NOS Nieuws - Algemeen

De provincie Groningen laat de eigen organisatie doorlichten vanwege een reeks bestuurlijke fouten rondom gaswinning en mijnbouw. Provinciebestuurders moesten dit jaar meerdere keren excuses aanbieden, omdat ze bij belangrijke kwesties te laat in actie kwamen.

Zo vergat de provincie onlangs om bezwaar aan te tekenen tegen de verlenging van de gaswinningsvergunning in Pieterzijl. Ook zijn Kamerleden dit jaar te laat benaderd om bij het kabinet aan te dringen op een nieuw advies voor de gaswinning in het Warffumer Veld. Daags nadat een brief bij de Kamerleden was bezorgd, besloot het kabinet om de gaswinning in Warffum door te zetten. Gedeputeerde Susan Top moest daarvoor afgelopen maart door het stof.

De provincie vergat afgelopen juni ook om aan te haken bij een rechtszaak, waardoor de winning in Grijpskerk werd hervat. Karin Dekker (GroenLinks) bood daar excuses voor aan.

Motie van wantrouwen

Dekker (GroenLinks) moet zich vandaag in een debat ook verantwoorden voor de laatste misser in het aardbevingsdossier, die rond de vergunning in Pieterzijl. Ondanks verschillende herinneringen werd de termijn voor het beroep bij de Raad van State gemist. Ze bood daar twee weken geleden haar "oprechte verontschuldigingen" voor aan.

De SP ziet het liefst dat Dekker wordt weggestuurd en heeft al een motie van wantrouwen klaarliggen, zegt de partij tegen RTV Noord. "Het is een van de belangrijkste dossiers in de provincie. We hebben al die jaren ellende gehad en toch gebeuren dit soort fouten. Dat mag gewoon niet", zegt Statenlid Agnes Bakker tegen de regionale omroep.

Toen de nieuwe Groningse coalitie dit jaar werd gevormd, werden zowel Karin Dekker als Susan Top portefeuillehouder gaswinning:

Het onderzoek in opdracht van de provincie wordt geleid door Simon Sibma, oud-topman van de Sociale Verzekeringsbank. Zijn rapport wordt uiterlijk half december verwacht en richt zich op de informatievoorziening en het besluitvormingsproces binnen de afdeling gaswinning. Analyses en interviews met betrokkenen moeten duidelijk maken wat er is misgegaan en hoe de kwaliteit van besluitvorming en uitvoering omhoog kan.

De provincie heeft al een aantal maatregelen aangekondigd die herhaling moeten voorkomen. Zo moeten bij gerechtelijke procedures voortaan minimaal twee medewerkers de voortgang en termijnen bewaken. Ook is er extra juridische capaciteit voor mijnbouw en krijgen bewoners die wel tijdig in beroep zijn gegaan ondersteuning.

Op een strand in het zuidwesten van Australië is flessenpost uit 1916 gevonden die werd verzonden ten tijde van de Eerste Wereldoorlog. Een glazen fles met een boodschap van twee Australische soldaten spoelde meer dan honderd jaar later aan.

De Australische Debra Brown vond de fles begin oktober, tijdens een gebruikelijke quad-rit waarbij ze met familie vuilnis gingen rapen van het strand. "We missen nooit afval, dus de fles lag daar te wachten tot we hem vonden", zegt ze tegen persbureau AP.

De handgeschreven briefjes in de fles waren van de destijds 27-jarige Malcolm Neville en de 37-jarige William Harley. Zij schreven hun boodschappen op zee op 15 augustus 1916, met potlood. Op dat moment voer hun schip "ergens in de Grote Australische Bocht", staat op één van de briefjes.

Op weg naar Europa

Drie dagen eerder, op 12 augustus dat jaar, begon hun militaire schip de HMAT A70 Ballarat aan een lange reis vanuit Adelaide. De soldaten waren op weg naar het westelijke front in Europa, om daar de linies te versterken.

Op het briefje schreef Harley: "Moge de vinder zich net zo goed voelen als wij". Neville richtte zijn boodschap aan zijn moeder Robertina Neville: "We hebben het goed hier, het eten is lekker. Behalve één maaltijd, die hebben we in zee gegooid."

Nog goed leesbaar

Het papier in de fles was nat, maar de tekst is nog goed leesbaar. Volgens de familie Brown heeft de flessenpost geen verre reis afgelegd en is de fles waarschijnlijk aangespoeld en onder het zand geraakt in de duinen. Debra Brown denkt dat de fles is losgekomen door de hoge golven van de laatste tijd. "Als hij op zee was gebleven of lang aan de zon was blootgesteld, zou het papier zijn vergaan", zegt ze.

Neville overleed een jaar na het schrijven van zijn bericht op het slagveld. Harley raakte twee keer gewond, maar overleefde de oorlog. Hij keerde terug naar Adelaide, waar hij in 1934 overleed aan de gevolgen van kanker. Volgens zijn familie was die kanker veroorzaakt door gifgassen die de Duitsers gebruikten in de loopgraven.

Brown heeft de nazaten van Neville en Harley ingelicht. Harley's kleindochter Ann Turner zegt dat zij en haar familie verbijsterd zijn door de vondst. "We kunnen het niet geloven. Het voelt echt als een wonder en alsof onze grootvader ons vanuit zijn graf heeft benaderd", vertelde ze aan de nationale omroep van Australië.

Boven een militaire basis in België zijn vannacht meerdere drones gespot. Dat meldt de Belgische minister Francken van Defensie. Zaterdagavond vlogen er ook al meerdere drones rond, zegt hij. Volgens hem werden die hoogstwaarschijnlijk door professionals bestuurd.

De drones vlogen vannacht gedurende een langere periode boven "cruciale delen" van de militaire basis bij Marche-en-Famenne, in de Belgische Ardennen. Dat is het hoofdkwartier van de Belgische landmacht. Wat voor drones het waren, is nog niet duidelijk. De politie en de militaire inlichtingendienst van België doen onderzoek.

Afgelopen zaterdagavond werden boven dezelfde basis vier drones gesignaleerd. Daarover zei Francken dat het geen werk van amateurs was en dat de dronepiloten waarschijnlijk "bepaalde dingen in kaart aan het brengen waren".

Deze maand vlogen er ook 15 drones bij een militaire basis bij Elsenborn, tegen de Duitse grens. Sindsdien geldt een verhoogde waakzaamheid op Belgische militaire terreinen.

Te weinig middelen

Ook een Belgisch bedrijf dat wapens produceert, krijgt steeds vaker bezoek van onbekende drones, meldde de directeur deze maand aan nieuwssite Politico. Hij wil graag zogenoemde jammers gebruiken om het signaal van de drones te verstoren, maar dat mag niet.

Ook defensieminister Francken hamert erop dat er veel te weinig middelen zijn om drones te detecteren en uit de lucht te schieten. Dat onderwerp staat binnenkort op de agenda van de Belgische ministerraad.

In heel Europa groeien de zorgen na verschillende incidenten met drones. De afgelopen maanden zijn onder meer in Duitsland, Polen, Roemenië, Litouwen, Denemarken en Noorwegen drones gezien, met name boven luchthavens en militaire terreinen. Meestal is niet duidelijk om wat voor drones het ging of van wie ze waren, maar in sommige gevallen wordt Rusland verantwoordelijk gehouden.

Ballon bij Schiphol

Ook op Schiphol werd het vliegverkeer op de Polderbaan even stilgelegd omdat er een drone gezien zou zijn, al bleek dat later een ballon te zijn. Vliegen met drones boven defensieterrein of luchthavens is sowieso verboden.

Orkaan Melissa is vanochtend vroeg aangekomen in het oosten van Cuba. In het land zijn honderdduizenden mensen geëvacueerd naar opvangcentra.

Op de interactieve weerkaart van Zoom Earth is te zien dat het oog van de storm om 8.30 uur Nederlandse tijd zich op ongeveer 24 kilometer van de stad Santiago de Cuba bevond.

Met maximale windsnelheden van 193 kilometer per uur bewoog de orkaan zich van Jamaica naar het noordoosten. De orkaan is inmiddels in kracht afgenomen en is nu een storm van categorie 3.

Door de aanhoudende regen is er op Cuba kans op overstromingen en aardverschuivingen, waarschuwen meteorologen. De verwachting is dat Melissa later vandaag de Bahama's bereikt.

Schade in Jamaica

Melissa bereikte gisteren Jamaica als categorie 5-orkaan, de zwaarste categorie. Met windsnelheden tot 295 kilometer per uur richtte de storm daar veel schade aan. De nationale rampenbestrijdingsdienst meldt dat scholen, ziekenhuizen, woningen en andere gebouwen zijn getroffen. Ook zijn bomen uit de grond gerukt en staan straten en huizen onder water.

De Jamaicaanse premier Andrew Holness heeft het eiland uitgeroepen tot rampgebied. Er zijn vooralsnog geen meldingen over nieuwe slachtoffers. Tijdens voorbereidingen voor de orkaan kwamen al wel drie mensen om het leven.

Orkanen: niet vaker, wel heviger door klimaatverandering

Door klimaatverandering komen orkanen wereldwijd waarschijnlijk niet vaker voor, maar de zwaarste orkanen worden zeer waarschijnlijk wel heviger. In de afgelopen decennia is het aantal orkanen uit de zwaardere categorieën waarschijnlijk al toegenomen.

Dat komt doordat orkanen hun energie halen uit het zeewater: dus hoe warmer het water door klimaatverandering wordt, hoe meer kracht een orkaan krijgt. Ook valt er gemiddeld meer regen en hevige regenval leidt in de praktijk tot de meeste schade. Ook de stijgende zeespiegel heeft invloed: de stormvloed van een orkaan wordt hoger bij een hogere zeespiegel, waardoor laaggelegen gebieden sneller zullen overstromen

Bij Israëlische aanvallen op de Gazastrook zijn gisteravond 104 doden gevallen. Dat meldt de Gazaanse gezondheidsautoriteit, die onder controle staat van Hamas. Onder de doden zouden veel vrouwen en kinderen zijn.

Het Israëlische leger meldt dat het in "overeenstemming met de richtlijnen" het staakt-het-vuren weer heeft hervat. Vlak voor de verklaring van het leger werden er vanochtend opnieuw bombardementen uitgevoerd op Gaza.

Gisteravond opende Israël de aanval vanwege "herhaalde schendingen van het bestand door Hamas". De Israëlische luchtaanvallen waren onder meer gericht op een huis in het vluchtelingenkamp Bureij in het centrale deel van Gaza, een gebouw in de wijk Sabra in Gaza-Stad en een auto in Khan Younis.

Premier Netanyahu droeg het Israëlische leger gisteren op om "zware aanvallen" uit te voeren. Die bekendmaking volgde op berichten in Israëlische media dat Palestijnse militanten op Israëlische militairen hebben geschoten. Hamas ontkent daarbij betrokken te zijn geweest.

Beelden van na de luchtaanvallen:

Hoewel er opnieuw gevochten en gebombardeerd is, heeft de VS er vertrouwen in dat het akkoord standhoudt. De Amerikaanse president Trump zei aan boord van de Air Force One op weg naar Zuid-Korea dat het staakt-het-vuren niet in gevaar komt. "Ze hebben een Israëlische soldaat gedood, dus de Israëli's slaan terug en dat moeten ze ook doen. Als dat gebeurt, moeten ze ook terugslaan."

In ruim twee weken tijd is de wapenstilstand herhaaldelijk door beide partijen geschonden. In die tijd zijn vele tientallen Palestijnse doden geregistreerd in Gaza. Ook drie Israëlische militairen kwamen om.

Realiteit achter de politiek

De Vlaamse Carolien Willemen werkt voor Artsen zonder Grenzen in een ziekenhuis in Deir-al-Balah en ziet hoe de mensen in de Gazastrook weer totaal in angst leven. "Er wordt onderschat wat voor impact de inbreuk op het staakt-het-vuren hier heeft", zegt Willemen. "In de drie weken dat het bestand geldt, maken de mensen in Gaza nu voor de tweede keer een volledige nachtmerrie door."

Willemen: "De angst die totaal weer terugkomt. Een broer van een van mijn collega's werd dood binnengebracht, dat kindje van een jaar oud dat dood binnenkomt. Het is de realiteit die schuilgaat achter de steriele politiek van bewoordingen."

De Vlaamse coördineert de hulp in het veldhospitaal en ervaart dagelijks de problemen doordat Israël nog steeds geen tot weinig noodhulp toelaat. "Er komt meer hulp binnen dan toen ik hier in juni en juli was. We zien iets meer eten op de markt, maar diagnosticeren nog steeds kinderen met acute ondervoeding", zegt Willemen.

Ze maakt zich zorgen over de komende tijd. "De hulp is ook niet voldoende als het aankomt op tenten. De nachten worden kouder en mensen leven hier nog steeds in geïmproviseerde tenten die hen niet kunnen beschermen tegen de aankomende winter."

Goedemorgen! Vandaag zijn de verkiezingen voor de Tweede Kamer. De meeste stembureaus gaan om 7.30 uur open en de exitpoll volgt na sluiting om 21.00 uur.

Maar eerst het weer: Vandaag is het grotendeels bewolkt en vanuit het westen gaat het tijdens de middag op steeds meer plaatsen regenen. Het wordt 13 of 14 graden bij een matige zuidwestenwind.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de wegwerkzaamheden en hier zie je waar er aan het spoor wordt gewerkt.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Volgens lokale gezondheidsautoriteiten zijn bij Israëlische bombardementen op de Gazastrook 26 mensen omgekomen. Vijf van hen zouden zijn gedood bij een aanval op een huis in vluchtelingenkamp Burij in Centraal-Gaza, vier in een gebouw in Gaza-Stad en vijf in een auto in Khan Younis.

Verschillende media schrijven over de luchtaanvallen vannacht in Gaza. Gisteren droeg de Israëlische premier Netanyahu het leger op om zware aanvallen uit te voeren op Gaza, nadat Israëlische media schreven dat Palestijnse militanten op Israëlische militairen schoten.

Volgens president Trump is het staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas niet in gevaar.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Koningin Máxima heeft meegedaan aan oefeningen van de Koninklijke Marechaussee in Harderwijk. Máxima droeg een militair tenue en had haar gezicht ook van camouflagegroene schmink voorzien.

Fijne dag!

Steeds meer gemeenten ontwikkelen beleid om zelfdodingen te voorkomen. Ze bereiden zich hiermee voor op de nieuwe Wet integrale suïcidepreventie, die 1 januari ingaat.

Afgelopen jaar waren er in Nederland 1849 zelfdodingen, gemiddeld vijf per dag, blijkt uit cijfers van het CBS. De nieuwe wet moet helpen om dat aantal omlaag te brengen.

Op dit moment heeft nog maar 19 procent van de gemeenten beleid om suïcides tegen te gaan. Binnen ongeveer twee jaar na het ingaan van de wet moet dat 100 procent zijn.

Psychische druk

Er moet dus nog veel gebeuren, maar Stichting 113 Zelfmoordpreventie is hoopvol. Er is een landelijk actieplan, waar steeds meer gemeenten zich bij aansluiten, zegt coördinator Sanne Leenen. Het helpt volgens haar dat met de wet geld beschikbaar komt: jaarlijks 10 miljoen euro voor alle gemeenten samen.

De meeste mensen die vorig jaar een einde aan hun leven maakten, waren vijftigers. Ook nam de afgelopen vijftien jaar het zelfdodingscijfer toe onder mannen en vrouwen jonger dan 30 jaar. Inmiddels is het binnen deze groep de belangrijkste doodsoorzaak.

Ook lhbtqia+'ers vormen volgens 113 een risicogroep, net als agrariërs. Veel agrariërs ervaren de laatste jaren meer psychische druk, onder andere door veranderende wetgeving in hun sector.

Onderwijs

Gemeenten kunnen veel doen om het aantal zelfdodingen te verminderen, zegt Renske Gilissen, bijzonder hoogleraar suïcidepreventie aan de Universiteit Leiden. Allereerst is het volgens haar belangrijk dat praten over suïcidale gedachten in de hele samenleving wordt gestimuleerd, bijvoorbeeld in het onderwijs. "We moeten kinderen leren dat problemen bij het leven horen, maar hoe ga je ermee om?"

In een recent spotje van 113 worden mannen van middelbare leeftijd aangemoedigd om te praten over hun mentale problemen:

Vervolgens is het belangrijk dat mensen rondom iemand met zelfdodingsgedachten weten hoe je hierover een gesprek voert, zegt Gilissen. "Daarvoor trainen we bijvoorbeeld schuldhulpverleningsmedewerkers, politiemedewerkers en ambulancevervoerders."

Zelfs in de gezondheidszorg is volgens Gilissen nog winst te behalen. "Als iemand bij de huisarts komt, gebeurt het nog steeds dat iemand zegt: 'Ik ben somber', en dat de huisarts niet doorvraagt of diegene wel eens aan de dood denkt."

Drempel opwerpen

Een andere manier om suïcides te verminderen, is simpelweg de mogelijkheden beperken. "Denk aan hekken en antiloopmatten langs het spoor", zegt Gilissen. "En bijvoorbeeld het verwijderen van bosjes langs het spoor, zodat er geen verstopplekken zijn, waar je plots achter vandaan kunt komen." Bij hoge gebouwen kunnen hekken of vangnetten worden geplaatst.

Dit soort maatregelen is effectief, zegt de hoogleraar. "Als je bij een hoog hek langs het spoor komt, is dat toch een drempel, waardoor de poging wordt uitgesteld. En soms is de suïcidaliteit daarna alweer lager."

In de gemeente Rijssen-Holten, in de provincie Overijssel, zijn relatief veel zelfdodingen langs het spoor. Van 2021 tot nu maakten hier achttien mensen een einde aan hun leven.

Spoorbeheerder ProRail trof al verschillende maatregelen om dit aantal omlaag te brengen. Zo werden camera's en een hek van een kilometer neergezet langs het spoor. Ook staan op verschillende plekken bordjes die aanmoedigen om te bellen naar 113, met de tekst "Lijkt je leven uitzichtloos? Bel me, ik luister". Ook is de gemeente in gesprek met ProRail over of er nog meer kan gebeuren.

Boost aan urgentie

Hoogleraar Gilissen juicht maatregelen bij het spoor, bruggen en hoge gebouwen toe, maar hiermee kun je niet alle suïcides voorkomen. "Ook veel zelfdodingen vinden binnenshuis plaats." Om die te voorkomen, zijn volgens Gilissen dus juist de gesprekstrainingen voor naasten en professionals van belang en het creëren van een hulpnetwerk binnen de gemeente.

Gilissen ziet bij de gemeenten veel enthousiasme om aan de slag te gaan. Dat beaamt Leenen van 113. "Vroeger moesten we vaak bewijzen dat suïcidepreventiebeleid zinvol is. Mensen waren vaak op zoek naar cijfers en bewijs. Nu we steun krijgen van de overheid geeft dat een boost aan de urgentie."

Hulp nodig?

Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfdoding helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

Vanavond om 21.00 uur sluiten de stembureaus en begint het tellen van de stemmen. De NOS brengt vanaf dat moment de verkiezingsresultaten via tv, radio, NOS.nl en de NOS-app. Hoe gaat dat precies in zijn werk?

Stap 1: exitpolls

De rechtstreekse, avondvullende NOS-verkiezingsuitzendingen op NPO 1 en NPO Radio 1 en online beginnen rond 20.30 uur. Een half uur later sluiten de stembureaus. Dat is het moment waarop op alle platforms de uitkomsten van de exitpoll worden bekendgemaakt.

De exitpoll is een soort schaduwverkiezing die onderzoekers van bureau Ipsos I&O in opdracht van de NOS en RTL Nieuws hebben gedaan bij 65 stembureaus verdeeld over Nederland. Die stembureaus zijn zo geselecteerd, dat ze bij elkaar een representatief beeld geven van het stemgedrag van alle kiezers. Ook de opkomst is gemeten. Er doen ongeveer 80.000 kiezers mee.

De praktijk leert dat de exitpoll een betrouwbare indicatie geeft van de zetelverdeling in de Tweede Kamer. Belangrijk om in het oog te houden is dat Ipsos I&O daarbij een foutmarge hanteert van een zetel per partij, maar dat dit er in uitzonderlijke gevallen ook twee kunnen zijn.

Met andere woorden: als in de exitpoll de ene partij 28 Kamerzetels haalt en de andere 26, dan kunnen ze ook beide op bijvoorbeeld 27 uitkomen. Wie de grootste is, valt bij een marge van twee zetels of kleiner daarom niet te zeggen.

Een half uur later levert Ipsos I&O een update van de exitpoll. Waar de eerste exitpoll gebaseerd is op de stemmen tot 20.30 uur, zijn in deze ook de stemmen van het laatste half uur meegenomen. In de regel zorgt dit niet of nauwelijks voor verschuivingen, maar die zijn uiteraard wel mogelijk.

Stap 2: uitslagen per gemeente

Ergens tussen 21.15 en 22.00 uur druppelen de eerste uitslagen binnen via de verkiezingsdienst van persbureau ANP. De kleinste gemeenten van het land, met ieder niet meer dan zo'n duizend stemgerechtigde inwoners, doen bij iedere verkiezing hun uiterste best om de eerste te zijn. De afgelopen keren was het steeds Schiermonnikoog, doorgaans gevolgd door Vlieland of het Gelderse Rozendaal.

De eerste iets grotere gemeenten laten pas vanaf 22.30 van zich horen. Vanaf 23.00 uur komt er voorzichtig enig tempo in de uitslagenstroom, hoewel de tendens de afgelopen jaren is dat de gemeentelijke uitslagen steeds langer op zich laten wachten.

Bij de vorige Kamerverkiezingen duurde het tot na middernacht voordat de eerste gemeente met meer dan 100.000 inwoners op het bord verscheen. Dat was toen Emmen. Op NOS.nl en in de app is de uitslagenstroom continu te volgen.

Alle uitslagen zijn direct te zien op deze uitslagenpagina.

Stap 3: prognoses

In de loop van de nacht komt het ANP met de eerste, "voorlopige" prognoses van de zetelverdeling in de Tweede Kamer. Omdat die gebaseerd zijn op daadwerkelijke uitslagen, zouden die nauwkeuriger moeten zijn dan de exitpoll.

Later donderdag, als alle uitslagen binnen zijn, hoopt het ANP de voorlopige prognose om te zetten naar een definitieve. Alleen als de uitslagen van grote steden dan bijvoorbeeld nog niet binnen zijn, lukt dat niet. Het bureau blijft van een prognose spreken omdat het de Kiesraad is die de uitslag formeel moet vaststellen.

Stap 4: definitieve uitslag

Dat doet de Kiesraad een dikke week later in Den Haag, in een openbare zitting van het zogeheten Centraal Stembureau. Dan pas weten we definitief wie er gaan plaatsnemen in de Kamerbankjes, want dan worden ook de voorkeurstemmen bekend. Kandidaten lager op de lijst kunnen hogergeplaatste partijgenoten de pas afsnijden als er genoeg stemmen op hun persoon zijn uitgebracht.

Een 80-jarige vrouw die afgelopen weekend per ongeluk door haar cruisemaatschappij was achtergelaten op een Australisch eiland is dood teruggevonden. De Australische Maritieme Veiligheidsautoriteit (AMSA) onderzoekt de zaak en wil later deze week in de stad Darwin in gesprek met de bemanning, schrijft de Britse omroep BBC.

De vrouw maakte zaterdag met andere passagiers een trektocht op Lizard Island, een eiland dat ligt aan het Great Barrier Reef, het grootste koraalrif ter wereld. Op weg naar het hoogste punt, Cook's Look, zou ze even pauze hebben genomen en alleen zijn achtergebleven.

Rond zonsondergang vertrok de cruiseboot bij het eiland, om een paar uur later terug te keren toen bleek dat de vrouw niet aan boord was. De kustwacht werd daarop ingeseind. Na een grootschalige zoekactie waarbij een helikopter het wandelpad belichtte, werd de vrouw zondagmorgen dood gevonden.

Afgelegen gebieden

Rederij Coral Expeditions heeft inmiddels contact gehad met de familie van de vrouw en spreekt van een "tragische dood". "Hoewel het onderzoek naar het incident nog loopt, betreuren we dit ten zeerste en bieden we de familie van de vrouw onze volledige steun aan", aldus directeur Mark Fifield.

De BBC heeft vernomen dat Lizard Island de eerste stop was voor de vrouw tijdens een 60 dagen durende cruise rond Australië. Het vrij nieuwe schip, de Coral Adventurer, biedt plaats aan maximaal 120 gasten en is speciaal gebouwd om afgelegen gebieden voor de Australische kust te kunnen bereiken, valt te lezen op de website van de rederij.

Orkaan Melissa heeft op Jamaica enorme schade aangericht. Dat zegt het hoofd van de nationale rampenbestrijdingsdienst tegen de Amerikaanse nieuwszender CNN. Scholen, ziekenhuizen, woningen en andere gebouwen zijn getroffen. Ook zijn bomen uit de grond gerukt en staan straten en huizen onder water.

De Jamaicaanse premier Holness heeft het eiland uitgeroepen tot rampgebied. Er zijn vooralsnog geen meldingen over nieuwe slachtoffers. Tijdens voorbereidingen voor de orkaan zijn drie mensen om het leven gekomen.

Melissa kwam gisteravond aan land als categorie 5-orkaan, de zwaarste categorie. Volgens CNN ging dat gepaard met grote hoeveelheden regen en windsnelheden van 298 kilometer per uur. Inmiddels is de orkaan afgezwakt tot categorie 4, met windsnelheden van zo'n 230 kilometer per uur.

Zonder stroom

Over de omvang van de schade op Jamaica is nog weinig bekend, "maar we verwachten dat die aanzienlijk is", meldt de rampenbestrijdingsdienst. Door overstromingen en landverschuivingen zijn meerdere wijken onbereikbaar en zitten meer dan 530.000 Jamaicanen zonder stroom. De regering hoopt dat er deze week al veel herstelwerkzaamheden kunnen worden verricht.

De Jamaicaanse politie deelde deze beelden van de schade die orkaan Melissa heeft aangericht in Black River, aan de zuidwestkust van het eiland:

Premier Holness zei eerder al dat Melissa een "catastrofe" zou aanrichten. Verwacht werd dat anderhalf miljoen mensen op Jamaica ermee te maken zouden krijgen. Dat is ongeveer de helft van de totale bevolking.

Volgens de regering is alles gedaan om het Caribische eiland voor te bereiden. In totaal zijn zo'n 15.000 inwoners geëvacueerd en naar opvangplaatsen gebracht. Verder hebben veel mensen hun ramen dichtgetimmerd en zandzakken voor de deur gezet.

Orkanen: niet vaker, wel heviger door klimaatverandering

Door klimaatverandering komen orkanen wereldwijd waarschijnlijk niet vaker voor, maar de zwaarste orkanen worden zeer waarschijnlijk wel nog heviger. In de afgelopen decennia is het aantal orkanen uit de zwaardere categorieën waarschijnlijk al toegenomen.

Dit komt doordat orkanen hun energie halen uit het zeewater: dus hoe warmer het water door klimaatverandering wordt, hoe meer kracht een orkaan krijgt. Ook valt er gemiddeld meer regen, en hevige regenval leidt in de praktijk tot de meeste schade. Ook de stijgende zeespiegel heeft invloed: de stormvloed van een orkaan wordt hoger bij een hogere zeespiegel, waardoor laaggelegen gebieden sneller zullen overstromen.

Premier Holness waarschuwde eerder dat de voorzorgmaatregelen waarschijnlijk niet genoeg zijn. "Er is geen infrastructuur in de regio die bestand is tegen een categorie 5-ramp. Ik bid voor de bewoners. We hebben ons voorbereid en gebeden voor het beste."

Richting Cuba

Melissa beweegt zich nu over zee richting het oosten van Cuba en zal daar in de loop van de ochtend (Nederlandse tijd) waarschijnlijk als orkaan van de vierde categorie aan land komen. In gebieden die kwetsbaar zijn voor wind en regen zijn volgens de Cubaanse regering meer dan 500.000 mensen geëvacueerd. "Orkaan Melissa zal met veel geweld aankomen en we zijn bezorgd over wat die zal vernietigen", aldus president Díaz-Canel.

In Haïti en de Dominicaanse Republiek vielen eerder in totaal zeker vier doden door de orkaan.

Inhoudelijke discussies, soms felle botsingen, waarschuwingen over en weer: vijftien partijleiders kruisten in het NOS Slotdebat de degens. Met nog een paar uur te gaan voordat de stembureaus opengaan kregen partijleiders van de grote en kleine partijen in het debat nog één keer de kans om op televisie hun plannen voor het voetlicht te brengen.

Zelden was het een dag voor de verkiezingen zo spannend, in de peilingen kruipen partijen naar elkaar toe en lijken er vijf die kans maken de grootste te worden: PVV, GroenLinks-PvdA, D66, CDA en VVD. Maar nog altijd heeft een kleine 40 procent van de kiezers zijn stem niet bepaald, dus was er voor de lijsttrekkers nog zeker iets te winnen.

Nu de eindstreep nadert benadrukten partijen vooral de verschillen en dat er echt iets te kiezen valt. VVD-leider Yesilgöz zei dat het gaat tussen links of centrumrechts, D66-leider Jetten, CDA-leider Bontenbal en GroenLinks-PvdA-leider Timmermans vonden het tijd voor het einde van het "tijdperk Wilders", Wilders meende op zijn beurt dat hij de enige is die de problemen en overlast in de migratieketen echt aanpakt.

Huiliehuilie-verhaal

Tussen Jetten en Wilders ging het zoals verwacht fel op het thema asiel. Jetten zette zich als de anti-Wilders neer. "Nederland wil niet nog eens twintig jaar gechagrijn." Hij zei er te willen zijn voor "teleurgestelde PVV-kiezers", maar voegde toe dat D66 kiest voor andere oplossingen.

Wilders zei dat D66 juist alle wetten voor strenger beleid wegstemde. "Een bijna gênant huiliehuilie-verhaal", reageerde Jetten, "voor iemand die met 37 zetels en een eigen minister op Asiel en Migratie nog geen wet door de Tweede Kamer heeft gehaald".

Bekijk hier hoe het allerlaatste debat van de campagne verliep:

Yesilgöz kwam tijdens diverse thema's steeds weer uit bij de keuze tussen een links en een centrumrechts kabinet. Kiezers van GroenLinks-PvdA worden volgens haar de dag na de verkiezingen wakker met "een kater en de rekening" omdat bijvoorbeeld de woonplannen van die partij veel te duur uitpakken en de regels te veel toenemen. Timmermans vond juist dat de VVD de markt te veel zijn gang heeft laten gaan.

Om meer te kunnen bouwen wil GroenLinks-PvdA boeren onteigenen, maar de VVD denkt niet dat dat nodig is. De BBB wil dat al helemaal niet. Van der Plas, tot dan toe een beetje aan de zijlijn, sprong in: als de nieuwe rekengrens voor stikstof er straks is, kan Nederland volgens haar van het slot. VVD en GroenLinks-PvdA zijn er nog niet van overtuigd dat dat juridisch houdbaar is.

In het debat over de portemonnee van mensen botsten SP-leider Dijk en NSC-leider Van Hijum. Dijk noemde het niet te verkroppen dat 115.000 kinderen in armoede leven, terwijl de "rijkste negentien Nederlanders meer dan de helft van de rest van Nederland" bezitten. Volgens Dijk heeft het vorige kabinet met NSC veel te weinig gedaan. Van Hijum wees erop dat onder meer door uitkeringen te verhogen de armoede juist wel tot een historisch laag niveau gedaald is.

'Politieke spelletjes'

CDA-leider Bontenbal hield zich lang rustig in het debat, tot VVD-leider Yesilgöz hem opnieuw vroeg te kiezen voor links of rechts. Toen sloeg Bontenbal terug. De kiezer is de "politieke spelletjes van de VVD" volgens hem "spuugzat".

"U zette de deur open voor Wilders en stortte het land in chaos", sneerde Bontenbal. Ook deelde hij een tik aan Timmermans uit. "Terwijl het huis in de fik stond, stond GroenLinks-PvdA aan de zijkant te vertellen wat fout was", aldus de CDA-leider. "CDA was met vijf zetels constant bezig te blussen en Nederland vooruit te helpen."

Toen het aan het einde van het debat over leiderschap en vertrouwen ging, werd de toon steeds feller. Bontenbal vond het tijd om de "zwarte bladzijde in de Nederlandse politiek om te slaan", doelend op de jaren waarin de PVV de grootste was.

Ook Timmermans zei het "tijdperk Wilders" te willen "afsluiten". Volgens hem is haat "dominant geworden". Wilders zei dat Timmermans juist zijn oorspronkelijke kiezers heeft verwaarloosd. De PVV heeft die overgenomen omdat "u te arrogant was ze serieus te nemen".

Meta krijgt meer tijd om veranderingen door te voeren op Facebook en Instagram. Begin deze maand bepaalde de rechtbank Amsterdam dat het bedrijf de optie moest geven van een algoritmevrije tijdlijn op beide socialemediaplatforms. Het techbedrijf kreeg daar twee weken de tijd voor.

Volgens Meta is het "om praktische en technische redenen" niet mogelijk binnen twee weken die aanpassingen door te voeren. Daarom heeft het bedrijf begin deze week om extra tijd gevraagd tot eind januari. Het gerechtshof Amsterdam heeft nu uitstel gegeven tot 31 december.

Voor die tijd moet Meta gebruikers van Facebook en Instagram de mogelijkheid geven om te kiezen voor een tijdlijn die niet wordt samengesteld op basis van waarschijnlijke interesses.

'Directe druk weg'

Burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom spande 2 oktober een rechtszaak aan tegen Meta omdat het bedrijf met de huidige tijdlijn-instellingen de Digital Services Act zou overtreden. Dat is een Europese richtlijn die de grote internetplatforms reguleert. De burgerrechtenorganisatie kreeg toen gelijk, maar is nu wel teleurgesteld dat het techbedrijf uitstel heeft gekregen.

"Het is spijtig dat de druk bij Meta nu weg is om direct in actie te komen", zegt Maartje Knaap van Bits of Freedom. "Meta overtreedt een belangrijke wet, dus het spoedeisende belang van deze zaak blijft overeind."

Meta is ook in hoger beroep gegaan tegen de uitspraak van begin oktober. Dat beroep dient op 26 januari. Ondanks het hoger beroep moet het bedrijf de aanpassingen die door de rechter zijn opgelegd uitvoeren voor het einde van dit jaar.

In Sudan zijn vijf vrijwilligers van de Rode Halve Maan gedood toen zij aan het werk waren. Drie anderen worden vermist.

De vrijwilligers gaven voedselhulp aan mensen in nood in de stad Bara in het midden van Sudan. Ze waren volgens het Rode Kruis duidelijk herkenbaar als medewerkers van de Rode Halve Maan omdat ze kleding droegen met het embleem van de zusterorganisatie van het Rode Kruis en ook identificatiekaarten van deze organisatie bij zich droegen.

Volgens het internationaal humanitair recht zouden ze hierdoor beschermd moeten zijn, schrijft het Rode Kruis, dat laat weten "diep geschokt en bedroefd" te zijn over het lot van de vrijwilligers.

El-Fasher

In Sudan woedt sinds april 2023 een burgeroorlog tussen het regeringsleger en de paramilitaire groep RSF. Door die oorlog zijn miljoenen mensen ontheemd en tienduizenden gedood.

Recent zijn tienduizenden mensen weggevlucht uit de stad El-Fasher, in de westelijke regio Darfur. Gisteren maakte RSF bekend de stad te hebben ingenomen. Daarbij kwamen tientallen burgers om het leven.

Moorden en executies

Volgens VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR zijn ruim 26.000 mensen aangekomen in een vluchtelingenkamp op enkele tientallen kilometers van de stad. De vluchtelingen vertelden dat ze werden beschoten terwijl ze probeerden weg te komen en spraken over moorden en executies. Volgens UNHCR lukte het veel mensen niet om weg te komen uit de stad.

Het Sudanese regeringsleger heeft zich inmiddels teruggetrokken uit de regio, die nu helemaal in handen is van RSF.

Bij een grote politieactie in Rio de Janeiro, in Brazilië, zijn zeker 64 doden gevallen. Onder de doden zijn vier agenten. Volgens de Braziliaanse nieuwssite Globo is het de dodelijkste operatie in de staat ooit.

De lokale politie was met 2500 agenten onderweg om honderd drugsverdachten te arresteren. Toen ze aankwamen waren er al brandende barricades opgeworpen. Ook werden de agenten beschoten.

De politie rukte uit met twee helikopters, dertig pantservoertuigen en twaalf "sloopwagens" om door de barricades te breken. Andersom gebruikten de drugsverdachten een drone.

'Oorlogsscène'

Globo beschrijft dat het op een "oorlogsscène" leek. Over en weer zouden er binnen een minuut tweehonderd schoten zijn afgevuurd. Daarbij zouden ook onschuldige mensen gewond zijn geraakt. Zo werden een dakloze man en een vrouw die in een sportschool was, getroffen door rondvliegende kogels.

Uiteindelijk zijn er 81 mensen opgepakt. Ook heeft de politie 75 geweren, twee pistolen en negen motoren in beslaggenomen. Gouverneur Castro spreekt van "narcoterrorisme", en de grootste politieactie in de geschiedenis van de staat Rio de Janeiro.

De politie in Rio heeft vaker grote acties uitgevoerd in de strijd tegen drugscriminelen, vaak aan de vooravond van grote evenementen, zoals het WK voetbal in 2014 of de Olympische Spelen in 2016.

Binnenkort staat de VN-klimaattop COP30 op het programma in het Amazonegebied. Een aantal evenementen die daarmee te maken hebben, vinden plaats in Rio. Zo is er volgende week een top van burgemeesters die zich inzetten tegen klimaatverandering. En de Eartshot Prize wordt uitgereikt. Die is bedacht door de Britse prins William om duurzame initiatieven te ondersteunen. Er komen allerlei internationale beroemdheden op af.

Correspondent Latijns-Amerika Nina Jurna:

"De drugsoperatie was gericht tegen het grootste drugskartel van Rio, Comando Vermelho (Rode Commando) en vond plaats in het noorden van de stad, in de wijken Complexo do Alemão en Penha, twee dichtbevolkte favela's.

Voor de inwoners van de stad kwam deze enorme drugsoperatie onverwacht en veel winkels en bedrijven gingen eerder dicht. Er ontstond chaos in de stad toen het openbaar vervoer stil werd gelegd en taxi's niet meer wilden rijden vanwege de onveilige situatie. Daardoor konden veel mensen die in het centrum en rondom de strandwijken werken, niet meer naar de buitenwijken waar ze wonen. Mensen moesten soms uren lopen om thuis te komen.

De drugsoorlog in Rio is de laatste tijd weer opgelaaid. Daarbij is er naast de strijd tussen politie en kartels ook een strijd om gebiedsuitbreiding tussen drugskartels en milities; dat zijn paramilitaire bendes van vooral ex-politieagenten die wijken in handen hebben en daar bewoners en winkeliers met geweld afpersen. Dat de drugsbendes steeds geavanceerdere wapens hebben, bleek bij deze operatie waarbij het Comando Vermelho zelfs gevechtsdrones met bommen inzette."

Bij een stalbrand in het Limburgse Susteren zijn zo'n 700 varkens omgekomen. Een woordvoerder van de Veiligheidsregio Limburg-Noord zegt dat de dieren niet meer te redden waren.

Volgens de woordvoerder ontstond de brand rond 17.30 uur in het kantoorgedeelte van de stal. De vlammen grepen snel om zich heen, binnen een uur stond de hele stal in brand.

De brand was na twee uur onder controle. De brandweer is nog enkele uren bezig met nablussen, schrijft L1 Nieuws.

De oorzaak van de brand is niet bekend. Bij de brand zijn geen gevaarlijke stoffen vrijgekomen.

"Ik had nooit gedacht dat ik dit ooit zou zeggen, maar het Centers for Disease Control brengt nu de volksgezondheid in gevaar", zegt dr. John Swartzberg. Hij is emeritus hoogleraar infectieziekten in Californië. "Dit mooie instituut is niet meer te vertrouwen", vindt de specialist met ruim vijftig jaar ervaring van de overheidsinstelling voor ziektepreventie.

Het CDC is de Amerikaanse tegenhanger van het Nederlandse RIVM en valt onder gezondheidsminister Robert F. Kennedy Jr. Die was jarenlang een drijvende kracht binnen de antivax-beweging.

Op een hoorzitting in het Congres eind januari stelde RFK Jr. bezorgde senatoren die zijn aanstelling moesten goedkeuren nog gerust. Kennedy beloofde niet te tornen aan de beschikbaarheid van vaccins. Ook beloofde hij de vaccinatiekalender voor kinderen niet te wijzigen en zei hij te varen op het oordeel van de wetenschappelijke experts binnen het CDC.

"Kennedy heeft zijn beloften verbroken", zegt zijn voormalig medisch directeur dr. Debra Houry tegen de NOS. Ze verliet recent de CDC nadat minister Kennedy de algemeen directeur had ontslagen. "Ik besefte dat ik ook moest opstappen, zodat ik het publiek kon waarschuwen voor wat er bij het CDC gebeurt." Volgens Houry negeerde de minister haar en andere directeuren. Ingrijpende veranderingen moest ze via zijn berichten op platform X vernemen.

Reeks ontslagen

RFK ontsloeg kort na zijn aantreden alle experts van de adviescommissie voor vaccins en verving ze deels door vaccinsceptici. "Ze noemen zichzelf groentjes", zegt Houry. "We moeten niet willen dat groentjes het Amerikaanse vaccinatiebeleid bepalen."

De nieuwe leden van de commissie stelden recent het hepatitis B-vaccin voor baby's ter discussie. Houry zegt zich grote zorgen te maken over de toekomst van kindervaccinaties onder RFK.
Zijn CDC gooide al het combinatievaccin voor mazelen, bof, rodehond en waterpokken op de schop. Het covid-vaccin wordt alleen nog aangeraden voor mensen met een verhoogd risico en 65-plussers, waardoor andere groepen het vaak niet meer vergoed krijgen en moeilijker kunnen krijgen.

RFK Jr. zaait ook continu twijfel over de veiligheid van vaccins. Zo brengt hij het hulpmiddel aluminiumzout in verband met astma en chronische aandoeningen. Aluminiumzout is een stof die we dagelijks via lucht, voedsel en dranken innemen. Een minieme hoeveelheid aluminiumzout zit al zeventig jaar in veel vaccins, zoals tegen polio en kinkhoest, en is volgens experts veilig. Ook in recent Deens onderzoek is geen verband gevonden.

Toch echoot president Trump de claims van Kennedy: "We willen geen aluminium in vaccins", zei hij twee weken geleden. "We gaan het eruit halen." Het onnodig verwijderen van aluminiumzout zou ongeveer de helft van de kindervaccins onbruikbaar maken. Deze zouden helemaal opnieuw moeten worden ontwikkeld, en dat kan vele jaren duren.

Vaccinatiegraad daalt

RFK Jr. laat meerdere onderzoeken naar ongewenste effecten van vaccinaties uitvoeren die eerder al overtuigend zijn uitgesloten, zoals de mythe dat vaccins autisme veroorzaken. Volgens de experts wakkert hij daarmee sluimerende twijfels bij ouders aan.

De vaccinatiegraad in de VS daalt, met name in conservatieve staten. Voor het eerst in tientallen jaren brak begin dit jaar in Texas een enorme epidemie van mazelen onder ongevaccineerde kinderen uit. De ziekte leek uitgebannen, maar leidde nu tot twee doden.

Toch schrapte het conservatieve Florida onlangs de verplichting om kinderen te laten vaccineren. Volgens de nieuwe topambtenaar voor gezondheid in Florida, een Republikein die is aangesteld door gouverneur Ron DeSantis, moeten ouders zelf daarover kunnen beslissen. Het Hooggerechtshof boog zich een eeuw geleden al over het dilemma, en oordeelde toen dat verplichte vaccinaties in het belang zijn van het algemeen welzijn.

Lappendeken

De voorganger van Kennedy, dr. Scott Rivkees, keurt de beleidswijziging dan ook af. "Ouders zijn voor de bescherming van hun kinderen ook afhankelijk van andere ouders." Rivkees vervulde de functie in Florida tot eind 2021 en is nu hoogleraar aan de Brown-universiteit. "Als je de vaccinatieverplichting wegneemt, neem je ook een belangrijke steunpilaar van de volksgezondheid weg en breng je kinderen in gevaar."

Progressieve staten kiezen nu ook voor een eigen vaccinatiebeleid. Zo werken noordoostelijke staten als New York, Connecticut, Massachusetts en Maine samen, en hebben de westelijke staten Californië, Washington en Oregon met Hawaii een alliantie opgericht.

Dr. Rivkees: "Het leidt tot een lappendeken van richtlijnen in dit land, maar virussen kennen geen grenzen. Je zult in verschillende staten uitbraken zien, afhankelijk van het beleid." Volgens dr. Swartzberg zullen de effecten zelfs tot in Europa voelbaar zijn. "Dit stopt ook niet bij de landsgrenzen."

Koningin Máxima heeft meegedaan aan oefeningen van de Koninklijke Marechaussee in Harderwijk. Máxima droeg camouflagetenue en had haar gezicht ook van camouflagegroene schmink voorzien.

Op een zogenoemde bivaklocatie in een legertent kreeg ze uitleg over de werving en selectie door de marechaussee. Ook kreeg ze uitleg over de oefeningen en nam ze aan enkele onderdelen deel.

Zo hielp ze bij een oefening gewonden verzorgen terwijl er om haar heen (nep)schoten klonken. "Hij was goed afgekneld", zei een van de 'gewonden' na afloop over haar been dat door de koningin was afgebonden.

Koningin Máxima kruipt door de bossen van Harderwijk:

Koningin Máxima zei na afloop dat ze het goed vond om te zien wat er zoal gebeurt en wat je ter plaatse aan levensreddend werk kunt doen.

Dienjaar

Ook bezocht ze het bivak van het Dienjaar Koninklijke Marechaussee. Daar sprak ze met leerlingen over hun ervaringen bij de opleiding. Een dienjaar bij Defensie is een vrijwillig traject waarin jongeren zich een jaar lang kunnen oriënteren op het leven en werk bij de Nederlandse krijgsmacht.

Ze kunnen daar militaire vaardigheden leren, fysieke en mentale uitdagingen aangaan en het programma draagt bij aan competenties zoals teamwork, leiderschap en zelfdiscipline.

Amalia ook bij Defensie

Onlangs is ook prinses Amalia als eerste vrouwelijke lid van het Koninklijk Huis begonnen bij Defensie. Ze doet de opleiding tot reservist bij de krijgsmacht aan het Defensity College en is aangesteld als matroos derde klasse bij de Koninklijke Marine en soldaat derde klasse bij de Koninklijke Landmacht en de Koninklijke Luchtmacht. Dat is de laagste klasse bij de manschappen van de krijgsmacht.

Het Defensity College is een deeltijdprogramma van maximaal drie jaar voor studenten uit het hoger en wetenschappelijk onderwijs. Een bivak zit er voor Amalia voorlopig niet in. Omdat ze in juni haar arm brak na een val van haar paard is dat onderdeel uitgesteld.

Gokbedrijf Betcity moet een boete van 2,7 miljoen euro betalen omdat het bedrijf jongvolwassenen niet goed beschermde tegen gokverslaving. Zo trad het bedrijf niet op tegen een gokker van 21 die in twee weken tijd 45.000 euro verspeelde.

De speler kreeg slechts een e-mail waarin werd aangeraden een speellimiet in te stellen en daarbij een link naar een pagina over verantwoord spelen.

Pas later, als de speler al 64.000 euro naar het gokbedrijf heeft overgemaakt, past het gokbedrijf de stortingslimiet zelf aan: van 100.000 euro naar 400 euro. In de ogen van de Kansspelautoriteit was dit veel te laat en had er eerder persoonlijk contact moeten worden opgenomen.

Half miljoen verloren

Volgens de toezichthouder is dit geval geen uitzondering en heeft Betent, het moederbedrijf van Betcity, vaker niet ingegrepen toen jongvolwassenen zich in het gokken leken te verliezen. De toezichthouder bekeek tien dossiers van jongvolwassenen die veel geld verloren in korte tijd. Bij elkaar verloren ze 500.000 euro.

Betent was niet bereikbaar voor commentaar. Het bedrijf wil dat de rechter de boete alsnog terugdraait.

Aan de Kansspelautoriteit liet het bedrijf eerder weten het niet eens te zijn met de verwijten, omdat niet duidelijk is of voor de jongvolwassenen de verliezen te groot waren. "Bijvoorbeeld een jongvolwassen cryptomiljonair zou die verliezen kunnen dragen", is deels het verweer van het bedrijf in het boetebesluit. Volgens de toezichthouder had geen van de tien onderzochte spelers cryptomiljoenen of andere hoge inkomsten.

Betcity kreeg eerder een boete van 3 miljoen euro voor onvoldoende controles op witwassen. Het bedrijf was een van de eerste aanbieders toen de online gokmarkt in Nederland werd gelegaliseerd. Het bedrijf werd in 2023 overgenomen door het Britse Entain, een van de grootste gokbedrijven ter wereld.

Zorgplicht

De nieuwe boete is de hoogste die de Kansspelautoriteit heeft opgelegd aan een gokbedrijf voor het niet naleven van de zorgplicht. Eerder deed de toezichthouder onderzoek naar gokbedrijven en hun zorgplicht. Daaruit bleek dat veel gokbedrijven niet genoeg doen om kwetsbare spelers te beschermen tegen hoge gokverliezen.

De toezichthouder belooft sneller met boetes te komen. "We willen echt niet meer zien dat aanbieders zo in gebreke blijven als het gaat om hun zorgplicht, juist ook voor kwetsbare jonge spelers", aldus voorzitter Michel Groothuizen.

Orkaan Melissa is aan de zuidwestkust van Jamaica aan land gekomen. Volgens CNN gaat dat gepaard met grote hoeveelheden regen en windsnelheden van 298 kilometer per uur.

Op beelden is te zien dat huizen en straten onder water staan. Volgens autoriteiten in het land zijn meerdere wegen, ziekenhuizen en andere gebouwen al ernstig beschadigd. Ook worden door de harde wind bomen uit de grond gerukt.

Melissa is een orkaan van de zwaarste categorie en beweegt zich langzaam over het Caribische eiland. Volgens premier Holness zal de orkaan een catastrofe aanrichten. Verwacht wordt dat anderhalf miljoen mensen op Jamaica ermee te maken krijgen. Dat is ongeveer de helft van de totale bevolking.

NOS-weerpresentator Peter Kuipers Munneke:

"Orkaan Melissa is de eerste orkaan van de vijfde categorie die ooit op Jamaica aan land komt. Natuurlijk gaat de wind veel schade aanrichten, maar de meeste schade zal ontstaan door al het water. Melissa blijft heel lang hangen en al die tijd valt er ontzettend veel regen

De komende twee dagen wordt er net zo veel regen verwacht als in Nederland in een heel jaar. Daardoor veranderen beekjes in woeste watervallen en stroomt grond als modderstromen naar beneden. Bovendien worden aan de kust metershoge golven verwacht.

Melissa is de afgelopen dagen razendsnel krachtiger geworden. Wetenschappers denken dat dit komt door klimaatverandering. Een orkaan onttrekt zijn energie aan het warme oceaanwater. Door de opwarming van de aarde is het zeewater in het Caribisch gebied op dit moment extreem warm, 1,5 graad warmer dan normaal. Ook leidt klimaatverandering tot warmere lucht en meer verdamping, waardoor er bij zo'n orkaan veel meer regen valt dan vroeger."

Er wordt rekening gehouden met overstromingen en landverschuivingen, vooral omdat Jamaica een steil, heuvelachtig binnenland heeft, zei een lokale klimaatwetenschapper eerder tegen CNN.

De Jamaicaanse regering zegt dat alles is gedaan om het eiland voor te bereiden. De inwoners van verschillende kustplaatsen zijn geëvacueerd en naar opvangplaatsen gebracht. Verder hebben veel mensen hun ramen dichtgetimmerd en zandzakken voor de deur gezet.

Premier Holness waarschuwde dat de voorzorgmaatregelen waarschijnlijk niet genoeg zijn. "Er is geen infrastructuur in de regio die bestand is tegen een categorie vijf-ramp. Ik bid voor de bewoners. We hebben ons voorbereid en gebeden voor het beste."

In Haïti en de Dominicaanse Republiek vielen in totaal vier doden door orkaan Melissa. Tijdens de voorbereidingen voor de orkaan zijn in Jamaica al drie mensen omgekomen.

Nog voordat de orkaan in Jamaica aan land kwam, had het eiland al te maken met hevige regen en zware windstoten. Zeker 240.000 huishoudens en bedrijven zitten sinds vanochtend zonder stroom.

De verwachting is dat Melissa geleidelijk afzwakt en morgen als orkaan van de vierde categorie aan land komt op Cuba. In gebieden die kwetsbaar zijn voor wind en regen zijn meer dan 500.000 mensen geëvacueerd. "Orkaan Melissa zal met veel geweld aankomen en we zijn bezorgd over wat die zal vernietigen", zegt de Cubaanse president Miguel Díaz-Canel.

Wingtech, de Chinese eigenaar van Nexperia, wil dat de Nederlandse overheid de controle over de chipfabrikant teruggeeft. Dat schrijft het bedrijf in een verklaring die vandaag naar de NOS is verstuurd. De overheid nam bijna een maand geleden de controle van het Chinees-Nederlandse bedrijf over door voor het eerst een wet uit 1952 in te zetten.

Daardoor kan demissionair minister Vincent Karremans (Economische Zaken) sinds 30 september belangrijke beslissingen van Nexperia tegenhouden. Het gaat om beslissingen die de toekomst van Nexperia bedreigen of de chipproductie in Europa in gevaar brengen.

Wingtech noemt de inzet van de wet "ongekend" en wil dat die wordt teruggedraaid. Het is voor het eerst dat het bedrijf reageert op de beslissing van Karremans. De Chinese tak van Nexperia publiceerde de afgelopen weken al wel verklaringen waaruit blijkt dat Nexperia niet meer luistert naar het hoofdkantoor in Nederland.

Chipcrisis dreigt

Het ministerie van Economische Zaken wil niet zeggen of de controle teruggeven een optie is. Een woordvoerder laat weten dat het ministerie in gesprek is met de Chinese autoriteiten, maar wil niets zeggen over de mogelijke uitkomsten.

Als reactie op de ingreep houdt de Chinese overheid de export van Nexperia-chips tegen. Het grootste gedeelte van de Nexperia-chips komt uit fabrieken in China. Omdat die niet meer naar Europa komen, vrezen allerlei fabrikanten voor enorme tekorten, vooral de Duitse auto-industrie.

Door het besluit van Karremans en de Chinese tegenreactie dreigt een enorme chipcrisis. De Chinese minister van Handel zei vorige week dat Nederland met een "oplossing" moet komen zodat de wereldwijde chipleveringen door kunnen gaan. Daarmee suggereerde hij dat Nederland eerst actie moet ondernemen voordat China de export weer toelaat.

Chipproductie in Europa en China

Nexperia maakt relatief eenvoudige chips voor onder meer auto's en elektrische apparaten. Het hoofdkantoor staat in Nijmegen, maar de chipproductie vindt in zowel Europa als Azië plaats. In Duitsland en Engeland worden wafers gemaakt. Dat zijn ronde platen waar uiteindelijk chips uit worden gesneden. Dat gebeurt vooral in Nexperia-fabrieken in China.

Karremans greep in omdat Zhang Xuezheng, de Chinese directeur van Nexperia, dingen deed die een "acute en ernstige bedreiging" zouden vormen voor de chipproductie in Nederland en Europa. Zhang zou in het geheim "productiecapaciteit, financiële middelen en intellectuele eigendomsrechten" naar het buitenland verplaatsen. Het ministerie wil niet zeggen om welke concrete stappen het gaat.

Wel is Zhang door een rechtbank als directeur aan de kant gezet. Dat gebeurde nadat andere Nexperia-bestuursleden naar de rechter waren gestapt omdat ze zich zorgen maakten. Dat deden zij op 1 oktober, waarna de rechter direct ingreep. Dat was één dag nadat Karremans bij de chipfabrikant de controle had overgenomen. Dat betekent dat Zhang zijn zeggenschap op dit moment niet terugkrijgt, zelfs als Karremans zijn besluit terugdraait.

Ruzie met Nexperia in China

Anderhalve week geleden stuurde Nexperia China een brief aan medewerkers waarin staat dat zij instructies van het Nederlandse hoofdkantoor niet meer hoeven op te volgen. En vorige week beschuldigde Nexperia China "bepaalde personen van buitenlandse overheden en bij Nexperia Nederland" van het creëren van chaos.

Een woordvoerder van Nexperia in Nijmegen zegt hierover dat Nexperia China de zaken verdraait, maar geeft geen duidelijkheid als de NOS daarom vraagt.

Nexperia-eigenaar Wingtech waarschuwt in zijn verklaring dat een Nexperia zonder Chinese afdelingen gedoemd is te mislukken. Nexperia verliest daarmee het overgrote deel van zijn chipproductie, schrijft Wingtech. Dat is "een verlies dat Europa op korte termijn niet kan opvangen".

Het ingrijpen van Karremans en de rechter heeft daarmee niet alleen geleid tot een politiek conflict waarin Nederland met China om tafel moet, maar ook tot een kloof tussen de Nexperia-afdelingen in Nederland en China. Op papier zijn de bedrijven onderdeel van het wereldwijde bedrijf Nexperia, maar in de praktijk maken de afdelingen duidelijk dat er intern geen harmonie is.