NOS Nieuws - Algemeen

In Drenthe helpen jagers boeren om te voorkomen dat vogels, kuikens en reekalfjes gewond of gedood worden tijdens het maaien van het grasland. Met behulp van drones doorzoeken zij de velden op zoek naar de dieren die in het gras verscholen zitten.

In mei en juni start doorgaans het maaiseizoen en gaan de boeren het land op om het gras te maaien. Rond dezelfde tijd loopt het broedseizoen, waardoor bijvoorbeeld veel weidevogels in het hoge gras een nestje hebben. Ook worden op de graslanden dan veel reekalfjes en hazen geboren.

De pasgeboren dieren en vogels die net uit het ei zijn gekropen, liggen daardoor verstopt in het hoge gras en zijn vaak nog te jong om te vluchten. Voor boeren die aan het maaien zijn met hun machines zijn de dieren moeilijk te zien. Al jarenlang zijn boeren, vrijwilligers, vogelbeschermers en jagers in heel het land actief om zo veel mogelijk maaislachtoffers te voorkomen. Sinds enkele jaren wordt bijvoorbeeld een drone met warmtecamera ingezet om de verstopte dieren op te sporen.

Warmtebron

Hoewel reeën in Drenthe mogen worden afgeschoten om aanrijdingen in het verkeer te voorkomen, zetten jagers zich in de provincie ook in om te voorkomen dat kalfjes gewond of gedood worden tijdens het maaien.

Zo heeft Bjorn van der Veen van de Drentse jagersvereniging vanochtend met behulp van een drone op een perceel tussen Borger en Schoonloo gezocht naar wild. "Gisteren kregen we een telefoontje van de boer die hier wil maaien. We hebben de percelen in kaart gebracht en vanochtend ben ik in een hoekje van het land gaan staan", zegt hij tegen RTV Drenthe. De drone vliegt dan zelf het perceel af. "Als hij een warmtebron ziet, blijft hij vervolgens hangen. Al die plekken geeft hij aan met een soort van speldje op een kaart."

Om het werk te kunnen doen, moeten de jagers al vroeg beginnen, zegt Van der Veen. "Als het overdag 25 graden is, is het contrast tussen de buitentemperatuur en de temperatuur van het levende dier veel kleiner. Die heeft een temperatuur van tussen de 30 en 35 graden. Hoe vroeger je daarom begint en als de nacht koud is geweest, hoe beter de bolletjes in het land oplichten. Op deze manier kunnen we heel nauwkeurig aangeven waar een legsel, reekalf of jonge haas ligt."

Met de kaart die dit oplevert, kunnen mensen het veld in om de dieren te verplaatsen. "Vanochtend hebben we drie reekalfjes en verschillende eenden- en ganzennesten ontdekt", blikt Van der Veen terug. "Met een flinke pluk gras hebben we de jonge reetjes opgepakt en ze op een veilige plek buiten het perceel neergelegd. Op deze manier komt er geen geur van mensen aan de dieren. De loonwerker kan nu gaan maaien en de moeder haalt later het reekalf weer op."

Waarschuwen

Maar niet alle boeren maken al gebruik van deze techniek, weet de jager. "Helaas nog niet. Boeren hebben het altijd druk, een loonwerker wil hectares maken en het is maar een aantal dagen geschikt weer om te maaien. Daarom vragen wij boeren in de wintermaanden of ze willen meewerken. Of ze ons een of twee dagen voor het maaien, of later in het seizoen bij de maisoogst, willen waarschuwen. Met onze technologie kunnen we eenvoudig grote oppervlaktes afvliegen, we kunnen in een uurtje alle percelen doen."

De boeren kunnen zelf ook iets doen om te voorkomen dat de dieren in de maaimachine eindigen. Zo is de ouderwetse methode van stokken met daaraan vuilniszakken te plaatsen bij het wild volgens Van der Veen nog altijd effectief. "Dat ritselt, maakt lawaai. Dan komt de reegeit 's nachts om het kalf op te halen van het perceel."

Het Belgische Openbaar Ministerie eist een boete van ruim 24 miljoen euro tegen de Belgische tak van PostNL. Het postbedrijf wordt ervan beschuldigd op illegale wijze personeel van onderaannemers te hebben ingezet. Officieel waren dit geen werknemers van PostNL, maar het postbedrijf zou wel het meeste gezag over hen hebben gehad.

De zaak bij de rechtbank in Antwerpen draait om twee onderdelen van het bedrijf, PostNL Cargo en PostNL Pakketten, die bijvoorbeeld invloed hadden op de werving en selectie van chauffeurs. Volgens de aanklager lag die taak niet bij PostNL, maar bij de onderaannemers met wie het postbedrijf hierover een overeenkomst had gesloten.

Ook stapte PostNL direct naar werknemers van de onderaannemers toe als een dienst niet goed was uitgevoerd, terwijl dit volgens de aanklager via het tussenliggende bedrijf had moeten gebeuren.

In de rechtszaak liggen 220 overeenkomsten met onderaannemers onder het vergrootglas. Deze zouden niet volledig genoeg zijn uitgewerkt, en dus onwettig zijn.

PostNL zegt zich niet te kunnen vinden in de beschuldigingen. Het bedrijf geeft aan dat het zich aan de wet houdt, net als de onderaannemers. "Verder zijn zij degene die hun bedrijf 'runnen' en hun medewerkers aansturen."

Het is nog niet bekend wanneer de rechter uitspraak doet.

Mensenhandel en zwartwerken

De rechtszaak volgt op een groot aantal misstanden bij onderaannemers van PostNL België. Zo reden er chauffeurs rond zonder rijbewijs, werden er minderjarige werkkrachten ingezet die ook nog eens veel te lange dagen moesten maken en was er sprake van zwartwerken en illegale tewerkstelling.

Dit kwam naar voren in een documentaire van Vlaamse mediakanalen HLN en VMT uit 2021. Hiervoor werkte een journalist een aantal weken undercover als koerier bij PostNL België, wat hij filmde met een verborgen camera. Een pakketbezorger omschreef de situatie bij PostNL België in de documentaire als "moderne slavernij".

In een reactie zegt een woordvoerder van het postbedrijf dat er geen sprake was van mensenhandel of kinderarbeid en noemt dit "klinkklare onzin". Volgens het bedrijf blijkt dit ook uit het feit dat deze beschuldigingen geen deel uitmaken van de lopende rechtszaak.

In hetzelfde jaar deed de Belgische arbeidsinspectie meerdere invallen bij depots van het bedrijf. Er werd toen onderzoek gedaan naar georganiseerde fraude bij de onderaannemers van het postbedrijf. Het depot in Wommelgem werd toen verzegeld, waardoor de bezorging van duizenden pakketjes vertraging opliep.

Ook werden er enkele arrestaties verricht. Onder anderen topman Rudy van Rillaer werd korte tijd vastgezet. Hij en twee anderen werden beschuldigd van mensenhandel, valsheid in geschrifte en deelname aan een criminele organisatie.

Nederland

In Nederland is er ook al jaren een discussie over de onderaannemers van PostNL, die zorgen voor 70 procent van de bezorgingen. De inspectie stelde in 2020 vast dat negen op de tien onderaannemers van postdiensten hun zaken niet op orde hebben.

In 2021 kreeg het postbedrijf een boete van bijna 300.000 euro, omdat bij onderaannemers chauffeurs illegaal werkten. PostNL werd toen dus aansprakelijk gehouden voor deze overtreding.

Het is vrijdag 22 maart als NOS-redacteur Salwa van der Gaag opeens allerlei appjes binnenkrijgt op haar telefoon van bezorgde vrienden. Ben jij dit, vragen ze, en ze laten screenshots zien van berichten die Salwa aan hen gestuurd zou hebben op Instagram. Een phishing link, blijkt al gauw. Salwa is gehackt en ziet hoe haar profiel wordt overgenomen door drie onbekende mannen.

Wat zij kunnen, kan ik ook, denkt ze, en samen met collega Joost Schellevis besluit ze haar hackers op te sporen en terug te hacken om erachter te komen wie en wat er schuilt achter deze vorm van online fraude. Het spoor leidde naar Nigeria.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Rosa Juffer

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren.

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Bij het gebruik van vapes, elektronische sigaretten, komen giftige metalen vrij die via het inhaleren diep in de longen en daarna in het lichaam terechtkomen. Dat blijkt uit nieuw Amerikaans onderzoek. Dat betekent dat vapen niet alleen schade toebrengt aan de luchtwegen; ook de hersenen en organen kunnen erdoor worden aangetast.

Dat er metalen vrijkomen bij het vapen werd al vermoed, maar hoeveel er in het lichaam terechtkomt was niet bekend. Volgens de studie, gepubliceerd in het tijdschrift Tobacco Control, verhoogt vapen het risico op blootstelling aan lood, uranium en cadmium.

Blootstelling aan zware metalen kan blijvende schade bij jongeren veroorzaken, niet alleen bij langdurig gebruik, maar ook op de korte termijn, waarschuwen de onderzoekers.

Blootstelling aan metalen als lood en cadmium kan volgens hen onder meer leiden tot cognitieve stoornissen, gedragsstoornissen en ademhalingscomplicaties bij kinderen. Lood heeft vooral invloed op hart en bloedvaten en de hersenen, cadmium wordt in verband gebracht met verschillende soorten kanker.

NOS Stories onderzocht twee jaar geleden al de gevaren van het vapen:

Ondanks de gezondheidsrisico's is de populariteit wereldwijd de afgelopen vijf jaar sterk gestegen. "Soms denk ik: hoeveel hebben we nog nodig om iedereen ervan te doordringen dat vapes echt heel ongezond zijn?", vraagt kinderlongarts Noor Rikkers van het Leidse LUMC, zich af in het NOS Radio 1 Journaal.

Gloeidraad

De metalen waarop dit nieuwe onderzoek zich richt komen vooral uit de gloeidraad die ervoor zorgt dat de vloeistof in de e-sigaret verdampt. "We wisten al dat die metalen vrijkomen, maar bij dit onderzoek is het aangetoond in de urine van jongeren die vapen. Bij meer vapen zien we ook meer zware metalen in de urine."

Niet alleen de metalen geven problemen. De e-liquid, de vloeistof in de vape, bevat nicotine, die ook schadelijke invloed heeft op de hersenontwikkeling. Daarnaast zijn er nog steeds veel vloeistoffen met zoete of fruitige smaakjes in omloop, al is de verkoop daarvan in Nederland sinds 1 januari verboden.

Uit het onderzoek blijkt dat vooral die - bij jongeren populaire - zoete smaken extra schade veroorzaken. Gebruikers van die smaakjes bleken meer uranium in hun lichaam te hebben. Rikkers: "Ook dat is een zwaar metaal dat heel schadelijk is. De handhaving van dat verbod is dus heel belangrijk."

Rikkers benadrukt dat de schade aan het brein door bijvoorbeeld nicotine in veel gevallen onomkeerbaar is en dat mensen er hun hele leven gevolgen van kunnen ondervinden.

"We zien af en toe jongeren op de intensive care terechtkomen met serieuze ademhalingsproblemen door het vapen. Maar ik maak me meer zorgen over de stille schade aan het brein van jongeren. Over de langetermijngevolgen is nog relatief weinig zeker, omdat vapes nog niet zo lang bestaan. Over 20, 30 jaar zullen we veel meer weten. Maar het is allang duidelijk dat het slecht is, zeker niet beter dan sigaretten."

Waarom is vapen dan toch zo populair, en lijkt die populariteit alleen maar toe te nemen? Dat komt vooral door de succesvolle lobby van de fabrikanten, denkt Rikkers. "Tien jaar geleden was er een Brits onderzoek waarin werd geclaimd dat vapen 95 procent minder schadelijk was dan roken. Die claim was niet op wetenschappelijke feiten gebaseerd en sommige onderzoekers bleken banden te hebben met de vape-industrie. Toch is dat verhaal heel hardnekkig."

Bovendien bevatten vapes vaak meer nicotine dan sigaretten. "In veel vapes komt meer nicotine voor dan in één à twee pakjes sigaretten. Dat maakt het heel verslavend. Daarnaast zijn er jongeren die naast het vapen ook gaan roken, wat nog meer schade veroorzaakt."

Rookvrije generatie

Ze zou het liefst zien dat de overheid, net als in Nieuw-Zeeland en het VK, de verkoop van nicotine aan banden gaat leggen. "We moeten naar een nicotinevrije generatie, waarbij kinderen die na 2011 zijn geboren niet meer legaal aan vapes of sigaretten kunnen komen. Dat zou ook een enorme verlichting voor de zorg betekenen."

Enkele maatschappelijke organisaties proberen het idee met het burgerinitiatief Nicotinee op de agenda van de Tweede Kamer te krijgen, daarvoor zijn nog zo'n 6000 handtekeningen nodig.

Het plan zou vanaf 2030 effect moeten gaan sorteren, als de kinderen die in 2012 zijn geboren 18 jaar worden. In 2018 spraken de overheid en maatschappelijke instellingen in het Nationaal Preventieakkoord af te streven naar een rookvrije generatie in 2040.

Toetsenist Richard Tandy van Electric Light Orchestra is op 76-jarige leeftijd overleden. Bandgenoot Jeff Lynne maakte dat bekend op X. "Hij was een buitengewone artiest en vriend. Ik koester de herinneringen die we samen hadden."

Tandy kwam bij ELO toen in 1972 het debuutalbum al was verschenen. Hij stapte van gitaar over naar toetsen omdat daar een plekje was vrijgekomen. In alle verschillende samenstellingen van ELO zou Tandy met Lynne en drummer Bev Bevan de ruggengraat blijven vormen van de band uit Birmingham.

In een tijd dat toetsenisten met nieuwe elektrische instrumenten meer mogelijkheden kregen, drukte Tandy zijn stempel op het geluid van ELO: naast piano bediende hij zich van een Minimoog-synthesizer, een elektrische piano van Wurlitzer, de clavinet en een Mellotron. Met hem had de band hits als Can't Get It Out of My Head, Don't Bring Me Down, Evil Woman en Livin' Thing.

Mr. Blue Sky

Tandy zelf is vervormd te horen op vermoedelijk de meest bestendige hit van de band, Mr. Blue Sky, die nog consequent elk jaar bij de honderd beste platen in de Radio 2 Top 2000 zit. Door zijn stem door een vocoder te halen, geeft hij het aanstekelijke nummer mysterieuze robotklanken mee.

Hoor een van zijn bijdrages hieronder:

Zijn vaak verkeerd begrepen klanken aan het eind van dat nummer zijn een reliek uit het lp-tijdperk: "Please turn me over", een signaal voor de luisteraar om de plaat om te draaien dus.

In de jaren 80 viel de band uiteen, maar niet voordat er nog één contractueel verplicht album werd opgenomen. Na de eeuwwisseling blies Lynne de formatie weer nieuw leven in, met Tandy. Nieuwe successen bleven uit, maar de klassiekers bleven geliefd: Mr. Blue Sky is bijvoorbeeld uitgebreid te horen in de openingsscène van Guardians of the Galaxy II, met een vrolijk dansende Groot.

In het overlijdensbericht meldde Lynne geen doodsoorzaak, maar Tandy was al langere tijd ziek. Vorige maand had Lynne nog aangekondigd nog één reeks optredens van ELO te gaan geven, het is niet bekend wat dit nieuws voor die Over and Out-tour betekent.

Op verschillende plekken in het land hebben zorgmedewerkers om 14.00 uur twee minuten het werk neergelegd. De beroepsorganisatie NU'91 had de achterban daartoe opgeroepen. Aanleiding is de steekpartij vorige maand in een ggz-instelling in Heerlen waarbij een medewerker om het leven kwam.

In het hele land en in alle zorgsectoren is volgens NU'91 door tienduizenden mensen meegedaan. NU'91 kwam met het initiatief uit respect voor het omgekomen slachtoffer. De organisatie wilde ook bereiken dat er meer maatregelen komen om zorgmedewerkers te beschermen tijdens hun werk.

Ook in Groningen werd het werk neergelegd:

De beroepsorganisatie doet jaarlijks een peiling onder de achterban om te zien hoe het gesteld is met de veiligheid op het werk. Leden uit verschillende sectoren in de zorg deden daaraan mee, onder wie mensen in de ggz, maar ook in ziekenhuizen en de gehandicaptenzorg.

"Vorig jaar was 87 procent van de respondenten slachtoffer van agressie in de zorg", zegt Femke Merel van Kooten, voorzitter van NU'91. "Het kan dan gaan om schoppen, slaan, spugen, maar ook om doodsbedreigingen, zowel in het echt als online. Maar het gaat ook om ernstiger fysiek geweld, zoals tegen de muur gezet worden, keel dichtknijpen of het breken van botten." Een veilige werkomgeving is dan ook ver te zoeken, zegt Van Kooten.

'Ik weet waar je woont'

Een van de zorgmedewerkers die meededen aan de actie is Martijn van Loo uit Ermelo. Hij werkt op een acute-opnameafdeling van een ggz-instelling. Ook hij heeft regelmatig te maken met geweld, vertelt hij in het NOS Radio 1 journaal. "Het gaat bijvoorbeeld om uitschelden, krabben en klappen krijgen. Maar ook om dreigementen zoals 'ik weet waar je woont' en 'ik kom je opzoeken en sla je in elkaar'."

Dat doet een hoop met Van Loo. "Het wordt ook niet normaal, ook na jaren werken in de zorg niet. Het maakt je angstiger en soms een minder leuke partner, ook kan je ervan wakker liggen."

De oplossing tegen al dit geweld heeft Van Loo niet en die verwacht hij ook niet van de organisatie waar hij werkt. "Ze proberen genoeg te doen en de manager denkt mee."

Hij deed vooral mee aan het protest om zijn waardering te uiten voor het omgekomen slachtoffer. Ook wil hij meer aandacht voor de beroepsgroep. "We brengen onszelf eigenlijk heel weinig in beeld. Dat kunnen we meer doen zodat we deze complexe situaties beter kunnen behappen."

Van Kooten beaamt dit. "Het is een heel bescheiden beroepsgroep, zij maken hun eigen gezondheid ondergeschikt aan de zorg voor een ander."

V&VN, een beroepsvereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden met 105.000 leden, sloot zich aan bij de oproep van NU'91. "Daarmee willen we de ggz-medewerkster uit Heerlen eren en daarmee ook aandacht vragen voor een veilige werkomgeving", aldus Bianca Buurman, bestuurder van de vereniging.

'Niet geluisterd door werkgevers'

"Er gebeurt gewoon niet genoeg", zegt Van Kooten over de rol van werkgevers in de zorg. Volgens haar geeft 40 procent van de respondenten in het onderzoek van NU'91 aan dat er niet geluisterd wordt naar de suggesties die medewerkers zelf doen om het werk veiliger te maken. "Daar ligt een heel grote kans voor de werkgevers. Luister naar hen. Misschien is er wel een extra deur nodig op de afdeling of moet er gewerkt worden met plastic borden en bestek."

Voorbeelden van andere verbeterpunten die volgens de beroepsorganisatie het werk iets veiliger kunnen maken, zijn het plaatsen van alarmsystemen en deze direct repareren als ze defect zijn. Maar ook het inzetten van extra personeel en het onderwerp 'veiligheid' een grotere rol geven in de cao's.

Branchevereniging de Nederlandse ggz, die de werkgevers in de ggz vertegenwoordigt, laat weten aan de NOS dat ook de werkgevers zich hebben aangesloten bij het initiatief van vandaag. "Iedereen in de zorg herkent dit, we moeten geweld nooit accepteren", zegt een woordvoerder.

Op de vraag of werkgevers iets gaan doen met de punten die NU'91 aandraagt, zegt hij dat ze al heel veel doen om de werkomgeving veilig te maken. Dat gebeurt door het maken van duidelijke protocollen, het geven van trainingen, het uitwisselen van initiatieven om de veiligheid te verhogen en het aanpassen van werkwijzen als de praktijk daarom vraagt.

"Maar 100 procent veiligheid valt niet te bieden. We werken ook met mensen die als onderdeel van hun ziekte soms gevaarlijk gedrag kunnen vertonen. Toch kan de setting de veiligheid wel bevorderen en daar kan beleid een belangrijke rol in spelen."

Deze dag, 2 mei, staat al lange tijd met grote letters in de agenda's van Westminster: er zijn lokale verkiezingen in Engeland en Wales. Er wordt gestemd op gemeenteraadsleden en burgemeesters - en in Blackpool zal bovendien een parlementariër voor het Britse parlement worden gekozen.

De lokale verkiezingen worden gezien als een test voor de huidige Conservatieve regering - met mogelijk serieuze gevolgen voor de premier. In geval van een nederlaag kan de partij van Rishi Sunak zelfs besluiten om hem als leider te vervangen.

Volgens de peilingen staat de Conservatieve Partij inderdaad een groot verlies te wachten. De partij zou meer dan de helft van haar raadsleden kunnen verliezen op plekken waar nu lokale verkiezingen zijn. Nu hebben de Conservatieven circa duizend raadszetels, ongeveer net zo veel als Labour overigens.

Blackpool als graadmeter

In Blackpool zal naast gemeenteraadsleden ook een Westminster-parlementariër worden gekozen. De verwaarloosde noordelijke kustplaats vormt een interessante casus, die je als voorbeeld kunt zien voor wat er speelt in de Red Wall-kiesdistricten in de Midlands en het noorden van Engeland. Hoewel dit van oudsher Labour-gebieden waren, stemde men daar in 2019 massaal voor de Conservatieve Partij onder Johnson.

Brexit-beloftes, hoop op meer investeringen en minder immigranten, en uitzicht op een betere economie vielen in de Red Wall in vruchtbare aarde. Maar het heeft weinig opgeleverd voor de inwoners van Blackpool. De lokale Conservatieve parlementariër moest zelfs aftreden omdat hij zijn zakken vulde in een corruptieschandaal - wat heeft bijgedragen aan het gevoel van post-Brexit-verraad in de stad. Nu lijkt Blackpool weer in de handen van Labour te komen, een trend die zich in veel delen van het noorden aftekent. In peilingen voor de landelijke verkiezingen, later dit jaar, ligt Labour ver voor op de Conservatieven.

Deze inwoners van Blackpool zijn teleurgesteld met hoe de Brexit heeft uitgepakt:

Echter, voor gedesillusioneerde kiezers is er ook een andere kaper op de kust. In Blackpool staat de Reform UK partij er goed voor en dat is eveneens symbolisch voor wat er landelijk speelt: Reform UK is de voormalige Brexit Party van Nigel Farage, die weer oprukt in de peilingen en de Conservatieve Partij op rechts uitdaagt.

Nederlaag heeft mogelijk grote gevolgen

Mochten de Conservatieven vandaag de helft van de gemeenteraadsleden verliezen, plus een aantal bekende burgemeestersposten en de parlementariër in Blackpool er nog bovenop, dan dreigt er een nieuw drama bij de Conservatieve Partij.

Opstandelingen, de zogenoemde plotters, zijn al maanden in paniek vanwege de slechte opiniepeilingen en hebben steeds verwezen naar dit moment. Een grote nederlaag zou critici in de partij het hoogste woord kunnen geven en kunnen leiden tot een lading ingestuurde brieven voor een vertrouwensstemming. In de coulissen zou al een mogelijke nieuwe leider klaarstaan, die in plaats van Sunak de partij door de landelijke verkiezingen kan loodsen.

Maar mocht de lokale stemming niet al te vernietigend zijn voor de Conservatieven - dat wil zeggen: mochten ze toch sommige gebieden kunnen behouden, inclusief de bekende Conservatieve burgemeesters van Birmingham en Tees Valley - dan zou het met een sisser kunnen aflopen. Zonder opstand kan premier Sunak de landelijke stemming uitstellen tot de herfst, in de hoop dat de economie is aangetrokken en dat zo veel mogelijk immigranten het land uit zijn gezet. Hoe langer de aanloop naar de verkiezingen is, hoe groter de kans dat de concurrerende partij Labour in de tussentijd nog tegen een schandaal aanloopt, dat hun kiezers weer van die partij kan vervreemden.

De Europese Unie heeft een deal gesloten met Libanon over financiële en logistieke steun, in ruil voor het terugdringen van het aantal vluchtelingen dat naar de EU komt. Tot 2027 kan het land rekenen op een pakket van een miljard euro; de Libanese strijdkrachten krijgen materieel en trainingen om de grensbewaking te verbeteren.

Voorzitter Von der Leyen van de Europese Commissie heeft hierover samen met de Cypriotische president Christodoulides in Beiroet afspraken gemaakt met premier Mikati van Libanon.

Steeds meer vluchtelingen die in Libanon verblijven, vooral uit Syrië, proberen via Cyprus naar de EU te komen. Hun levensomstandigheden worden steeds slechter en er is in Libanon veel weerstand tegen de vluchtelingen.

De EU is nu bang voor een nieuwe vluchtelingencrisis. Zo kwamen in het eerste kwartaal van 2023 78 vluchtelingen in Cyprus aan, in dezelfde periode dit jaar waren dat er 2000.

Libanon wil dat de EU en de VN delen van Syrië veilig verklaren om vluchtelingen te kunnen terugsturen naar Syrië. In Libanon worden per hoofd van de bevolking de meeste vluchtelingen ter wereld opgevangen: er verblijven alleen al zo'n 1,5 miljoen Syriërs, de meesten zitten onder benarde omstandigheden in vluchtelingenkampen.

Het geweld in Syrië is de laatste maanden weer opgelaaid en zowel de VN als EU-asielagentschappen beschouwen dat land als onveilig. Vluchtelingen die terugkeren, worden vaak op de korrel genomen door het regime van dictator Assad.

Die deal die Von der Leyen nu heeft gesloten, is overigens een uitbouw van de bestaande praktijk: de EU geeft al veel steun voor vluchtelingenopvang en grensversterking aan Libanon, dat te kampen heeft met een ingestorte economie, torenhoge inflatie en wijdverbreide corruptie.

De gouverneur van de Amerikaanse staat Californië heeft kritiek geuit op de in zijn ogen trage reactie van de politie op een confrontatie tussen rivaliserende demonstranten op de University of California in Los Angeles (UCLA). Een groep pro-Israëlische betogers belaagde in de nacht van dinsdag op woensdag een tentenkamp van pro-Palestinademonstranten op de campus van de universiteit.

Pas na enkele uren zou de politie hebben ingegrepen. Gouverneur Gavin Newsom noemt de "beperkte en vertraagde" reactie van de politie onacceptabel.

De politie heeft het tentenkamp van de pro-Palestinagroep inmiddels ontruimd. Zeker vijftien mensen zijn gearresteerd. "Mensen mogen vreedzaam protesteren op de gemeenschappelijke buitenruimtes van de campus, maar ze mogen geen kampement bouwen en doorgangen blokkeren", zegt een woordvoerder van de universiteit tegen CNN.

Dinsdagavond, vlak voor middernacht, kwamen pro-Israëlische tegendemonstranten in hoody's en witte maskers het kampement op van de pro-Palestinademonstranten. De eerste groep zou met vuurwerk en voorwerpen zoals dranghekken naar de andere groep hebben gegooid. Op beelden is te zien hoe zij met stokken insloegen op de barricade.

Onrust duurde uren

Een UCLA-woordvoerder zegt dat er direct politie naar de plek is gestuurd toen de gevechten uitbraken, maar mensen ter plaatse zeggen dat de politie niet in actie kwam. "Politieagenten stonden aan de rand van het grasveld, maar weigerden in te grijpen terwijl we om hun hulp riepen", zegt een groep die betrokken was bij het tentenprotest in een verklaring.

Ongeveer drie uur na het begin van de gevechten wist de politie de orde te herstellen. De LA Times heeft een brief in handen waarin universiteitspresident Michael Drake aan het bestuur schrijft dat er "zoveel verwarring" is over het geweld, dat hij een onafhankelijk onderzoek instelt naar de reactie van de universiteit en de politie.

Bronnen vanuit de politie zeggen tegen de krant dat er niet genoeg agenten beschikbaar waren om naar de campus te gaan. Ze zouden geprobeerd hebben het geweld te stoppen, maar moesten zich terugtrekken omdat ze zelf werden aangevallen, aldus de bronnen.

UCLA schrijft op X dat alle colleges vandaag en morgen vanuit huis moeten worden gevolgd.

De studentenprotesten in de VS zijn al geruime tijd gaande. Ze begonnen op Columbia University in New York, waarna activisten op andere universiteiten ze overnamen. De studenten willen dat de universiteiten hun banden verbreken met bedrijven die connecties hebben met Israël, waaronder wapenleveranciers.

Onderhandelingen daarover tussen Columbia University en een afvaardiging van de betogers zijn op niets uitgelopen. De politie hield daarop gisteren 282 demonstranten aan die de Hamilton Hall, het gebouw waar het bestuur van de universiteit zetelt, bezet hadden. "We hebben duidelijk gemaakt dat het leven op de campus niet oneindig ontwricht kan worden door betogers die regels en wetten overtreden", aldus het universiteitsbestuur.

Biden heeft laten weten dat het bezetten van een academisch gebouw "absoluut de verkeerde aanpak is" en "geen voorbeeld is van een vreedzaam protest". Volgens de studenten gooit de politie met zijn harde optreden juist olie op het vuur.

Meldingen van antisemitisme

Hoewel de protesten over het algemeen vreedzaam verlopen, merken universiteitsbesturen en Joodse studenten dat het antisemitisme op universiteiten sinds 7 oktober toeneemt. Bij verschillende universiteiten kwamen meldingen binnen over intimiderende leuzen en antisemitisme tijdens de protesten.

Eerder dit jaar vertelden negen Joodse studenten van prominente universiteiten in het Amerikaanse Congres over hun ervaringen. Zo voelen ze zich onveilig en zeggen ze regelmatig te maken te hebben met fysiek en verbaal geweld. Sommige studenten zijn gestopt met het dragen van een keppel en verstoppen hun ketting met een davidster.

De man die dinsdag mensen aanviel met een zwaard in een buitenwijk van Londen is aangeklaagd voor moord. Hij wordt vandaag voorgeleid.

Een jongen van 14 raakte door de aanval zwaargewond en overleed later in het ziekenhuis. Twee politieagenten en twee anderen raakten eveneens gewond, maar van hen is niemand in levensgevaar. Wel liep een van de agenten zware verwondingen op aan haar onderarm. Zij moest een urenlange operatie ondergaan om haar hand te kunnen redden.

De verdachte is een man van 36 met zowel de Spaanse als de Braziliaanse nationaliteit. De aanval begon even voor 07.00 uur, nadat hij met een voertuig was ingereden op een huis in Hainault, in het noordoosten van Londen. Vervolgens viel hij mensen aan met het zwaard.

Crowdfundingsactie

Op de plek van de aanval zijn bloemen neergelegd voor de 14-jarige Daniel Anjorin. De school waar hij op zat herinnert hem als een hardwerkende, positieve en aardige jongen. "Het verlies van zo'n jonge leerling is iets waar we nooit helemaal overheen zullen komen."

Een crowdfundingsactie die is opgezet door een vriend van Daniels broer heeft inmiddels 20.000 pond opgebracht. Het geld is bedoeld voor de nabestaanden.

De dader werd 22 minuten na de eerste melding bij de politie door agenten aangehouden met behulp van een stroomstootwapen. Vervolgens werd hij naar het ziekenhuis gebracht omdat hij door de aanrijding verwondingen had opgelopen.

De politie denkt dat de man alleen handelde en gaat niet uit van terrorisme. Wat dan wel het motief was, is nog niet bekend.

De Amerikaanse gitarist Duane Eddy is op 86-jarige leeftijd overleden aan kanker. Met zijn kenmerkende twangy manier van spelen bracht hij een totaal nieuw geluid in de rock-'n-roll en inspireerde generaties van collega's, van George Harrison en The Shadows tot Bruce Springsteen.

Eddy kan met recht de belangrijkste rock-'n-roll-instrumentalist ooit genoemd worden. Of: King of Twang, vanwege de kenmerkende galm van zijn gitaar. Hij was een witte raaf in de muziek met instrumentale hits als Rebel Rouser, Peter Gunn, Cannonball en Forty Miles of Bad Road.

"Niet zingen was mijn belangrijkste bijdrage aan de muziekindustrie", vatte hij zijn invloed ooit gekscherend samen.

Eddy speelt enkele van zijn hits:

"Instrumentalisten worden normaal gesproken nooit beroemd, maar Duane Eddy's elektrische gitaar was een stem op zich", reageert de Country Music Hall of Fame and Museum op zijn overlijden. "Zijn sound zal voor altijd in het DNA van country en rock-'n-roll zitten."

"Duane inspireerde een generatie gitaristen met zijn onmiskenbare twang-geluid", zegt zijn familie in een verklaring. "Hij was de eerste gitaargod in de rock-'n-roll en een oprecht nederig en prachtig mens. We zullen hem missen."

Zingende cowboys

Als kleuter begon Eddy met gitaarspelen. Geïnspireerd door zingende cowboys als Gene Autry en Roy Rodgers duurde het niet lang voordat hij mocht optreden voor lokale radiostations. Op zijn negentiende had hij zo een platencontract en een bescheiden hitje met Moovin' and Groovin'.

Al bij dat eerste staaltje is de twangy speelstijl te horen die hij het mooiste vond klinken: losse lome noten op de lage snaren met veel resonantie. Hij bleek ook meteen invloed te hebben: zijn producer zette de klanken later in voor Nancy Sinatra's These Boots Are Made for Walkin'. Ook surfbandjes uit Californië pikten het geluid op: de Beach Boys namen duidelijk zijn openingsriffje over voor Surfin' USA. Overigens had Eddy de opening van Moovin' and Groovin' weer van Chuck Berry geleend.

Hoewel Eddy daar allemaal niet direct betrokken was, had hij tussen 1958 en 1963 in de VS wel zestien top 40-hits, al bleef een nummer-1-notering uit. In Nederland sloeg zijn sound niet aan: pas later in zijn carrière haalde hij hier nipt de hitlijsten met Play Me Like You Play Your Guitar (1975) en Because they're young (1980).

Hollywood

Toen Amerikaanse artiesten door de British Invasion werden verdrongen, werkte Eddy in de jaren 70 en 80, terend op zijn royalty's, vooral achter de schermen. Zo was hij producent van Waylon Jennings, Phil Everly en BJ Thomas. Hoe geliefd hij bleef onder musici bleek in 1987, toen zijn nieuwe album werd geproduceerd door Paul McCartney, Jeff Lynne en Ry Cooder, met bijdrages van George Harrison en John Fogerty.

Een van de nummers van dat album, The Trembler, werd gebruikt in Oliver Stone's film Natural Born Killers. Hetzelfde jaar werd Rebel Rouser gebruikt voor de film Forrest Gump, waar het opzwepende deuntje klinkt als de hoofdpersoon achternagezeten wordt door pestkoppen in een pick-up. Zelfs de game-industrie wist hem op waarde te schatten: in 2018 werkte Eddy mee aan de soundtrack van het Wild Westspel Red Dead Redemption II.

Eddy analyseerde ooit dat hij het allemaal aan de stijlkeuze uit zijn jeugd te danken had: "Ik ben technisch zeker niet de beste speler, ik verkoop gewoon het beste", gaf hij toe. "Ik koos een kenmerkend geluid en heb daaraan vastgehouden."

Unilever heeft de afgelopen twee jaar nog zeker 200 miljoen euro aan betalingen uit Rusland ontvangen, ondanks de plechtige belofte om geen geld meer te verdienen aan Russische activiteiten. Dat schrijft RTL Nieuws na een analyse van de jaarrekening van het Russische dochterbedrijf. Unilever heeft na de Russische invasie van Oekraïne nooit gezegd uit Rusland te vertrekken, maar deed wel de belofte dat er geen geld meer van en naar de Russische tak zou stromen.

Unilever Rusland betaalde vorig jaar 181 miljoen voor het gebruik van intellectueel eigendom, zoals merken en recepten. Een ruime verdrievoudiging ten opzichte van een jaar eerder. Het gaat daarbij om typisch Russische merken zoals ijsjes van Inmarko, maar ook om internationaal bekende namen als Knorr, Magnum of Hellmann's die in Rusland verkocht worden.

Volgens Unilever zijn er vorig jaar verschillende stappen gezet om de Russische activiteiten los te koppelen van Unilever. Het flink hogere bedrag ligt volgens Unilever aan eenmalige betalingen om de intellectueel eigendomsrechten van Russische merken in Rusland onder te brengen.

Het bedrijf gaat niet in op de vraag of hiermee ook betalingen in het kader van intellectueel eigendom voor internationale merken stoppen. Wel zegt Unilever dat het geen producten importeert of exporteert van en naar Rusland.

Muziek van bekende artiesten zoals Billie Eilish en Harry Styles kan weer terugkeren op TikTok. Hun muzieklabel Universal Music Group (UMG) heeft toch een deal gesloten met het platform.

In februari dit jaar haalde het Amerikaanse label de muziek van artiesten als Taylor Swift, Eilish en Styles van TikTok nadat de onderhandelingen over een nieuwe licentieovereenkomst waren mislukt. Volgens UMG wilde het bedrijf achter TikTok, het Chinese ByteDance, geen eerlijke prijs betalen voor de muziekrechten. TikTok sprak die aantijgingen steevast tegen.

Begin april keerde de muziek van Swift al terug op het platform. Dat was vlak voordat haar nieuwe album uitkwam.

Invloed van TikTok

Grote platenmaatschappijen klagen al langer dat TikTok geen eerlijke prijs betaalt voor de muziek van artiesten, maar het verwijderen van liedjes is voor veel bedrijven een stap te ver. Zo sloten Warner Music Group en Sony Music wel nieuwe licentieovereenkomsten met TikTok.

Dat het socialemediaplatform, met pakweg 1,4 miljard gebruikers wereldwijd, een belangrijke weg is naar succes voor artiesten wordt door platenmaatschappijen onderstreept.

In deze explainer van NOS op 3 zie je voorbeelden van hoe TikTok de muziekindustrie beïnvloedt:

Een aanzienlijk deel van de koeriersters van verzetsblad Trouw was nog minderjarig toen ze in de Tweede Wereldoorlog werden ingezet. Onderzoek van de krant zelf toont aan dat een op de tien bezorgers nog niet volwassen was. Er is zelfs een handjevol mensen bekend dat jonger was dan 12.

"Als kind was je nu eenmaal minder verdacht", zegt de nu 88-jarige Cokky de Hoop, die als 9-jarige werd ingezet. "Ik had de kranten onder mijn kleren en ik mocht niet hardlopen, wel huppelen. Ik moest heel goed opletten en als er iemand aankwam nergens aanbellen en rustig een blokje omlopen."

De Hoop zegt zich heel bewust te zijn geweest van het gevaar, maar meehelpen werd als vanzelfsprekend gezien. "Het was gewoon mijn werk. Ik denk dat veel meer kinderen uit verzetsgezinnen klusjes moesten doen. Ik heb er zelf nooit zo zwaar aan getild."

Betrapt

Ook de 93-jarige Nelly van Bommel-Den Hartog kwam bij het verzet door het gezin waarin ze opgroeide: rond haar 13de werkte haar moeder Dinah in Rotterdam voor knokploegen en de illegale pers. Hoewel ze Alzheimer heeft, interviewde de krant haar, omdat ze een van de laatste overlevenden is. Haar uitspraken werden gestaafd door ander bewijsmateriaal en verhalen die ze haar zoon eerder vertelde.

Nelly haalde als kind altijd de nieuwe editie van het verzetsblad, zodat anderen die konden stencilen voor verdere verspreiding. "Ik haalde ze bij een jongen op die zei: 'Nel, doe 'em maar onder je hemd.' Dan zei ik: 'Dat is goed hoor'."

Het liep bijna eens verkeerd af toen ze met haar zus een stencilmachine moest vervoeren en ze met het zware apparaat uitrustten op een brug. "En toen kwamen de Duitsers eraan, zo van: 'Wat doen jullie daar?' Mijn zus sprak goed Duits. Ze zei: 'We hebben geen eten en we moeten sjouwen en we zijn dood- en doodmoe.' En ze luisterden. Ze schaamden zich en gingen weg."

Er ontbreekt wetenschappelijk onderzoek, maar voor deze groep binnen het verzet was na de oorlog weinig aandacht. Moeder Dinah werd onderscheiden, maar het verzoek werd afgewezen haar drie dochters ook te eren voor hun bijdrage, terwijl de kinderen wel de gevolgen van die onzekere tijd met zich meedroegen. Nelly zegt dat ze er hard van is geworden, iets wat haar zoon herkent. "Je doet alsof. Je bent bang", mijmert ze. "Je bent flink, maar ook niet flink."

Het raakt Nelly nog altijd dat haar moeder het advies gaf weg te rennen als ze werd betrapt. "Want dan schieten ze." Dat de tiener zou worden doodgeschoten was dus beter dan een arrestatie. "Ja, dat had ze liever. Ze was altijd bang dat ik zou praten. Ze deed het wel goed in de oorlog, alleen wel ten koste van haar kinderen. Kinderen telden toen niet zo veel mee."

Het compliceerde de relatie met haar moeder. "Ja, het is dubbel, maar ik ben trots, want ze deed heel veel voor het verzet", zegt Nelly nu over haar. "Het was nodig. Ik dacht altijd: we moeten dit doen. Klaar. Niet zeuren."

Jarenlang zweeg Nelly over haar bijdrage, tot haar zoon een getuigschrift vond uit de oorlog. Een verzetsleider verklaarde officieel dat zijn moeder "tijdens de bezetting actief werkzaam is geweest in het verspreidingsapparaat van TROUW en voorts bij het stencilen en in de koeriersdienst aan b.g. organisatie belangrijke diensten heeft bewezen".

Het ooit weggestopte briefje hangt nu ingelijst in haar kamer van het verzorgingshuis. "Wát een jeugd."

ING, de grootste bank van Nederland, ziet de winst een beetje teruglopen. In het eerste kwartaal van 2024 behaalde de bank een winst van iets minder dan 1,6 miljard euro. Dat is een daling van 0,8 procent ten opzichte van hetzelfde kwartaal vorig jaar.

Dat komt met name doordat de bank wat minder verdient aan rente-inkomsten. De rente voor lenen en sparen liggen dichter bij elkaar dan een jaar geleden. Het oplopen van de rente zoals bepaald door de Europese Centrale Bank pakte een tijd lang gunstig uit voor de banken omdat de leenrente harder opliep dan de spaarrente. Het leidde tot flinke discussie en ook kritiek op banken.

ING maakt ook bekend dat er voor 2,5 miljard euro aan eigen aandelen wordt ingekocht. Dat is goed nieuws voor aandeelhouders. Het aantal aandelen neemt af, waardoor de winstuitkering over minder aandeelhouders verdeeld hoeft te worden.

In safaripark Beekse Bergen is een chimpansee doodgegaan na een gevecht met soortgenoten. Het dier overleefde de ruzie, maar raakte ernstig gewond. De chimpansee stierf uiteindelijk op de operatietafel.

"Conflicten en ook vechtpartijen horen erbij bij chimpansees. Vaak rennen de dieren met veel gegil en kabaal achter elkaar aan", zegt hoofd dierenverzorger Kris Jansen. "Maar zo'n erge knokpartij met zulke verwondingen heb ik in mijn zeventien jaar bij Beekse Bergen niet vaak gezien."

De chimpansee met de naam Wouter was 23 jaar. Gemiddeld worden de apen in gevangenschap zo'n 40 jaar oud. "Omdat hij zo zwaargewond was hebben we de moeilijke afweging gemaakt om hem te verdoven. We weten dat narcose heel gevaarlijk kan zijn, maar we waren bang dat hij wellicht ook interne bloedingen had." Jansen heeft de stoffelijke resten van het dier vandaag naar het laboratorium gebracht waar ze worden onderzocht.

Gevangenschap

Volgens de verzorger komen dit soort situaties in gevangenschap niet vaker voor dan in het wild. "Chimpansees leven in hiërarchische groepen. Van nature zijn het agressieve dieren, dus daar horen conflicten en verzoening bij. Chimpansees en mensen lijken veel op elkaar en sommigen vechten, liegen en bedriegen."

Vorig jaar verdronk een andere chimpansee in een gracht in Beekse Bergen, ook na een ruzie met andere apen. "Dat was echt een andere situatie", aldus Jansen. "Chimpansees kunnen niet zwemmen en zijn bang voor water. Om hun verblijf zit een gracht waarvan het begin ondiep is zodat ze kunnen staan. Bij een conflict rond die gracht is een aap uitgegleden en verdronken."

In het dierenpark wonen ongeveer twintig chimpansees, verdeeld over twee groepen.

Relatief simpele trucjes van oplichters zijn nog steeds voldoende om accounts op bijvoorbeeld Instagram en Facebook over te nemen, ondanks maatregelen van die platforms om hackers tegen te gaan. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS, die meekeek met een Nigeriaanse bende van internetoplichters. De NOS bleef onopgemerkt door de bende en identificeerde 3200 slachtoffers, van wie 1000 uit Nederland, die hun Instagram-, Facebook- of mailaccount kwijtraakten.

Het genoemde aantal is waarschijnlijk maar een fractie van het totale aantal slachtoffers dat de bende maakte. Voor de slachtoffers begint het bij een valse internetpagina die ze verleidt om hun logingegevens achter te laten. In werkelijkheid gaan de logingegevens naar internetcriminelen; dat heet phishing. Zij veranderen vervolgens snel het e-mailadres en het wachtwoord dat gekoppeld is aan het account, waarna de eigenaar er niet meer bij kan.

De NOS volgde het spoor van zo'n aanval en kwam terecht in Lagos, de grootste stad van Nigeria. Gewapend met niet meer dan een iPhone maken criminelen daar dagelijks internetgebruikers hun logingegevens afhandig, in veel gevallen Nederlanders.

In deze video van NOS op 3 zie je hoe dit onderzoek verliep:

Met behulp van beveiligingsonderzoeker Matthijs Koot verkreeg de NOS toegang tot de systemen van de bende. Drie weken lang zag de NOS hoe de criminelen dagelijks nieuwe slachtoffers maakten, in een halfjaar tijd minimaal 3200. Naast Instagram- en Facebook-accounts hebben ze het ook op X-accounts en e-mailaccounts gemunt.

Circa een derde van de mensen die hun gegevens op de valse pagina invoerde en die de NOS identificeerde, kwam uit Nederland. In hoeveel gevallen de accounts van slachtoffers daadwerkelijk zijn gekaapt, is niet te zeggen.

Erg geavanceerd is de groep niet. "Hun technische expertise is zeer beperkt. Je hoeft dus geen briljant techneut te zijn om slachtoffers te maken", zegt beveiligingsonderzoeker Koot. De criminelen lijken onder meer spam voor cryptocurrency-scams te verspreiden op gekraakte accounts.

Wat ze precies doen met de gekraakte accounts blijft in veel gevallen onduidelijk. Slachtoffers weten vaak ook niet precies wat er met hun account gebeurt. Ze kunnen worden gebruikt voor oplichting of het verspreiden van desinformatie. De accounts inzetten voor de verkoop van likes en volgers is ook mogelijk.

Wie achter de bende zit en of de groep het bewust op Nederlandse slachtoffers heeft gemunt, is onbekend. De NOS achterhaalde contactgegevens van de groep en vroeg ze om meer informatie, maar antwoorden bleven uit.

Wel is zeker dat ze uit Nigeria komen. Zo logden ze voornamelijk in vanuit dat land, via mobiel internet. Dat deden ze zonder een zogenoemde VPN-verbinding te gebruiken; daarmee zou het echte internetadres kunnen worden gemaskeerd. Ook het webhosting-account van de aanvallers, waartoe de NOS toegang verkreeg, is opgezet in Nigeria.

In totaal heeft de Nigeriaanse oplichtersbende minimaal 125 phishing-websites op zijn naam staan, waarvan er op dit moment 24 actief worden gebruikt. Het begint met een berichtje van een Instagram- of Facebook-vriend dat hij of zij meedoet aan een bepaalde challenge of verkiezing, met de vraag: "Wil je me steunen?"

"Ik klikte daarop, en dacht vervolgens dat ik opnieuw moest inloggen bij Instagram, dus dat deed ik", aldus een slachtoffer. Vervolgens wordt het account gekaapt en gaat hetzelfde bericht uit naar de vrienden van het slachtoffer, als een virus dat zich verspreidt.

Toegang verkrijgen tot gekaapte accounts is daarna lastig voor slachtoffers. "Instagram helpt je totaal niet! De helpdesk wilde me ook niet te veel helpen, omdat ze bang waren dat ik de hacker was. De omgekeerde wereld!", zegt een slachtoffer van de hackersgroep.

Het moederbedrijf van Instagram en Facebook, Meta, zegt tegen de NOS dat het veel investeert in zijn beveiligingssystemen en die "constant verbeteren"." We weten dat het verliezen en herstellen van toegang tot je accounts frustrerend kan zijn", aldus het bedrijf in een schriftelijke reactie. Op de vraag waarom het dan toch niet lukt om de strijd tegen phishers te winnen, gaat het bedrijf echter niet in. Wel zegt het bedrijf dat oplichters constant proberen detectie-mechanismen te omzeilen.

Accounts goed beveiligen ís ook lastig, stelt Koot. "Als je die te strikt op slot zet, is er de kans dat je gebruikers buitensluit." Zelfs extreem verdacht gedrag, zoals vanaf de andere kant van de wereld inloggen, is niet uit te sluiten. "Een gebruiker kan ook op vakantie zijn of vanuit het buitenland werken."

Een oplossing kan zijn dat je niet een aan het account gekoppeld e-mailadres kunt wijzigen zonder dat je bij dat originele e-mailaccount kunt. Maar: "In de echte wereld verliezen mensen regelmatig toegang tot hun e-mail, dus dat werkt ook niet", zegt Koot.

Goedemorgen! Zorgmedewerkers leggen onder aanvoering van beroepsorganisatie NU'91 even het werk neer om aandacht te vragen voor geweld tegen personeel. En in Engeland en Wales vinden lokale verkiezingen plaats.

Eerst het weer: De dag begint zonnig, in het midden en noorden van het land waait een matige oostenwind. Hier kan het kwik oplopen naar 23 tot 25 graden. In het westen en zuiden steekt een frissere westelijke bries op, hier wordt het 18 tot 22 graden. Aan het eind van de middag ontstaan in het oosten pittige regen- en onweersbuien.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. En hier zie je de actuele situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Rusland zet volgens de VS structureel chemische wapens in op het slagveld in Oekraïne. Het Russische leger zou onder meer het giftige chloorpicrine gebruiken tegen Oekraïense militairen. Het Kremlin heeft nog niet gereageerd op de beschuldiging.

Washington stelt dat Moskou het Verdrag chemische wapens (CWC) heeft geschonden. De Amerikanen stellen een reeks sancties in tegen Russische personen en bedrijven die volgens de VS een rol spelen bij de productie of inzet van deze middelen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Gisteren was het op veel plekken heerlijk lenteweer, perfect voor een duik in het zwembad. Verslaggever Edwin van den Berg trof in een buitenbad in Wehl alleen maar blije bezoekers aan.

Fijne donderdag!

Een nieuw kabinet kan het belastingstelsel flink wijzigen. Na noodgedwongen jarenlang 'nee' verkopen aan de politiek, is de boodschap van de Belastingdienst aan de formerende partijen nu positiever: de computersystemen kunnen vanaf 2027 best veel wijzigingen aan. Dat vertellen ingewijden aan de NOS.

Dat betekent dat de onderhandelende partijen nu al meer bewegingsvrijheid hebben om nieuwe plannen te bedenken en wetten voor te bereiden. Bij eerdere formaties kregen politieke partijen bijvoorbeeld nog te horen dat iets relatief kleins als een btw-tarief niet eens veranderd kon worden op het moment dat de politiek dat wilde. De verouderde computersystemen zouden het niet aankunnen.

Als een nieuw kabinet de volle termijn uitzit, valt het jaar 2027 in de nieuwe regeerperiode. Bij de fiscus is men vol zelfvertrouwen dat de computers er tegen die tijd echt klaar voor zijn. Tot die tijd is men vooral bezig met het vernieuwen van de ICT.

Uitspraken Hoge Raad over box 3

Er hangt nog wel één dreiging in de lucht: de Hoge Raad moet nog uitspraken doen over box 3, de vermogensrendementsheffing. Die worden in augustus en september verwacht. Als uit die uitspraken blijkt dat op dat terrein onterecht belasting is geheven, moet er mogelijk veel geld terugbetaald worden. Binnen het ministerie houdt men rekening met een kostenpost van maar liefst 4 miljard euro.

De computersystemen moeten in dat geval ook worden aangepast aan hoe er wél belasting op vermogen geheven mag worden. Dat moet door de programmeurs gedaan worden die juist aan de slag moeten met de broodnodige vernieuwing van de computersystemen.

Jaartje speling

Komt er in dat geval vertraging? Nee, waarschijnlijk niet, is volgens betrokkenen de boodschap aan de formatie. Zelfs in het slechtste geval kan de politiek in 2027 nieuwe plannen in laten gaan, verwachten ze bij de Belastingdienst. Over het belastingjaar 2027 moet in 2028 aangifte gedaan worden; dan pas hoeven de computers er klaar voor zijn. Er is dus een klein beetje speling om de belofte aan de politiek ook bij een tegenslag waar te kunnen maken.

De Belastingdienst vraagt wel iets van de formatie: doe tot 2027 een beetje rustig aan met nieuwe fiscale plannen. Op sommige punten, zoals voor de erf- en schenkbelasting, zijn de systemen al redelijk up-to-date en kunnen wijzigingen gemakkelijker worden doorgevoerd. Maar verder heeft de fiscus vooral tijd en ruimte nodig om de nieuwe computersystemen op tijd klaar te krijgen, zeggen ambtenaren tegen de formerende partijen.

Twee systemen

En dat vernieuwen is een hele klus: de oude systemen, die soms nog gebaseerd zijn op softwareprogramma's van tientallen jaren geleden, moeten nu blijven draaien terwijl daarnaast een compleet nieuw systeem wordt gebouwd. In de tussentijd moeten alle politieke plannen in beide systemen worden doorgevoerd én de Belastingdienst heeft ook nog een hele klus liggen om privacywetgeving als de AVG door te voeren in deze verouderde systemen.

De directeur-generaal van de Belastingdienst is eind maart bij de formatie aangeschoven om te vertellen dat er steeds meer kan, maar niet alles tegelijk. Via contacten met ambtenaren is er met de formatietafel over verdere details van de uitvoering gesproken, weten betrokkenen.

Een groep van bijna 200 wetenschappers uit 26 landen maakt zich zorgen over een wetsvoorstel uit Brussel dat bedoeld is om kindermisbruik te bestrijden. In een open brief aan de Europese Commissie schrijven de deskundigen dat ze het geen goed idee vinden dat berichtendiensten als WhatsApp, Signal en Telegram verplicht worden detectiesoftware te installeren om de verspreiding van kinderporno tegen te gaan.

Berichtendiensten die worden aangemerkt als 'hoog risico' zouden volgens het wetsvoorstel deze software moeten installeren. Een slecht plan, vindt universitair hoofddocent Jaap-Henk Hoepman, verbonden aan de Radboud Universiteit en een van de auteurs van de brief.

Politie, veiligheidsdiensten en de EU maken ze zich zorgen over de beveiliging van berichtenapps. Waarom zie je in deze video:

"Stel, WhatsApp wordt gezien als 'hoogrisicoberichtenservice' voor het verspreiden van kinderporno, dan krijgen met het voorstel zoals het nu op tafel ligt, álle EU-burgers die WhatsApp gebruiken deze detectiesoftware op hun telefoon. Wij vinden dat buitenproportioneel en een bedreiging voor de beveiliging en privacy van communicatie."

Over het plan wordt al lange tijd in Brussel onderhandeld. Ondanks de aanpassingen die de Europese Commissie eerder heeft gedaan - zoals de maatregelen alleen verplichten voor 'hoogrisicoberichtendiensten' - is deze methode volgens de ondertekenaars van de brief niet voor alle soorten opsporing geschikt.

Voor het opsporen van gebruikers van bekend kinderpornomateriaal kan detectiesoftware een goede methode zijn, denkt Hoepman. "Er zullen zeker minder valse meldingen zijn tussen verzenders en ontvangers van versleuteld kinderpornomateriaal. Maar de detectiesoftware moet ook geplaatst worden voor het herkennen van nieuw, nog onbekend materiaal en voor het detecteren van grooming, waarbij volwassenen kinderen proberen te verleiden."

Valse meldingen

En met name onbekend materiaal opsporen vormt een probleem. Daarvoor moet kunstmatige intelligentie worden toegepast en die technologie is volgens de experts nog niet ver genoeg ontwikkeld.

"Je zult ontzettend veel valse meldingen krijgen", voorspelt Hoepman. "Kinderen verspreiden onderling ook veel seksueel materiaal in hun zoektocht naar hun eigen seksualiteit. Hoe weet de software hoe oud iemand is? Of iemand van 19 jaar stuurt iets naar een minderjarige; technisch gesproken is dat dan al grooming. Al deze mensen worden dan ook verdacht en aan onderzoek onderworpen."

Ben van Mierlo, landelijk coördinator Zeden, Kinderpornografie en Kindersekstoerisme bij de politie, ziet dezelfde problemen als de opstellers. "Een opa stuurt een foto van z'n kleinkind in het zwembad door naar je familie-app. Detectiesoftware stuurt een melding door naar Interpol of Europol. En de verzender of ontvanger wordt als verdachte gezien terwijl diegene dat niet is."

Bovendien kost het ontzettend veel menskracht. "Er worden miljarden berichten verstuurd die moeten worden bekeken."

Inzage in communicatie

Politie en inlichtingendiensten worstelen al jaren met het opsporen van criminelen die gebruikmaken van versleutelde communicatie van WhatsApp of Signal. Ze willen hier inzage in. "Nu kunnen criminelen zich digitaal volstrekt onbespied bezighouden met criminele activiteiten", zegt Van Mierlo.

Welke technologie gebruikt zou moeten worden om het EU-wetsvoorstel uit te voeren, is nog niet duidelijk. Van Mierlo: "Krijgt de ontvanger bij verdacht materiaal alleen een melding waarin staat dat dit bericht niet kan worden gezien, dan stopt dat weliswaar de verspreiding. Maar om ook een verdachte te kunnen oppakken, hebben wij bewijs nodig."

Daarvoor is inzage in berichtenverkeer met toestemming van de rechter nodig, vindt de politie. "Kijk naar grooming, daarbij gaat het om tekst en context: zonder inzage in wat er over en weer wordt gezegd, weet je niet of iets vrijwillig gebeurt, en of iemand inderdaad minderjarig is."

"Als wij een verdachte hebben, van kinderporno, maar ook van wapenhandel of drugshandel, willen wij die berichten bekijken. Die inzage in end-to-end-encryptie hebben wij nodig. We moeten nu al verdachten laten lopen bij gebrek aan bewijs", aldus Van Mierlo.

Privacyonderzoeker Hoepman is faliekant tegen inzage in versleutelde berichten. "Privacy is een groot goed. De politie kan niet meekijken in versleutelde correspondentie, maar ze hebben wel veel metadata; wie wanneer met wie communiceert, van tien miljoen Nederlanders hebben ze locatiegegevens. Dat kunnen ze allemaal analyseren."

Balans is zoek

Volgens de politie is de balans tussen privacy en veiligheid zoek. "Als Messenger van Facebook binnenkort ook overstapt op end-to-end-encryptie, missen we jaarlijks miljoenen meldingen die we nu wel doorgespeeld krijgen. Wij willen ook geen surveillancestaat zijn, maar je wilt privacy én veiligheid."

Van Mierlo ziet ook een rol voor de bedrijven achter berichtendiensten. "Bedrijven als Meta moeten ook hun verantwoordelijkheid nemen door opsporingsinstanties te waarschuwen en persoonsgegevens door te spelen bij criminele activiteiten. Ze zeggen dat dit technisch niet kan, maar dat betwijfelen wij."

De definitieve stap tot het komen van wetgeving over detectiesoftware op telefoons wordt na de Europese verkiezingen in juni verwacht.