijk geworden dat 260 mensen (op een totaal van ruim tien miljoen kiezers) een stembiljet hadden gekregen dat niet geldig was voor die kieskring. Andere onregelmatigheden zijn volgens de Kiesraad niet bekend.

Trumpiaans

"Het regent van dit soort berichten uit het hele land geen idee of het allemaal waar is maar goed als het zou worden onderzocht", schreef Wilders desalniettemin op X. De PVV-leider heeft de bron van de meldingen niet bekendgemaakt. De NOS heeft tevergeefs geprobeerd de woordvoering van de PVV te bereiken voor een toelichting.

Experts zeggen dat Wilders het vertrouwen in de democratie ondermijnt door zulke aantijgingen te verspreiden op sociale media. De door Wilders gedeelde aantijging "15 volle getelde containers met stemmen weg" wekt volgens hen ten onrechte de suggestie dat het systeem kwetsbaar is voor grootschalig gesjoemel.

Sommige politicologen zien een parallel met president Trump, die in de VS ten onrechte beweerde dat hij de verkiezingen in 2020 had verloren door massale stemfraude. Andere kenners vinden die vergelijking te extreem, maar spreken wel van een ongekende stap door Wilders.

Toezicht en waarnemers

Hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans noemt de formulering "het regent" van Wilders stuitend. "Hij heeft deze berichten niet gecontroleerd en pompt het met een vraagteken erbij door naar zijn honderdduizenden volgers, die direct kunnen denken dat er sprake is van doorgestoken kaart."

Voermans wijst erop dat Wilders al sinds 1998 in de Tweede Kamer zit. "Hij weet hoe het systeem werkt - en hij gooit dat hele systeem nu onder de bus."

Volgens de hoogleraar wordt het stemmentellen in Nederland zorgvuldig gemonitord. Er zijn toezichthouders en buitenlandse waarnemers aanwezig bij het tellen van de stemmen. "Daar is de afgelopen jaren geen kritische noot uit voortgekomen."

Vanzelfsprekend worden er telfouten gemaakt. Maar het gaat nooit om duizenden stemmen, zegt ook Henk van der Kolk, bijzonder hoogleraar Electorale Politiek. "Het is een heel gevoelig proces, dat we goed in de gaten moeten houden. Maar als je daar twijfels over hebt, dan is het parlement daar de plek voor om het aan de orde te stellen."

'Klopt dit?'

Wilders trok vandaag ook de onafhankelijkheid van de Kiesraad in twijfel. Hij deelde een tekst waarin gesteld wordt dat een softwaresysteem van het orgaan getest is door een bedrijf dat gelinkt is aan een D66'er. "Klopt dit?", schreef Wilders. Dat bedrijf heeft inderdaad in het verleden voor de Kiesraad gewerkt, maar dit jaar juist niet.

Hansko Broeksteeg, universitair hoofddocent politiek staatsrecht, noemt het schandalig dat Wilders de Kiesraad in twijfel trekt. "Veel onafhankelijker kun je die Kiesraad niet vormgeven", zegt hij in een reactie. Het doet Broeksteeg, Voermans en Van der Kolk denken aan Trumps tactiek om instituten te delegitimeren.

'Behendig gespeeld'

Volgens Roderik Rekker, universitair docent empirische politicologie, zijn er wel overeenkomsten met Trump, maar gaat die nog wel een paar stappen verder dan Wilders. Zo riep de Amerikaan al ver voor de verkiezingsdag dat het stemsysteem zo lek was als een mandje. De PVV-leider werpt volgens Rekker vooralsnog suggestieve vragen op, maar trekt niet openlijk conclusies.

Maar ook daarmee gaat Wilders volgens Broeksteeg al over de grens. "Wilders speelt het behendig, zodat hij later kan zeggen dat hij alleen maar vragen stelt. Maar ook het stellen van vragen kan ondermijnend werken."

Rekker is benieuwd hoe dit zich verder ontwikkelt en of Wilders officieel een hertelling aanvraagt. "Als Wilders deze aantijgingen volhoudt, of zelfs aanscherpt, en zegt dat de verkiezingen niet deugen dan dringt zich echt de vergelijking met de VS op, waar Trump in 2020 beweerde dat de verkiezingen waren 'gestolen'. Je ziet dat de grote meerderheid van de Republikeinse stemmers daar zelfs vijf jaar later nog in meegaat."

De Franse acteur Tchéky Karyo is op 72-jarige leeftijd aan kanker overleden. De van oorsprong Turkse Karyo was vooral bekend van zijn vele bijrollen. Met name in Hollywoodfilms werd hij vaak gecast als slechterik.

Zo was Karyo in 1995 de schurk die in Bad Boys de ex van Will Smith in koelen bloede vermoordde tijdens een drugsdeal. Met zijn strakke pakken, buitenlands accent en Europese arrogantie was hij de ideale eurotrash-tegenhanger van de no-nonsense politieagenten van Smith en Martin Lawrence.

Zie hier hoe Karyo zich onaantastbaar acht in die film:

Karyo werd in 1953 in Istanbul geboren, als zoon van een Spaans-Joodse vader en Griekse moeder. Hij groeide op in Parijs, waar hij na een theatercarrière de overstap maakte naar de film.

Hij kwam in 1990 bij Hollywood in beeld door zijn rol in La Femme Nikita van Luc Besson. In die film speelt hij Bob, de contactpersoon van de vrouwelijke crimineel die door een geheime overheidsorganisatie wordt getraind tot een koelbloedige moordenaar.

Misdaadserie

Daarna volgden meer rollen in Hollywood, zoals in Ridley Scotts 1492: Conquest of Paradise over Columbus en een bijrol als minister van Defensie in de James Bondfilm GoldenEye. Hij bleef ook actief in eigen land, zoals in Bessons The Messenger over Jeanne d'Arc. Ook speelde hij de hoofdrol in de verfilming van het leven van Nostradamus.

Op latere leeftijd nam hij nog de rol van inspecteur Julien Baptiste voor zijn rekening in de misdaadserie The Missing en de spin-off Baptiste. In de twee seizoenen van de tv-serie onderzocht hij de verdwijning van kinderen in Frankrijk en Duitsland. Karyo gooide hoge ogen voor zijn rol als agent die zich vastbijt in de zaken.

Bij een aanrijding tussen een fatbike en een vrachtwagen in Amsterdam is een kind om het leven gekomen. Het kind zat met een volwassene op de elektrische fiets en raakte bij het ongeluk zwaargewond. Meerdere omstanders verleenden eerste hulp. Daarna werd het kind naar het ziekenhuis gebracht, waar het later overleed.

Het ongeluk vond rond 14.15 uur plaats op het kruispunt van de Beemsterstraat en de IJdoornlaan in stadsdeel Noord. De volwassene raakte ook gewond, maar hoefde niet voor behandeling naar het ziekenhuis.

Uit privacyoverwegingen maakt de politie de leeftijd van het kind niet openbaar; wel zegt de politie dat het gaat om een kind in de basisschoolleeftijd. De relatie tussen het kind en de volwassene is eveneens niet bekendgemaakt.

De vrachtwagenchauffeur is aangehouden voor verhoor, wat gebruikelijk is bij ernstige ongevallen. Op het kruispunt is lange tijd onderzoek gedaan, meldt stadszender AT5. De politie roept getuigen op zich te melden.

Het Letse parlement wil dat Letland zich terugtrekt uit het verdrag van Istanbul, dat gaat over het bestrijden van (huiselijk) geweld tegen vrouwen. Het verdrag kwam in 2011 tot stand en is door tientallen landen ondertekend. Zij beloofden geweld tegen vrouwen te voorkomen, slachtoffers te beschermen en daders te veroordelen.

De Letse parlementariërs die nu pleiten voor terugtrekking zeggen dat het verdrag een definitie van gender introduceert die verdergaat dan het biologische geslacht. Daar zijn ze het niet mee eens. Volgens hen zijn de bestaande wetten in het land voldoende om geweld tegen vrouwen aan te pakken.

Na een 13-urig debat stemden 56 parlementsleden gisteren in hoofdstad Riga voor terugtrekking uit het verdrag; 32 parlementariërs stemden tegen. Het is nu aan president Rinkevics om te bepalen hoe het verder moet. Als hij instemt met de wens van het parlement, kan Letland het eerste EU-land worden dat uit het verdrag stapt.

De Letse premier Silina is tegen de terugtrekking en heeft Rinkevics verzocht om de wet terug te sturen naar het parlement voor een herziening. Ze voegde zich deze week bij de duizenden demonstranten die zich voor het Letse parlementsgebouw hadden verzameld om te betogen tegen terugtrekking uit het verdrag.

'Gevaarlijke boodschap'

Ook mensenrechtenorganisatie Amnesty International heeft kritiek geuit en zegt dat het besluit "een klap zal zijn voor de bescherming en rechten van vrouwen en meisjes in het land en voor alle mensen die te maken hebben met huiselijk geweld. Het geeft de daders een roekeloze en gevaarlijke boodschap dat ze vrouwen en meisjes ongestraft kunnen mishandelen en vermoorden."

Amnesty roept de Letse president op om er alles aan te doen om te voorkomen dat zijn land uit het verdrag stapt.

Het verdrag van Istanbul is opgesteld door de Raad van Europa, een organisatie waar 46 landen lid van zijn. In het akkoord staat onder meer welke vormen van geweld strafrechtelijk vervolgd moeten worden. Ook moeten landen volgens het verdrag maatregelen nemen om geweld tegen vrouwen te voorkomen. Letland ratificeerde het verdrag vorig jaar.

Van alle ondertekenaars heeft alleen Turkije zich sindsdien teruggetrokken. Dat gebeurde vier jaar geleden. Polen maakte in 2020 ook aanstalten om uit het verdrag te stappen, maar de nieuwe regering onder leiding van premier Tusk draaide die beslissing vorig jaar terug.

Een internist van het Rotterdamse Maasstad Ziekenhuis is veroordeeld voor ontucht met drie coassistenten tijdens een les. Ook pleegde hij ontucht met een patiënte.

De nu 57-jarige man uit Dordrecht kreeg van de rechtbank Rotterdam een taakstraf van 240 uur, een beroepsverbod van vijf jaar en een voorwaardelijke gevangenisstraf van een half jaar opgelegd. Ook moet hij de slachtoffers een schadevergoeding betalen.

De man heeft volgens de rechtbank misbruik gemaakt van zijn positie omdat hij een stuk ouder was dan de coassistenten, hun opleider was en hoger in aanzien stond. De man heeft de aantijgingen ontkend.

In november 2021 deden drie coassistenten aangifte tegen de man, die sinds 2003 werkzaam was in het ziekenhuis. Het betrof drie jonge studenten die op dezelfde dag deelnamen aan een echografieles.

'Puur machtsmisbruik'

De man duwde daarbij het ondergoed van de studenten opzij en raakte hun borsten aan. "We verwachtten alleen een echo van de buik, maar onverwacht onderzocht hij ook de lies en het hart. Ik lag ineens halfnaakt op tafel en moest mijn benen spreiden", verklaarde een van de studenten eerder. "Ik lag daar zó kwetsbaar, zó weerloos, zó klein. Dit was puur machtsmisbruik".

De coassistenten hoorden van mannelijke studenten dat zij voor dezelfde les met hun spijkerbroek aan op de behandeltafel hadden gelegen.

De arts zou ook hebben gefilmd toen de studenten elkaar halfnaakt moesten onderzoeken, maar die beelden zijn niet meer te achterhalen.

"Een paar dagen later ging de camera stuk en heb ik hem weggegooid", verklaarde hij bij een eerdere zitting. Hij zei dat hij de camera op de muur had gericht en niet op de vrouwen. "Ik filmde alleen om te timen hoe lang het onderzoek duurde. Achteraf een hele domme actie."

De arts was al ontslagen door het ziekenhuis, meldt regionale omroep Rijnmond. Het medisch tuchtcollege schorste de internist in 2023 en schrapte hem later uit het BIG-register.

De oprichting van een internationale troepenmacht in de Gazastrook, een cruciaal onderdeel van het '20-puntenplan' van de Amerikaanse president Trump, krijgt langzaam vorm. Van Istanbul tot Caïro, en van Doha tot Tel Aviv en Washington worden diplomatieke gesprekken gevoerd over mandaat, uitvoering en het gebrek aan wederzijds vertrouwen.

De aankomst van de hoge Amerikaanse generaal Dan Caine in Israël gisteren onderstreept de rol van Washington als drijvende kracht achter de missie. Volgens Israëlische media wordt Caines bezoek intern de "Bibi-sitter-missie" genoemd, een verwijzing naar premier Netanyahu.

Caines opdracht bestaat vooral uit het toezien op de naleving van het staakt-het-vuren en het versnellen van de voorbereidingen voor de inzet van de stabilisatiemacht, ook wel International Stabilization Force (ISF) genoemd.

Islamitische troepen, geen westerse

De ISF is bedoeld om veiligheid te garanderen in gebieden waar Israël zich terugtrekt en om wapensmokkel naar Gaza te voorkomen. De troepenmacht moet, volgens het plan van Trump, uitsluitend bestaan uit Arabische en islamitische landen, niet uit westerse legers, om te vermijden dat Palestijnen de missie zien als een buitenlandse bezetting.

Onder de landen die bereidheid hebben getoond om deel te nemen zijn Egypte, Indonesië, Azerbeidzjan en Turkije, al stuit vooral de interesse van dat laatste land op veel verzet van Israël. Egypte wordt getipt als mogelijke leider van de missie, vanwege zijn geografische ligging en veiligheidsrelaties met zowel Israël als Hamas. Maar Caïro eist wel een VN-mandaat en duidelijk afgebakende duur van maximaal tien jaar.

Volgens Israëlische media dringt de VS erop aan dat de ISF uiterlijk in november wordt geformaliseerd via een VN-resolutie, die de operatie juridische basis moet geven, maar geen klassieke "blauwhelmenmissie" zal creëren. Het model waar de Amerikanen op uit zouden zijn, zou lijken op de missie in Haïti, die robuuste bevoegdheden heeft tegen gewapende groepen, maar buiten de structuur van de VN-vredesoperaties valt.

Wantrouwen tussen bondgenoten

De missie in Gaza is politiek beladen. Israël vreest dat een te zelfstandig opererende internationale troepenmacht de eigen controle over veiligheidsbelangen zal ondermijnen. Arabische landen vrezen op hun beurt verwikkeld te raken in een conflict met Hamas, dat nog altijd gewapend aanwezig is en weinig aanstalten maakt tot ontwapening.

"Voor een serieuze uitvoering van dit 20-puntenplan is een internationale stabilisatiemacht een noodzakelijke voorwaarde", zegt Yossi Mekelberg, Midden-Oosten-deskundige bij denktank Chatham House, tegen de NOS. "Maar het kan alleen werken met een helder mandaat, bijvoorbeeld onder hoofdstuk 7 van het VN-Handvest, zodat het daadwerkelijk gezag heeft. Zonder dat is het gedoemd te mislukken."

Mekelberg benadrukt dat Israël en Hamas geen vertrouwen hebben in elkaar. "Daarom is Amerikaanse monitoring vanuit de commandocentrale in het Israëlische Kiryat Gat zo cruciaal."

Voormalig Israëlische generaal Giora Eiland, oud-hoofd van Israëls nationale veiligheidsraad, noemt Israëls belangen eenvoudig, maar hard. "We moeten de helft van Gaza die we nu controleren behouden tot volledige demilitarisatie is bereikt. Geen Palestijnse terugkeer, geen herbouw voordat de tunnels vernietigd zijn. Die grond is ons enige drukmiddel."

Volgens Eiland accepteert Israël deelname van moslimlanden aan ISF alleen onder Amerikaanse druk. "Wij zijn niet enthousiast, maar we willen ook niet de partij zijn die het plan torpedeert", zegt hij. "Dat andere landen bereid zijn troepen te sturen is hun risico. Ik wens ze veel succes, want Hamas zal zijn wapens niet zomaar neerleggen."

Toch zien velen in de internationale troepenmacht de enige kans om te voorkomen dat het bestand instort. "Je hebt boots on the ground nodig als je vrede wil", zegt Rob Geist Pinfold, docent oorlogsstudies aan King's College Londen. "Maar geen enkel land zal soldaten sturen zonder een duidelijk mandaat."

Hij wijst erop dat Arabische en moslimlanden wel interesse tonen, maar huiverig zijn vanwege het gevaar van een langdurige en impopulaire missie. "We zagen in Irak hoe moeilijk natie-opbouw is", zegt Pinfold. "Toch moet dit gebeuren, want noch Israël, noch Hamas wil naar de volgende fase van het plan. Dat maakt stilstand het grootste risico."

Onzekere uitkomst

Voor de VS is de troepenmacht een hoeksteen van het bredere Gaza-plan, dat belooft Hamas te ontwapenen, Israël te laten terugtrekken en de wederopbouw onder internationaal toezicht te starten.

De komst van generaal Caine illustreert de Amerikaanse vastberadenheid om het plan door te voeren, maar zolang onduidelijk is wie de operatie leidt en hoe ver het mandaat reikt, blijft het project onzeker.

Door de botsing tussen een passagierstrein en een vrachtwagen rijden er nog minstens een week geen treinen tussen Geldermalsen en Den Bosch, melden de NS en ProRail.

Gisteren botste de trein met daarin zo'n 200 reizigers op een vrachtwagen vol peren op een overweg bij Meteren, die vaststond op een spoorwegovergang. Vijf mensen raakten daarbij lichtgewond: passagiers van de trein en de chauffeur van de vrachtwagen.

Eerder noemde ProRail de schade op het spoor als gevolg van het ongeluk "ongelofelijk groot". Gisteren was de verwachting dat de bergings- en herstelwerkzaamheden tot zondag zouden duren. Nu meldt de NS dat er meer tijd nodig is.

'Gigantische operatie'

"Nu de treinen zijn weggesleept, is er een duidelijker beeld ontstaan wat de precieze omvang van de schade is", schrijft ProRail op zijn website. "Er zijn specialistische werkzaamheden nodig, daarom duurt het herstel langer dan eerder aangenomen."

De spoorwegbeheerder staat naar eigen zeggen voor "een gigantische operatie". Voor de werkzaamheden zijn onder meer 2000 meter aan spoorstaven en 600 dwarsliggers nodig. Ook moet de overweg helemaal worden vervangen.

Zolang de werkzaamheden duren, rijden er stopbussen tussen Geldermalsen, Zaltbommel en Den Bosch, meldt de NS. Tussen Utrecht en Geldermalsen rijden wel sprinters.

De ravage na de botsing was groot:

Het Nederlandse marineschip Zr.MS. Pelikaan gaat noodhulp leveren aan Jamaica, meldt het ministerie van Defensie. Het Caribische eiland werd deze week, net als Cuba en Haïti, zwaar getroffen door orkaan Melissa. De Nederlandse hulp volgt na een verzoek van de Caribische rampenbestrijdingsdienst.

De Pelikaan heeft aan boord onder meer voedsel, medische hulpmiddelen en noodonderkomens. Door de orkaan zijn veel huizen onbewoonbaar geraakt. Naar verwachting komt het schip, dat eerst nog in Barbados extra spullen ophaalt, halverwege volgende week aan in Jamaica.

Tot nu toe heeft orkaan Melissa in Jamaica negentien levens geëist. Rond de stad Black River, in het zuidwesten van het eiland, heeft 90 procent van de gebouwen geen dak meer. Premier Andrew Holness noemt dit gebied het "ground zero" van Jamaica.

Op het eiland zijn tientallen wegen onbegaanbaar door omgevallen bomen en puin. Ook veel andere infrastructuur is verwoest; zo kwamen honderdduizenden mensen zonder stroom te zitten.

Reizigers opgehaald

Vanwege de ravage in Jamaica gaat TUI zeker 82 Nederlandse toeristen ophalen van het eiland, bevestigt de reisorganisatie tegenover RTL Nieuws. TUI stuurt morgen een vliegtuig om hen op te halen. Het gaat zowel om toeristen die een pakketreis hadden geboekt als reizigers die alleen hun vliegtickets bij de reisorganisatie hadden gekocht.

Er zijn geen Nederlanders in Jamaica die contact hebben opgenomen met het ministerie van Buitenlandse Zaken voor hulp, meldt persbureau ANP.

Ook schade in Haïti en Cuba

Ook in nabijgelegen landen zijn de gevolgen van orkaan Melissa groot. In Haïti vielen zeker 25 doden door overstromingen en aardverschuivingen. In Cuba werden volgens de autoriteiten zo'n 700.000 mensen geëvacueerd. Ook daar is de schade groot, maar er zijn nog geen doden of vermisten gemeld.

In de Caraïben heeft orkaan Melissa veel schade veroorzaakt:

"Ik ben bereid om de rol van minister-president op me te nemen", zei D66-leider Rob Jetten vanmiddag op weg naar de camera's. Hij reageerde op het nieuws dat zijn partij niet meer door de PVV van Geert Wilders is in te halen.

Hij voelt een grote verantwoordelijkheid, zei hij. Bij Jetten ligt nu het initiatief om een verkenner aan te wijzen die met de verschillende fracties gaat praten over de mogelijkheden van een nieuwe regeringscoalitie. Als het Jetten lukt een nieuw kabinet te vormen, dan zal dat dus waarschijnlijk ook zijn naam dragen.

Dinsdag zal hij één verkenner aanwijzen, en dat is niet oud-D66-leider Alexander Pechtold, antwoordde hij alvast op een vraag. "Hij is een goede burgemeester van Delft." Wie het wel wordt, wilde hij nog niet zeggen, maar het is iemand die "alle partijen samenbrengt en snel aan de slag gaat", beloofde Jetten.

Geen makkelijke klus

Jetten heeft dan de verkiezingen gewonnen, een makkelijke klus wacht hem gezien de uitslag niet. Een groot deel van de partijen wil niet in een kabinet met de PVV van Wilders, de nummer 2 van de verkiezingen met waarschijnlijk 26 zetels. En VVD-leider Yesilgöz, die met 22 zetels als derde eindigt, heeft haar kiezers beloofd niet in een kabinet met GroenLinks-PvdA te gaan. Die partij eindigde als vierde met 20 zetels.

Vandaag deed Jetten alvast voorzichtig een beroep op Yesilgöz om de deur naar GL-PvdA weer op een kier te zetten. "Laat de komende dagen de verkiezingsuitslag even inwerken." Hij zei vast tegen alle politiek leiders dat het "lef en verantwoordelijkheid vraagt om een stabiel kabinet te gaan bouwen".

Om een coalitie van ten minste 76 Kamerzetels te halen met partijen die met elkaar door één deur kunnen, én die een ambitieuze agenda voor Nederland kunnen afspreken, heeft Jetten veel geduld, onderhandelingskunst en diplomatie nodig.

Niet meteen positieve indruk

Iemand die iets kan zeggen over hoe Jetten de klus gaat aanpakken is Roy Kramer, voormalig politiek adviseur van D66. Kramer ontmoette Jetten tijdens de campagne in 2017. Hij stond toen voor het eerst op de kieslijst en kwam in de Tweede Kamer.

"Ik had niet meteen een positieve indruk van hem, om eerlijk te zijn", zegt Kramer in NOS-podcast De Dag. "Ik dacht meer: weer zo iemand vanuit de jongerenpartij. Ik heb liever meer mensen die van buiten komen."

Toen Kramer eenmaal met hem ging werken, stelde hij zijn mening bij. "Deze jongen kan veel", zegt Kramer. "Hij was niet bang om moeilijke dingen op zich te nemen. Hij heeft niet zoveel branie, is rustig, maar durfde veel. Hij ging ook heel snel moeilijke dossiers doen."

Robot Jetten

Pechtold gaf hem de klus om de burgemeestersbenoeming in de Grondwet te veranderen. Een moeilijke klus, omdat in de Eerste Kamer senatoren niet zitten te wachten op initiatiefwetten die de Grondwet veranderen. Die gaan dan tegenhangen, traineren, zegt Kramer.

"Ik denk dat Pechtold dat bewust deed om hem te testen. Het is dan 'kijken hoe je je houdt'. En hij houdt zich altijd wel goed als hij tegenstand ontmoet."

Kramer voelt zich een beetje verantwoordelijk voor de bijnaam die Jetten kreeg in zijn beginperiode: Robot Jetten. Kramer had hem gezegd: "Je moet consistent zijn", waarna Jetten bij RTL, op vragen van Frits Wester, vijf keer precies hetzelfde antwoord gaf.

"Dat lijkt mij best pittig", zegt Kramer, "want het is toch wel een aanval op je integriteit, maar hij bleef er heel kalm over. Hij kreeg een robotje en dat staat volgens mij nog steeds op zijn bureau. Hij kan daar de humor van inzien, zichzelf relativeren." Toen hij klimaatdrammer werd genoemd, trok hij een shirt aan met die tekst erop.

Kiezersonderzoek: hoe scoort Jetten ten opzichte van de andere lijsttrekkers

Op de dag van de verkiezingen legde onderzoeksbureau Ipsos I&O de kiezers ook vragen voor over de lijsttrekkers als premierskandidaat.

12 procent van de kiezers stemde op een partij puur vanwege de lijsttrekker. Op de vraag welke lijsttrekker zij het liefst als premier zien, zei 15 procent Jetten (D66), 13 procent Bontenbal (CDA), 12 procent Wilders (PVV) en 10 procent Timmermans (GL-PvdA). De andere lijsttrekkers scoorden lager. 19 procent van de kiezers wist het niet of had geen mening.

Op de vraag welke lijsttrekker het meest betrouwbaar is, wordt Bontenbal als eerste genoemd (15 procent) en Jetten als tweede (13 procent). Op de vraag wie het meest bereid is tot samenwerking is het ook weer eerst Bontenbal (25 procent) en dan Jetten (21 procent).

Op de vraag wie kiezers het duidelijkst vinden, is het eerst Wilders (20 procent) en op de tweede plek Jetten (15 procent). Ook op de vraag welke lijstrekker het best weet wat er speelt in het land zeggen de meesten Wilders (28 procent) gevolgd door Jetten (9 procent).

Jetten had in zijn politieke carrière de wind mee en werd al op 31-jarige leeftijd fractievoorzitter en op 34-jarige leeftijd minister voor Klimaat en Energie in het kabinet-Rutte IV. In 2023 ging hij zijn eerste verkiezingscampagne in als partijleider. De partij ging toen van 24 naar 9 zetels. Door de snelle val van het kabinet-Schoof kreeg hij in 2025 een herkansing.

Deze keer waren het niet klimaat en energie, maar optimisme en de Nederlandse vlag waar hij de boer mee opging. De derde plek bij De Slimste Mens was een onvoorzien gelukje. En ook de deelname aan het RTL-lijsttrekkersdebat, omdat Wilders zijn campagne even stillegde, was een ongeplande meevaller.

Het kan wél

Woensdagavond was het daarom vooral feest. Van 9 naar 26 zetels en nek aan nek met de PVV. De grootste partij van Nederland, voor het eerst in de geschiedenis. "Het kan wél, het kan wél", scandeerde een zaal vol D66-aanhangers. De vraag is nu: wát kan er eigenlijk precies?

Jetten maakt er geen geheim van dat hijzelf het liefst "door het midden" gaat. En dat is logisch, zegt politiek verslaggever Lars Geerts in podcast De Dag. Want hij heeft als vicepremier en minister voor Klimaat en Energie al eens deel uitgemaakt van zo'n 'middenkabinet'.

"Door het midden" wil zeggen met VVD, GroenLinks-PvdA en CDA. Dat zijn een stevige 86 zetels en Jetten ziet het ook als zijn opdracht zo veel mogelijk kiezers aan te spreken. Maar dan moet hij eerst de VVD nog over zien te halen. Die partij ziet meer in een coalitie 'over rechts' met D66, VVD, CDA en JA21 (75 zetels).

Schouders eronder

Dat is heel krap, maar als D66 ook nog een restzetel krijgt dan kan het best, hopen ze bij de VVD. Veel andere opties met minder dan vier of vijf partijen zijn er niet.

Hoe dan ook zal Jetten verschillende politiek leiders gaan vragen om over hun schaduw heen te stappen. Jetten: "Kiezers willen dat we gaan stoppen met politieke gedoetjes en echt samen de schouders eronder zetten."

Kijk hier naar een videoportret van Jetten:

Een rechtbank in Turkije heeft elf mensen tot levenslange celstraffen veroordeeld voor een hotelbrand in het skigebied Kartalkaya, in het noordwesten van het land. Bij die brand in januari vielen 78 doden, onder wie 34 kinderen. Ook raakten 137 mensen gewond.

Een van de veroordeelden is de eigenaar van het hotel, Halit Ergul. Ook zijn vrouw en twee dochters kregen levenslang, net als de hotelmanager, een plaatsvervangend burgemeester en de lokale brandweercommandant.

Volgens experts voldeed het Grand Kartal Hotel niet aan de veiligheidsnormen. Ergul ontkende verantwoordelijk te zijn geweest voor de brand en zei dat er regelmatig inspecties waren in het hotel.

Brandalarm defect

De fatale brand brak uit in de nacht van 21 januari in het restaurant. Er verbleven toen 238 gasten in het twaalf verdiepingen tellende hotel. Meerdere overlevenden zeiden destijds dat de brandveiligheid niet op orde was. Volgens de aanklacht was onder meer het brandalarm in het pand defect en waren er geen branduitgangen.

Uit paniek sprongen sommige gasten uit de ramen en kwamen zo om het leven. Een nabestaande verloor acht familieleden. De Turkse president Erdogan kondigde na de brand een dag van nationale rouw af.

Wéér komt prins Andrew, de jongere broer van de Britse koning, dieper ten val. Andrew wordt gestript van zijn titel 'prins' en heet vanaf nu Andrew Mountbatten Windsor. Hij is ontdaan van zijn laatste restje status en privileges.

Ook moet hij zijn geliefde villa met dertig kamers in Windsor verlaten; hij wordt feitelijk verbannen naar Norfolk. Daar zet de Britse koninklijke familie hem op het landgoed Sandringham, op privé-kosten van Andrews broer, koning Charles. De belastingbetaler subsidieert hem dus op geen enkele manier meer.

Stelling nemen

Hiermee nemen de koning en het koningshuis voor het eerst echt stelling: ze wachten niet langer af of het schandaal rond Andrew zich verder uitbreidt, maar nemen zelf moreel afstand van hem.

Vooral de laatste alinea van het persbericht van Buckingham Palace gisteravond laat dat zien: "De koning en koningin willen duidelijk maken dat hun gedachten en diepste medeleven uitgaan naar de slachtoffers en overlevenden van alle vormen van misbruik." Kortom: los van of Andrew schuldig is of niet, de sympathie van de koning ligt bij de slachtoffers, en niet bij zijn broer.

Andrew heeft altijd ontkend seks te hebben gehad met een slachtoffer van zijn vriend Jeffrey Epstein, een veroordeelde Amerikaanse zedendelinquent. Naast deze ontkenningen heeft Andrew, tot grote frustratie van velen, nooit enige sympathie richting de slachtoffers van Epstein getoond of spijt betuigd.

Koning Charles laat nu zien dat hij niet langer passief toekijkt: Andrews koninklijke afkomst zal hem op geen enkele manier nog beschermen. Als Charles zijn broer spreekwoordelijk onder de bus moet gooien om zijn eigen imago en dat van het koningshuis te beschermen, zal hij dat doen.

Randy Andy

Maar is deze harde zet ook voldoende voor het Britse volk? Je hoeft de naam van Andrew maar te noemen en er volgen rollende ogen of dramatisch schuddende hoofden van schaamte in het Verenigd Koninkrijk.

Sommige mensen kennen hem nog als Randy Andy (hitsige Andy), een bijnaam uit de jaren 80, toen hij in de tabloids bekendstond als jonge, losbandige prins. Die bijnaam kreeg later, toen hij verwikkeld raakte in de Epstein-affaire, een wrange bijklank.

Geen zweet

Anderen kennen hem als 'de prins die niet kan zweten'. Dat verhaal komt voort uit een rampzalig BBC-interview in 2019. In dat tv-interview werd hij gevraagd naar de aantijgingen van de Amerikaans-Australische Virginia Giuffre, een slachtoffer van Epstein, die zegt dat ze door Epstein werd gedwongen ook het bed te delen met prins Andrew.

Volgens Giuffre brachten ze een avond door in een club, waar Andrew "over haar heen zweette". Dat was volgens Andrew onmogelijk: hij kan naar eigen zeggen niet zweten, door een aandoening die hij zou hebben opgelopen tijdens zijn militaire dienst in de Falkland-oorlog. Die uitspraak werd een mikpunt van spot en geldt als een van zijn meest absurde ontkenningen in de Epstein-zaak.

Schikking

De kwestie-Epstein en de beschuldigingen van Giuffre zijn nooit uit het publieke debat verdwenen, ondanks dat Andrew naar verluidt een schikking van ruim een miljoen dollar met haar trof.

Na haar overlijden eerder dit jaar verscheen deze maand postuum haar boek, waarin ze uitgebreid over Andrew vertelt. Ook werden onlangs in de VS oude e-mails tussen Andrew en Epstein gepubliceerd, die laten zien dat Andrew bevriend bleef met Epstein, zelfs nadat die was veroordeeld voor seksueel misbruik van minderjarigen.

In de afgelopen weken kwam bovendien het verhaal boven water dat Andrew zijn beveiligingspersoneel, dat wordt betaald met publiek geld, zou hebben gevraagd belastende informatie over Giuffre te verzamelen om haar te ondermijnen. Dat kan mogelijk nog leiden tot strafrechtelijk onderzoek naar Andrew.

Skeletten

Wellicht komen er nog meer lijken uit de kast voor ex-prins Andrew, of komt er uiteindelijk toch een juridische vervolging. Het koningshuis zal zich daar zo ver mogelijk van distantiëren.

Veel Britten hebben moeite met hoelang Andrew nog een leven vol privileges kon leiden. Zij vinden dat hij meer zou kunnen doen om de slachtoffers van Epstein te helpen, bijvoorbeeld door mee te werken aan onderzoek of bewijsmateriaal te delen. Op die manier zou hij kunnen bijdragen aan gerechtigheid.