NOS Nieuws - Algemeen

Boven het Belgische militaire vliegveld Kleine Brogel zijn meerdere drones gespot. De politie kwam ter plaatse, schrijft de Vlaamse nieuwssite VRT NWS, maar de drones waren verdwenen.

Kleine Brogel is een luchtmachtbasis in het oosten van België, iets meer dan 10 kilometer van de Nederlandse grens. Er liggen Amerikaanse kernwapens opgeslagen en vanaf 2027 wordt het de thuisbasis van nieuwe F-35's, schrijft VRT NWS.

"Met drones boven militaire kwartieren vliegen is ten strengste verboden", schrijft minister van Defensie Theo Francken op X. "Defensie moet alles in het werk stellen om deze drones neer te halen." Er zijn wel beelden gemaakt van de drones, het onderzoek loopt. "Defensie zit de komende week samen met de lokale politie om de dreiging te analyseren en op te schalen opdat we de dronepiloten kunnen vinden en arresteren", aldus de minister.

Ook bij het Belgische militair domein Leopoldsburg, op 20 kilometer afstand van Kleine Brogel, zouden vannacht drones zijn waargenomen.

Berlijn

Het luchtruim boven Berlijn werd gisteren verstoord door drones. Gisteravond heeft het vliegverkeer bij luchthaven Brandenburg twee uur stilgelegen omdat er een vermoedelijke drone was gezien. Het object is door meerdere mensen gezien, maar niet gevonden. Een piloot maakte de eerste melding; politieagenten die op de melding afkwamen, zagen het object ook. Wat voor object het was en wie het bestuurde, is niet duidelijk.

Drones lijken een steeds grotere plaag te worden boven luchthavens en militaire terreinen. Er zijn incidenten geweest met de objecten in onder meer Denemarken, Noorwegen, België, Polen, Roemenië, Estland en Litouwen.

Het is niet duidelijk waar de drones vandaan komen. Vaak wordt met de beschuldigende vinger naar Rusland gewezen, bijvoorbeeld toen 21 drones op 10 september het Poolse luchtruim binnenvielen.

De Amsterdamse politie krijgt de illegale straatraces in het Westelijk Havengebied niet onder controle. Samen met havenbedrijf Port of Amsterdam zijn maatregelen genomen, maar het aantal straatraces neemt alleen maar toe.

"Het is enorm lawaaiig en gevaarlijk", zegt Kees Jan Hendriks bij stadsomroep AT5. Hij werkt bij een logistiek bedrijf langs de route waar in de weekenden vaak illegaal wordt geracet. "Na afloop blijft er veel afval liggen en al die bandensporen op het wegdek zijn echt te gek voor woorden."

De straatracers geven toe dat er soms overlast is. Zij pleiten voor een legaal circuit waar ze terechtkunnen.

AT5 was er onlangs bij toen zich op een zondagmiddag plotseling een tiental mensen verzamelde met verlengde motoren in het vrijwel verlaten havengebied. Drifters noemen zichzelf. Ze startten hun motoren. Een wolk uitlaatgassen steeg op, gevolgd door harde knallen uit de uitlaten.

"Het is echt een levensstijl. Als ik twee weken niet rijd, word ik gek. Het is een manier om stoom af te blazen," aldus drifter Mike Pijl.

Het gezin mee

Op deze zondagmiddag waren zo'n veertig drifters en toeschouwers aanwezig. "Op drukke dagen komen er wel vijfhonderd mensen uit het hele land", weet Pijl. "Sommigen nemen hun gezin mee. Voor velen is het een grote passie."

In de Amsterdamse haven werken ongeveer 45.000 mensen bij zo'n 1500 bedrijven, variërend van opslag en zware industrie tot technische bedrijven. Doordeweeks rijden vrachtauto's af en aan. In het weekend is het doodstil. "We zoeken expres dit soort afgelegen industriegebieden op, want hier zijn we zo min mogelijk mensen tot last", zegt een andere drifter.

Maar van de zeventien (grote) ondernemingen waarmee AT5 contact zocht, zeggen twaalf last te hebben van de straatraces. Sommige medewerkers voelen zich onveilig. "Als een auto voor een van onze loodsen in brand vliegt, is dat levensgevaarlijk", zegt Hendriks. "Wij moeten aan strenge regels voldoen, en dit is niet uit te leggen aan onze klanten en medewerkers."

Afval waait terrein op

Soms wordt door het publiek gebarbecued tijdens de races. "Na afloop blijft er een kolerezooi achter", zegt Raymond Neijman van Fetim Group. "Het afval waait zo ons terrein op."

Ook al zijn veel werknemers in het weekend vrij, de straatraces veroorzaken ongemak, zegt ook Kees Noorman van ondernemersvereniging ORAM. "Veel ondernemers zijn bang wat ze de volgende dag aantreffen. Het geeft een gevoel van wetteloosheid: er gebeurt van alles voor je deur als je er niet bent."

Zelfs de brandweer in de kazerne in het havengebied heeft last van de races. "Collega's slapen slecht vanwege de geluidsoverlast", zegt een woordvoerder.

En dan zijn er de ongelukken. Kees Jan Hendriks wijst naar een boomstam. "Tweeënhalf jaar geleden reed een motor met hoge snelheid tegen een busje en kwam hier tot stilstand." De bestuurder raakte zwaargewond. Een jaar later reed een motorrijder tijdens een straatrace tegen een boom. Dit jaar ging het mis toen een auto total loss werd gereden.

Noorman van de ondernemersvereniging vreest meer ongelukken. Hij pleit voor meer toezicht van de politie.

Veel capaciteit

Maar dat lijkt er niet in te zitten. "Het vraagt veel capaciteit om te handhaven", zegt een politiewoordvoerder. In principe legt de politie straatraces stil, worden boetes uitgedeeld en voertuigen in beslag genomen. Maar gemakkelijk is dat niet. In het hele Amsterdamse havengebied zijn maar twee wijkagenten actief.

Probleem is ook dat de politie alleen kan ingrijpen als de racers op heterdaad worden betrapt. De racers weten dat en pakken soms (even) in als de politie in aantocht is. Om weer te gaan rijden als de agenten hun weg vervolgen.

"Het vervelende van straatraces is dat ze niet op vaste tijden of dagen plaatsvinden", zegt de politie. "Het is dus heel moeilijk om daar structureel capaciteit naartoe te plannen. Met beperkte capaciteit krijgen andere delen van de stad soms voorrang."

De politie zegt z'n best te doen, er zijn camera's geplaatst en ook het havenbedrijf neemt maatregelen. "We proberen het straatracen zo onaantrekkelijk mogelijk te maken en hebben verschillende oplossingen overwogen", zegt Ronne Bakker van de Port of Amsterdam. "Een van de maatregelen is het plaatsen van betonplaten in sommige straten, zodat racers niet meer op hoge snelheid naast elkaar kunnen rijden en moeten slalommen."

Slalommen

De betonplaten lijken te werken. Althans ten dele. Er zijn nu minder straatraces. Maar er zijn ook drifters die de platen als extra uitdaging zien. "We weten dat we niet alle groepen straatracers kunnen stoppen", zegt Bakker. "Maar zo neemt het wel af en kan de politie gerichter ingrijpen op plekken waar nog wel straatraces zijn.

De drifters zelf zien het meest in een legale plek om te rijden. ''Gemeenten steken veel geld in het tegenwerken, terwijl ze ons met een kleiner budget gewoon een veilige locatie kunnen geven'', zegt Pijl. Dat moet dan wel betaalbaar zijn. Het circuit van Zandvoort is volgens hem te duur om vaak af te huren.

De politie heeft de afgelopen week drie jonge verdachten van drugshandel opgepakt in Lelystad. Het zijn twee 13-jarigen en een 14-jarige.

Zij worden verdacht van het bezitten en verhandelen van verdovende middelen en drugs-gerelateerde goederen, meldt Omroep Flevoland.

Maandag zagen politieagenten in burger een 13-jarige jongen die in een woonwijk in Lelystad zakjes drugs overdroeg aan klanten. Toen de agenten hem controleerden, bleek hij in het bezit te zijn van "handelshoeveelheden" cocaïne en heroïne. Hierop werd de jongen aangehouden.

Gisteren zagen agenten in burger in Lelystad twee tieners "een bekend drugspand" binnengaan. Toen de jongens het pand verlieten, werden ook zij gecontroleerd. Ook deze twee verdachten hadden volgens de politie een grote hoeveelheid cocaïne en heroïne bij zich. Hierop werden de 13-jarige en de 14-jarige verdachten opgepakt.

Harde werkelijkheid

"Dit is de harde werkelijkheid", schrijft de politie op Instagram. "We treffen tegenwoordig regelmatig deze soorten serieuze harddrugs aan onder kinderen van 13 en 14 jaar oud."

De officier van justitie moet bepalen of de drie jongens vervolgd worden. De politie heeft al wel gezegd dat ze samen met hun families worden aangemeld voor hulpverlening.

De politie roept ouders op om het gesprek aan te gaan met hun kinderen als ze bijvoorbeeld vaak en 's avonds laat van huis zijn zonder duidelijke afspraak, ineens beschikken over (veel) contant geld of in het bezit zijn van meerdere mobiele telefoons.

Bij het opstappen van GroenLinks-PvdA-partijleider Frans Timmermans zei hij dat hij de leiding wil "overgeven aan een nieuwe generatie". Maandag wordt een nieuwe fractievoorzitter gekozen. Maar wie moet die leider volgens de nieuwe generatie dan zijn?

Het is vrijdagavond. De leden van de GroenLinks-jongerenpartij Dwars en die van de Jonge Socialisten (PvdA) maken zich klaar voor een Halloween-feestje in het partijkantoor van de PvdA in Amsterdam. Het feestje is gezamenlijk, maar de twee partijen hebben ieder nog een eigen jongerenorganisatie, met een onafhankelijk bestuur.

"Dat heeft een puur praktische reden", zegt Jonge Socialisten-voorzitter Boyd Angenent. "Zodra de fusie van GroenLinks en de PvdA volgend jaar rond is, gaan wij ook fuseren. Dan krijgen we een nieuwe naam en een nieuw bestuur."

Want ver uit elkaar liggen de standpunten van de jonge leden van GroenLinks en PvdA niet meer, zegt Angenent. Beide jongerenafdelingen zijn volgens hem wat activistischer dan de moederpartijen. "We vinden dat je alleen moet regeren als je je idealen kunt behouden. En die idealen zijn bij ons eigenlijk bijna altijd dezelfde als bij Dwars."

Oproep

De twee jongerenpartijen kwamen deze week dan ook met een gezamenlijk statement naar de moederpartij: "Stap niet in een rechts kabinet".

"Het kan dat GroenLinks-PvdA alsnog mee gaat regeren. Maar als de partij enige geloofwaardigheid over wil houden, zitten daar heel harde voorwaarden aan vast", schrijven de twee jongerenorganisaties. Ze roepen de moederpartij op alleen mee te doen als de klimaatdoelen gehaald kunnen worden, er wordt geïnvesteerd in sociale volkshuisvesting en Palestina erkend wordt als staat.

"We willen dan ook een echt linkse leider", zegt Gijs Broere, voorzitter van Dwars. Het verlies van vijf zetels ligt volgens hem aan het gebrek aan een duidelijk links verhaal. "De nieuwe leider moet wat ons betreft uitgesproken progressieve idealen hebben. Iemand die opkomt voor natuur, klimaat, dieren, maar ook voor mensen in Palestina en arme mensen die geen dak boven het hoofd hebben."

Een naam wil Broere niet noemen. "Maar het moet vooral iemand zijn die hier allemaal trots op is, en niet meegaat in rechtse framing", concludeert hij.

Dat beaamt Angenent. "Frans was bestuurlijk heel vaardig en een perfecte premier. Maar dat bestuurlijke imago zorgt ook voor weinig connectie met de kiezer", zegt hij. "De volgende moet de activistische kant meer opzoeken."

Of het iemand wordt met een rode (PvdA) of groene (GL) jas, maakt de twee voorzitters niets uit, zeggen ze. "Ik zie de kleuren bijna niet meer. Toen ik lid werd, was de fusie al bekend", zegt Angenent daarover. "Je merkt bij ons jongeren echt geen verschil meer. Ik zie het als een generatiedingetje."

'Teruggaan naar roots'

Volgens journalist Coen van de Ven, die de fusie vier jaar volgde en daar een boek over schreef, speelt die tweedeling ook bij de oudere leden van de partij steeds minder. "Je merkt dat de meesten echt achter de fusie staan. Ik zeg altijd: GroenLinks is een ideeënpartij op zoek naar macht en PvdA is een machtspartij op zoek naar ideeën. Ze leren van elkaar."

Toch zijn er enkele voormalig PvdA'ers die zich in de media regelmatig tegen de fusie uitspreken. Oud-PvdA-leider Ad Melkert zei donderdagavond nog in Pauw & de Wit dat hij liever wil dat de PvdA gaat onderzoeken waarom zetelsucces uitblijft.

Beide partijen kunnen beter teruggaan naar hun roots, zei Melkert. "Je moet het niet over allemaal dingen tegelijk hebben, je moet het over dat ene hebben waar mensen zich echt mee bezig houden."

Klaver of Moorman

Volgens Van de Ven delen mensen binnen de partij de visie van Melkert niet. Hij wijst erop dat het historisch gezien niet zo gek is dat een gefuseerde partij eerst wat zetels verliest. "Dat zag je bijvoorbeeld ook bij de ChristenUnie en het CDA. Partijen hebben tijd nodig om hun gezamenlijke verhaal helder te krijgen", aldus Van de Ven.

Dat er twee verkiezingen kort na elkaar kwamen, noemt hij "een enorme uitdaging" voor een net samengegane partij. Volgens hem kan er pas over vijf tot tien jaar worden geconcludeerd of de fusie tussen de twee partijen is gelukt.

Twijfel over welke nieuwe generatie Timmermans in zijn speech bedoelde, is er bij Van de Ven niet. "Dat wordt Jesse Klaver of Marjolein Moorman, de enige twee namen die ik hoor rondgaan", zegt hij. "En ik ben er vrij zeker van dat het Klaver wordt."

In het kunstenaarsstadje Ootmarsum is schilder Ton Schulten (87) overleden. De geboren en getogen Tukker was ook in het buitenland bekend door zijn vaak kleurrijke landschappen.

De diep religieuze Schulten beschouwde het Twentse coulisselandschap met zijn markante houtwallen en essen als een onuitputtelijke inspiratiebron, meldt RTV Oost.

Als kind wilde Schulten priester worden. Vooral om via het pastoraat dicht bij de mensen te zijn, vertelde hij eerder dit jaar in de podcast van de christelijke nieuwssite Cvandaag. Maar hij koos voor een opleiding tot kunstenaar. Hij rondde de kunstacademie cum laude af, begon te schilderen en maakte tegelijkertijd carrière in de reclamewereld.

"Totdat hij genoeg had van het reclamewereldje. Het ging heel goed, maar hij vond het werk als manager daar maar niets", zegt Christl Kottink van het Ton Schulten Museum in Ootmarsum. "In 1989 besloot hij zich helemaal aan het schilderen te wijden."

Naast de kerk

Samen met zijn vrouw Ank opende hij zijn eigen museum in een pand bij zijn geboortehuis, pal naast de kerk in Ootmarsum. Zo zette Schulten het Twentse stadje op de culturele kaart. Na hem vestigde zich de ene na de andere kunstenaar in Ootmarsum. In de karakteristieke straatjes zitten nu tal van galeries.

Schulten liet er ook verschillende panden opknappen van het geld dat hij verdiende met de verkoop van zijn schilderijen.

De Twentse schilder liet zich altijd al inspireren door zijn directe omgeving. Maar na een zwaar auto-ongeluk op Tenerife in 1991 kwam er een radicale verandering in zijn stijl. Hij lag wekenlang in coma. Toen hij daaruit ontwaakte wilde hij "het licht vastleggen" dat hij zag.

Mooiste kleuren

"Wie in het diepste donker de mooiste kleuren ziet en niet meer terug wil naar het leven, kan niet meer zwijgen", zei hij.

Sinds die tijd kenmerken zijn schilderijen zich door een mozaïek van gekleurde blokken. Een stijl die concencisme of consensistisch landschap wordt genoemd.

Schulten schilderde graag en veel, ook op 87-jarige leeftijd nog. Eerst een ochtendgebed, daarna was hij elke morgen van 09.00 tot 12.00 uur in zijn atelier te vinden. Zijn werk werd tot in New York aan toe in galeries en musea getoond.

"Ton is geen priester geworden, maar doet met zijn schilderijen nog steeds pastoraal werk", stelde historicus en journalist Leo Feijen eerder. "Hij bereikt meer mensen dan hij ooit op de preekstoel zou hebben gezien. Dus de pastoor in hem is nooit verloren gegaan."

Nieuw gebouw

De werken die Schulten niet wilde verkopen, gingen naar het museum, dat sinds zijn 75ste verjaardag op 25 april 2013 in een nieuw gebouw zit, iets verderop in Ootmarsum.

Opvallend detail: het nieuwe museum werd ingezegend door televisiepriester Antoine Bodar. Er waren 750 genodigden aanwezig uit binnen- en buitenland.

Christl Kottink wijst erop dat Schulten het museum en zijn nalatenschap in een stichting heeft ondergebracht. "Daarmee is het voortbestaan van de collectie verzekerd", zegt ze. Het museum is ook vandaag gewoon open.

In de Braziliaanse stad Rio de Janeiro zijn duizenden mensen de straat op gegaan vanwege de grootschalige politieactie begin deze week tegen drugscriminelen. Daarbij vielen meer dan honderd doden in twee dichtbevolkte sloppenwijken.

Volgens The Guardian was het de dodelijkste politieactie ooit in de geschiedenis van Brazilië. De demonstranten spreken van een bloedbad en eisen een onderzoek naar de actie. Ze willen dat gouverneur Castro aftreedt. Volgens hen zijn de favela's door de actie veranderd van "woonwijken voor de arbeidersklasse naar oorlogsgebieden".

2500 agenten

De lokale politie was begin deze week met 2500 agenten onderweg om honderd drugsverdachten te arresteren. Toen ze aankwamen waren er al brandende barricades opgeworpen. Ook werden de agenten beschoten.

De politie rukte uit met twee helikopters, dertig pantservoertuigen en twaalf "sloopwagens" om door de barricades te breken. Andersom gebruikten de drugsverdachten een drone.

Veiligheidsexperts noemen het gewelddadige optreden van de politie in de krant "een nutteloos bloedbad dat niks bijdraagt aan het eindigen van het drugsprobleem in Rio". Vooral jonge, zwarte mannen zouden slachtoffer zijn geworden.

'Favela lives matter'

Bij het protest hielden actievoerders onder meer borden omhoog met de tekst "Favela lives matter". Volgens persbureau AP stonden de straten vol met bewoners, activisten en moeders die hun zonen verloren bij deze en eerdere operaties in de strijd tegen drugscriminaliteit.

Gouverneur Castro zei dinsdag dat Rio in oorlog is met "narco-terrorisme". Hij noemde de actie in de sloppenwijken een succes. Volgens hem zijn de omgekomen mensen criminelen die niet meewerkten met de politie.

Verschillende mensenrechtenorganisaties en de VN zijn kritisch, mede door het hoge dodenaantal. "We zijn allemaal verslagen", zei de directeur van de Braziliaanse tak van Amnesty International. "Het is zo verdrietig om te zien wat er gebeurt in deze gemeenschappen. Het is vreselijk dat deze mensen hier doorheen moeten."

In de Servische stad Novi Sad staan tienduizenden mensen stil bij de ramp waarbij het dak van een treinstation instortte, vandaag een jaar geleden. Daarbij kwamen zestien mensen om het leven. Naar aanleiding van het drama waren er het afgelopen jaar met enige regelmaat grote demonstraties tegen het beleid van president Vucic.

Gisteravond arriveerden na een dagenlange mars duizenden mensen uit het hele land in Novi Sad, de tweede stad van het land. Vanochtend kwamen ze symbolisch samen op zestien locaties. Daarna liepen ze door naar het station, waar ze zestien minuten stilte hielden, uit respect voor de slachtoffers.

Zo ziet de mensenmassa eruit:

In tientallen steden over de hele wereld wordt door de Servische gemeenschap stilgestaan bij het drama. Ook op Utrecht Centraal kwamen mensen bijeen om de gebeurtenis te herdenken.

Na het instorten van het dak ontstonden felle protesten tegen de regering-Vucic. Demonstranten zeggen dat de overkapping was ingestort door slecht renovatiewerk, uitgevoerd door een Chinees bedrijf. De werkzaamheden maakten deel uit van de nieuwe hogesnelheidslijn tussen Belgrado en Boedapest.

Die lijn werd aangelegd door Chinese en Russische bedrijven en was gefinancierd met leningen uit die landen: een prestigeproject van Vucic en zijn Hongaarse collega Orbán. De betogers houden Vucic dan ook verantwoordelijk voor het instorten van het dak en wijzen op de wijdverbreide corruptie binnen de overheid.

De protesten werden door studenten georganiseerd en waren grotendeels vreedzaam. In maart kwamen er 300.000 betogers naar Belgrado: de grootste demonstratie tot nu toe. De laatste maanden grijpt de politie steeds harder in, met onder meer wapenstokken, flitsgranaten en traangas. Ook vallen er steeds vaker gewonden, zowel bij de politie als onder betogers.

De retoriek van Vucic is de laatste tijd ook verhard. Hij noemt de studenten terroristen en zegt dat ze hem willen afzetten met hulp van het Westen, al levert hij daarvoor geen bewijs.

Balkan-correspondent Thijs Kettenis:

"Gisteren sloeg Vucic ineens een heel andere, verzoenende toon aan. Hij zei dat hij meevoelt met de pijn en riep op tot dialoog.

Ook riep hij deze dag plotseling uit tot een dag van nationale rouw. Vanochtend brandde hij kaarsjes voor de slachtoffers in een kerk in Belgrado.

Maar de studenten vinden deze plotselinge ommezwaai totaal ongeloofwaardig, omdat hij ze dus eerst heeft zwartgemaakt en omdat de politie de laatste maanden regelmatig geweld heeft gebruikt tegen de demonstranten. Voor hen is de enige oplossing dat Vucic zo snel mogelijk aftreedt."

De beste Russische literatuur wordt niet meer in Rusland geschreven, maar daarbuiten. Kenners zijn het daarover eens. Veel Russische schrijvers die tegen de oorlog in Oekraïne zijn, zijn hun land inmiddels ontvlucht.

"Die vijfde emigratiegolf is voor de literatuur van cruciaal belang", zegt Otto Boele, docent Russische literatuur aan de Universiteit Leiden. "Het is duidelijk dat de literatuur niet alleen in Rusland wordt geproduceerd, maar in toenemende mate door uitgeweken Russen."

Rusland kende de afgelopen ruim honderd jaar meerdere golven van mensen die het land verlieten. De eerste was na de Russische revolutie in 1917, de tweede na de Tweede Wereldoorlog. Vervolgens was er een exodus na de ontmanteling van de Sovjetunie en een vierde golf die in gang werd gezet door de economische crisis begin jaren 90. De oorlog tegen Oekraïne is de oorzaak van de vijfde brain drain in ruim een eeuw tijd.

Anti-oorlogspoëzie

"In Rusland zelf wordt het ook steeds moeilijker om iets van waarde gepubliceerd te krijgen", zegt Boele, die deze week een conferentie organiseerde over 'De Russischtalige literatuur van de Vijfde Golf'. Daarbij ging het veel over anti-oorlogspoëzie. Zoals in dit gedicht:

Gedicht van Vera Pavlova

Het is je enige zoon.
Je verdediger, je helper en vriend.
Hij komt uit het station, zonder benen.
Hij omhelst je, zonder armen.
Hij vult een glas, zonder bodem.
Hij kijkt rond in de kelder, zonder ogen.
En zegt: Het was oorlog en ik heb hem verloren.

Pavlova (1963) kan Rusland niet meer in en woont in Toronto. "Het is heel krachtig", zegt Alexandra Smith, literatuurwetenschapper aan de universiteit van Edinburgh. "Toen ik het voor het eerst las, bevroor ik. Het beschrijft de horror van deze oorlog, van kinderen die Poetins ideologie gaan verdedigen. Het is een sterke boodschap die oproept om geen gehoor te geven aan dit soort bevelen."

Het werk van Pavlova en dat van andere anti-oorlogsdichters staat op internet. Mensen in Rusland kunnen het alleen lezen als ze een VPN-verbinding hebben, die anoniem en beschermd is.

Het openlijk bezoeken van poëzie-avonden en sites met dit soort gedichten is riskant. Vanwege hun teksten worden schrijvers in Rusland opgesloten, net als in Sovjet-tijden. Smith verwijst in dat verband naar theaterregisseur Jevgenia Berkovitsj, die in 2023 tot zes jaar cel werd veroordeeld, omdat ze met een toneelstuk terrorisme zou rechtvaardigen.

Hoop

Smith en Boele stellen dat er veel wordt geschreven, hoeveel is moeilijk om te zeggen. Het gaat volgens de Leidse literatuurdocent om veel jonge experimentele dichters. "Met name aan het begin van de oorlog zag je een explosie aan creativiteit."

Volgens Smith geeft het mensen hoop als ze hun gevoelens kunnen delen. "Dichters willen uiting geven aan hun woede en frustratie. Veel schrijvers wijzen het regime van Poetin af. Ze komen daardoor in een identiteitscrisis terecht."

Dat laatste geldt volgens Smith ook voor Pavlova, die ermee worstelt dat ze 'de taal van de agressor' gebruikt. "Dat is problematisch en traumatisch."

Mausoleum

Er zijn ook dichters die tegen het regime zijn, nog steeds schrijven en in Rusland wonen, maar in het buitenland publiceren. De auteur van onderstaand gedicht bijvoorbeeld. Hij blijft liever anoniem, om problemen met de autoriteiten te voorkomen.

Gedicht, vertaald door Geert Groot Koerkamp

Tot aan mijn eigen Oekraïne
Vanaf Georgië, mij dierbaar
Zie je ruïnes, ruïnes, ruïnes
En flikkeren de eeuwige vlammen.

Niet die horen bij een mausoleum
Of bij een historische dag
Maar die, nog smeulend nu,
Onbekende soldaten opwachten.

De auteur vertelt aan de NOS: "Het aantal gelegenheden in Moskou waar ik mijn gedichten kan voordragen is geslonken tot misschien twee, drie. Dat zijn privécafés of clubs. Plekken van de staat, daar ga ik niet meer heen. Niet omdat ik niet word binnengelaten, maar omdat ik er niet meer heen wil."

De dichter heeft naar eigen zeggen op een gegeven moment besloten dat hij niets meer te maken wilde hebben met staatsfestivals of literaire prijzen. "Ik geef ook al drie jaar geen interviews meer." Dat verklaart volgens hem ook mede dat hij tot nog toe met rust is gelaten door de autoriteiten en dat hij naar Nederland kon afreizen, voor onder meer een lezing over Russische literatuur.

Walgelijk

In Rusland zelf worden vooral pro-oorlogsgedichten geschreven. Josephine von Zitzewitz, die onder meer les geeft aan Oxford University, zegt daarover: "Dat is de zogenoemde Z-poëzie. Die is er heel veel. De stijl wordt slecht van iedere kunstenaar die zijn werk in dienst stelt van de politiek. En hun boodschap vind ik walgelijk."

Het vliegverkeer bij de luchthaven Brandenburg in Berlijn heeft gisteravond twee uur stilgelegen omdat er mogelijk een drone is gezien. Het object werd door meerdere mensen gezien, maar is niet gevonden.

Een piloot maakte als eerste melding van een drone. Politieagenten die op de melding afkwamen, zagen hem vervolgens ook. Het is niet duidelijk geworden wat voor drone het was en wie hem bestuurde.

De politie ging er na 22.00 uur van uit dat het gevaar geweken was. Daarop werd het vliegverkeer weer opgestart. Tot die tijd waren meerdere vluchten omgeleid naar andere Duitse luchthavens.

Lange lijst incidenten

Op allerlei plekken in Europa worden drones boven luchthavens en militaire terreinen steeds meer een plaag. Er is inmiddels een lange lijst van drone-incidenten in Denemarken, Noorwegen, België, Polen, Roemenië, Estland en Litouwen.

Ook in Duitsland gebeurde het eerder; op de luchthaven van Berlijn alleen al vijf keer. In Nederland werd het vliegverkeer onlangs ook even verstoord omdat er een drone was gezien, maar dat bleek later een ballon te zijn.

Hoe dan ook groeien de zorgen over de drones. Vaak is niet duidelijk waar de drones vandaan komen, maar in sommige gevallen is Rusland als verantwoordelijke aangewezen.

De eigenares van een drogisterij in het Brabantse dorp Hapert heeft vannacht twee inbrekers op heterdaad betrapt. Daarop lieten de mannen de dure parfums die ze wilden stelen achter. Ze gingen ervandoor zonder buit en zonder vluchtauto.

De inbrekers hadden hun werk goed voorbereid, meldt Omroep Brabant. Ze hadden hun vluchtauto voorzien van gestolen kentekenplaten en de merktekens van de auto afgeplakt.

Ze sloegen vannacht met een moker een deel van de glazen pui van de drogisterij aan diggelen. Binnen renden ze op de schappen met parfums af. In twee grote tassen verzamelden ze allerlei dure parfums.

Buit op de stoep

Maar waar de inbrekers geen rekening mee hadden gehouden, was dat eigenares Yvonne Schaafstra naast de winkel woont.

"Ik hoorde een doffe knal en daarna een luid alarm", zegt ze "Er kwam een soort oerkracht naar boven. Ik ben naar beneden gegaan en zag dat het fout was. Ik ben meteen naar buiten gerend."

Volgens Schaafstra hadden de twee inbrekers er niet op gerekend dat ze al na een halve minuut gestoord zouden worden. "Ik heb heel hard geroepen zodat iedereen wakker werd en naar buiten kwam. Mijn man kwam, mijn kinderen en mijn schoonzoon. Eén is achter de dieven aan gerend, de ander heeft de sleutel uit de vluchtauto getrokken en iemand anders heeft de spullen gepakt", zegt ze. "Zo hebben we de schade weten te beperken."

Flink beschadigd

De dieven lieten hun buit op de stoep achter toen ze wegrenden. De parfums die uit de schappen werden gegrist, zijn volgens Schaafstra flink beschadigd. Samen met het kapotte kozijn is de totale schade zeker duizenden euro's, schat ze.

De politie zoekt nog naar de inbrekers. Schaafstra heeft de zaak opgeruimd. Het kapotte kozijn is dichtgetimmerd en de drogisterij is vandaag gewoon open.

De Belgische politie heeft de twee mannen aangehouden die gisteren ontsnapten uit een psychiatrische kliniek in Gent. Ze werden opgepakt in de kustplaats Blankenberge, meldt de Vlaamse omroep VRT. Ze werden gevonden na een tip en zijn weer vastgezet.

De mannen van 28 en 41 wisten gisterochtend te ontsnappen uit het Forensisch Psychiatrisch Centrum in Gent. Hoe dat kon gebeuren is niet bekendgemaakt.

Volgens de politie ging het om gevaarlijke criminelen. Mensen die hen zagen, werd met klem geadviseerd de mannen niet zelf te benaderen.

Gewelddadige incidenten

De oudste van de twee werd in 2003 vastgezet na een gewelddadige poging tot roofmoord op zijn 84-jarige buurvrouw. Toen hij merkte dat die nauwelijks geld had, mishandelde hij haar ernstig. Hij werd ontoerekeningsvatbaar verklaard en vastgezet.

De jongere man was volgens Het Nieuwsblad ook al langere tijd opgesloten, na een reeks brandstichtingen.

Na een felle woningbrand in het Gelderse dorp Ooij heeft de brandweer een lichaam aangetroffen.

Uit een eerste onderzoek blijkt dat het om een van de bewoners gaat, meldt Omroep Gelderland. Nader onderzoek moet uitwijzen of het slachtoffer door de brand is overleden of door een andere oorzaak.

De brand in het huis in het dorp bij Nijmegen brak rond 05.00 uur uit. De brandweer was er snel bij, maar kon niet voorkomen dat de woning grotendeels uitbrandde.

Het slachtoffer was niet de enige die op het adres stond ingeschreven. De andere bewoners zijn allemaal getraceerd, meldt de Veiligheidsregio. Over de oorzaak van de brand is nog niets bekend.

De VN-Veiligheidsraad heeft een resolutie aangenomen om een einde te maken aan het langlopende conflict in de Westelijke Sahara. Volgens de resolutie is het Marokkaanse autonomieplan nu het meest serieuze uitgangspunt voor de vredesonderhandelingen tussen Marokko en de onafhankelijkheidsbeweging Polisario. In Marokko wordt het gevierd als een grote diplomatieke overwinning.

De kwestie rondom de Westelijke Sahara speelt al vijftig jaar en is daarmee een van de langstlopende conflicten ter wereld. Marokko beschouwt het betwiste gebied, dat zeven keer groter is dan Nederland, als een integraal onderdeel van het koninkrijk. Polisario streeft naar een onafhankelijke staat.

De Westelijke Sahara

Marokko bezette de Westelijke Sahara in 1975. Het gebied aan de Noord-Afrikaanse kust tussen Marokko, Mauritanië en Algerije was tot die tijd een Spaanse kolonie. Voor de kust zou olie zitten en het gebied is rijk aan grondstoffen.

De annexatie leidde tot een conflict met de beweging Polisario, die in zijn wens voor een eigen staat wordt gesteund door Algerije. Polisario Front, opgericht in 1973, streed aanvankelijk tegen de Spaanse bezetting en sinds 1975 tegen de aanwezigheid van Marokko.

In 1991 werd er een staakt-het-vuren bereikt. De VN wilde aanvankelijk een referendum waarin de inwoners van de Westelijke Sahara zich uitspreken over zelfbeschikking, maar dat heeft nog altijd niet plaatsgevonden. De laatste jaren heeft de VN in het algemeen opgeroepen tot "een wederzijds acceptabele oplossing".

Polisario nam de wapens opnieuw op in 2020, waarmee er een einde kwam aan het bestand. In 2023 werd het 50-jarig bestaan gevierd, onder meer met een militaire parade.

In 2007 presenteerde de Marokkaanse koning Mohammed het autonomieplan als mogelijke oplossing. Volgens dit plan zouden de inwoners van het gebied zelf een lokale wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht kunnen kiezen. Wel blijft het dan onderdeel van Marokko, dat controle zal houden over defensie, buitenlandse zaken en religieuze aangelegenheden.

Sinds de presentatie van het plan is Marokko bezig om hier zo veel mogelijk steun van de internationale gemeenschap voor te krijgen. In 2020 ondertekende president Trump een decreet waarin de VS officieel de Westelijke Sahara als Marokkaans grondgebied erkent.

'Geloofwaardige oplossing'

Hoewel dit besluit nog altijd niet is goedgekeurd door de Amerikaanse senaat, was het wel het startschot voor meer steun voor de Marokkaanse plannen van andere landen. In de afgelopen twee jaar gingen Spanje, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk overstag.

In 2022 sprak toenmalig minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken al de Nederlandse voorkeur voor het autonomieplan uit. Tijdens gesprekken die vooral waren bedoeld om de bekoelde diplomatieke banden tussen Nederland en Marokko te ontdooien, noemde Nederland het Marokkaanse plan een "serieuze en geloofwaardige bijdrage".

Een van de felste tegenstanders van het autonomieplan is buurland Algerije. Dit is ook het land dat onderdak biedt aan de Polisario en waar ongeveer 170.000 vluchtelingen wonen die de Westelijke Sahara door het oorlogsgeweld zijn ontvlucht in de beginjaren van het conflict.

Beginpunt voor onderhandelingen

Elk jaar stemt de VN-Veiligheidsraad over het takenpakket van de speciale vredesmacht in de Westelijke Sahara. De belangrijkste bondgenoten van Algerije in deze raad zijn Rusland en in mindere mate China. Permanente leden die met hun veto een resolutie kunnen blokkeren, als die te veel naar de kant van het Marokkaanse autonomieplan leunden.

Rusland en China hebben zich deze keer van stemming onthouden. Dat maakte de weg vrij voor het aannemen van deze resolutie, waarin het plan van Marokko wordt aangemerkt als het meest serieuze en dat door "veel lidstaten" zou worden gesteund. Het komende jaar zal dit plan het voornaamste beginpunt zijn voor de onderhandelingen tussen Marokko en de Polisario.

Kort na de zitting in de Veiligheidsraad brak er in de Marokkaanse steden een volksfeest los, net zoals dat gebeurde nadat Frankrijk zich een jaar geleden officieel achter het Marokkaanse plan had geschaard. Ongeveer een uur na de stemming hield koning Mohammed een toespraak om de diplomatieke overwinning te onderstrepen.

Volgens de koning is de VN-resolutie een "keerpunt in de geschiedenis van het moderne Marokko." Ook richtte hij zich tot de vluchtelingen die in kampen in de buurt van het Algerijnse plaatsje Tindouf wonen. Hij roept hen op om deze "historische kans" te grijpen, zodat ze kunnen terugkeren naar hun families en hun toekomst op te bouwen in een verenigd Marokko.

Ook riep hij de Algerijnse president Tebboune op om de banden met Marokko weer aan te halen. Het conflict in de Westelijke Sahara heeft de afgelopen vijftig jaar gezorgd voor hoogoplopende spanningen tussen de twee Noord-Afrikaanse landen. Zo zijn de landsgrenzen tussen Algerije en Marokko al 31 jaar gesloten. In 2021 sloot Algerije zijn luchtruim voor alle Marokkaanse militaire en burgervliegtuigen.

China lijkt weer onderdelen van chipfabrikant Nexperia te gaan exporteren. Het Chinese ministerie van Handel zegt dat bedrijven onder bepaalde voorwaarden weer onderdelen mogen gaan leveren voor onder meer de automarkt, blijkt uit een verklaring.

Het ministerie zegt dat sommige bedrijven vrijstellingen zullen krijgen voor "in aanmerking komende exporten", en dat het ministerie "de omstandigheden van de bedrijven" daarvoor grondig gaat bestuderen.

De Chinese president Xi en de Amerikaanse president Trump spraken elkaar deze week in Zuid-Korea. Officieel stond het onderwerp Nexperia niet op de agenda, maar het lag voor de hand dat het ter sprake zou komen. Amerikaanse media suggereren dat het hervatten van de export onderdeel is van een "handelswapenstilstand" die is gesloten. Het Witte Huis zou daar op korte termijn meer over bekendmaken.

'Ongepaste inmenging'

De producten van Nexperia zijn nodig in vrijwel elk elektrisch apparaat. Vooral de wereldwijde auto-industrie heeft veel last van de beperking. In de Verenigde Staten klaagden autoproducenten dat de hele productie binnen enkele weken zou gaan stilvallen als het exportverbod zou blijven staan.

Het Chinese ministerie benadrukt dat de "huidige chaos" in de wereldwijde toeleveringsketen is veroorzaakt door de "ongepaste inmenging" van de Nederlandse overheid. Het Chinese exportverbod van Nexperia-chips werd ingesteld door een politiek conflict met Nederland.

Wanbestuur

Demissionair minister Karremans van Economische Zaken nam een maand geleden de controle over het bedrijf over. Volgens hem zou er door het handelen van de directeur te veel technologische kennis en intellectueel eigendom in Chinese handen komen. Karremans ziet dat als bedreiging voor de Europese economie en veiligheid. De Ondernemingskamer van het gerechtshof in Amsterdam heeft de directeur uit zijn functie gezet.

Het hoofdkantoor van Nexperia staat in Nijmegen, maar de eigenaar is het Chinese bedrijf Wingtech. De meeste producten worden in China gemaakt.

Tussen Amsterdam en Schiphol hebben urenlang geen treinen gereden vanwege een seinstoring. Dat probleem ontstond vanochtend rond 09.30 uur. Tegen 15.00 uur was de storing verholpen.

Door geplande werkzaamheden reden er al geen treinen tussen Amsterdam Centraal en Schiphol. Maar omdat er vanochtend een seinstoring bij was gekomen, was verkeer tussen Amsterdam Zuid en Schiphol Airport ook niet mogelijk.

Vanuit de richting Hoofddorp was er wel beperkt treinverkeer mogelijk naar Schiphol. ProRail zegt de oorzaak van de storing te onderzoeken.

Het duurde ruim twintig jaar om te bouwen, met tussendoor onder meer een Arabische Lente, een staatsgreep en corona, maar vandaag is het eindelijk zover: het grootste oudheidkundig museum ter wereld gaat open in de buurt van de Egyptische hoofdstad Caïro, met zicht op de piramides. Het gebouw neemt een half miljoen vierkante meter in beslag, pakweg 72 voetbalvelden.

Het Grand Egyptian Museum (GEM) werpt met een tentoonstelling van ruim 50.000 objecten nieuw licht op het Oude Egypte, de naam die wordt gebruikt voor de Egyptische beschavingen in de 3000 jaar voor Christus - ook de periode waarin de piramides gebouwd werden. Ter vergelijking: het Louvre in Parijs heeft nu zo'n 35.000 objecten tentoongesteld.

"Het heeft ongeveer net zo lang geduurd om dit museum te bouwen als destijds de Grote Piramide van Cheops", vertelt de Belgische egyptoloog Marleen De Meyer, die sinds 2016 in Caïro woont en daar leiding geeft aan het Nederlands-Vlaamse Instituut in Caïro (NVIC).

Volgens haar is het nieuwe museum "een enorme bron van trots" in heel Egypte. "Iedereen is ermee bezig. De topstukken van de oude beschaving worden hier verzameld." De collectie bestaat uit objecten die uit andere musea in Egypte zijn gehaald, en die zijn gevonden bij nieuwe opgravingen, vertelt De Meyer. Ze dacht mee over de toelichtende teksten bij de objecten.

Toetanchamon

Het museum wordt vandaag geopend door president Sisi, die tientallen staatshoofden en regeringsleiders heeft uitgenodigd om het feestje met hem te vieren, onder wie demissionair premier Schoof. Op 4 november gaat het hele museum open voor het grote publiek, nadat vorig jaar bepaalde delen al stilletjes opengingen.

Zo ziet het deel van het museum eruit dat al open is:

De enorme omvang van het museum maakt het mogelijk om collecties voor het eerst compleet tentoon te stellen, vertelt De Meyer. Zo zou nu de volledige grafinboedel te zien zijn van Toetanchamon, de farao die als 8- of 9-jarig jochie aan de macht kwam en tien jaar later alweer overleed. "Dat gaat van kleine juwelen tot gouden lijkkisten."

Eerder stond een groot deel van deze objecten in het verouderde Egyptische Museum aan het Tahrir-plein in het hartje van de stad, maar daar was te weinig plek voor alles. Hetzelfde geldt volgens De Meyer voor de objecten uit het graf van Hetepheres, de moeder van Cheops, de farao die de Grote Piramide liet bouwen: ook die waren maar deels tentoongesteld in het Tahrir-museum.

Objecten uit de collectie van het museum:

Met het nieuwe museum zet Egypte ook een stap vooruit in de tijd, zegt De Meyer. "Het is het eerste echt grote moderne museum in Egypte, waarin de objecten zijn opgesteld volgens de regels van de kunst. Qua klimaatbeheersing en belichting stapt Egypte hiermee de 21ste eeuw in."

Daarbij is ook nagedacht over hoe jong publiek te trekken, gaf museumdirecteur Ahmed Ghoneim eerder te kennen. Hij zei tegen journalisten dat het GEM "de taal gebruikt van Gen Z: geen tekstkaartjes zoals voor ons oude mensen, maar multimediapresentaties en augmented reality".

Meer toerisme

De regering van Sisi jaagt met het nieuwe museum niet alleen op meer prestige wereldwijd, maar ook op meer inkomsten uit toerisme. Die heeft het land hard nodig in een roerige tijd van oorlogen in Gaza en Oekraïne en aanhoudende aanvallen op koopvaardijschepen in de Rode Zee.

Met het nieuwe museum als extra uithangbord hoopt het land in 2032 zo'n 30 miljoen toeristen te trekken. Afgelopen jaar kwamen er bijna 16 miljoen toeristen naar Egypte, die een recordbedrag van 15 miljard dollar besteedden.

Wat het museum vanuit financieel oogpunt extra aanlokkelijk maakt, zo zeggen lokale toerismedeskundigen, zijn de culturele toeristen die naar dit museum trekken. Die geven in het algemeen veel meer geld uit dan strandtoeristen die komen duiken of snorkelen in badplaats Hurghada.

Correspondent Egypte Joost Scheffers:

"Het is vandaag wederom een erg grote dag voor de Egyptische president Sisi. Twee weken geleden was hij in Sharm El-Sheikh nog de gastheer van de vredesconferentie over Gaza, waar tal van wereldleiders en Trump langskwamen. Vandaag mag hij weer een grote en hoge buitenlandse delegatie ontvangen. Het zet Egypte in korte tijd op de kaart.

Dit museum moet het toerisme in Egypte versterken, een belangrijke bron van inkomsten. Behalve de vele resorts aan de Rode Zee hoopt Egypte meer 'culturele' toeristen aan te trekken. Daarom heeft Egypte een nieuw vliegveld nabij dit museum en de piramides gebouwd. Ook is de toegang naar de piramides zelf gemoderniseerd: opdringerige verkopers en vervoerders hebben plaatsgemaakt voor elektrische bussen.

De afgelopen anderhalf jaar kwamen er al drie Nederlandse ministers van Buitenlandse Zaken op bezoek, en nu Schoof weer. Egypte is een belangrijke partner van Europa om migratie tegen te gaan. Zo kreeg het land een steunpakket van 7,4 miljard euro vanuit de EU. In ruil daarvoor houdt Egypte migrantenboten tegen. Ook dit moet de kwakkelende Egyptische economie versterken."

Geschreeuw door leidinggevenden, publiekelijke vernederingen van medewerkers en internationaal bekende politici als drukmiddel om personeel het zwijgen op te leggen. De werksfeer bij het Rotterdamse klimaatcentrum GCA was de afgelopen jaren zo verziekt dat veel werknemers snel vertrokken. Dat blijkt uit tientallen gesprekken die de NOS voerde met meer dan twintig oud-medewerkers en andere betrokkenen.

Veel voormalige medewerkers omschrijven de cultuur tegenover de NOS als "giftig". Volgens sommigen wordt het bureau gerund door "haantjes", "alfamannetjes" of zelfs "pure bokito's". Het centrum zelf ontkent dat de cultuur zo slecht is, al zegt directeur Patrick Verkooijen wel dat hij scherp van toon kan zijn.

Grote namen

Nederland haalde het Global Center on Adaptation (GCA) in 2017 trots binnen: het centrum zou de kennis over klimaatverandering koppelen aan de praktijk en daarmee de wereld helpen om zich voor te bereiden op het veranderende klimaat. Het project werd grotendeels betaald uit subsidies van de Rijksoverheid, en van landen als Noorwegen, Frankrijk en Denemarken. Aan het centrum zijn grote namen verbonden zoals oud-premier Jan Peter Balkenende en oud-VN-topman Ban Ki-moon.

Nederlandse instellingen moesten profiteren van de aanwezigheid van het centrum, was de gedachte bij de oprichting. Maar samenwerkingen met Nederlandse organisaties liepen meestal op niets uit. Instellingen als het KNMI, het Planbureau voor de Leefomgeving en de universiteit van Wageningen probeerden het wel, maar vrijwel alle samenwerkingen kwamen niet van de grond of mislukten. Een van de oorzaken: de vele personeelswisselingen bij GCA.

Onderzoek naar GCA

De NOS publiceerde de afgelopen weken twee keer eerder over GCA. Eerst over dat het centrum vanaf 2027 geen subsidie meer krijgt vanuit Nederland en dat het de afgelopen jaren een omstreden reputatie kreeg. Daarna beschreef de NOS hoe GCA de afgelopen jaren zijn eigen invloed overdreef en claimde mee te werken aan zeker één project waar het in werkelijkheid niet aan meewerkte. Dit is voorlopig het laatste deel van het onderzoek.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat stopte zelfs met het subsidiëren van GCA nadat een samenwerking met kennisinstelling Deltares was vastgelopen. Mede door die beslissing zou het klimaatcentrum zomaar voor Nederland verloren kunnen gaan, want GCA dreigt te verhuizen naar Kenia als Nederland niet alsnog beslist om weer subsidie te geven.

"Door bij GCA te werken kwam ik in een burn-out terecht", vertelt oud-medewerker Sander Chan. Inmiddels is hij onderzoeker aan de Radboud Universiteit. "Ik heb bij andere organisaties onder hoge druk gewerkt, dat was het probleem niet, maar de manier waarop bij GCA druk op je werd gezet, dat was veel te veel."

"Als ik nu op de site van GCA kijk, zie ik bijna niemand meer die er al werkte toen ik er werkte", zegt wetenschapper Shuaib Lwasa. Tegenwoordig is hij hoogleraar aan de Erasmus Universiteit, maar hij kwam naar Nederland om voor GCA te werken.

Chan en Lwasa wilden als enigen openlijk hun verhaal doen. Anderen vrezen dat Verkooijen en zijn directe adviseurs pogen hun carrière te schaden als ze zich uitspreken.

De twee oud-medewerkers vertellen onder meer over de neerbuigende toon binnen GCA over Afrikaanse landen of organisaties:

"Je houdt het een half jaar vol, dan ben je dood", zegt een oud-medewerker die een hoge positie had binnen GCA. Diegene beschrijft een patroon waarbij directeur Verkooijen of leden van het hogere management ondergeschikten ondergroeven, onder meer door taken uit te delen die bij voorbaat onhaalbaar zijn. Wanneer de taak inderdaad onuitvoerbaar bleek, werd de werknemer er hard op afgerekend.

Die afrekeningen konden heel publiekelijk zijn. Meerdere oud-medewerkers vertellen dat collega's werden "afgemaakt" als hun werk volgens de directeur of zijn naaste adviseurs niet voldeed. Hun kwaliteiten werden daarbij constant in twijfel getrokken en medewerkers werden vernederd of geïntimideerd. Het werken bij GCA "maalt je mentaal fijn", zegt een oud-medewerker. "Het kost je al je zelfvertrouwen."

De topdiplomaat Ban Ki-moon noemt de GCA-directeur juist de bijzonderste mens die hij ooit heeft ontmoet:

Verkooijen, zeggen oud-medewerkers tegen de NOS, zette zijn goede band met de oud-VN-topman Ban Ki-moon in om ondergeschikten en andere organisaties onder druk te zetten. "Verkooijen gebruikte de naam van Ban Ki-moon als zwaard en schild", zegt een bron.

De NOS heeft WhatsApp-verkeer ingezien waarin Verkooijen na een ruzie met een medewerker meedeelt dat diegene vanaf nu alleen staat. Hij sluit het gesprek af door duidelijk te maken dat Ban Ki-moon aan zijn kant staat. "En dit gesprek tussen ons is nu klaar."

De dreigend toegesproken medewerker schrijft inmiddels in een door GCA verstrekte verklaring dat de appjes "onrechtmatig gedeeld" zijn met de NOS. Hij spreekt van een "onjuist en misleidend beeld". "Het meningsverschil is destijds volledig uitgesproken en afgesloten, waarbij over en weer excuses zijn gemaakt. Ik ben nadien juist bij GCA in dienst getreden in een senior managementfunctie, omdat ik volledig vertrouwen heb in het leiderschap van de heer Verkooijen."

Maar oud-medewerkers die de NOS sprak, zeggen dat dit soort gesprekken tekenend zijn voor de sfeer binnen GCA. Een van hen stuurt een intern onderzoek door uit 2022. Daarin zegt meer dan de helft van de medewerkers dat ze de leiding van het bedrijf autocratisch vinden, dat beslissingen dus worden genomen zonder het personeel daarbij te betrekken en dat tegenspraak ongewenst is.

GCA vindt de autocratische cultuur die ruim vier jaar na de oprichting werd vastgesteld "een typering die paste bij de startfase waarin richting en structuur essentieel waren". Sindsdien zou GCA zich hebben ontwikkeld "naar een coachende en inclusieve werkwijze".

Tal van grote namen verbonden zich aan het centrum:

Mensen die recent nog bij GCA werkten, zien dat anders. "Als Patrick aanwezig was, hing er spanning in het gebouw", zegt één van hen. "Hij schreeuwde vaak in vergaderingen en dat was in de gangen te horen." "Het was de verschrikkelijkste professionele ervaring die ik ooit heb gehad", zegt een ander.

"Als je onenigheid met hem hebt over iets wat hij heel belangrijk vindt, dan ben je gewoon klaar bij het centrum. Je bent niet meer interessant", zegt een voormalige GCA'er die anoniem wil blijven. "Hij verwoest je leven binnen het centrum. Niemand mag met je praten, je mag niet meer mee naar evenementen of vergaderingen."

'Felle toon'

In een reactie spreekt GCA van "suggesties en insinuaties die door de NOS worden gedaan". Tegelijk stelt directeur Verkooijen dat de beschrijvingen van oud-werknemers hem raken. Hij erkent veel te vragen "van mezelf en van mijn omgeving", en noemt zijn functie "geen baan, maar een roeping".

"We werken met urgentie, onder grote druk en voeren soms stevige discussies", schrijft hij. "Dat mag echter nooit ten koste gaan van een veilige en respectvolle werkomgeving. Ik weet dat mijn toon soms scherp kan zijn. Dat komt voort uit mijn sterke betrokkenheid en resultaat gedreven manier van werken. Ik ben hartstochtelijk in onze missie en geloof dat ambitie en snelheid nodig zijn om het verschil te maken. Tegelijk besef ik dat die scherpe toon door sommigen als fel of te direct kan worden ervaren."

Geen ingrijpen

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat richtte de stichting GCA in 2017 op en verschillende IenW-ambtenaren werkten sindsdien bij het centrum. IenW moet daardoor op de hoogte zijn geweest van de slechte werksfeer, zeggen ambtenaren met wie de NOS sprak. Toch greep niemand in.

Voor Sander Chan blijft dat onbegrijpelijk, want volgens hem was in het wereldje wel bekend hoe het er bij GCA aan toeging. "Ook al is het niet helemaal openbaar: er wordt gepraat en mensen die op dit gebied werken, die weten wat er aan de hand is met GCA."

De ministeries van Buitenlandse Zaken en van Infrastructuur en Waterstaat laten weten dat er via informele contacten op ambtelijk niveau wel een beperkt aantal signalen was "over de dominante rol van de CEO binnen de organisatie". "Deze waren niet dusdanig dat er richting GCA actie is ondernomen."

De verkiezingen in Tanzania zijn zoals verwacht gewonnen door zittend president Samia Suluhu Hassan. Ze kreeg volgens de kiescommissie 98 procent van de stemmen, maakt de staatsomroep bekend.

Rond de verkiezingen braken gewelddadige protesten uit. Betogers zijn boos omdat de twee belangrijkste tegenstanders van Hassan waren uitgesloten van deelname. Een van hen zit in de gevangenis op verdenking van landverraad, omdat hij opriep tot hervorming van het kiesstelsel.

Al tijdens de stembusgang op woensdag vielen demonstranten overheidsgebouwen en politiebureaus aan in Dar es Salaam, de grootste stad van het land. Daarop greep de politie hard in. Er werd op betogers geschoten en er werd traangas ingezet.

Bij de confrontaties zijn doden gevallen, maar berichten over de aantallen lopen sterk uiteen. De oppositie meldt 700 doden, en zegt zich op medische bronnen te baseren. De VN-mensenrechtenorganisatie spreekt van tien dodelijke slachtoffers.

Binnenblijven

Het leger van Tanzania is ingezet om de orde te bewaren. Er is een avondklok ingesteld, op straat wordt gecontroleerd en ook is het internet afgesloten.

Vanwege het geweld heeft Nederland het reisadvies voor Tanzania aangepast en worden Nederlanders in Tanzania opgeroepen zo veel mogelijk binnen te blijven. Ook blijft de ambassade in Dar es Salaam voorlopig gesloten.

'Patroon van verdwijningen'

President Hassan kwam in 2021 aan de macht en leek aanvankelijk minder onderdrukkend op te treden dan haar voorganger. Maar de afgelopen jaren worden politieke tegenstanders en activisten toch steeds harder aangepakt.

Meerdere landen hebben hun zorgen geuit over de situatie en roepen Tanzania op om het demonstratierecht te respecteren. Het Europees Parlement noemde in een gezamenlijke verklaring de verkiezingen in Tanzania oneerlijk en niet vrij.

Onder meer Amnesty International berichtte maanden geleden al over een patroon van verdwijningen, moorden en lukrake arrestaties in aanloop naar de verkiezingen.

De staatsomroep van Tanzania meldt dat Hassan vandaag nog wordt beëdigd, voor een nieuwe termijn van vijf jaar.

Goedemorgen! De finale van het Regio Songfestival vindt in Arnhem plaats en in Egypte wordt het grootste oudheidkundige museum ter wereld geopend.

Eerst het weer: Vandaag trekt een regengebied vanuit het westen over het land. In de loop van de middag wordt het droger, al volgen er nog wat losse buien. Het wordt ongeveer 15 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

President Trump moet miljoenen arme Amerikanen voedselhulp blijven geven, ook al zit de federale overheid al weken op slot wegens geldtekort. Twee rechters in de staten Massachusetts en Rhode Island vinden dat hij niet zomaar de steunbetalingen mag opschorten.

Ongeveer een op de acht Amerikanen is afhankelijk van het voedselprogramma. Het gaat om zo'n 42 miljoen mensen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Rob Jetten is als winnaar van de verkiezingen de belangrijkste kandidaat om premier te worden. De partijleider van D66 was al vroeg in de politiek actief. Hij trok na de Nijmeegse gemeenteraad naar Den Haag, waar hij in 2017 Kamerlid werd. Zo leerde Nederland Jetten kennen:

Fijne dag!

Het drinkwater in de regio Utrecht moet voor gebruik gekookt worden, omdat er een bacterie in is ontdekt. Dat meldt drinkwaterbedrijf Vitens.

Het gaat om enterokokken, een bacterie die van nature ook voorkomt in de darmen van mensen. De bacterie werd afgelopen nacht ontdekt in een drinkwateropslag in Utrecht. Vitens onderzoekt wat de oorzaak is.

De enterokokkenbacterie is niet gevaarlijk voor gezonde mensen. Voor mensen met een kwetsbare gezondheid of een verminderde weerstand kan de bacterie echter wel vervelende gevolgen hebben, zoals een infectie.

Volgens Vitens geldt het kookadvies voor 125.000 aansluitingen in delen van Utrecht, Bilthoven, Bosch en Duin, De Bilt, Bunnik, Groenekan, Maarssen, Oud Zuilen, Tienhoven, Westbroek en Zeist. Inwoners van het betreffende gebied moeten het drinkwater voor gebruik eerst drie minuten koken.

Koffie en thee

Het drinkwaterbedrijf meldt dat douchen en handenwassen wel gewoon kan met kraanwater. Ook het water dat gebruikt wordt om eten in te bereiden, hoeft niet vooraf drie minuten te worden gekookt. Alleen als je het water drinkt (zoals in koffie, thee en limonade), er eten mee wast of het gebruikt voor tandenpoetsen moet het van tevoren drie minuten worden gekookt.

Bij supermarkten in Utrecht was het vanochtend dringen bij het schap met waterflessen:

Een woordvoerder van Vitens laat weten dat iedereen waarvan de gegevens bekend zijn een sms of e-mail heeft gekregen. "Maar ik zou ook graag willen oproepen: deel dit advies met je buren, bekenden en op Facebook", zegt de woordvoerder. Een aantal speciale klanten, zoals ziekenhuizen, is gebeld.

Vitens kan nog niet zeggen tot wanneer het kookadvies geldt, maar mogelijk duurt dat dagen. "Er is twee keer een schone test nodig. Uiterlijk dinsdag zullen we opnieuw informeren", aldus de woordvoerder.

Meerdere oorzaken mogelijk

Over hoe de vervuiling is ontstaan, is nog weinig duidelijk, maar volgens Roberta Hofman-Caris, onderzoeker bij waterinstituut KWR, kunnen er verschillende oorzaken zijn. Doorgaans gaat het niet fout bij het produceren van drinkwater, maar wel bij het opslaan ervan.

"Het is wel eens gebeurd dat er een vogel of een muis terechtkomt in een drinkwaterkelder. Of dat er bij werkzaamheden een gaatje is ontstaan dat niet is opgemerkt. Er kan ook iets mis zijn in het leidingnet." Vitens kan op dit moment niet zeggen waar het probleem is ontstaan.

Hofman-Caris zegt dat de lat voor een kookadvies doorgaans heel laag ligt. "Het punt is: de enterokokkenbacterie is makkelijk te meten. Dus dat is een indicatie dat er ontlasting in drinkwater terecht is gekomen. Vanuit gezondheidsoverwegingen moet je het water dan toch koken."

Het UMC Utrecht laat aan de NOS weten dat de waterproblemen geen gevolgen hebben voor de zorg in het ziekenhuis. Wel staan alle koffieautomaten uit en worden er waterflessen uitgedeeld. "Daarmee kunnen we even vooruit, maar er zijn meer waterflessen onderweg."

In supermarkten was het al vroeg in de ochtend druk met mensen die drinkwater proberen in te slaan. Bij een aantal supermarkten is zelfs alles al uitverkocht, bij andere supermarkten is nog een beetje voorraad.