NOS Nieuws - Algemeen

De zoektocht naar de elf mensen die vorige week vermist raakten na een aanval van de Houthi's op een schip in de Rode Zee is gestaakt. Het bulkschip Eternity C werd woensdag door de Houthi-rebellen uit Jemen tot zinken gebracht, na twee dagen van aanvallen. Daarbij kwamen zeker vier mensen om het leven.

De beveiligingsbedrijven Ambrey en Diaplous Group wisten tien mensen uit zee te redden na de aanval, onder wie acht Filipijnen, een Indiër en een Griek. Het is onduidelijk wat het lot is van de elf resterende opvarenden.

Claims over ontvoering

De Houthi's claimden na de aanval enkele bemanningsleden te hebben vastgenomen, al hebben ze daar geen bewijs van getoond. De Amerikaanse ambassade in Jemen zei vorige week ook te geloven dat de rebellen gijzelaars hebben genomen, maar daar is niets meer van vernomen.

"De beslissing om de zoektocht te beëindigen is met tegenzin genomen door de eigenaar van het schip", schrijven de beveiligingsbedrijven in een verklaring. "Onder de huidige omstandigheden heeft het de prioriteit om eerst de tien geredde zielen aan vasteland te brengen en ze daar de dringende medische hulp te bieden die ze nodig hebben."

Vorige week werd niet alleen Eternity C aangevallen, maar ook het schip Magic Seas. Ook die boot zonk. Beide schepen hadden een Griekse eigenaar en voeren onder de Liberiaanse vlag. Het was voor het eerst in ruim een half jaar dat de commerciële scheepvaart in de Rode Zee onder vuur werd genomen.

Op deze door de Houthi's vrijgegeven beelden is te zien hoe ze Magic Seas opbliezen:

Intussen zijn er door het zinken van de twee schepen olievlekken ontstaan in de zuidelijke Rode Zee, valt volgens persbureau AP te zien op satellietbeelden. De olievlek die vrijgekomen is uit Eternity C zou 80 kilometer in lengte zijn en die van Magic Seas 65 kilometer. De olie komt uit het reservoir van het schip en werd gebruikt voor de aandrijving.

Tussen november 2023 en december vorig jaar namen de Houthi's meer dan 100 schepen onder vuur met raketten en drones. Daarbij zijn er tot nu toe zeker vier schepen tot zinken gebracht en zeker acht schippers gedood.

Het aantal mensen dat medicijnen gebruikt voor ADHD is in 17 jaar tijd verviervoudigd. In 2023 waren het er volgens het CBS bijna 300.000. In 2006 was dit aantal nog 78.000.

Opvallend is dat vooral steeds meer vrouwen ADHD-middelen als ritalin en concerta zijn gaan gebruiken. Daardoor zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen in het gebruik van de medicijnen de afgelopen jaren kleiner geworden. Onder de 20 jaar krijgen nu nog meer jongens dan meiden ADHD-middelen voorgeschreven, maar daarna zijn de verschillen kleiner.

Dromeriger

Bij vrouwen uit ADHD zich veelal anders dan bij mannen. Ze zijn vaak minder fysiek druk en beweeglijk, maar hebben meer last van mentale overactiviteit. "Bij vrouwen is het zo dat die vaak wat dromeriger zijn, wat afgeleid", zegt Luuk Hovius van het CBS.

Jonge meisjes krijgen daardoor vaak minder snel een diagnose. In de afgelopen jaren is er veel kennis bij gekomen over ADHD bij meisjes en vrouwen. Zij krijgen dus ook vaker medicatie voorgeschreven, blijkt uit de cijfers. "Het lijkt erop dat we dat steeds eerder beginnen te zien en te herkennen en dus dat deze mensen daarvoor ook een behandeling kunnen krijgen."

De cijfers van het CBS gaan over het aantal mensen waarbij de medicijnen via de huisarts zijn voorgeschreven. Over het aantal mensen dat de medicatie zonder recept slikt, en de pillen onderhands krijgt van mensen die het wel op recept krijgen, zijn geen cijfers. Volgens het Trimbos Instituut gebruikt bijna een op de twintig studenten ten minste een keer ADHD-medicatie zonder recept. Ze doen dat dan vaak voor het studeren of tentamens.

Vaatwasser

Hanneke Mijnster (44) heeft haar diagnose nu een jaar. Ze schreef het boek Hé, is dit ook ADHD? Voor haar diagnose vond ze zichzelf raar en mislukt, daarna vielen er puzzelstukjes op zijn plek. "Ik vond prioriteiten stellen lastig, alles is even belangrijk. Door die medicatie heb ik minder onrust en heb ik mijn leven beter onder controle. Het voelt alsof ik de grip terug heb."

Vooral alledaagse dingen gaan makkelijker door die medicijnen, zoals het inruimen van de vaatwasser, zegt Mijnster. "Voorheen probeerde ik dan de vaatwasser uit te ruimen, zie dat ik muesli heb gegeten, me dan afvraag of ik nog muesli in huis heb, me vervolgens afvraag waar de boodschappentassen zijn en dan als een wervelwind door het huis ga om daarna uitgeput op de bank te eindigen."

In de cijfers is ook te zien dat steeds meer 25-plussers beginnen met medicatie. Waarschijnlijk komt dat doordat er de afgelopen jaren meer aandacht is gekomen voor ADHD.

"Dus waarschijnlijk door de verhoogde aandacht die er is voor deze symptomen zijn er ook mensen die op latere leeftijd denken: ik herken me eigenlijk wel in dat beeld, ik heb die symptomen ook en dan richting de huisarts zijn gegaan", zegt Hovius van het CBS.

Overigens is onder alle leeftijdsgroepen het medicatiegebruik gestegen. Het CBS heeft geen cijfers over het aantal gestelde diagnoses. "Maar we zien dus wel dat het medicatiegebruik is gestegen, dus dan is het ook wel aannemelijk dat er meer mensen zijn die de diagnose gekregen hebben."

Regeringen in Kenia, Uganda en Tanzania snoeren critici op gewelddadige wijze de mond. Oppositieleiders, activisten en demonstranten worden opgepakt, zonder aanklacht opgesloten, gemarteld en soms zelfs vermoord.

"Leiders gedragen zich steeds autocratischer", zegt Mahad Kisuze van Lex Amica, een Ugandese organisatie die zich inzet voor democratie. "De methodes kijken ze af van andere autocratische leiders. Ze zien Poetin, maar kijken ook naar leiders van van oudsher democratische staten die steeds meer autoritaire trekken krijgen, zoals Trump of Netanyahu."

Het past in een wereldwijde trend. Volgens Freedom House neemt het aantal autoritaire regimes waarbij de macht grotendeels in handen is van één leider, al geruime tijd toe.

Al een jaar lang gaan vooral jonge Kenianen de straat op om te protesteren tegen belastingverhogingen, de economische situatie, corruptie en politiegeweld. Vorige week kwamen in Kenia tientallen mensen om bij antiregeringsprotesten. Honderden mensen werden gearresteerd. Volgens een lokale mensenrechtenorganisatie was de politie bewapend met machetes en speren, en werkte ze samen met bendes.

"De sfeer tijdens die protesten is gespannen en beangstigend", vertelt Nerima Wako, directeur van Siasa Place, een Keniaanse politieke jongerenorganisatie. "Mensen zijn ziedend, de politie schiet in het rond en overal ruikt het naar traangas. Maar hoe gevaarlijk ook, mensen blijven komen", zegt ze. "Velen zijn werkloos en wanhopig op zoek naar verbetering. Het voelt alsof ze niets te verliezen hebben."

De Keniaanse president Ruto noemt de demonstranten "terroristen die in oorlog zijn met de staat". "Dood hoeven ze niet, maar de politie kan ze in hun benen schieten", zei hij in een speech. Volgens Wako geeft Ruto de politie hiermee groen licht om de protesten met geweld neer te slaan.

Landverraad

Ook in de buurlanden Tanzania en Uganda is veel onrust, vooral onder jongeren. In Uganda, waar volgend jaar verkiezingen zijn, is de 80-jarige president Museveni genomineerd voor een zevende termijn. Hij is al veertig jaar aan de macht.

Al decennialang snoert hij critici de mond en is er nauwelijks ruimte voor oppositie. Zo verdween in mei de bodyguard van oppositieleider Bobi Wine. Hij bleek te zijn opgepakt en gemarteld in gevangenschap. Een andere oppositieleider, Kizza Besigye, zit sinds november vast. Hij kan de doodstraf krijgen wegens landverraad en het in gevaar brengen van de nationale veiligheid.

In Tanzania, waar in oktober verkiezingen zijn, werd in april Tundu Lissu, de belangrijkste oppositieleider, opgepakt. Ook hij wordt verdacht van landverraad, omdat hij pleitte voor hervorming van het kiesstelsel. Volgens de Verenigde Naties is er in het land sprake van "een patroon van verdwijningen en marteling om critici het zwijgen op te leggen".

Burgers snakken ook in Uganda en Tanzania naar verandering, maar grote protesten blijven daar uit. "Het risico dat je wordt opgepakt, gemarteld wordt of zomaar verdwijnt is te groot", vertelt Kisuze. "Mensen zijn bang, vaak zijn er meer agenten en militairen dan demonstranten. Dat is heel intimiderend."

Volgens Kisuze vinden jongeren en activisten elkaar vooral online, in Whatsappgroepen en op sociale media: "Daar kunnen ze hun frustratie en wanhoop wél uiten. Ze vinden herkenning bij landgenoten, en bij gelijkgestemden uit buurlanden."

Er zijn steeds meer signalen dat regeringen samenwerken om tegenspraak te smoren. Zo is het volgens Wako en Kisuze geen toeval dat de Ugandese oppositieleider Besigye uitgerekend in Kenia verdween. Ze noemen ook het voorbeeld van een Ugandese advocaat en een Keniaanse activist die Tanzania bezochten uit solidariteit met de gevangen oppositieleider Lissu. Beiden werden er opgepakt en gemarteld. "Deze arrestaties worden afgestemd. Leiders helpen elkaar", zegt Kisuze.

"Ze volgen allemaal het autocratische draaiboek", zegt Wako. Ze wijst op het bestempelen van demonstranten als terroristen, beschuldigingen van landverraad, de aanwezigheid van militairen op straat, de arrestaties zonder proces, het lastig vallen van journalisten en excessief politiegeweld.

Daarbij zijn ze minder bang voor de kritiek van onder meer de VS. Voorheen werd gedreigd met het stoppen van ontwikkelingssamenwerking. Nu die hulp is beëindigd, is dat een loos dreigement. "En zo hebben leiders vrij spel om ongestoord hun gang te gaan", zegt Kisuze.

Is het tij nog te keren? Zowel Kisuze als Wako probeert optimistisch te zijn. Wako pleit vooral voor gerechtigheid. Leiders, leger en politie mogen niet wegkomen met het doden van onschuldige burgers. "En we moeten elkaar blijven opzoeken, on- en offline, ons blijven uitspreken en elkaar helpen", zegt ze. "We mogen de strijd niet opgeven, hoe gevaarlijk onze straten nu ook zijn."

Goedemorgen! Gaat de rechtbank mee in de eis van het OM dat 'Bolle Jos' vele tientallen miljoenen euro's moet inleveren? En maakt Trump zijn woorden waar over zijn "grote bekendmaking" over Rusland?

Eerst het weer: Geregeld zon en landinwaarts is het met 25 tot 27 graden zomers warm. Later op de dag trekt de zuidwestenwind aan zee flink aan en in de zuidoostelijke helft van het land kan een enkele onweersbui voorkomen. De komende dagen valt ook soms een bui en is de temperatuur met zo'n 22 graden heel normaal voor midden juli.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Alle vluchten van en naar London Southend in het Verenigd Koninkrijk zijn geannuleerd. Gistermiddag crashte bij dat vliegveld een klein vliegtuig van het Nederlandse bedrijf Zeusch Aviation.

"Vanwege een ernstig incident vandaag op London Southend Airport moeten we helaas melden dat de luchthaven tot nader order gesloten is", staat in een verklaring, die iets over half tien 's avonds op de website verscheen.

Brandweer, politie en ambulancediensten zijn al uren bezig op de plek van het incident, maar er is nog altijd geen nieuws over wie er aan boord waren. Ook is het niet duidelijk of de inzittenden het hebben overleefd.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

In Saudi-Arabië is de afgelopen jaren een grote verschuiving gaande. Met name in de grote steden is er voor vrouwen veel veranderd: veel meer van hen zijn gaan studeren en werken. Ze zijn niet alleen actiever geworden in de culturele sector, maar hebben ook hun intrede gedaan in domeinen als technologie, wetenschap en engineering.

Correspondent Daisy Mohr liep een dag mee met de Saudische kunstenares Sara Al-Namlah. Ze is een van de eerste vrouwen die afstudeerden als grafisch vormgever. Met haar kunst wil ze de beeldvorming van de Arabische cultuur verbeteren:

Fijne dag!

De Amerikaanse president Trump heeft aangekondigd Patriot-luchtverdedigingsraketten naar Oekraïne te sturen. Dat zei hij zondag tegen journalisten op de luchtmachtbasis Andrews in Maryland.

Trump zei wel dat de VS er niet voor betaalt. Onder andere Duitsland zei bereid te zijn om de Patriots voor Oekraïne te kopen. Dat maakte bondskanselier Merz vorige week bekend. De VS is de enige die Patriot-raketten produceert.

"We zullen ze Patriots sturen waar ze wanhopig behoefte aan hebben." Om hoeveel raketten het gaat, zei Trump niet. Patriots zijn cruciaal in de verdediging van het Oekraïense luchtruim, vooral tegen Russische raketten. Maar ze kunnen ook gebruikt worden om vliegtuigen of helikopters uit de lucht te schieten.

Zorgen om eigen voorraad

Vandaag gaat NAVO-secretaris-generaal Rutte op bezoek bij de Amerikaanse president in Washington. Volgens NAVO-bronnen zullen ze het hebben over de Amerikaanse wapenleveranties aan Oekraïne.

Afgelopen dinsdag zei Trump al dat de Verenigde Staten meer wapens aan Oekraïne zouden gaan leveren. De president zei toen nog niet om wat voor soort wapens het ging.

Begin deze maand schortte de VS nog enkele wapenleveringen aan Oekraïne op, omdat er bij het Amerikaanse ministerie van Defensie zorgen waren dat de eigen voorraden te veel waren gekrompen.

Deze uitleg over Patriot-systemen maakten we in maart:

Bij de Amerikaanse Grand Canyon hebben twee grote natuurbranden de afgelopen dagen vele duizenden hectares natuur in de as gelegd. De branden woeden nog en breiden zich uit. Het noordelijke deel van het nationaal park is de rest van het seizoen gesloten.

De branden ontstonden woensdag en donderdag, allebei door blikseminslag. Een van de branden woedt in het Grand Canyon National Park en verwoestte tot zondagmiddag zo'n twintig vierkante kilometer aan terrein.

De andere brand woedt ten noorden van het park. Deze trof tot nu toe een terrein van 162 vierkante kilometer, ongeveer net zo groot als de helft van de gemeente Rotterdam. Deze brand werd in een dag tijd twintig keer zo groot, schrijft NBC News. Dat komt onder meer door de hoge temperaturen, lage luchtvochtigheid en harde windstoten, zegt de brandweer.

Toeristen geëvacueerd

Het vuur verwoestte een historische lodge en tientallen andere bouwwerken aan de noordkant van de Grand Canyon. Er gingen tussen de vijftig en tachtig gebouwen verloren, waaronder historische hutten, schrijft persbureau AP

De parkopzichter vertelde zondagochtend dat het bezoekerscentrum, het tankstation, een afvalwaterzuiveringsinstallatie, een administratiegebouw en enkele werknemerswoningen zijn verbrand.

Donderdag en vrijdag werden zo'n 500 toeristen uit het noordelijke gedeelte geëvacueerd. Ook alle medewerkers en omwonenden zijn geëvacueerd. Niemand raakte gewond.

De diepe kloof in de staat Arizona trekt jaarlijks miljoenen bezoekers. De kloof is gedurende de afgelopen miljoenen jaren uitgesleten door de rivier de Colorado.