NOS Nieuws - Algemeen

Ondanks dat 3-MMC jaren geleden verboden is, zijn juist meer jongeren de verslavende drug gaan gebruiken. Een derde van de jongeren tussen de 16 en 35 jaar die uitgaan zegt de drug vorig jaar te hebben gebruikt, blijkt uit Trimbos-onderzoek. Ook onder minderjarigen wordt 3-MMC steeds normaler, blijkt uit een rondgang van NOS Stories.

"Soms schrik ik er wel van hoeveel mensen op school het doen, ook mensen waarvan ik het niet verwacht", zegt een 17-jarige scholier, die niet met zijn naam genoemd wil worden. "Jongens in mijn klas roepen soms gewoon: wanneer gaan we weer snuiven?"

Zelf gebruikt hij het ook, zo'n drie tot vier keer per maand. "Maar nu ga ik even stoppen, want de examenperiode komt eraan en dan wil ik me focussen op school."

Deskundigen maken zich zorgen over de jonge gebruikers. "Ik vind het zorgelijk dat het zo genormaliseerd is", zegt Wilma Everaardt, teamleider bij verslavingszorginstelling GGZ Interventie.

In de video hieronder spreekt NOS Stories met verschillende minderjarige 3-MMC-gebruikers:

Bijna 1000 jongeren onder de 20 jaar zeggen tegen NOS Stories af en toe tot dagelijks 3-MMC te gebruiken. Daar zitten 200 minderjarigen bij. Vaak gebruiken mensen tijdens het uitgaan of op een feestje bij vrienden. Ze regelen de drugs via vrienden of bijvoorbeeld een dealer die ze appen of sms'en.

Uit het Trimbos-onderzoek van vorig jaar blijkt dat jongeren 3-MMC vooral gebruiken om meer energie te hebben en langer door te kunnen feesten, of vanuit nieuwsgierigheid.

"Het is op onze leeftijd gewoon normaal om het te doen. Je wordt niet echt raar aangekeken als je het gebruikt", vertelt een andere jongen van 17, die op zijn vijftiende voor het eerst 3-MMC probeerde. "Eigenlijk is het toen een beetje misgelopen, want nu gebruik ik het bijna elk weekend. Op vrijdag en zaterdag."

En daar zit volgens Everaardt precies het probleem. "3-MMC is enorm verslavend. Meer dan veel andere drugs. Als je maar een klein beetje verslavingsgevoelig bent, kan het snel misgaan. En ga je steeds meer gebruiken." Een derde van de jongeren die aangeven te gebruiken zegt tegen NOS Stories zich soms of regelmatig zorgen te maken om hun eigen gebruik.

Imago van 3-MMC

3-MMC was jarenlang legaal te verkrijgen en daardoor te koop in allerlei webshops. In 2021 werd 3-MMC toegevoegd aan de lijst met verboden stoffen, de Opiumwet. Dat verbod kwam er volgens toenmalig staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid omdat het aantal jonge gebruikers toenam, net als het aantal gezondheidsincidenten.

Sindsdien is het produceren, verkopen of bezitten van deze designerdrugs strafbaar. Maar dat heeft weinig uitgemaakt voor de populariteit van 3-MMC. Sterker nog: de drug werd onder uitgaanders afgelopen jaar drie keer zo vaak gebruikt als in 2020, blijkt uit onderzoek van het Trimbos-instituut.

Ook Everaardt merkt dat dat 3-MMC nog veel wordt gebruikt. "We zien eigenlijk geen afname sinds het verbod. Dat heeft ook te maken met het imago dat het had. Lange tijd hadden jongeren zoiets van: ik kan dit met één klik bestellen, dus hoe erg kan dat zijn?"

Pijn op de borst

Wat precies de risico's en bijvoorbeeld de langetermijneffecten zijn van 3-MMC, is niet duidelijk. De Monitor Drugsincidenten houdt bij hoe vaak het misgaat met drugs en zij zien dat het aantal meldingen van 3-MMC hard stijgt de afgelopen jaren. In 2022 was bij 6 procent van de ruim 6400 drugsincidenten 3-MMC gebruikt. Een jaar eerder was dat nog 3 procent.

Gebruikers krijgen bijvoorbeeld last van veel angst, pijn op de borst en een veel te snelle hartslag. Vaak ook omdat ze de drugs combineren met alcohol of andere middelen. "Ik voel me de dag erna altijd heel schuldig en giftig", zegt een 17-jarige scholier. "Maar dan een dag later denk je: ik vind het toch wel interessant om het nog een keer te doen."

Het verbod leek jaren geleden de oplossing om het gebruik van 3-MMC af te remmen. Maar nu dat niet lijkt te gebeuren, is vooral goede voorlichting belangrijk, zegt Everaardt. "Zodat mensen zich bewuster worden van wat ze gebruiken. Of als er bekend is dat er in de klas mensen zijn die gebruiken, dat er vanuit school aandacht is voor de risico's."

Flinke onweersbuien trokken vannacht over het land. Veel mensen schrokken wakker van de donder en bliksem en legden weerlichten en inslagen vast. Hieronder een selectie van weerfoto's die we binnenkregen, onder andere via NOS Ooggetuige.

Jacinda Bakker zat nog op de bank toen het onweer begon. "Ik dacht, ik ga even buiten kijken." Toen ze daar stond maakte ze deze foto in haar achtertuin in Biddinghuizen.

Jan uit Delft maakte onderstaande foto vanaf zijn balkon. Hij schrok wakker en kwam meteen in actie. "Deze bliksem ging gepaard met een gigantische knal." Of de inslag ook gevolgen had, weet hij niet.

Jelle Bakker wordt enthousiast van onweer en ging op pad om foto's te maken. Deze maakte hij aan het einde van de avond in Harderwijk. "Daar duurde het onweer ongeveer 45 minuten."

In Nederhorst den Berg in Noord-Holland sloeg de bliksem in het dak van een huis. Bewoonster Ria vertelt aan regionale omroep NH dat ze wakker werd van ongebruikelijk licht en geluid. Toen ze met haar man ging kijken, zag ze vlammen op zolder.

Snel gingen ze met hun hond en kat naar buiten. "We zijn er allemaal gezond en wel uitgekomen. We zijn ongelofelijke mazzelkonten." Het dak is deels weggeslagen door de brand.

Ook in de regio Den Haag ging het flink tekeer. Volgens Omroep West lagen veel mensen wakker van het gedonder. In een flat in de stad werden zestien appartementen ontruimd na een brand. De brandweer weet niet zeker of blikseminslag de oorzaak is, maar zegt dat het wel goed mogelijk is.

Even wennen

Volgens NOS-weervrouw Roosmarijn Knol was het onweer niet heftiger dan anders. "We moeten weer even wennen. We hebben best een lange tijd geen heel actief onweer gehad."

De stevige onweersbuien van afgelopen nacht trokken vooral over de Randstad, van noord naar zuid. "Doordat daar veel mensen wonen, waren er ook veel waarnemingen."

Op deze kaart zie je de bliksemontladingen van afgelopen avond (donker) en nacht (licht):

Volgens de weervrouw kunnen we de komende dagen meer onweer verwachten. "We komen in de tijd van het jaar waarin het warmer begint te worden. Je ziet dan dat het strijdtoneel tussen warme en koude lucht vaker onweersbuien oplevert."

Ook vanavond is er nog kans op onweer, maar minder dan afgelopen nacht en alleen in het zuidoosten van het land.

Het noodweer in Kenia en omliggende landen houdt aan. Honderden mensen zijn omgekomen bij overstromingen door hevige regenval. Grote rivieren treden buiten hun oevers en verschillende dammen zijn doorgebroken.

Alleen al in Kenia spreken de autoriteiten van minstens 169 doden en 91 vermisten. Afgelopen maandag kwamen zeker 48 mensen om na een damdoorbraak. Door het noodweer hebben zo'n 200.000 mensen hun huis moeten verlaten en er is grote schade aan wegen en andere infrastructuur.

Er valt zo veel regen dat vloedgolven in rivieren ontstaan. Een van die golven richtte grote schade aan in een sloppenwijk in de hoofdstad Nairobi. Ook de rivier de Telek is buiten z'n oevers getreden. Die rivier stroomt langs Maasai Mara, het bekendste safaripark van het land, waardoor ook toeristen strandden en uit het park gehaald moesten worden.

Op meer plaatsen is de situatie nijpend. De vrees is dat nog meer dammen het zullen begeven.

Het gevaar is voorlopig nog niet geweken. Volgens de Keniaanse meteorologische dienst blijft het de komende zeven dagen nog flink doorregenen. Ook denken meteorologen dat de regentijd, die nu zo extreem verloopt, tot in juni kan doorgaan.

De materiële schade die de damdoorbraak maandag aanrichtte is goed te zien:

In Groot-Brittannië zijn de eerste migranten opgepakt die het land over wil brengen naar Rwanda. Met dat controversiële plan hoopt premier Sunak migratie naar zijn land terug te dringen.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft beelden vrijgegeven van enkele invallen. Ze nemen verschillende personen mee die geboeid worden afgevoerd in politiebusjes.

Het ministerie maakte niet bekend hoeveel mensen zijn opgepakt. Wel is duidelijk dat de aanhoudingen de komende weken door zullen gaan.

Op X verspreidde het ministerie de volgende beelden van de arrestaties:

Het is de bedoeling hen voor de zomer naar Afrika te vliegen. Mensenrechtenorganisaties hebben al aangekondigd opnieuw procedures te starten om de vluchten naar Rwanda te voorkomen.

De wet werd twee jaar geleden al aangekondigd, maar stuitte op fel verzet. Zo oordeelde de rechter dat Rwanda niet veilig genoeg was om migranten op te vangen. Daar paste het parlement juridisch een mouw aan door het land officieel als veilig te bestempelen.

Onder de nieuwe regeling betaalt het Verenigd Koninkrijk honderden miljoenen euro's aan Rwanda om een deel van de Britse asielprocedure over te nemen. Dat moet mensen afschrikken om in gammele bootjes de oversteek van Het Kanaal te wagen. Eerder deze week kwamen nog vijf mensen om bij een overtocht, onder wie een 7-jarig meisje.

Jaarlijks arriveren er naar schatting 40.000 migranten illegaal in het Verenigd Koninkrijk. De regering hoopt dit jaar 5700 personen naar Rwanda te kunnen overbrengen.

Gisteren werd al bekend dat er voor het eerst onder een losstaand programma een uitgeprocedeerde asielzoeker naar Rwanda is overgevlogen. Wie zich aanmeldt voor dat programma krijgt van de regering een vertrekpremie van 3000 Britse pond mee.

Dat bedrag is bedoeld voor huisvesting in het land of bijvoorbeeld een opleiding. Details over de identiteit van de vertrokken persoon zijn niet bekendgemaakt.

De invoering van de coronapas was geen schending van de grondrechten, oordeelt de rechtbank in Den Haag, maar het was wel een ingrijpende maatregel.

Drie tegenstanders van het coronatoegangsbewijs (CTB) spanden eind 2022 een rechtszaak aan. Ze zagen de pas vooral als drukmiddel om mensen tot vaccinatie te dwingen en eisten een schadevergoeding, maar ze krijgen die niet.

Het coronatoegangsbewijs werd ingevoerd op 25 september 2021 en afgeschaft op 25 februari 2022. Mensen mochten in die periode alleen horeca of evenementen bezoeken met een coronapas, het bewijs dat ze waren gevaccineerd, een negatieve testuitslag hadden of een herstelbewijs.

Geen schending, wel inmenging

Het CTB was één van maatregelen waarmee het kabinet probeerde om het coronavirus te lijf te gaan. De bedoeling was om het aantal ernstig zieken te beperken en ook de overbelasting van de zorg tegengaan.

De rechtbank zegt dat de pas werd ingevoerd in een tijd waarin nieuwe varianten van het coronavirus opdoken, waarvan onduidelijk was hoe besmettelijk die waren. Ook was niet duidelijk wat de gevolgen van een coronabesmetting waren op de lange termijn.

Hoewel de rechtbank concludeert dat de grondrechten niet geschonden zijn, zegt die wel dat er sprake was van inmenging in de grondrechten. Dat is alleen toegestaan als de overheid daar goede redenen voor heeft en die ook kan bewijzen.

Afwegen van grondrechten

De Staat voerde voor de rechtbank aan dat er tijdens de coronapandemie sprake was van botsende grondrechten en dat de maatregel is ingevoerd op nadat deskundigen advies hadden gegeven. Zodra het kon, is de maatregel weer ingetrokken, zei de Staat.

De rechtbank vindt dat de Staat een afgewogen keuze heeft gemaakt. "Sommigen werden door de coronapas gehinderd in hun deelname aan de samenleving, terwijl anderen daardoor juist werden beschermd."

Al toen de pas net was ingevoerd, in oktober 2021, waren tegenstanders naar de rechter gestapt. Toen oordeelde de rechtbank dat het toegangsbewijs niet discriminerend of onwettig was.

De Nederlandse vrouw (27) die is aangehouden op verdenking van betrokkenheid bij een aanslag op de Spaanse politicus Alejo-Vidal Quadras komt uit Den Bosch, bevestigt het Nederlandse Openbaar Ministerie.

De vrouw is op basis van een Europees arrestatiebevel vorige week vrijdag in Den Bosch aangehouden. Ze wordt onder meer verdacht van het financieren en voorbereiden van de aanslag vorig jaar november. Een rechter beslist binnen 90 dagen of de vrouw wordt overgeleverd aan Spanje.

De Nederlandse vrouw is de vijfde persoon die is gearresteerd, meldt het Spaanse dagblad El País. De krant schrijft verder dat de Spaanse politie nog twee andere verdachten heeft geïdentificeerd, onder wie de schutter. Zij zijn nog voortvluchtig.

Gebroken kaak

Vidal-Quadras (78) werd op 9 november vorig jaar neergeschoten in het centrum van Madrid. Getuigen zeggen dat de schutter een helm droeg en op een zwarte Yamaha-motor wegreed.

De voormalige leider en medeoprichter van de rechts-populistische partij Vox werd in zijn gezicht geraakt. Hij brak zijn kaak, maar overleefde de aanslag. In februari gaf Vidal-Quadras nog een persconferentie in Madrid over zijn herstel.

Motief

Videl-Quadras was van 2004 tot 2007 de vicepresident van het Europees Parlement. In de jaren 90 was hij de president van de Catalaanse afdeling van de christendemocratische Partido Popular. In 2014 stapte hij over naar de nieuwe partij Vox.

De Spaanse politie heeft geen motief genoemd voor de aanslag. Vidal-Quadras zelf denkt dat Iran erachter zit, vanwege zijn banden met de Iraanse oppositie.

In de Spaanse pers wordt ook gespeculeerd over een band met Marokkaans-Nederlandse drugscriminelen. Dat zou een verband met Iran overigens niet uitsluiten. Zo werd een handlanger van crimineel Ridouan Taghi tot levenslang veroordeeld voor de liquidatie van een Iraanse vluchteling. Inlichtingendienst AIVD zag daarin de hand van Iran.

Het aantal meldingen van kinkhoest ligt op het hoogste niveau in tien jaar. Begin deze week stond het aantal meldingen op 7187, meldt het RIVM.

Half april lag het aantal meldingen nog op 5303. De laatste twee weken zijn er dus zo'n 1800 bijgekomen. Onder die nieuwe meldingen waren 50 baby's.

In totaal zijn er dit jaar nu 375 besmette baby's geteld. Van die baby's tot vijf maanden werd meer dan de helft opgenomen in het ziekenhuis. Van de baby's van zes tot elf maanden moest iets meer dan een kwart naar het ziekenhuis.

In de tweede helft van april overleed ook iemand van boven de 70 jaar aan kinkhoest, schrijft het RIVM. Dit jaar overleden al vier baby's en iemand van boven de 80 jaar aan de ziekte.

Met name pasgeboren kinderen zijn kwetsbaar, zet Tjalling Leenstra, hoofd van de Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding van het RIVM. "Daarom is er de mogelijkheid om baby's vanaf twee maanden te vaccineren. En voor de periode tot twee maanden is er een vaccinatie voor zwangere vrouwen vanaf 22 weken." Zo kunnen zij de afweer doorgeven aan hun kind, zegt Leenstra.

Hoge piek

Het RIVM ziet elke twee tot vier jaar een piek in het aantal kinkhoestmeldingen. In 2012 was ook een grote piek te zien, met 13.828 meldingen. Daarna was er in 2014 een piek met 9206 meldingen.

In de coronajaren 2020, 2021 en 2022 waren er heel weinig meldingen. Het RIVM denkt dat de maatregelen tegen het coronavirus hielpen tegen de verspreiding van kinkhoest, maar daardoor bouwden weinig mensen immuniteit op tegen de ziekte. Mede daardoor zou het aantal meldingen nu snel stijgen.

Of de stijging doorzet, is onduidelijk, zegt Leenstra. "We zien in de afgelopen maand elke twee weken ongeveer 1800 meldingen. Daarmee is het nu stabiel. Op termijn zal het afnemen, maar wanneer precies weten we niet."

NOS op 3 maakte eerder deze explainer over besmettelijke ziektes en vaccinatie:

De politie heeft twee tieners opgepakt in de buurt van station Purmerend. De twee jongens van 13 en 14 jaar oud uit Purmerend worden ervan verdacht dat ze gisteravond op het station een conducteur hebben bespuugd, geslagen en geschopt.

Het incident vond plaats rond 21.00 uur. Waarom de twee jongens de conducteur te lijf gingen, is niet duidelijk. De man raakte zodanig gewond dat hij zich moest laten behandelen door ambulancepersoneel, meldt de regionale omroep NH. Hij heeft aangifte gedaan.

Volgens de politie gingen de twee tieners er na de mishandeling samen met een groepje andere jongens vandoor. Handhavers van de gemeente Purmerend wisten de twee snel te achterhalen en over te dragen aan de politie. Het duo zit nog steeds vast.

De NS noemt de mishandeling een schokkend incident. "Het is echt bij de konijnen af wat mensen allemaal menen met onze medewerkers te kunnen doen", zegt een woordvoerder.

Treinen drie minuten stil

De NS registreerde het afgelopen jaar 1042 meldingen van geweldsincidenten, acht procent meer dan in 2022. Het was het derde jaar op rij dat de geweldscijfers omhoog gingen.

Op 13 april werd een conductrice in een trein op station Den Haag Hollands Spoor mishandeld. NS zette in het weekend daarop alle treinen drie minuten stil en ook andere OV-bedrijven deden daaraan mee.

Voor NS-directeur Wouter Koolmees was dat incident van 13 april de druppel die de emmer deed overlopen. Hij zei toen dat hij "klaar is met agressie en geweld tegen onze collega's".

Naar aanleiding van het nieuwe incident herhaalt de NS een oproep voor meer bevoegdheden. "Een incident begint eigenlijk altijd met iemand die geen kaartje en ID bij zich heeft. Daarom willen we zelf de identiteit van geweldplegers kunnen controleren."

De jaarlijkse belastingaangifteperiode zit er weer op, want het is 1 mei. In maart en april ontving de Belastingdienst een recordaantal van 10,3 miljoen aangiften.

Vorig jaar waren dat er tot 1 mei 9,8 miljoen. De eerste paar dagen ziet de Belastingdienst altijd een piek. Dit jaar kwamen er op 1 en 2 maart al bijna 1,1 miljoen aangiftes binnen. De allereerste aangifte kwam op 1 maart al 3,5 minuut na middernacht binnen.

Mensen die in de eerste maand al aangifte doen, hebben daar voordeel bij: ze krijgen ook snel bericht terug van de Belastingdienst, voor 1 juli. De dienst heeft de eerste aanslagen al op 25 april gestuurd. "De belastingaangiften kwamen dit jaar vlot en zonder noemenswaardige problemen binnen", zegt Heleen Bisschoff-Moonen van de Belastingdienst.

Hulp bij aangifte doen

Mensen konden op verschillende manieren hulp krijgen, zoals bij de Belastingtelefoon, via videobellen, bij belastingkantoren, steunpunten en bibliotheken. Nieuw dit jaar was de Belastingdienstbus, die 9 plekken in het land aandeed. Van al die mogelijkheden is gezamenlijk honderdduizenden keren gebruik gemaakt.

Mensen konden ook vragen om meer tijd om hun aangifte te doen. Dat is 3,1 miljoen keer gedaan. Ze hebben dan tot eind augustus de tijd.

Als mensen geen uitstel hebben gevraagd en ze hebben nog geen aangifte gedaan, kunnen ze uiteindelijk een boete krijgen van 385 euro. Ze krijgen dan wel eerst een herinnering en daarna nog een aanmaning. Als zo'n 10 werkdagen na die aanmaning nog geen aangifte is gedaan, volgt de boete.

In de Georgische hoofdstad Tbilisi zijn 63 mensen gearresteerd die demonstreerden tegen een controversieel wetsvoorstel over 'buitenlandse agenten'. Al weken zijn er betogingen tegen het plan, dat bedoeld zou zijn om kritische organisaties in het land de mond te snoeren.

De duizenden betogers werden uiteengedreven met traangas, waterkanonnen, rubberen kogels en flitsgranaten. Volgens de politie was de demonstratie niet langer vreedzaam en moest de openbare orde worden hersteld.

Georgische media melden dat er gewonden zijn gevallen en het ministerie van Binnenlandse Zaken spreekt van zes gewonde agenten. Afgelopen maandag werd ook een betoging met geweld beëindigd.

De wet draait om organisaties die steun uit het buitenland ontvangen. Veel projecten in Georgië zijn daarvan afhankelijk. Als meer dan 20 procent van hun financiering uit het buitenland komt, moeten zij zich registreren als 'buitenlands agent'. De regering wil zo meer controle hebben over buitenlandse invloeden.

Rusland of Europa

De wet lijkt op een wet die jaren geleden in Rusland is ingevoerd en waarmee de bewegingsruimte van maatschappelijke organisaties flink is ingeperkt. In Georgië wordt het voorstel daarom door critici 'de Russische wet' genoemd.

De Europese Commissie heeft teleurgesteld gereageerd op de wet. In december werd Georgië nog kandidaat-lid van de Europese Unie.

Vorig jaar werd het plan ook al ingediend, maar na twee dagen van fel protest weer ingetrokken. Nu ligt de wet dus opnieuw op tafel. Het parlement in Georgië moet de wet drie keer goedkeuren voordat die kan worden ingevoerd. De tweede stemming vindt waarschijnlijk vandaag plaats, nadat vorige week een eerste keer werd ingestemd.

Honderdduizenden Nederlanders slikken veel te lang verslavende slaap- en kalmeringsmiddelen. Hoewel de richtlijn van de huisartsen voorschrijft dat medicijnen uit de groep benzodiazepine maximaal tien keer geslikt mogen worden, zijn er 125.000 patiënten die ze meer dan een jaar slikken.

272.000 mensen slikken ze langer dan acht maanden en ruim 400.000 mensen doen dit langer dan vier maanden, schrijft Trouw. Onderzoeksjournalisten van Investico vroegen de cijfers voor het eerst op bij de Stichting Farmaceutische Kengetallen, die bijhoudt welke medicijnen apotheken uitgeven.

"Het venijnige is dat ze in het begin echt heel goed werken", legt Bijou van der Borst van Investico uit. "Als iemand in de rouw bij de huisarts komt en al een week niet heeft geslapen, dan kom je met zo'n pil snel in slaap. Ook dempt het heel goed de angst."

Problemen ontstaan bij langer gebruik. Omdat de werking afneemt, ligt verslaving op de loer. Afkicken is door heftige bijwerkingen bijzonder moeilijk en moet dus intensief worden begeleid door een huisarts. Dat lijkt volgens Investico en Trouw dan ook de reden te zijn dat herhaalrecepten toch worden voorgeschreven.

Van der Borst: "De regels zijn dat je maar vijf tot tien tabletjes mag uitschrijven en assistenten geen herhaalrecepten uitschrijven. Maar het gebeurt toch, dat zie je aan de cijfers."

"Huisartsen zijn natuurlijk van goede wil. Zij zien dat deze middelen veel bijwerkingen hebben, maar voor hen is het moeilijk om de tijd te vinden om te helpen met het goed afbouwen. Een arts moet echt iemand elke week spreken om die erdoorheen te praten. Dat het zwaar gaat worden, maar dat het wel de moeite waard is."

Goede hulp nodig

Want blijven slikken kent ook nadelen. Gebruikers zijn versuft, kunnen somber worden en concentratieproblemen hebben. Ook is er bij ouderen een groter risico op vallen en alle klachten die daarbij horen.

Een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid zegt daarom in een reactie tegen Trouw dat langdurig gebruik onwenselijk is. Onderzoeksjournalist Van der Borst hoopt dat deze nieuwe cijfers over langgebruikers verandering brengen. "Eerst was het verhaal 'we weten niet hoeveel langgebruikers er zijn', dus is het makkelijk om er niets aan te doen. Maar nu we dit weten, is het belangrijk dat er voor deze mensen goede hulp komt om af te bouwen."

Een bus met zeventig Leusdenaren is vanochtend vertrokken naar het concentratiekamp Neuengamme in Duitsland. De groep bestaat vooral uit familieleden van mensen die in de Tweede Wereldoorlog vanuit het dorp werden weggevoerd naar het kamp bij Hamburg. Ze willen met eigen ogen zien wat daar met hun familie is gebeurd.

"We weten wat voor soort kamp het was, maar niet veel over hoe het er binnen echt was", zegt initiatiefnemer Henri Schouten (71) van de busreis tegen RTV Utrecht.

Hij is blij dat de reis een officieel tintje heeft: ook burgemeester Bouwmeester en een aantal gemeenteraadsleden zitten in de bus. "Het is niet zomaar iets wat we gaan doen, voor sommigen wordt het de eerste keer dat ze de plek bezoeken waar familieleden zijn omgebracht", zegt Schouten.

In de loop van de oorlog zijn naar schatting 37 mensen uit Leusden en de omliggende dorpen naar Neuengamme gedeporteerd. "De precieze aantallen zijn wat lastig, omdat gemeente- en provinciegrenzen zijn veranderd later", aldus Schouten. Feit is dat het om relatief veel mensen gaat voor zo'n kleine gemeenschap. Degenen die zijn weggevoerd werden onder erbarmelijke omstandigheden te werk gesteld in het kamp. Er zaten krijgsgevangenen en verzetsstrijders, maar ook homoseksuelen en Roma.

Manhattan aan de Elbe

Naast het kamp stond een kleine steenfabriek. Daar moesten de gevangenen werken, terwijl ze nauwelijks te eten of te drinken kregen. Ook moesten ze een kanaal van anderhalve kilometer graven om een verbinding te maken met een zijtak van de Elbe. Bij die graafwerkzaamheden zijn veel mensen omgekomen.

Later bleek dat de gevangenen werden ingezet voor een droom van Hitler en zijn architecten. "Hamburg moest het Manhattan aan de Elbe worden", zegt Schouten. "Maar de werkomstandigheden waren gruwelijk, alsof gevangenen geen mensen waren."

Schouten kent het kamp goed, sinds 1965 bezoekt hij het regelmatig. Zijn opa is een van de in totaal 7.000 Nederlanders die in het kamp zijn omgekomen. "Het was een sterke man, een boer, die in korte tijd geknakt is door het zware werk", stelt Schouten. Op de achterblijvers had de dood van zijn opa enorme impact. "Ik herinner me nog goed dat mijn oma na de oorlog veel voor het raam heeft gezeten, wachtend totdat hij het erf van de boerderij weer op zou lopen", zegt hij. "Het bericht dat hij overleden was, hadden we allang gehad."

Administratie vernietigd

Zelf heeft Schouten inmiddels een aantal antwoorden, maar nog steeds is weinig duidelijk over wat er precies is gebeurd met de Leusdenaren die in Neuengamme terechtkwamen. De Duitsers hebben veel van de kampadministratie vernietigd. "We weten dat deze mensen hier zijn omgekomen, maar naar veel details is het gissen."

Schouten verwacht een emotionele reis. "Je kan heel veel vinden op internet, maar de ware schaal van de verschrikkingen wordt hier pas duidelijk."

In de Zuid-Chinese provincie Guangdong zijn zeker 24 mensen om het leven gekomen op een ingestort stuk snelweg. Dertig mensen zijn naar het ziekenhuis gebracht, meldt staatsomroep CCTV.

Het ongeluk gebeurde aan het begin van de nacht op een snelweg bij de stad Meizhou, op zo'n 100 kilometer van de zuidoostkust. Volgens Chinese media is een groot stuk weg verzakt en meters naar beneden gegleden. Zeker achttien voertuigen zouden naar beneden zijn gestort.

Op sociale media delen lokale autoriteiten beelden waarop vlammen te zien zijn. Ook hangt er rook boven het ingestorte deel van de snelweg.

Op dit filmpje op X is de ingestorte snelweg te zien:

Ongeveer 500 hulpverleners zijn ingezet, onder wie reddingswerkers die gespecialiseerd zijn in het redden van mensen uit mijnen.

De provincie Guangdong wordt al wekenlang geteisterd door zware regenbuien, overstromingen en een tornado. In de hoofdstad Guangzhou zijn honderden gebouwen verwoest door het extreme weer.

Over de hele wereld gaan vandaag werknemers de straat op of hebben ze vrij, want het is de Dag van de Arbeid. Hier in Nederland gebeurt dat nauwelijks. Hoe komt dat?

Voor het ontstaan van de Dag van de Arbeid moeten we naar de Verenigde Staten, ook al wordt Labor Day daar al lang gevierd op de eerste maandag in september. Op 1 mei 1886 begint er bij een fabriek voor landbouwmachines in Chicago een staking. Honderden arbeiders eisen een werkdag van maximaal acht uur. Op de vierde dag wordt de situatie grimmig, als de politie ingrijpt en er een explosief naar de agenten wordt gegooid. Zeven politiemensen en vier demonstranten komen om het leven.

De politie pakt na de demonstratie prominente vakbondsvoormannen en anarchisten op. Ondanks flinterdun bewijs worden ze ter dood veroordeeld.

Ter herinnering aan deze gebeurtenis begint de Amerikaanse vakbondsfederatie in 1888 met een landelijke staking op 1 mei. Ze eisen daarbij hetzelfde als de demonstranten in Chicago: een achturige werkdag. "Er was tot dan toe geen enkele beperking voor werkgevers. Twaalfurige werkdagen, de hele week lang, waren heel normaal", vertelt Lex Heerma van Voss, onderzoeker bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis.

Kiesrecht voor arbeiders

De datum van 1 mei wordt na de Amerikaanse demonstraties ook in andere landen overgenomen. De belangrijkste eis, een achturige werkdag, is overal hetzelfde. Aan het eisenlijstje wordt ook het kiesrecht voor arbeiders toegevoegd.

In Nederland wordt vanaf 1890 ieder jaar op 1 mei gedemonstreerd. Pas bijna dertig jaar later hebben die betogingen het beoogde resultaat: de achturige werkdag en het kiesrecht voor arbeiders worden in 1919 ingevoerd.

Nederland heeft de Dag van de Arbeid nooit uitgeroepen tot nationale feestdag. Veel andere landen hebben dat op een gegeven moment wel gedaan. Dat gebeurde vaak als er een linkse of juist extreemrechtse regering aan de macht kwam, legt historicus Heerma van Voss uit.

Zo verklaarden de nazi's in Duitsland in 1933 1 mei tot nationale feestdag. "Daarmee namen ze de wind uit de zeilen van de socialisten, die pleitbezorger waren van de Dag van de Arbeid", zegt Heerma van Voss. De Spaanse dictator Franco deed iets soortgelijks. Hij maakte van 1 mei een feestdag voor de Heilige Jozef, de katholieke beschermheilige van de arbeiders.

"In Nederland is dat nooit gebeurd. Als 1 mei een feestdag is, dan kom je er ook weer heel moeilijk van af", zegt Heerma van Voss. "In de voormalige Sovjet-landen in het Oostblok hebben ze alle communistische feestdagen afgeschaft, behalve 1 mei."

Geen luxe

Een ander argument dat vaak wordt genoemd om van de Dag van de Arbeid geen Nederlandse feestdag te maken, is dat er rond die periode al veel feestdagen zijn. Zo is 1 mei slechts vier dagen voor Bevrijdingsdag (een officiële vrije dag, waarop vaak veel mensen vrij zijn) en werd decennialang op 30 april Koninginnedag gevierd.

"Het is een argument dat vaak genoemd wordt, maar het is onlogisch", vindt Heerma van Voss. "Japan, Polen en Servië hebben ook een aantal feestdagen rond 1 mei. Die zeggen: we maken er een week van."

Vakbond FNV vindt het jammer dat in Nederland 1 mei geen nationale feestdag is. "Wij willen wel één keer per jaar stilstaan bij het belang en de kracht van de vakbeweging", zegt voorzitter Tuur Elzinga. "De vakbond is niet alleen iets van vroeger, maar juist nu van groot belang. Het is echt geen luxe en niet iets uit de tijd van opa en oma."

Strijd en successen vieren

In een aantal cao's staan afspraken over 1 mei. Zo mogen schoonmakers vrij nemen op ofwel hun verjaardag ofwel op 1 mei en bij de gemeente Amsterdam kunnen medewerkers kiezen tussen 1 mei of een andere dag van het jaar.

FNV-voorzitter Elzinga noemt 1 mei niet een kwestie die bij cao-onderhandelingen bovenaan het wensenlijstje staat. "Maar bij tijd en wijle spreken we wel af dat het een vrije dag is." Ook de medewerkers van FNV zelf hebben op 1 mei een vrije dag.

De vakbond organiseert sinds 2015 op de Dag van de Arbeid een bijeenkomst in Amsterdam. "We willen 1 mei claimen om onze strijd en successen te vieren. Sinds 2015 wordt dat steeds een beetje uitbundiger. Vorig jaar hadden we rond de 6000 mensen op de been."

Volgens Elzinga bewijst die opkomst dat de Dag van de Arbeid niets aan relevantie heeft ingeboet. "Het ging destijds in Amerika al niet alleen om de achturige werkdag, maar ook om de arbeidsvoorwaarden in z'n algemeen", zegt hij. "Daar gaat het nu nog steeds om. We zijn als land steeds rijker geworden, maar de rijkdom is in heel weinig zakken terechtgekomen."

De Amerikaanse schrijver Paul Auster is op 77-jarige leeftijd overleden aan longkanker, meldt The New York Times. Als schrijver van romans, essays, memoires en scripts had hij sinds het einde van de vorige eeuw grote invloed op de Amerikaanse literatuur.

Auster brak halverwege jaren 80 door met zijn New Yorktrilogie, drie romans die een postmoderne draai geven aan het detectivegenre. Zo speelt Auster in het eerste deel, Broze stad, met de betrouwbaarheid van zijn verteller en de identiteit van personages, onder wie een schrijver genaamd Paul Auster.

In de boeken was ook een belangrijke rol weggelegd voor de stad New York, 50 jaar lang Austers thuisstad. In veel van zijn werken klonk de liefde door voor het stadsdeel Brooklyn, waar hij woonde.

Dat was ook het geval in bijvoorbeeld de film Smoke met Harvey Keitel, waarvoor hij het script schreef: "Mensen zeggen dat je moet reizen om de wereld te zien, maar als je op een plek blijft en goed oplet, zie je meer dan genoeg."

Zeventien keer afgewezen

Auster werd in 1947 geboren in een Joods gezin op een steenworp afstand van New York, aan de andere kant van de Hudsonrivier in Newark. De kille relatie met zijn vader was het onderwerp van zijn eerste boek, Het spinsel van de eenzaamheid.

Nadat hij was afgewezen door zeventien uitgevers volgde Broze stad en werken als Maanpaleis, Brooklyn dwaasheid en 4 3 2 1, waarin hij vier keer de levensloop van zijn hoofdpersoon verandert.

Vorig jaar publiceerde hij nog het essay Bloedbadnatie over het Amerikaanse vuurwapengeweld en de roman Baumgartner.

De Duitse scheepsbouwer ThyssenKrupp Marine Systems (TKMS) begint een kort geding tegen het Nederlandse ministerie van Defensie. Het Duitse bedrijf maakt bezwaar tegen het besluit van het ministerie om de bouw van vier onderzeeërs te gunnen aan het Franse staatsbedrijf Naval.

Staatssecretaris Van der Maat bevestigt een bericht van De Telegraaf in een brief aan de Tweede Kamer.

Het kabinet maakte het besluit over de bouw van de onderzeeërs vorige maand bekend. Het gaat om een order van 4 tot 6 miljard euro. De drie bedrijven die om de order streden, hadden 15 dagen de tijd om erop te reageren. Die periode werd op hun verzoek tot bijna een maand verlengd.

Contract nog niet getekend

Naast TKMS greep ook de combinatie van het Nederlandse bedrijf Damen Shipyards en het Zweedse Saab naast de opdracht. Zij leggen zich volgens het ministerie van Defensie wel neer bij het besluit.

Damen bevestigt dit, maar wil het besluit nog wel via 'de parlementaire weg' tegenhouden, zegt de woordvoerder. De Nederlandse scheepsbouwer hoopt dat de Tweede Kamer de deal met het Franse Naval nog blokkeert.

Van der Maat zegt de dagvaarding van TKMS te bestuderen. Tot die tijd zal het contract met Naval nog niet worden getekend. Wanneer het kort geding dient, is nog niet bekend, maar het ministerie verwacht niet dat het invloed heeft op de planning van de bouw van de onderzeeërs.

Op de Universiteit van Californië in Los Angeles (UCLA) zijn gevechten uitgebroken tussen pro-Palestijnse en pro-Israëlische betogers. Net als op een aantal andere campussen in de Verenigde Staten wordt ook op de campus van UCLA al dagen actiegevoerd voor de Palestijnen.

Net voor middennacht plaatselijke tijd kwamen tegendemonstranten de campus op en probeerden de barricaden omver te trekken die de pro-Palestijnse studenten hadden opgericht. Er braken gevechten uit waarbij met pepperspray werd gespoten en met vuurwerk werd gegooid. Veiligheidspersoneel van de universiteit greep niet in.

Het universiteitsbestuur heeft de politie van Los Angeles ingeschakeld. Agenten in oproeruitrusting zijn inmiddels aanwezig om de boel te kalmeren.

Bezetting Columbia University

Los Angeles is niet de enige plek in de Verenigde Staten waar het tot diep in de nacht (lokale tijd) onrustig was. Ook in New York op de Columbia University greep een grote politiemacht in bij een bezetting van een universiteitsgebouw.

Studenten hadden er Hamilton Hall, waar het bestuur zetelt, gebarricadeerd in het kader van een pro-Palestijns protest. Door een raam in te slaan, konden ze de deuren van het gebouw openen. Met stoelen en tafels werden deuren geblokkeerd en tientallen andere studenten bleven buiten staan om de bezetting in stand te houden.

De oproerpolitie maakte na uren een einde aan de bezettingen. Bijna honderd studenten op de campus van Columbia zijn gearresteerd en in bussen afgevoerd.

Het universiteitsbestuur zei geen andere keuze te hebben dan de politie in te schakelen. "We hebben duidelijk gemaakt dat het leven op de campus niet oneindig ontwricht kan worden door betogers die regels en wetten overtreden." Het bestuur heeft aangegeven dat er in ieder geval tot 17 mei politie aanwezig blijft op de campus.

'Nog nooit zoveel politie gezien'

Dani Morera Trettin studeert journalistiek op Columbia University en heeft de afgelopen dagen het protest van dichtbij meegemaakt. Morera Trettin is zelf niet gaan protesteren, maar was wel elke dag op de campus. "Ik heb nog nooit zo'n grote politiemacht gezien. Er was ook niet gecommuniceerd dat de politie zou ingrijpen."

De agenten gingen het pand via een raam op de eerste verdieping binnen:

Wat de 25-jarige internationale student nog het ergste van alles vindt, is dat de politie ook verslaggevers wegstuurde. "Ze zeiden dat iedereen weg moest en niemand verslag mocht doen. Het feit dat daarom niemand kon vastleggen hoe de politie te werk ging, is heel kwalijk", aldus Morera Trettin, die de protesten via sociale media en de universiteitsradio nauwlettend in de gaten hield.

"Er ontstond frustratie omdat Columbia de gesprekken met de betogers had opgeschort en omdat het bestuur niet aan hun eisen voldeed. Daarom bezetten zij Hamilton Hall, met in het achterhoofd het protest van 1968 tegen de Vietnamoorlog."

'Geen vreedzaam protest'

Al geruime tijd zijn er op universiteiten in de Verenigde Staten pro-Palestijnse protesten. Ongeveer twee weken geleden werd er een compleet tentenkamp opgezet op de Columbia University. De studenten eisen een staakt-het-vuren in Gaza en hebben felle kritiek op de regering-Biden.

Ook willen ze dat de universiteiten hun banden verbreken met bedrijven die connecties hebben met Israël, waaronder wapenleveranciers. Biden liet weten dat het bezetten van een academisch gebouw "absoluut de verkeerde aanpak is" en "geen voorbeeld is van een vreedzaam protest".

Volgens de studenten gooit de politie met zijn harde optreden juist olie op het vuur.

Het aantal incidenten in de trein tussen Zwolle en Emmen lag het eerste kwartaal van dit jaar veel hoger dan in dezelfde periode vorig jaar. Dat komt doordat sinds vorig jaar april iedere passagier in de trein wordt gecontroleerd.

Relatief veel mensen blijken zwart te rijden en weigeren om een legitimatiebewijs te tonen. Soms komt het ook tot fysiek geweld, meldt de regionale omroep Oost op basis van cijfers van de provincie.

"Schokkend", noemt Wim Eilert van spoorwegvakbond VVMC de cijfers. "Het is inmiddels meer geluk dan wijsheid dat er nog geen dodelijk slachtoffer is gevallen. De mate van agressie is ook veel erger geworden."

De Arriva-trein wordt veel gebruikt door asielzoekers die op weg zijn naar het aanmeldcentrum in Ter Apel. Op het traject tussen Zwolle en Emmen, ook wel de Vechtdallijn genoemd, is al jaren veel overlast. Het zou daarbij vooral gaan om veiligelanders, asielzoekers die eigenlijk geen recht hebben op asiel in Nederland, omdat ze in hun eigen land veilig kunnen leven.

Niet geregistreerd

Uit de cijfers blijkt nu vooral een grote stijging van het aantal zogenoemde B3-incidenten, waarbij een reiziger gefouilleerd wordt omdat die zwartrijdt en zich niet wil legitimeren. Het eerste kwartaal van vorig jaar waren dat er net geen 40, nu zijn het er 331.

Ook het aantal zware incidenten, zoals mishandeling en intimidatie van treinpersoneel nam wat toe. In de eerste drie maanden van dit jaar is er vier keer een medewerker van Arriva mishandeld in de trein tussen Zwolle en Emmen. In acht andere gevallen was er sprake van bedreiging of intimidatie door een reiziger, illegaal wapenbezit of diefstal. In totaal zijn dat twee zware incidenten meer dan in dezelfde periode in 2023.

Arriva zegt dat de stijging alles te maken heeft met de (bijna) "honderd procent controle" op de lijn. "Vroeger werden mensen zowel op station Zwolle als op station Emmen bij de toegangspoorten gecontroleerd. Mensen zonder vervoersbewijs werden meteen weggestuurd en ook niet geregistreerd", legt woordvoerster Carla Groenhof uit.

"Maar sinds dat de provincie extra geld heeft uitgetrokken voor veiligheid controleren we zo goed als elke treinreiziger op de trein. Dan blijkt al snel dat er veel meer zwartrijders zijn, die zich vaak niet kunnen of willen legitimeren. Oftewel: de zwartrijders zitten al in de trein en lopen alsnog bij de kaartcontroles tegen de lamp. En nu komen ze wel in de cijfers terecht."

Meer toegangscontroles

Hoewel de stijging dus groot is, zegt Groenhof dat Arriva gewoon wil doorgaan met de huidige controles op de trein. Zij zegt ook tevreden te zijn met de mobiele veiligheidsteams die nu snel opgeroepen kunnen worden als een incident dreigt.

Vakbond VVMC is minder positief. "We kunnen nu toch wel samen de conclusie trekken dat alle maatregelen niet het gewenste effect hebben", zegt bestuurder Eilert. Hij doet een dringend beroep op de politiek, zowel provinciaal als landelijk, om nog meer geld uit te trekken voor de 'overlasttrein'. "Want we hebben extra mensen nodig."

Ook roept Eilert Arriva op om weer toegangscontroles op het perron te doen. "Dan zorg je ervoor dat je de overlastgevers aan het begin van de reis niet op de trein hebt."

De provincie Overijssel houdt het bij een korte reactie: "De middelen die voor de Vechtdallijn zijn uitgetrokken, zijn er om de incidenten beheersbaar te houden. Wat we uit de cijfers halen, is dat de stewards op de trein een beter veiligheidsgevoel hebben, doordat het back-up team te hulp kan schieten als dat nodig is."

Goedemorgen! Het is vandaag de Dag van de Arbeid, vakbond FNV organiseert een mars in Amsterdam. En de voetbalsters van FC Twente kunnen vandaag landkampioen worden.

Eerst het weer: In het westen van het land kunnen nog enkele regen- en onweersbuien voorkomen. Voor de rest blijft het droog en krijgen we veel zon bij 21 graden op de Wadden tot 27 graden in het noordoosten van het land.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. En hier zie je de actuele situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Omroep PowNed trekt een documentaire over diabetesmedicijn Ozempic terug. Het besluit volgt op een waarschuwing van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, bevestigt PowNed-voorzitter Dominique Weesie na berichtgeving in het AD. De inspectie vindt de documentaire te veel neigen naar reclame voor het middel.

De documentaire PowNed of View: De Prikpen zou vanavond worden uitgezonden op NPO 3. In de documentaire spuit presentator Filemon Wesselink het diabetesmedicijn bij zichzelf in. In de aankondiging van de documentaire staat dat Wesselink ook in gesprek gaat met diabetespatiënten en de illegale handel in het medicijn laat zien.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Overcapaciteit, sterke prijsdalingen en een dreigende handelsoorlog over elektrische auto's met Europa; het zijn geen makkelijke tijden voor Chinese autobouwers. Toch blijft het dringen geblazen op de autoshow in Peking, waar maar liefst 117 nieuwe modellen worden getoond aan het publiek. De autobouwers zijn optimistisch over hun toekomst.

Fijne woensdag!

De laagstbetaalde medewerkers in de zorg moeten minimaal 16 euro per uur gaan verdienen. Dat voorstel doet GroenLinks-PvdA vandaag, op de Dag van de Arbeid. Het gaat volgens de fractie om mensen die elke dag onmisbaar werk doen in ziekenhuizen, verpleeghuizen en bij mensen thuis en daar nu niet naar betaald krijgen.

De linkse combinatie gaat proberen een meerderheid te krijgen voor het voorstel bij de behandeling van de Voorjaarsnota in de Tweede Kamer. Die staat gepland voor begin juni.

Er werken volgens GroenLinks-PvdA op dit moment zo'n 60.000 mensen in de zorg voor minder dan 16 euro per uur. Dat is te weinig voor het belangrijke werk dat ze doen, vindt fractieleider Timmermans. "Tijdens de coronacrisis hebben ze ons land overeind gehouden en ze doen dat nu nog steeds elke dag."

Door de gestegen prijzen van de afgelopen tijd kunnen ze vaak niet goed rondkomen of een zakcentje overhouden. "Dat kan zo niet langer", stelt Timmermans.

Cao-onderhandelingen

Om de beoogde loonsverhoging per 1 januari volgend jaar mogelijk te maken, wil GroenLinks-PvdA de bijdrage die zorgwerkgevers van de overheid krijgen voor de cao-onderhandelingen verhogen. Ze krijgen dat geld op voorwaarde dat het alleen wordt gebruikt voor hoger loon in de laagste salarisschalen.

Daardoor wordt werken in de zorg ook aantrekkelijker, denkt Timmermans. De sector kampt met een groot tekort aan personeel.

Het huidige wettelijke minimum-uurloon is 13,27 euro. Als iedereen in de zorg ten minste 16 euro gaat verdienen, dan kost dat ongeveer 525 miljoen euro per jaar, heeft GroenLinks-PvdA berekend.

Werkgevers betalen

Om dat te betalen wil de partij de maximale premie die alle werkgevers in Nederland betalen voor de zorgverzekering van een werknemer verhogen. Dat wil zeggen dat werkgevers meer zorgpremie zouden moeten betalen voor werknemers met een hoog salaris.

De linkse beweging viert op 1 mei traditioneel de Dag van de Arbeid. Het is een internationale feestdag, ontstaan uit de strijd voor een achturige werkdag in de 19de eeuw. In tegenstelling tot veel andere landen heeft Nederland 1 mei nooit een nationale feestdag gemaakt waarop mensen vrij zijn.