NOS Nieuws - Algemeen

In de Amerikaanse staat Idaho zijn twee brandweerlieden doodgeschoten. Ook raakte een brandweerman gewond. Dat meldt de lokale sheriff.

De brandweerlieden werden in de loop van de middag, rond 13.30 uur (Amerikaanse tijd), opgeroepen voor een natuurbrand nabij de stad Coeur d'Alene. Eenmaal ter plaatse werden ze vanuit het bos onder vuur genomen door een sluipschutter.

De politie startte vervolgens een klopjacht op de schutter, waarbij 300 agenten werden ingezet, onder wie scherpschutters in twee helikopters. Ondertussen moesten brandweerlieden ook nog het vuur blijven bestrijden, omdat inmiddels een gebied ter grootte van tien voetbalvelden in brand stond.

Lichaam gevonden

In de avond troffen gespecialiseerde agenten van een SWAT-eenheid in een natuurgebied een overleden man aan, nadat ze het signaal van een mobiele telefoon hadden opgepikt. In de buurt van het lichaam vonden ze een vuurwapen.

De politie gaat ervan uit dat dit de enige dader is. Het is nog onduidelijk hoe de man om het leven is gekomen. Na de vondst van het lichaam schrapte de politie restricties die omwonenden opdroegen binnen te blijven.

Volgens de politie werd het onderzoek ter plekke bemoeilijkt door de natuurbrand. Bewijsmateriaal moest snel worden veiliggesteld voordat het ten prooi viel aan het vuur. "We moesten het lichaam snel verwijderen. Niet ideaal, maar dat moest nu eenmaal omdat het vuur naderde."

Hinderlaag

Er is nog veel onduidelijk over het incident. Zo is de identiteit van de man nog niet vastgesteld en is ook een motief nog niet bekend. Wel lijkt het er volgens de politie op dat het vuur bewust is aangestoken, om de brandweerlieden in een hinderlaag te lokken.

"De brandweerlieden hadden geen schijn van kans", aldus de sheriff. "Door het kreupelhout zou het al moeilijk zijn geweest voor agenten, laat staan voor brandweerlieden die nietsvermoedend komen blussen."

De gewonde brandweerman vecht volgens de sheriff voor zijn leven, maar is wel in stabiele toestand. De gouverneur van Idaho, Brad Little, sprak na het schietincident op X van een "afschuwelijke en directe aanval op onze dappere brandweerlieden".

In een NS-trein tussen Alkmaar en Uitgeest zijn vanavond vier mensen gewond geraakt toen een elektriciteitskast ontplofte. Een passagier liep een hoofdwond op, drie andere reizigers raakten onwel door de rook.

De elektriciteitskast explodeerde volgens de NS rond 20.20 uur toen de trein in de buurt van Limmen reed. De elektriciteitskast staat volgens een woordvoerder van de Veiligheidsregio "niet in een coupé, maar in het halletje" van de trein.

De trein kon niet verder rijden en nadat die tot stilstand was gekomen, konden de meer dan 600 passagiers niet zomaar uitstappen. De reizigers moesten wachten op twee evacuatietreinen. Zij werden naar Alkmaar gebracht, laat NS weten.

Naar het ziekenhuis

Bij de explosie was geen vuur, maar wel rook ontstaan. Ondertussen waren de airco en de luchtcirculatie in de trein uitgeschakeld, maar tijdens het wachten op de evacuatietreinen raakten toch drie reizigers in de trein onwel door de rook. Zij hoefden uiteindelijk niet naar het ziekenhuis. De passagier met de hoofdwond is wel naar het ziekenhuis gebracht.

Hoe het kon dat de elektriciteitskast ontplofte, is niet bekend. Tussen Alkmaar en Uitgeest rijden tot 23.30 uur geen treinen.

Duizenden mensen in Noorwegen hebben vrijdag onterecht te horen gekregen dat ze een grote geldprijs hadden gewonnen in een loterij. Later bleek dat er een fout was gemaakt en dat hun prijs vele malen lager zou uitvallen.

Heel even dachten deelnemers aan de Noorse Eurojackpot al aan een nieuw huis, een grote vakantie of een grondige renovatie, maar dezelfde dag nog hoorden de winnaars dat de bedragen niet klopten.

Het ging mis bij het omrekenen van bedragen in euro's naar Noorse kronen. Norsk Tipping, het bedrijf dat alle loterijen in Noorwegen organiseert, ontvangt het prijzengeld van de Europese loterij in euro's en keert het vervolgens in Noorse kronen uit aan de winnaars. Ergens in dat proces had een bedrag door honderd gedeeld moeten worden, maar door een fout werd het vermenigvuldigd met honderd.

Topvrouw afgetreden

Vrijdagavond werden de fouten ontdekt en zijn ze meteen van de website en uit de app gehaald. De topvrouw van Norsk Tipping bood uitgebreid haar excuses aan. "Het spijt me vreselijk dat we zo veel mensen teleurgesteld hebben en ik begrijp dat mensen boos op ons zijn. Tegen hen kan ik alleen maar zeggen: sorry!" Ze is per direct afgetreden.

Zaterdagavond zijn de juiste bedragen gepubliceerd en inmiddels hebben mensen hun prijs ontvangen. De te hoge bedragen zijn niet uitgekeerd.

Het is niet de eerste keer dat het misgaat bij Norsk Tipping, dat in Noorwegen de enige legale aanbieder van kansspelen is. De afgelopen maanden kwamen al meerdere problemen aan het licht. In mei kreeg het bedrijf een boete van vier miljoen euro voor een jarenlange technische fout bij trekkingen.

Een man van begin twintig is vanmiddag verdwenen in de Waal bij Ochten. De brandweer heeft naar hem gezocht, maar de actie is gestaakt; de brandweer gaat ervan uit dat de man is verdronken.

De brandweer kreeg vanmiddag rond 15.45 uur een melding dat omstanders en vrienden de man kopje onder hadden zien gaan. Er werd tevergeefs gezocht met een onderwaterdrone, een duikteam en een helikopter. Rijkswaterstaat houdt de kades de komende dagen in de gaten.

In de Waal bij Ochten verdronk vorig weekend ook al een 29-jarige man uit Fijnaart. Datzelfde weekend verdronken nog drie mensen in Nederland: een 16-jarige jongen in een zwemplas in het Gelderse Emst, een 26-jarige Arnhemmer in de Rijkerswoerdse Plassen en een 31-jarige Poolse man in de Maas bij Lomm in Limburg.

Een 60-jarige Duitser overleed gisteren tijdens het windsurfen in het Veerse Meer in Zeeland. Hulpverleners probeerden hem nog te reanimeren, maar de hulp mocht niet meer baten.

De komende dagen wordt het in ons land tropisch warm en wat opvalt is dat ook de luchtvochtigheid de komende dagen hoog is. Dat betekent dat het drukkend en benauwd zal aanvoelen.

Vandaag, dinsdag en vooral woensdag ligt de luchtvochtigheid overdag boven de 50 procent. Dat is een stuk hoger dan bijvoorbeeld tijdens eerdere warme dagen deze maand, toen de luchtvochtigheid rond de 30 procent lag.

Als de lucht zo veel vocht bevat, kan zweet minder makkelijk verdampen. Er is in de lucht niet zo veel ruimte meer voor. Juist het verdampen van zweet onttrekt warmte aan je lichaam, dus als dat minder goed lukt, kan je lichaam z'n warmte ook minder goed kwijt. Dan voelt het voor ons dus benauwd aan.

Het Hitteplan van het KNMI en het RIVM is vandaag in het hele land van kracht. Daar staat ook in dat je het beste zware inspanning tijdens het warmste deel van de dag kunt vermijden. Dat geldt ook voor mensen met een goede gezondheid.

Twee luchtsoorten

Als het in Nederland echt warm wordt, zijn er twee mogelijke luchtsoorten. De ene is continentaal tropische lucht. Dat is lucht die uit het zuidoosten van Europa komt en dus een lange weg over het Europese continent aflegt voor die bij ons aankomt. Die lucht is warm, maar ook heel droog.

Wat we de komende dagen krijgen, is maritiem tropische lucht. Die luchtsoort komt oorspronkelijk van de Atlantische Oceaan en stroomt dan via Spanje en Frankrijk naar ons land. Doordat de lucht boven de oceaan is ontstaan, zit er veel meer vocht in de lucht.

Op dit kaartje zijn de twee luchtsoorten te zien:

Vanaf woensdag in de loop van de dag draait de wind naar het westen en dan krijgen we de luchtsoort die zorgt voor wat minder warm zomerweer: maritiem polaire lucht. Als polaire lucht het land instroomt en de maritiem tropische lucht verdrijft, ontstaan vaak zware onweersbuien, vooral door al het vocht dat in de lucht zit.

Vlak voor de buien die waarschijnlijk woensdag komen, bereiken de temperatuur en de benauwdheid hun hoogtepunt. Het kan in het zuiden en oosten dan plaatselijk 38 graden worden.

De oppositiepartij Liga van Sociaaldemocraten (LSD) in Hongkong heeft zichzelf ontbonden. LSD zegt geen andere keuze te hebben vanwege "enorme politieke druk". De partij zegt dat het de laatste actiegroep was die nog demonstreerde tegen de overheid, door op straat kraampjes op te zetten.

Partijleider Chan Po-ying gaf geen toelichting bij de politieke druk die de partij ervoer. Wel is hij trots op de bijdrage van de partij aan de pro-democratiebeweging in Hongkong. De partij werd in 2006 opgericht, maar zal "het jubileum niet halen", schrijft de partij in een verklaring.

Het is de derde grote pro-democratiepartij in Hongkong die zichzelf in de afgelopen jaren heeft opgeheven. In februari hief de grootste oppositiepartij, de Democratische Partij, zichzelf al op. Sinds Peking in 2020 de nationale veiligheidswet in Hongkong invoerde, zijn tientallen politieke en maatschappelijke partijen gestopt, schrijft de Hongkong Free Press.

Nieuwe wetten

Voor overtredingen als ondermijning kan volgens de wet een levenslange gevangenisstraf worden opgelegd. De wet werd ingevoerd na massale protesten tegen de beperkingen van de democratie die China in 2019 had ingesteld.

Veel vooraanstaande activisten werden na invoering van de wet vervolgd of gevangen gezet. Ook de oprichter van LSD werd in 2021 vervolgd en kreeg een gevangenisstraf van zes jaar. Mediakanalen die kritisch waren op de Chinese regering stopten. De jaarlijkse pro-democratieprotesten namen flink af na invoering van de wet.

In 2024 werd een tweede reeks wetten aangenomen door de regering van Hongkong, genaamd Article 23. Onder deze wetten worden misdrijven als verraad, sabotage, opruiing en spionage bestraft met gevangenisstraffen die variëren van enkele jaren tot levenslang.

Belofte geschonden

Hongkong is een voormalige Britse kolonie en wordt sinds 1997 bestuurd door de Chinese overheid. Volgens critici botsen de nieuwe veiligheidswetten van China met de vrijheden die binnen Hongkong gelden, ondanks de belofte van Peking om deze vrijheden te bewaren, schrijft persbureau AP.

De Chinese regering en de regering van Hongkong zeggen dat de wetten nodig zijn om de "stabiliteit in de regio te bewaren". Er zijn tot nu toe 332 mensen gearresteerd op grond van de nieuwe wetten. De VS en het VK hebben de wetten bestempeld als onderdrukkingsmiddel.

In het centrum van Istanbul zijn tientallen mensen opgepakt, omdat ze wilden meedoen aan een Pride-mars. De mars en andere lhbti-evenementen zijn al jaren verboden in Turkije, maar elk jaar proberen mensen deze toch te organiseren.

Volgens Turkse media werden sommige mensen al door de politie tegengehouden toen ze nog onderweg waren naar de locatie van de mars. Getuigen melden dat daar meer agenten dan deelnemers waren.

Vlak na de start van de mars werden demonstranten omsingeld door de politie. Pride-vlaggen werden afgepakt en mensen werden hardhandig gearresteerd. Ook enkele journalisten, die verslag deden van het evenement, zouden zijn opgepakt.

Volgens lhbti-rechtenplatform Kaos zijn er 54 mensen gearresteerd, van wie er zeven inmiddels weer zijn vrijgelaten. De politie heeft nog geen mededelingen gedaan over arrestanten.

De mars was de afsluiter van de Pride-week in Istanbul. Vorige week zondag werden ook al mensen opgepakt die meededen aan een demonstratie voor rechten voor trans personen.

'Om de veiligheid'

Organisatoren van de Pride-mars zeggen dat elk jaar strenger wordt opgetreden tegen het evenement. Onder het mom van veiligheid is de mars sinds 2015 in Turkije verboden. Een jaar eerder deden er nog 100.000 mensen aan mee. Sinds het verbod worden jaarlijks mensen gearresteerd die toch willen meelopen.

De Turkse president Erdogan uit steeds meer vijandige taal ten opzichte van lhbti'ers. Hij noemde hen al eens "pervers" en "vijanden van de staat" en maakte er in 2023 een groot verkiezingsthema van. Erdogan bestempelde 2025 als "het jaar van het gezin" en beschuldigt lhbti'ers ervan dat zij de oorzaak zijn van het dalende geboortecijfer en dat zij traditionele waarden ondermijnen.

Mensenrechtenorganisaties melden een toename in discriminatie en geweld tegen lhbti'ers in Turkije. Zij waarschuwen aanhoudend dat de woorden en daden van de regering dat in de hand werken.

Historische opkomst Mexico

Deze hele maand werden wereldwijd talloze Pride-evenementen gehouden, ook op andere plekken waar veel geweld tegen lhbti'ers voorkomt.

In Mexico, een van de gevaarlijkste landen in Latijns-Amerika voor lhbti'ers, deden 800.000 mensen mee aan de Pride-mars in Mexico-Stad. Volgens het stadbestuur was dat een historisch hoog aantal.

Beelden van de Pride-marsen in de VS, India en Turkije:

Douwe Bob heeft zijn optreden op een Joods voetbaltoernooi in Amsterdam op het laatste moment afgeblazen vanwege "een zionistische poster en pamfletten". Dat zegt de zanger in een verklaring op sociale media.

De artiest zou vanmiddag spelen op het Jom Ha Voetbaltoernooi op het terrein van voetbalclub AFC in Amsterdam-Zuid. Daar pakte hij de microfoon, niet om te zingen, maar om te zeggen dat het optreden niet doorging, is te zien op een video die rondgaat op sociale media.

"We hebben uitingen gezien op posters, dat we hebben besloten het niet te gaan doen", zegt Douwe Bob tegen het publiek. "Ik hou van de Joodse gemeenschap, ik ben tegen zionisme en dat is wat daar wordt verkocht, daardoor kan ik hier nu niet spelen. Sorry."

De organisatie van het voetbaltoernooi vindt het "ontzettend jammer dat dit optreden niet is doorgegaan, vooral voor de fans die zich hier zo op verheugden", staat in een verklaring op de website.

'Niet de afspraak'

Het Jom Ha Voetbaltoernooi is een jaarlijks evenement voor spelers die een Joodse moeder, Joodse grootouders of een Joodse partner hebben, of spelers die lid zijn van de Liberaal Joodse Gemeente, het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap of de Portugees Israëlietische Gemeente.

Douwe Bob wilde daar optreden om te verbinden. "Juist nu", zegt hij op sociale media. Maar op het terrein werd de zanger naar eigen zeggen "geconfronteerd met een zionistische poster en pamfletten". Douwe Bobs manager Ewout Rameijer licht toe dat het uitingen waren van andere organisaties die op het toernooi stonden met een kraampje.

'Misverstand'

Een woordvoerder van het voetbaltoernooi zegt tegen persbureau ANP dat er sprake is van een misverstand over de betekenis van de term 'zionisme'. "Ik denk dat Douwe er iets heel anders mee bedoeld heeft of gedacht wat het was, dan waar het werkelijk voor staat."

Maar volgens manager Rameijer doet het er niet toe wat er precies op de poster stond. Het probleem is volgens hem dat er überhaupt politieke uitingen waren bij het toernooi, wat volgens hem tegen de afspraak was. "Er is ons verzekerd dat er geen politieke uitingen zouden zijn. Dat heeft in mijn ogen ook niets te maken met een voetbaltoernooi en kinderen."

Jom Ha Voetbal zegt op de website te streven naar saamhorigheid en verbinding via sport en muziek. "Jom Ha Voetbal is en blijft een plek waar mensen samenkomen ongeacht achtergrond of leeftijd."

Commotie op sociale media

Op sociale media ontstond direct veel commotie over de video. VVD-leider Yesilgöz spreekt van "Jodenhaat". "Kinderen wordt een optreden geweigerd om wie ze zijn: Joods."

BBB-leider Van der Plas schrijft: "Voor de ogen van Joodse kinderen, die elke dag naar hun zwaar beveiligde school moeten, omdat hun leven onveilig is door antisemitisme."

Manager Rameijer zegt hierover dat Douwe Bob "een vehikel" is geworden voor een politieke discussie. Hij noemt het "smerig" dat Douwe Bob wordt verweten dat hij niet wilde optreden voor Joodse kinderen. "Hij wilde juist voor hen optreden." Douwe Bob baalt naar eigen zeggen "als een stekker voor de kids". "Die zijn hier de dupe van."

Bij een busongeluk in de Kilimanjaro-regio in het noorden van Tanzania zijn zeker 37 mensen om het leven gekomen. Twee bussen botsten op elkaar op de Moshi-Tanga-snelweg in het Same-district. Ongeveer 30 mensen raakten gewond. De nationaliteiten van de slachtoffers zijn nog niet bekend.

Volgens president Samia Suluhu Hassan kreeg een van de bussen plotseling een lekke band, waardoor de chauffeur de macht over het stuur verloor. Na de botsing vlogen de bussen in brand. "Vanwege de ernst van de verwondingen zijn 36 lichamen nog niet geïdentificeerd", zegt de president.

Hassan betuigt haar medeleven aan de familieleden en nabestaanden. "Moge God de zielen van de overledenen vrede schenken en een spoedig herstel aan de gewonden. Moge Hij de families troosten in deze moeilijke tijd."

Deze maand kwamen op een andere snelweg in Tanzania al 28 mensen om het leven toen een vrachtwagenchauffeur de macht over het stuur verloor en tegen twee andere voertuigen botste.

Verkeersveiligheid

De president zegt dat zij strengere regels voor verkeersveiligheid wil. Volgens haar zijn Tanzanianen te vaak het slachtoffer van verkeersongelukken. Ook de Tanzaniaanse regering heeft in de afgelopen jaren vaker opgeroepen om het aantal verkeersdoden terug te dringen, maar ondanks meerdere overheidscampagnes lijken de slachtofferaantallen niet terug te lopen.

Volgens de Tanzaniaanse regering kwamen er in 2021 door verkeersongelukken 1368 mensen om het leven. De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat dit cijfer significant hoger ligt met meer dan 10.000 dodelijke verkeersslachtoffers.

Lucien Roelandt uit Axel is 94, maar verslaat nog altijd de paardensport voor de Zeeuwse krant PZC. Hij mag zich daarom de oudste sportverslaggever van het land noemen.

Vroeger gebruikte hij pen en papier, maar inmiddels werkt de verslaggever op leeftijd vaak achter zijn laptop in een ruitersportwinkel in Nieuw- en Sint Joosland. Daar neemt hij interviews af met ruiters en amazones. De foto's maakt hij sinds een paar jaar ook zelf. "En ik word er steeds beter in", zegt hij tegen Omroep Zeeland.

Geen verstand van

De Zeeuws-Vlaming werkt sinds de jaren 80 bij de krant. Eerst schreef hij over voetbal, maar zo'n 32 jaar geleden werd hem gevraagd om de vaste verslaggever van de Zeeuwse paardensport te worden. "Ik antwoordde dat ik daar helemaal geen verstand van had. Maar dat was juist goed, de toenmalige chef wilde iemand die er met een frisse blik naar keek."

Sindsdien bezocht hij honderden concoursen. "Ik durf nu wel te zeggen dat ik er verstand van heb, maar je moet er wel op de juiste manier instappen. Je moet niet denken dat je de wijsheid in pacht hebt. Het is vooral belangrijk dat je heel goed kunt luisteren."

De bezoeken aan de concoursen houden hem jong, zegt hij. "Ik vind het gezellig, ik ben lekker onder de mensen. Volgende maand is weer Jumpin' de Weel in Nisse. Daar verheug ik me nu al op: tien dagen van huis."

Honderd

Eerder zei hij al tegen zijn eigen PZC dat hij wil doorgaan met verslaggeving tot zijn honderdste. "Dat plan heb ik nog steeds. Ik loop wel steeds iets minder makkelijk, maar ben voor de rest gezond. Zolang het goed gaat, blijf ik het doen."

De Duitse sociaal-democratische coalitiepartij SPD wil dat de regering gaat werken aan het verbieden van de partij AfD. De SPD heeft op zijn partijconferentie een motie daarover aangenomen. De Duitse inlichtingendienst beschouwt de AfD sinds vorige maand als een rechts-extremistische organisatie en een gevaar voor de democratie.

Nu de binnenlandse inlichtingendiensten dat hebben bevestigd, is er geen ruimte voor "tactische spelletjes", zegt Lars Klingbeil. Hij is een van de partijvoorzitters van SPD en ook vicekanselier in het Duitse kabinet. Hij wil dat de AfD als ongrondwettelijke partij wordt bestempeld, door alle instanties die hiertoe bevoegd zijn.

De SPD gaat in de Duitse deelstaten werkgroepen aanstellen, die bewijzen moeten verzamelen om de ongrondwettelijkheid van de AfD aan te tonen. Bij voldoende bewijs zullen de sociaal-democraten om een verbod vragen bij het Duitse constitutionele hof. Zo'n verzoek kan alleen worden ingediend door de regering, de Bondsdag of de Bondsraad. "Het is onze historische taak om ze weer uit het parlement te krijgen", zegt Klingbeil.

De AfD kwam de laatste jaren regelmatig negatief in het nieuws. Zo waren er geheime gesprekken over massadeportaties, heeft de partij het Duitse naziverleden gerelativeerd en zijn er banden met gewelddadige organisaties.

Het is komende maand 50 jaar geleden dat voor het laatst een Apollo-capsule de ruimte in ging. Het was het einde van een tijdperk: de Apollo had voor het eerst mensen naar de maan gebracht.

Drie Nederlanders, toen nog studenten, maakten dat tijdperk van heel dichtbij mee. "Er werd toen geschiedenis geschreven, maar daar was je niet bewust mee bezig, we richtten ons op praktische zaken", zegt Gerrit van der Wees nu.

Het verhaal van Van der Wees (80), Frits Olivier (83) en Gerard van Putten (83) is uniek en was tot nu toe onbekend. Voor zover bekend waren er in die jaren, buiten incidenteel wat verslaggevers, geen Nederlanders aan het werk bij NASA in Houston.

Van der Wees kreeg in 1968 van de TU Delft het aanbod een jaar lang op stage te gaan bij NASA. Zo kwam hij in Houston terecht, op dat moment het kloppend hart van de Amerikaanse ruimtevaart, waar duizenden medewerkers maar één doel hadden: een Amerikaan als eerste op de maan zetten.

Foto van de aarde

Het Apolloproject veranderde de kijk op de aarde, herinnert Van der Wees zich. "Een van de belangrijkste momenten voor mij was Apollo 8, waarbij vanuit de capsule een foto werd gemaakt van de aarde. Die foto is voor de mensheid heel belangrijk geweest. We zagen dat het maar een kleine plek is waar we met zijn allen tot elkaar moeten komen."

Na een jaar werd hij opgevolgd door Frits Olivier, die de spanning rond de rampvlucht van Apollo 13 van dichtbij meemaakte. Gerard van Putten beleefde de voorbereiding van de laatste maanvluchten. Allen gingen ze om met de Apollo-astronauten en hielpen ze onderdelen testen. "Het spannendste jaar van mijn leven", zegt Olivier nu.

De drie kwamen deze week bijeen in de Space Expo in Noordwijk:

De Apollo-Sojoez-missie van 1975, een handdruk tussen een Rus en een Amerikaan in de ruimte, symboliseerde het einde van de space race.

Astronaut André Kuipers herinnert zich de vlucht nog wel, want ook toen had hij al een passie voor ruimtevaart. "Bij Apollo denk ik vooral aan de maanmissies natuurlijk. Apollo-Sojoez kwam wat later, maar dat weet ik ook nog."

Terugblik op de laatste Apollo-missie in 1975:

Komend jaar vliegen vier Amerikanen met de Artemis II-missie voor het eerst sinds 1972 weer naar de maan. Ze gaan er nog niet landen, dat is voorbehouden aan Artemis III, gepland voor 2027. Probleem: net als bij het Apollo-project is de maanlander niet op tijd klaar. Dat lukte in 1969 pas een paar maanden voor de eerste maanlanding, terwijl de Sovjets de Amerikanen op de hielen zaten met hun eigen maanprogramma.

NASA bevindt zich nu in eenzelfde situatie. De Artemis-raket en maanruimteschip Orion zijn er klaar voor, maar de beoogde maanlander niet. Dat is een speciale versie van Starship, de nieuwe megaraket van SpaceX.

Bij de laatste drie testvluchten ging het ruimteschip waarmee straks astronauten op de maan moeten landen verloren. Ship 36, de volgende, explodeerde al vóór de lancering. Intussen is China bezig om voor 2030 een Chinese ruimtevaarder op de maan te zetten.

"Er gaan met Starship nu wel heel veel raketten de mist in", signaleert Kuipers. "Het is ook ambitieus, zo'n enorme raket op de maan neerzetten. Ik had lange tijd bewondering voor SpaceX, maar of dit op tijd goedkomt? Ik verwacht dat er een ommezwaai komt en ze gaan kijken naar alternatieven van Blue Origin bijvoorbeeld."

Om prestige

Maar ook de lander van Blue Origin is nog verre van vluchtwaardig. "Het komt allemaal vele jaren later dan oorspronkelijk gepland", zegt Kuipers. "Intussen gaat China gestaag voort. Ik verwacht dat China eerder op de maan staat."

Inmiddels wil de regering-Trump niet meer verder met Artemis. Voor de vluchten na Artemis III wil hij geen geld meer uittrekken. Trump heeft duidelijk gemaakt dat hij vol wil gaan voor de eerste Amerikaan op Mars.

Kuipers zet vraagtekens bij de manier waarop het gaat. "Het draait niet meer om wetenschap, alleen maar om prestige. Make America Great Again. Ruimtevaart is fantastisch en nuttig voor onderzoek naar de aarde. Nu wil hij op al die dingen bezuinigen, wetenschap, aardobservatie, alleen maar om zich op de borst te kunnen kloppen met 'wij zijn de eersten op Mars'. Het gaat niet om de mensheid, nee, alleen om die Amerikaanse vlag. Dat is wel droevig."

Wie de komende warme dagen verkoeling wil zoeken op officiële zwemplekken, moet ook dit jaar extra opletten. Op tientallen locaties geldt een waarschuwing voor blauwalg of zwemmersjeuk. Op twee locaties is het vanwege de veiligheid zelfs verboden om te zwemmen.

Op veertig officiële zwemlocaties in natuurwater geldt momenteel een waarschuwing. Er is blauwalg vastgesteld, een bacterie die kan leiden tot misselijkheid, diarree en huidirritatie, of kunnen mensen last krijgen van zwemmersjeuk. Dat is huiduitslag die veroorzaakt wordt door parasieten die in het water voorkomen.

Gezond verstand

Blauwalg komt elk jaar voor op zwemlocaties. De bacterie gedijt goed in ons land, omdat hier veel dieren en mensen zijn die stikstof en CO2 uitstoten waar de bacterie van kan groeien.

Zwemmen wordt niet altijd afgeraden, maar experts zeggen wel dat je je gezond verstand moet gebruiken. Zo is het bijvoorbeeld verstandig om naar de kleur van het water te kijken. Is er een drijflaag of is het water erg groen, dan is het beter om geen duik te nemen.

Op 42 andere locaties wordt zwemmen wel expliciet afgeraden. Daar is het water niet schoon genoeg om in te zwemmen. Op sommige plekken is daardoor kans op maag- en darmklachten, bijvoorbeeld door de enterokokken-bacterie.

Er zijn ook plekken waar zwemmen om een andere reden wordt afgeraden. Zo kunnen mensen in de plas bij het Vrijenburgbos in Barendrecht in combinatie met andere bronnen te veel pfas binnenkrijgen.

Op twee plekken in ons land geldt een zwemverbod. Zo zijn in de plas op vakantiepark De Betteld in Zelhem in Gelderland "extreem hoge waardes" aan pfas gemeten. Bij It Nannewiid bij Oudehaske in Friesland is de situatie te onveilig om te zwemmen, omdat er in de omgeving wordt gebouwd.

De cijfers zijn afkomstig van officiële zwemlocaties. Op die plekken wordt het water gedurende het zwemseizoen regelmatig gemeten en gecontroleerd.

Robots die een dansje doen, halve marathons lopen en elkaar bevechten in de ring. In China wordt het ene na het andere mega-evenement georganiseerd om te laten zien hoe geavanceerd Chinese robots zijn. De filmpjes ervan zijn enorm populair in binnen- en buitenland.

Maar achter al dit hoogtechnologische spektakel schuilt een ongemakkelijke waarheid. Robots worden in China te weinig verkocht. Overproductie van vooral minder geavanceerde robots dreigt.

Daarom moet het roer om. Er moet meer geld komen uit de private sector om betere robots te maken en bedrijven moeten proberen meer in het buitenland te verkopen.

Een van de sleutelsectoren

China is veruit de grootste robotmarkt wereldwijd. In 2023 produceerde China 276.000 industriële robots, meer dan de helft van de wereldwijde productie. De Chinese groei komt echter niet door vraag vanuit de markt, maar door overheidsbeleid.

Tien jaar geleden werd in China de robotindustrie aangemerkt als een van de tien sleutelsectoren voor de economische ontwikkeling. Daardoor werd nergens ter wereld meer geïnvesteerd in robotica dan in China.

Het land had dit jaar een robotica-grootmacht moeten zijn, niet alleen qua aantallen, maar juist ook qua technologische kwaliteit. Die ambitie lijkt niet waargemaakt, want veel Chinese robots zijn niet geavanceerd genoeg, of te duur voor de eigen markt. Het gevolg is dat bijvoorbeeld in Zuid-Korea en Singapore het aantal in gebruik genomen robots per hoofd van de bevolking veel hoger is dan in China.

Probleem lijkt dat de ontwikkeling te veel door de staat gestuurd is. Onderzoeken hebben uitgewezen dat veel bedrijven automatiseren om in aanmerking te komen voor subsidies, en niet om hun efficiëntie te vergroten. Vraag en aanbod sluiten vaak niet op elkaar aan.

Aardbeien plukken

Om dit op te lossen worden private bedrijven nu aangespoord om te investeren in de robotindustrie. Markgerichte bedrijven zouden beter in staat zijn om technologische innovatie te creëren. Om dit te bevorderen lijkt iedere grote Chinese stad dit jaar wel een robotevenement te organiseren om de eindeloze kansen van de robotica te etaleren.

Een bedrijf dat kampt met onvoldoende afname is SH Robotics. Dit bedrijf heeft een zelfsturend wagentje ontwikkeld met een robotarm die aardbeien kan plukken. "Het oogsten is een delicaat proces", vertelt hoofdonderzoeker Xiong Ya, "want als de robot te grof te werk gaat, raken de aardbeien beschadigd." Een menselijke hand blijkt moeilijk na te maken.

De robot werkt wel, maar plukt minder snel dan een mens en is duur. "De robot is pas rendabel als een bedrijf er meerdere in gebruik neemt en een mens toezicht laat houden", legt Xiong uit. Maar daar hebben de meeste Chinese agrarische bedrijven het geld niet voor.

Export lijkt een uitweg te bieden. China exporteerde in 2023 zo'n 20 procent meer robots dan het jaar daarvoor. Ongeveer dezelfde groei wordt verwacht voor 2024 en de jaren erna.

Ook ForwardX, een bedrijf dat robots maakt voor distributiecentra, draagt daaraan bij. "De export naar de VS is in twee jaar vervijfvoudigd. We zijn nu ook actief in Europa en verwachten daar een vergelijkbare groei", zegt operationeel directeur Ya Xin.

Ook in Europa

Die groei is mogelijk door de hoge loonkosten in de VS en Europa. Dit laatste ziet ook Xiong. "In het Westen is menselijke arbeid veel duurder dan in China en zijn bedrijven vaak groter. Onze robots zijn daar veel sneller rendabel."

Toch is het maar de vraag of China heel veel robots op de Europese markt kwijt zal kunnen. Europese bedrijven en beleidsmakers zeggen steeds vaker dat de zwaar gesubsidieerde en goedkope Chinese robots Europese fabrikanten dreigen te ondermijnen. Dus dreigen maatregelen om de Chinese import te beperken.

En dus is China er alles aan gelegen om niet alleen zo snel mogelijk veel robots te verkopen in het buitenland zolang dat nog kan, maar ook om snel kapitaal aan te trekken om de robots voor binnenlandse afnemers aantrekkelijker te maken.

Tientallen mensen zijn volgens Iran gedood bij de Israëlische luchtaanval op de Evin-gevangenis. Het cellencomplex aan de rand van Teheran werd afgelopen maandag gebombardeerd. Het dodental is volgens een woordvoerder van de Iraanse justitie opgelopen tot 71.

In Evin zitten duizenden gevangenen, voor een deel gaat het om politieke gevangenen. De gevangenis is berucht vanwege de erbarmelijke omstandigheden en martelingen die er plaatsvinden. Volgens de hoge functionaris van justitie zijn gevangenen, bewakers, militairen, administratieve medewerkers en bezoekende familieleden van gedetineerden omgebracht bij de luchtaanval. Deze informatie is niet onafhankelijk bevestigd.

Onder meer de ingang van de gevangenis werd getroffen bij een luchtaanval, zo is vastgesteld aan de hand van openbare bronnen. De hoge functionaris stelt dat ook omliggende panden schade hebben opgelopen. Daarbij zouden ook doden zijn gevallen, maar er worden geen exacte aantallen genoemd.

Internationaal veroordeeld

De luchtaanval werd door VN-mensenrechtenexperts veroordeeld als een schending van het humanitair oorlogsrecht. Ook de Franse regering haalde uit naar Israël, omdat er twee Franse burgers vast hebben gezeten in Evin.

"Dit is het ergste wat er kan gebeuren", zei de zus van de Franse gedetineerde Cécile Kohler kort na de aanval. Volgens Euronews heeft haar familie inmiddels te horen gekregen dat Kohler en haar partner Jacques Paris nog leven. Meer informatie kregen ze niet van de Iraanse autoriteiten. "We hebben nog geen concreet teken van leven vernomen", wordt de zus van Kohler geciteerd.

De Israëlische minister van Defensie stelde dat de gevangenis een legitiem doelwit was, verwijzend naar het feit dat die onderdeel is van de repressie door het Iraanse regime. In de twaalfdaagse luchtoorlog werden ook atoominstallaties, nucleaire wetenschappers en militaire bevelhebbers gebombardeerd. Door Israëlische luchtaanvallen verspreid over Iran zijn volgens VN-onderzoekers honderden burgers gedood.

De Israëlische autoriteiten hadden gehoopt op een revolutie in Iran die het bewind van de ayatollahs omverwerpt. In de praktijk heeft de door Israël begonnen oorlog geleid tot een nieuwe repressiegolf in Iran. Honderden mensen zijn opgepakt op verdenking van spionage voor Israël. Een aantal van hen is al geëxecuteerd.

'Ik zag lichamen van zestien medewerkers'

Vanwege de censuur in Iran is het moeilijk te achterhalen wat er in Evin is gebeurd sinds het bombardement. "Ik zag de lichamen van zestien gevangenismedewerkers die in ambulances werden geladen", zei een anonieme getuige afgelopen maandag tegen de nieuwssite Iran International. "Het dodental is hoog."

Iran International bericht kritisch over het Iraanse regime en opereert vanuit Londen. Volgens de nieuwssite is een onbekend aantal politieke gevangenen verplaatst na de luchtaanval. Ook waren er geweerschoten gehoord in de nasleep van het bombardement. Familieleden die naar het complex waren gekomen werden weggestuurd door agenten en militairen.

Vanaf morgenochtend 10.00 uur geldt het Nationaal Hitteplan voor heel Nederland vanwege de hoge temperaturen, meldt het RIVM. Vandaag is het al van kracht in Noord-Brabant en Limburg.

In de zuidelijke provincies worden vandaag al tropische temperaturen bereikt. Morgen worden die in het hele land verwacht. De hitte kan tot en met woensdag aanhouden. Dinsdag en woensdag worden de warmste dagen, met mogelijk 36 tot 38 graden in het zuiden en oosten. Het KNMI geeft code geel af als het meer dan 35 graden wordt.

Het instellen van het hitteplan is bedoeld als waarschuwing om rekening te houden met de ongewone omstandigheden. Mensen krijgen het advies uit de warmte te blijven en genoeg water te drinken.

Kwetsbare mensen

De waarschuwing geldt vooral voor kwetsbare mensen, met name ouderen. "Drink voldoende, houd je huis koel en denk ook om elkaar", adviseert het RIVM.

"We zien dat het risico op overlijden toeneemt, vooral op hogere leeftijd, dus wij proberen te waarschuwen, zeker voor die kwetsbare groep ouderen: als je dit soort maatregelen neemt, kan het zijn dat het helpt om beter deze periode door te komen", zegt RIVM-woordvoerder Werner Hagens.

Zorgpersoneel en mantelzorgers wordt opgeroepen extra aandacht te hebben voor de mensen voor wie zij zorgen. Zo hebben ouderen minder snel een dorstgevoel en moet er dus goed op worden gelet dat zij voldoende drinken.

Ook mensen met een chronische aandoening, daklozen en baby's zijn kwetsbaarder bij hoge temperaturen, maar ook mensen met een goede gezondheid krijgen het advies rekening te houden met de temperatuur. Zo worden zware lichamelijke activiteiten op het heetst van de dag afgeraden om oververhitting en uitdroging te voorkomen. Ook moet er goed op huisdieren worden gelet.

Bewustwording werkt

Onlangs bleek uit een evaluatie van het Nationaal Hitteplan van het RIVM dat er ondanks de recordtemperaturen tussen 2010 en 2020 minder mensen in Nederland op hete dagen zijn overleden dan in het decennium ervoor. Het lijkt erop dat de bewustwording door het hitteplan zijn werk doet, was de voorzichtige conclusie.

De laatste keer dat het Nationaal Hitteplan landelijk van kracht werd, was in 2022. "Het bestaat sinds 2007. De eerste keer dat het geactiveerd werd was in 2010. Dit is de 18e keer dat het geactiveerd wordt", zegt Hagens.

Hij wijst erop dat niet alleen de gemiddelde temperatuur stijgt door de klimaatverandering, maar dat ook de extremen toenemen. "Dus in een warmer wordend klimaat zien we waarschijnlijk ook dat het hitteplan vaker geactiveerd moet worden."

Rusland heeft afgelopen nacht een grootschalige luchtaanval uitgevoerd op Oekraïne. Van Oost- tot in West-Oekraïne zijn explosies in steden gehoord. De autoriteiten melden dat er zeker zes gewonden zijn, onder wie een kind. In Cherson is iemand gedood door een droneaanval en in Charkiv werd een ander gedood toen een drone een auto raakte.

Volgens het Oekraïense leger zijn er 477 drones en 60 raketten gelanceerd door Rusland. Hiervan zouden 211 drones en 38 raketten zijn vernietigd. Daarmee is sprake van een van de grootste luchtaanvallen sinds het begin van de oorlog. Een deel van de niet-vernietigde drones is door Oekraïne onschadelijk gemaakt door ze te verstoren en van koers te brengen.

De aanvallen waren door het land verspreid. Overal in het land klonk het luchtalarm, ook in gebieden die verder liggen dan waar de gevechten plaatsvinden, schrijft The Kyiv Independent.

Oekraïense overheidsfunctionarissen delen via Telegram de impact van de aanvallen. Onder meer twee van hen zeggen dat de aanvallen in hun regio gericht waren op de civiele infrastructuur, die schade heeft opgelopen. De gewonden vielen in de regio Tsjerkasy, in het midden van het land.

Hieronder volgen de eerste beelden van een Russische aanval op Tsjerkasy:

Het Russische ministerie van Defensie zegt de aanvallen uitgevoerd te hebben op onder meer militaire commandoposten, communicatiefaciliteiten en locaties van militair materieel en personeel. Moskou zegt steevast zich uitsluitend te richten op militair-gerelateerde doelen, maar in de oorlog worden geregeld burgerdoelen aangevallen.

De Russische aanvallen volgen een dag nadat president Poetin heeft gezegd klaar te staan om de gesprekken over een staakt-het-vuren te hervatten. President Zelensky heeft na eerdere grootschalige Russische bombardementen steeds herhaald dat Poetin geen interesse heeft in vrede en geen enkele handreiking heeft gedaan.

F-16-gevechtsvliegtuig verloren

Bij het afweren van de Russische aanvallen is een Oekraïens F-16-gevechtsvliegtuig neergestort. Het toestel raakte beschadigd bij het uitvoeren van beschietingen en verloor hoogte. De piloot had geen tijd om zijn schietstoel te gebruiken en is omgekomen, aldus het Oekraïense leger. De piloot probeerde volgens Oekraïne nog tot het laatste moment om te voorkomen dat zijn toestel op een woonwijk zou neerstorten.

Het is voor zover bekend het derde F-16-gevechtsvliegtuig van Oekraïne dat in de oorlog met Rusland verloren is gegaan. Nederland heeft ook F-16's geleverd aan Oekraïne. Het is niet bekend of het toestel deel uitmaakte van deze levering.

Dit jaar heeft Rusland met regelmaat grote luchtaanvallen uitgevoerd op het buurland. Oekraïne heeft steeds meer moeite om de raketten en drones neer te halen. Dat komt door een combinatie van meer geavanceerde aanvalsmethodes, een groter aantal projectielen en overbelasting van het Oekraïense luchtafweer.

Oekraïense aanvallen

Ook Oekraïne heeft dit weekend aanvallen uitgevoerd op Rusland. Hierbij zijn militaire doelen geraakt.

In de stad Brjansk is een opslagplaats voor Russische drones en raketten geraakt, zegt de militaire inlichtingendienst van Oekraïne. De gouverneur van de Russische regio heeft de aanval bevestigd en gezegd dat er twee burgers gewond zijn geraakt. Een slachtoffer is behandeld in het ziekenhuis. Ook zijn er beschadigingen aan twee appartementencomplexen, zegt hij verder.

Oekraïense drones hebben vannacht ook de militaire luchthaven op de Krim, bezet door Rusland sinds 2014, aangevallen. Hierbij zijn drie Russische aanvalshelikopters vernietigd, aldus de Oekraïense veiligheidsdienst SBU. Het Russische ministerie van Defensie zegt diezelfde nacht 40 Oekraïense drones boven de Krim te hebben neergehaald.

Bij een brand in een kantoorpand in Oosterhout in Noord-Brabant is vannacht iemand gewond geraakt. Drie anderen konden veilig het pand verlaten.

De brandweer kreeg rond 02.30 uur de eerste melding van de brand. Volgens de brandweer woedde het vuur in een pand van een transportbedrijf. Vlak na het uitbreken schaalden de hulpdiensten op, zodat er meer materieel beschikbaar was om het vuur te bestrijden.

Op beelden van het blussen is te zien hoe vooral de eerste verdieping veel schade heeft:

Tijdens het blussen viel een persoon van de eerste etage naar beneden, schrijft Omroep Brabant. Diegene raakte gewond en is naar het ziekenhuis gebracht. De brandweer heeft daarna drie anderen uit het gebouw gehaald. Zij kwamen ongedeerd naar buiten. De gemeente gaat onderzoeken of het kantoorpand illegaal werd bewoond door de vier.

De brandweer had een uur na het uitbreken de brand onder controle. Daarna werd nog een tijd nageblust.

We zijn bijna halverwege het jaar en dat betekent dat er weer allerlei nieuwe wetten, regels en tarieven ingaan. Want de overheid laat altijd veel dingen beginnen per 1 januari of 1 juli. Daarom hier een overzicht van wat er verandert per 1 juli.

Minimumloon 2,4 procent omhoog

Zoals ieder halfjaar gaat het minimumloon weer iets omhoog. Sinds 1 januari was het 14,06 euro bruto per uur. Dat wordt 14,40 euro. Deze stijging van 2,4 procent is door de overheid bepaald op basis van de stijging van de cao-lonen.

Het minimumloon geldt voor iedereen van 21 jaar en ouder. Voor mensen van 20 en jonger is het lager. Het laagste minimumloon is voor 15-jarigen. Dat was 4,22 euro per uur en wordt 4,32 euro.

Voor 13- en 14-jarigen is er geen minimumloon, terwijl die wel mogen werken. Ze mogen alleen klusjes doen of helpen bij licht, niet-industrieel werk. Ze mogen bijvoorbeeld wel vakkenvullen in een supermarkt, maar niet achter de kassa staan. De overheid adviseert 13- en 14-jarigen ongeveer hetzelfde bedrag als geldt voor 15-jarigen af te spreken met de werkgever.

AOW en andere uitkeringen ook omhoog

Op basis van de verhoging van het minimumloon gaan ook uitkeringen omhoog. Zoals de AOW, die gaat voor de meeste alleenwonenden van 1497,77 naar 1527,63 euro netto per maand. Ook de WAO, WIA, Wajong en Ziektewet gaan omhoog.

Voorrang voor kinderalimentatie

Bij mensen met schulden komt de alimentatie voor hun kinderen hoger op de ranglijst te staan van schulden die eerst moet worden terugbetaald.

Nu valt kinderalimentatie nog in de categorie van zogeheten concurrente schulden, even hoog als bijvoorbeeld schulden aan webwinkels of voor een telefoonabonnement. Vanaf 1 juli is alimentatie een zogeheten preferente schuld, waardoor die voorrang krijgt. Uit onderzoek blijkt dat er daardoor meer kinderalimentatie kan worden geïnd.

Sociale huren toch omhoog

Het leek erop dat de huren van sociale huurwoningen dit jaar niet zouden stijgen, want dat hadden de coalitiepartijen afgesproken. Maar daar kwam veel kritiek op omdat corporaties dan minder nieuwe huizen kunnen bouwen. En toen viel het kabinet en werd het plan ingetrokken.

Dus gaan de sociale huren toch omhoog, net zoals ieder jaar per 1 juli. Demissionair minister Keijzer van Wonen heeft bepaald dat de maximale huurverhoging voor zittende huurders 5 procent is.

Het overgrote deel van de sociale huurwoningen wordt verhuurd door corporaties, maar er zijn ook particuliere verhuurders van sociale huurwoningen. Keijzer heeft specifiek met corporaties afgesproken dat zij de huren gemiddeld met maximaal 4,5 procent verhogen.

Voor sommige huurders mogen de huren meer omhoog, afhankelijk van hun inkomen. Bij huishoudens met een hoger middeninkomen mag de huur met 50 euro per maand omhoog; bij mensen met een hoog inkomen met 100 euro. De maximale huur voor sociale huurwoningen is 900 euro per maand.

Huurverlaging voor te dure huurwoning

Huur je al een langere tijd een woning voor meer dan 900 euro (kale huur) per maand, maar moet de huur op basis van de puntentelling 900 euro of lager zijn? Dan kun je voortaan een huurverlaging eisen via de Huurcommissie. Dat is dankzij de Wet betaalbare huur. Die ging op 1 juli 2024 al in, maar dit onderdeel van de wet treedt nu pas in werking.

Je kon altijd al in de eerste zes maanden van een huurcontract huurverlaging eisen als een woning op basis van het puntenaantal een sociale huurwoning is. Maar na die zes maanden verviel dat recht. Voortaan kan het altijd.

Je kan via de Huurcommissie berekenen hoeveel punten je huurwoning heeft. En kom je uit op 143 punten of minder, maar betaal je meer dan 900 euro, dan heb je mogelijk recht op huurverlaging.

Kenteken voor elektrische step

Bijzondere bromfietsen moeten voortaan een kenteken hebben. Het gaat dan bijvoorbeeld om elektrische steps, bso-bussen en segways. Het kenteken kost 18 euro. Nieuw gekochte exemplaren moeten er meteen een krijgen, voor bestaande bijzondere bromfietsen heb je een jaar de tijd.

Bijna alle bestaande elektrische steps zijn niet goedgekeurd voor rijden op de openbare weg en vallen daardoor niet onder de categorie bijzondere bromfietsen. En daarvoor kun je geen kenteken krijgen. Daarmee rondrijden is en blijft dus illegaal.

Er zijn nog maar vier types e-steps goedgekeurd. En die zijn allemaal een stuk groter dan de kleine stepjes die je in veel andere Europese steden ziet. E-steps moeten aan specifiek Nederlandse regels voldoen. In veel andere Europese landen zijn de regels soepeler. De overheid verwacht wel dat er meer e-steps op de markt gaan komen die zijn goedgekeurd.

Boetes in zero-emissiezones

Veertien gemeenten voerden op 1 januari in de binnenstad een zero-emissiezone in voor bedrijfsauto's. Na een gedoogperiode van een half jaar kunnen bestuurders die de regels overtreden vanaf 1 juli ook echt boetes krijgen.

Nieuwe bestelbusjes en vrachtauto's die niet elektrisch zijn of op waterstof rijden, mogen niet meer in die zones komen. Het gaat dus om bedrijfswagens die op 1 januari 2025 of later op kenteken zijn gezet.

Wat oudere bestelbusjes en vrachtwagens mogen nog een paar jaar de zones in. Hoeveel jaar is afhankelijk van de uitstootklasse van de wagen. Ondernemers kunnen ontheffingen aanvragen, bijvoorbeeld als ze maximaal twaalf dagen in een jaar in zo'n zone moeten zijn.

Gewoon rijbewijs voor zwaardere elektrische bestelbus

Normaal moet je voor auto's zwaarder dan 3500 kilo rijbewijs C hebben, het vrachtwagenrijbewijs. Maar tot nu toe gedoogde de overheid dat je voor elektrische bestelbussen tot 4250 kilo genoeg had aan het gewone rijbewijs B. Want elektrische busjes zijn een stuk zwaarder doordat ze batterijen hebben.

Die gedoogsituatie is een paar keer verlengd, maar nu is er een definitieve regeling gekomen. Rijbewijs B is voortaan genoeg, maar chauffeurs moeten wel een extra veiligheidscursus hebben gevolgd, van minstens vijf uur en met zowel theorie als praktijk. Ze leren onder meer dat een zwaardere wagen een langere remweg heeft.

Ook particulieren met een elektrische camper tussen de 3500 en 4250 kilo mogen die voortaan met rijbewijs B rijden. Zij hoeven geen aanvullende cursus te doen.

Einde overgangsregeling trekkerrijbewijs

Mensen die voor 1 juli 2015 hun rijbewijs hebben behaald en ooit in hun leven nog een trekker willen besturen moeten even hun rijbewijs goed bekijken. Dat zit zo: tot 1 juli 2015 mocht iedereen met een gewoon rijbewijs ook een tractor besturen. Er was dan ook geen apart trekkerrijbewijs.

Op 1 juli 2015 werd het aparte trekkerrijbewijs ingevoerd. Voortaan moest je daarvoor een specifiek rijexamen doen. En er kwam een specifieke categorie T op rijbewijzen te staan waarbij stond of je ook trekkers mocht besturen.

Maar iedereen die voor 1 juli 2015 al een gewoon rijbewijs had, mocht trekkers blijven besturen. Ze kregen bij de volgende verlenging rijbewijs T erbij op hun rijbewijs. Maar laat je je rijbewijs verlopen tot na 1 juli 2025 en je had nog geen rijbewijs T erbij geschreven, dan gebeurt dat ook niet meer. En mag je dus ook geen trekker meer besturen zonder apart je trekkerrijbewijs te halen.

Verbod op designerdrugs

Er gaat een verbod in op een aantal groepen van chemische stoffen. Die stoffen werden gebruikt om steeds weer nieuwe soorten designerdrugs te maken. Als één variant werd verboden, gingen drugsproducten een drug maken met een net iets andere chemische structuur die nog niet verboden was.

Zo was er bijvoorbeeld 4-MMC (4-methylmethcathinon), dat in 2012 al verboden werd. Daarna kwam een variant op, 3-MMC, dat in 2021 werd verboden. Daarna kwam 2-MMC op de markt als (nog) legaal alternatief. Om dit tegen te gaan worden nu in één klap alle varianten van bepaalde stoffen verboden.

Tegemoetkoming voor meer beroepsziektes

Mensen die ziek worden door werk met schadelijke stoffen kunnen een tegemoetkoming krijgen van de overheid. Deze regeling bestond al sinds 2023 en gold tot nu toe voor drie ziektes. Daar komen er nu drie bij:

De drie ziektes waar je al een vergoeding voor kon krijgen zijn longkanker door asbest, allergische beroepsastma en CSE (de schildersziekte). De tegemoetkoming is een vast bedrag van ruim 25.679 euro.

Als mensen al een tegemoetkoming van hun werkgever hebben gekregen van 25.679 euro of meer, dan kunnen ze geen tegemoetkoming van de overheid krijgen. Was die vergoeding van de werkgever lager dan die 25.679 euro dan wordt dat bedrag van de overheidsvergoeding afgetrokken.

Toegankelijk voor mensen met een beperking

Allerlei producten en diensten moeten voortaan toegankelijk zijn voor mensen met een beperking, zoals slechthorenden en slechtzienden.

Zo moet een geldautomaat gebruikt kunnen worden door een slechtziende, bijvoorbeeld met een voorleesfunctie. De toegankelijkheidseisen gelden onder meer voor webwinkels, pinautomaten, ov-kaartjesautomaten en online bankieren.

Er zijn wel uitzonderingen voor kleine ondernemers: bedrijven met minder dan tien mensen in dienst of een jaaromzet van minder dan 2 miljoen euro. Een dienst of product hoeft ook niet aangepast te worden als die daardoor te veel verandert of als de kosten te hoog zijn.

Dit is een nieuwe EU-richtlijn die in alle EU-landen geldt. En hij gaat niet precies op 1 juli in, maar enkele dagen eerder, op 28 juni.

Oorlogsarchief digitaal door te zoeken

Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging wordt per 1 juli digitaal doorzoekbaar. In dat archief staan de dossiers van mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog met de Duitse bezetter hebben samengewerkt of daarvan verdacht werden.

Oorspronkelijk was het plan dat iedereen dit archief vanaf 1 januari dit jaar online kon doorzoeken. Maar de Autoriteit Persoonsgegevens waarschuwde voor privacyrisico's. Daarom is het plan nu in afgeslankte vorm doorgezet.

Je kan nu alleen ter plekke in Den Haag het archief digitaal doorzoeken en dossiers lezen. Er staan daar vijf computers voor. En alleen mensen met een belang mogen een afspraak maken. Het gaat dan bijvoorbeeld om nabestaanden, wetenschappers of journalisten. De dossiers van mensen van wie niet zeker is dat ze zijn overleden, zijn niet te raadplegen. Dat was al het plan en is nog steeds zo.

Uiteindelijk wil de overheid nog steeds het archief online doorzoekbaar maken voor iedereen. Maar daarvoor moet waarschijnlijk eerst de Archiefwet worden aangepast.

Goedemorgen! Vandaag is de laatste dag van het EK atletiek voor landenteams. En op het thuiscircuit van Red Bull Racing in Oostenrijk komt Max Verstappen in actie.

Eerst het weer:

Vanochtend vooral in het noorden bewolking. Daarna vrijwel overal zonnig met een paar kleine stapelwolken. Het wordt een warme dag met 25 tot 30 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

In de Amerikaanse Senaat is een belangrijke stap gezet richting de goedkeuring van president Trumps omvangrijke belasting- en uitgavenwet, of zoals hij die wet zelf noemt: 'One Big Beautiful Bill Act'. Met een nipte meerderheid van 51 tegen 49 stemden Republikeinen voor het openen van het debat over de wet.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Vandaag is de laatste dag van de TT in Assen. Honderd jaar geleden werden in Assen de eerste motorraces gehouden. Het sportevenement trekt inmiddels jaarlijks zo'n 350.000 belangstellenden naar de Drentse hoofdstad. Zo ook de vriendengroep van Amara, Gerrit-Jan en Gregor.

Fijne zondag!