NOS Nieuws - Algemeen

Op Nationaal Park de Hoge Veluwe zijn Yannick en Edwin uit Amsterdam en Utrecht vanmiddag een wolf tegen het lijf gelopen. De twee vrienden waren samen met dwergschnauzer Mooney aan het wandelen in Nationaal Park de Hoge Veluwe, toen ze plotseling oog in oog stonden met het dier.

"We waren rustig aan het lopen, toen we opeens een wolf op Mooney zagen afrennen", vertellen ze. "Hij leek uit het niets te komen, dus het dier moet uit de berm zijn opgestaan", zegt een van hen. Na de eerste schrik pakte Yannick het hondje op om het te beschermen.

De mannen waren bang dat de wolf het had gemunt op het kleine huisdier. Die vrees was ongegrond, zegt wolvenexpert Glenn Lelieveld. "Het hondje, en ook de twee mannen waren niet in gevaar. De wolf is nieuwsgierig", zegt hij.

Dit gedrag is volgens hem vaker bij wolven te zien die al eerder zijn gevoerd. "Zoals op het filmpje te zien is, lijkt het op de wolf die eerder mensen heeft benaderd voor eten", zegt hij.

De mannen hebben het voorval deels gefilmd:

Dat deze wolf relatief ongevaarlijk is, wisten Yannick en Edwin niet. "We liepen gewoon rechtdoor op het pad en opeens was de wolf er, in de rand van de bosjes. We hebben Mooney opgepakt, zijn achteruit gelopen", aldus de vrienden. "We hebben geprobeerd de wolf te verjagen."

Dat deden ze onder meer door een stok naar het beest te gooien, zich groot te maken en te roepen. "Maar hij bleef maar loeren en rondlopen. We wisten niet wat we moesten doen", zeggen de mannen. "We hebben ook gekeken of er nóg een wolf was, want als je ziet hoe zo'n beest aanvalt, dan zou het helemaal mis kunnen gaan", aldus de vrienden.

Achteraf bekeken vinden de mannen de situatie wel grappig, want toen ze de wolf enkele meters weg wisten weg te jagen, ging de dwergschnauzer er rap achteraan. "Zo'n klein hondje achter die wolf aan is een geestig gezicht", zeggen ze.

Opmerkelijk is dat de mannen, kort voordat ze het dier tegenkwamen, bespraken wat ze zouden moeten doen in zo'n situatie. Hoewel zij en hun hondje er zonder kleerscheuren vanaf zijn gekomen, zit de schrik er goed in. "Stel je loopt in dat park, en je komt een paar wolven tegen. Dat leg je, zelfs als grote mannen zoals wij, echt af."

Verdovingspistool

Na de ontmoeting met het beest hebben ze de boswachter gewaarschuwd, die het voorval gaat onderzoeken. Wolvenexpert Lelieveld pleit ervoor om de wolf met een verdovingspistool te beschieten en vervolgens een zender te geven. "Dan komen dit soort situaties niet meer voor. Op deze manier leert de wolf dit gedrag af, en weet hij dat er bij mensen geen eten te halen is", zegt hij.

Volgens hem is dit een simpele maatregel, maar moet de provincie hier nog wel een opdracht voor geven. "Het gaat een keer gebeuren dat de wolf een kind in de hand bijt, omdat hij denkt dat daar eten in zit. En dat wil je voorkomen", besluit hij.

De Tunesische politie heeft advocaat Ahmed Souab gearresteerd, melden collega's van hem aan persbureau Reuters. Souab is een prominente advocaat die oppositieleden vertegenwoordigt die zaterdag werden veroordeeld tot gevangenisstraffen tot 66 jaar. Ze kregen de straffen voor samenzwering tegen de staatsveiligheid en lidmaatschap van een terroristische groepering.

Onder de veertig veroordeelden zijn vooraanstaande politici, journalisten en voormalige topambtenaren. Souab heeft zich kritisch uitgelaten over president Kais Saied en noemde de rechtszaak een farce. Na de veroordeling zei hij dat hij nog nooit zo'n proces had meegemaakt. "De uitspraken lagen al vast. Wat hier gebeurt, is schandalig." Hij concludeerde dat de rechterlijke macht volledig aan banden ligt.

Een van Souabs advocaten zegt tegen persbureau Reuters dat hij is gearresteerd vanwege deze kritische opmerkingen.

De Tunesische autoriteiten beweerden dat de veroordeelden het land wilden destabiliseren en de regering van Saied omver wilden werpen. De oppositie noemt de zaak politiek gemotiveerd en onderdeel van het autoritaire beleid van de president.

Democratische achteruitgang

De veroordelingen van zaterdag en de arrestatie van Souab vandaag passen bij de teloorgang van de democratie in Tunesië. In het land begon in december 2010 wat al snel de Arabische Lente ging heten. Binnen een maand was de regering van dictator Ben Ali - die sinds 1987 aan de macht was - omvergeworpen. Hierna volgden de eerste vrije verkiezingen in het land.

Saied werd in 2019 verkozen tot president met de belofte om corruptie te bestrijden. In 2021 zette hij echter het parlement buitenspel en ontsloeg hij de premier, waarmee hij alle macht in handen kreeg. Ook ontsloeg hij tientallen rechters en werden protestleiders veroordeeld tot gevangenisstraffen. Afgelopen oktober werd Saied met een ruime meerderheid herkozen. Hij zorgde ervoor dat belangrijke concurrenten niet op het stembiljet stonden. Slechts een kwart van de stemgerechtigden kwam opdagen.

Zelf stelt Saied dat hij de corruptie en chaos bestrijdt die de politieke elite jarenlang heeft veroorzaakt en wuift hij de beschuldigingen dat hij een dictator is weg.

Gisteren was hij nog aan het werk, vandaag is hij niet meer. Paus Franciscus is vanochtend rond half acht overleden. In deze extra podcast reflecteert Vaticaankenner Stijn Fens op het leven en werk van deze paus, op wat hij nalaat, op wat paus Franciscus voor hem persoonlijk betekende en waarin hij hem ook teleurstelde, en op hoe het nu verder gaat.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie, redactie en montage: Elisabeth Steinz

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Een inwoner van Den Haag heeft woensdag een grote slang gevonden in zijn badkamer. Het duurde dagen voordat de rattenslang gevangen kon worden.

John Buijs van de Dierenambulance Den Haag werd woensdag gebeld door een bewoner van de Goeverneurlaan. "'Heeft u hem wel goed gezien', was mijn eerste vraag. Want zo vaak gebeurt het niet dat er een slang in de badkamer ligt."

Het reptiel van twee meter lang kronkelde toch echt over de badkamervloer. "We hadden hem gevraagd om een filmpje te maken zodat we zelf ook konden kijken. Het is grappig om te zien dat hij steeds even om het hoekje ging kijken om te filmen en daarna snel weer wegging", zegt Buijs tegen Omroep West. Buijs ging daarna zelf naar de woning toe.

Hele wijk gewaarschuwd

"De slang was woensdag echter niet te vangen", vertelt hij. "Het beestje was nog levendig genoeg en had zich alweer achter een keukenkastje verscholen. Wat we ook probeerden, het lukte niet om hem tevoorschijn te krijgen. Daarom hebben we de bewoner de hele wijk laten waarschuwen. Het ging duidelijk om een huisdier, dus misschien dat iemand een slang kwijt was."

Niemand in de buurt leek de slang echter te missen. Ondertussen liet het beest zich dagenlang niet zien. "Er zullen best wel wat mensen minder goed hebben geslapen, want het is niet niks als je weet dat er een slang in je buurt rondkruipt. De buurt was daarom best wel in rep en roer."

Zaterdag werd de slang voor het eerst weer gezien. "De bewoner heeft gelijk een buurman erbij gehaald. Samen is het ze gelukt om de slang veilig te vangen, waarna ze ons weer hebben gebeld", vertelt Buijs.

Opvang

De Dierenambulance heeft de slang meegenomen. Na een paar dagen gaat hij naar een gespecialiseerde opvang. "Naar omstandigheden maakt het dier het goed." De eigenaar heeft zich nog niet gemeld.

Klaus Schwab is per direct opgestapt als voorzitter van de raad van toezicht van het World Economic Forum (WEF), de organisatie die hij zelf heeft opgericht. In een persbericht zegt Schwab dat hij dit besluit heeft genomen, "nu ik aan mijn 88ste levensjaar ben begonnen".

Eerder had Schwab al zijn vertrek aangekondigd bij de toezichtsraad. Hij zou uiterlijk in 2027 worden vervangen door een nieuwe voorzitter, maar nu moet de organisatie dus per direct op zoek naar een opvolger.

Vicevoorzitter Peter Brabeck-Letmathe is benoemd tot interim-voorzitter, meldt het WEF. Verder dankt de organisatie Schwab "voor 55 jaar onvermoeibaar leiderschap".

Jaarlijkse bijeenkomst

Hoogleraar economie Schwab richtte het WEF in 1971 op. Het groeide uit tot een enorme jaarlijkse bijeenkomst waarop onder anderen wereldleiders en andere politici, CEO's, journalisten en invloedrijke denkers samenkomen in het Zwitserse Davos.

Het werd een plek waar actuele onderwerpen besproken kunnen worden, maar ook om bijvoorbeeld zaken te doen of diplomatie te bedrijven zonder pottenkijkers.

Juist die geheimzinnigheid was voer voor critici, die het al langere tijd gemunt hebben op de sfeer van macht en geld op het WEF. Deelnemers werd onder meer verweten dat ze te veel oog hadden voor financieel gewin en niet voor kwesties als armoede en klimaatverandering. Jaarlijks trekken demonstranten naar Davos om te demonstreren.

Leiderschapsstructuur

Kort na de aankondiging van het grotendeels terugtreden van Schwab vorig jaar kwamen via The Wall Street Journal beschuldigingen naar buiten van discriminatie en intimidatie binnen de organisatie en ook Schwab werd daarin genoemd.

Hoewel de organisatie stelde dat de berichten niet waar waren, werd daarna wel de leiderschapsstructuur van de organisatie tegen het licht gehouden.

Meerdere mensen in leidinggevende functies namen afscheid of kondigden aan zich te beraden op hun toekomst. Onder hen waren ook de kinderen van Schwab.

Over de hele wereld wordt bedroefd gereageerd op het overlijden van paus Franciscus. Na de aankondiging vanochtend luidden de kerkklokken in heel Rome. Kort na het nieuws stroomden de reacties binnen, via X en (internationale) media. Wereldleiders en politici zeggen verdrietig te zijn en prijzen de paus voor zijn inzet voor kwetsbare mensen in de samenleving.

Het hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland, kardinaal Eijk, zegt dat paus Franciscus een groot hart had voor de zwakkeren in de samenleving. "Dat liet hij steeds weer blijken in zijn teksten en door de bezoeken die hij bracht."

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima zeggen "diep getroffen" te zijn door zijn dood. "Vanuit een rotsvast geloof in Gods liefde pleitte hij voor mededogen en menselijkheid. Sober en eenvoudig levend koos hij steeds de kant van de kwetsbaren en behoeftigen."

Volgens premier Schoof was de paus "in alles mens onder de mensen". Dat schrijft hij op X. "De katholieke wereldgemeenschap neemt afscheid van een leidsman die de noden van deze tijd zag en benoemde. Met zijn diep doorleefde soberheid, dienstbaarheid en medemenselijkheid was paus Franciscus een voorbeeld voor zeer velen, ook voor niet-katholieken."

Inspiratiebron

Europese Commissievoorzitter Von der Leyen noemt de Argentijn een inspiratiebron. "Hij inspireerde miljoenen mensen, ver buiten de katholieke kerk, met zijn bescheidenheid en pure liefde voor de minderbedeelden." Ook CDU-leider Merz, aankomend bondskanselier van Duitsland, zegt dat de paus herinnerd zal worden "vanwege zijn onvermoeibare inzet voor de zwaksten in de samenleving, voor rechtvaardigheid en verzoening".

De Franse president Macron prijst de paus ook voor zijn inzet voor armen en kwetsbaren. Hij noemt hem een bescheiden man die "altijd aan de zijde van de meest kwetsbaren stond". De Notre-Dame in Parijs luidt de klokken 88 keer als eerbetoon aan de paus, die 88 jaar is geworden.

Belangenorganisatie COC zegt dat ook de regenbooggemeenschap waardering had voor hem, omdat hij homoseksualiteit en transgender personen een stuk minder veroordeelde dan zijn voorgangers. "Hij sprak geen oordeel uit over lhbti+, hij stond de zegen voor paren van gelijk geslacht toe, net als de doop voor transgender mensen. Dat is door veel mensen in de regenbooggemeenschap zeer gewaardeerd", zegt een woordvoerder van COC tegen het ANP.

De Nederlandse minister van Justitie, Van Weel, ontmoette paus Franciscus gisteren nog. "Een heel bijzonder moment", schrijft Van Weel op X. Ook hij noemt de dood van de paus verdrietig nieuws. "Mijn gedachten zijn bij allen die geraakt zijn door zijn overlijden."

De Italiaanse premier Meloni is naar eigen zeggen ook erg verdrietig. "Ik heb het voorrecht gehad om te genieten van zijn vriendschap, zijn raad en zijn lessen, die nooit verkeerd waren, zelfs niet in tijden van beproeving en lijden."

De Amerikaanse vicepresident Vance zegt te denken aan de miljoenen christenen over de hele wereld die van de paus hielden. De Israëlische president Herzog roemt Franciscus als een "man van diep geloof en grenzeloze compassie".

CDA-leider Bontenbal is verdrietig over de dood van paus Franciscus. "Deze paus gaf de Katholieke Kerk een menselijk gezicht."

Paus Franciscus, geboren als Jorge Mario Bergoglio, schudde het Vaticaan op en kwam op voor de zwakkeren in de samenleving. Maar kritiek was er ook, onder meer uit conservatieve hoek:

"Japan en Nederland zitten op dezelfde golflengte", zei premier Schoof vandaag in Japan tijdens een ontmoeting met zijn ambtgenoot Ishiba., die dat knikkend beaamde. "We hebben vergelijkbare normen en waarden", aldus Ishiba. Nederland is van plan binnenkort weer een oorlogsschip naar Japan te sturen, "en het is ook de bedoeling dat op enig moment de F35-vliegtuigen hiernaartoe komen", zegt Schoof tegen de NOS.

"Twee stabiele landen in roerige tijden", zei de minister-president over de band met Japan. Alhoewel defensie veel ter sprake kwam vandaag, waren het echter de door de Verenigde Staten aangekondigde importheffingen op chips en chiptechnologie die als donderwolken boven het bezoek hingen.

Nederland en Japan behoren tot de weinige landen die de geavanceerde machines en materialen leveren waarmee chips worden geproduceerd. Maar ondanks hun sleutelpositie in de chipindustrie, lukt het beide landen nauwelijks greep te krijgen op het handelsbeleid van bondgenoot Verenigde Staten.

Importheffingen

De chipindustrie heeft al te maken met de algemene heffing van 10 procent, en daar komen mogelijk nog speciale heffingen bovenop. De VS kijkt daarvoor niet alleen naar chips, maar ook chipmachines en producten waarin chips zitten, zoals smartphones en andere elektronica. "Wij zijn beide afhankelijk van open handel en vrijhandel en daar helpen importheffingen niet bij", aldus Schoof. "Dus de beste importheffingen zijn importheffingen van 0 procent. Daar zijn wij het beide over eens."

Hoe de aangekondigde heffingen van de VS er precies uit gaan zien is nog onduidelijk. Ook wanneer de heffingen precies komen is onzeker: Trump zei dat hij ze vorige week zou aankondigen, maar de Amerikaanse minister van Handel had het over "waarschijnlijk een maand of twee".

Taiwan

De regering-Trump zet alles op alles om technologiebedrijven naar eigen bodem te lokken. Vooral Taiwan ligt daarbij onder het vergrootglas: het eiland is cruciaal voor de wereldwijde chipproductie. TSMC, de grootste chipleverancier ter wereld, kondigde vorige maand al aan 100 miljard dollar te steken in nieuwe fabrieken in de Verenigde Staten.

Tegelijk staat de productie op het eiland zelf onder druk. Chinese militaire oefeningen in de Straat van Taiwan maken de regio steeds instabieler. De wereldwijde afhankelijkheid van Taiwanese chips, essentieel voor smartphones, auto's en AI, maakt elk militair incident potentieel ontwrichtend voor de wereldeconomie.

Alhoewel chipproducent TSMC meer gaat produceren in de VS, houdt het de productie van de meest geavanceerde technologie toch op eigen bodem. En dat doet TSMC met machines van ASML. Ook de Nederlandse maker voelt de druk van alle recente ontwikkelingen, en waarschuwde vorige week dat de aangekondigde heffingen leiden tot grote onzekerheid.

Rapidius

Het bezoek van Schoof aan Japan wordt daarom uitgebreid met een rondleiding, morgen, bij de nieuwe Rapidus-chipfabriek in Hokkaido. De fabriek is plots het middelpunt van de aandacht in de internationale chipindustrie.

Met grootschalige investeringen in de nieuwe chipmaker Rapidus probeert Japan zijn chipproductie weer nieuw leven in te blazen, ook met ASML-machines. Met steun van onder meer IBM en subsidies van het Japanse ministerie van Economie wil het bedrijf in 2027 starten met massaproductie van de meest geavanceerde chips ter wereld.

De samenwerking met Japan biedt strategische kansen voor Nederland. ASML is cruciaal voor de wereldwijde chipproductie, maar wordt steeds meer een speelbal van geopolitiek. Ook Japan is nog voor een groot deel afhankelijk van de Amerikaanse afzetmarkt. Daarom zoeken beide landen naar manieren om greep te houden op hun technologische kennis en productieketens, vooral nu China en de VS ieder op hun manier proberen de markt naar zich toe te trekken.

Diplomatie

Schoof benadrukte in Tokio het belang van diplomatie. "De enige reactie moet nauwere samenwerking met onze bondgenoten zijn." Zijn bezoek past tevens in een bredere Europese strategie: geen confrontatie met de VS, maar constructieve onderhandelingen over uitzonderingen op de importheffingen.

Ook Japan heeft gekozen voor de diplomatieke route en probeert nu een evenwicht te vinden tussen Amerikaanse eisen en eigen economische belangen. Dat blijkt ook uit een gezamenlijke intentieverklaring die vandaag werd ondertekend, waarin Nederland en Japan toezeggen intensiever samen te werken op het gebied van technologische innovatie en vrije handel.

Afsluiter zijn van Paaspop dat dit jaar 120.000 bezoekers trok, is voor elke artiest bijzonder. Maar zeker als je ook nog eens zelf komt uit Schijndel, waar het festival wordt gehouden. "Toen we 12 jaar oud waren, stonden we hier ook in de tent. Nu staan we aan de andere kant", zegt Jesper Habraken van hardstyleduo Dual Damage tegen Omroep Brabant.

De andere helft van het duo is Thijs Rooijakkers uit Olland, dat net als Schijndel tot de gemeente Meijerijstad behoort. De 24-jarige dj's kennen elkaar van de middelbare school, verloren elkaar uit het oog maar vonden elkaar vijf jaar geleden weer in het produceren van hardstylemuziek.

Zo klinkt dat:

Sindsdien gaat het hard met de carrière van de jonge Brabanders. "We staan dit jaar op de mainstage bij Defqon en Intents Festival. En we gaan toeren in Amerika en Australië." Maar Paaspop afsluiten op hun geboortegrond is niet minder bijzonder. Habraken: "Een jeugddroom die uitkomt. Paaspop is een thuiswedstrijd. Mijn vriendengroep, ons pap en mam en veel Schijndelse mensen staan in het publiek."

Herrie is gebleven

De ouders van de dj's staan backstage te glunderen van trots. "Als ik zie hoe het publiek op de jongens reageert, doet mij dat wel iets", zegt Jolande, de moeder van Jesper Habraken. "De drive van de jongens en de podiumpresentatie is aanstekelijk. Ik ben heel trots", zegt vader Marcel.

"Als klein menneke zette hij al emmers op de kop om te drummen", zegt Angelique, moeder van Thijs Rooijakkers. "Daar was een flinke herrie en die herrie is gebleven", aldus zijn vader.

Met het overlijden van paus Franciscus begint het 'interregnum'. Dat is de tijd tussen de regeringsperiode van een overleden paus en die van zijn opvolger. Een andere term daarvoor is "sede vacante", naar de lege zetel van de paus.

Alle kardinalen die een positie hebben binnen de Curie, het bestuursapparaat van de kerk, raken die positie acuut kwijt. Alleen de kardinaal camerlengo, de kardinaal-vicaris van Rome (de plaatsvervanger van de paus als bisschop van Rome) en een handvol anderen blijven hun functies uitoefenen. Het pauselijke appartement in het Apostolisch Paleis wordt verzegeld. De pauselijke accounts op sociale media worden gesloten.

In 2019 heeft Franciscus de Ierse kardinaal Kevin Farrell benoemd tot camerlengo, oftewel kamerheer. Dat is tijdens het interregnum de belangrijkste functionaris. Een paar dagen na het overlijden komen hij en alle kardinalen die al in Rome zijn bij elkaar om het begin van de rouwperiode en de datum van de uitvaart te bepalen.

Daarna zijn er regelmatig bijeenkomsten van alle kardinalen, algemene vergaderingen geheten, waarin ze beslissingen zullen nemen over het verloop van de uitvaartmis en de periode voorafgaand aan het conclaaf, waar een nieuwe paus wordt gekozen. Vorig jaar is in opdracht van paus Franciscus het protocol rond het tentoonstellen van het lichaam van de paus en de uitvaartmis sterk vereenvoudigd.

Rouwperiode

De officiële rouwperiode duurt negen dagen. Paus Franciscus zal vermoedelijk drie dagen opgebaard liggen voor het hoofdaltaar van de Sint-Pietersbasiliek, zodat gelovigen en geïnteresseerden afscheid van hem kunnen nemen. Hij zal in een eenvoudige open houten kist op de vloer worden neergelegd. Dat is in sterk contrast met voorganger paus Benedictus XVI, die in januari 2023 gekleed in zijn pauselijke gewaden zonder kist op een verhoging voor het altaar lag. Franciscus kiest ervoor om als bisschop van Rome en eenvoudige herder opgebaard te liggen. De Sint-Pieter zal gedurende deze dagen alleen overdag open zijn.

Bij de uitvaart van paus Franciscus zullen vele staatshoofden en regeringsleiders aanwezig zijn, net zoals vertegenwoordigers van andere christelijke kerken en godsdiensten. Zij nemen plaats op het bordes van de Sint-Pieter. Het plein en de wegen rond de Sint-Pieter zullen vol zijn met mensen. Alle kardinalen die kunnen komen, zijn aanwezig. Voorganger is de deken van het College van Kardinalen, de Italiaanse kardinaal Giovanni Battista Re. De gesloten kist met het lichaam van de paus wordt de basiliek uit gedragen en op het bordes neergelegd. Op de kist ligt een opengeslagen evangelie.

Na de mis wordt de kist weer de basiliek in gedragen. Paus Franciscus heeft aangegeven dat hij niet in de crypte van de Sint-Pieter begraven wil worden. Hij heeft een graf laten klaarmaken in de basiliek van Santa Maria Maggiore. Daar bevindt zich in een zijkapel een byzantijnse Maria-icoon waaraan hij zeer gehecht was. Hij is overigens niet de eerste paus die in deze basiliek begraven wordt. Vermoedelijk zal de kist met zijn lichaam overgebracht worden naar de kapel in de Santa Maria Maggiore en daar met een besloten ceremonie worden bijgezet.

Campagnetijd en conclaaf

Tijdens de "novemdiales," de negen dagen durende rouwperiode, is het al volop campagnetijd. De kardinalen mogen zelf weten waar ze in Rome logeren. Ze ontmoeten elkaar tijdens de algemene vergaderingen, waaraan ook de 80-plussers meedoen die geen stemrecht meer hebben bij een conclaaf. Ze preken in de Romeinse kerken waar ze als kardinaal aan verbonden zijn en hebben vele persoonlijke ontmoetingen. Via internet en sociale media zullen hun uitspraken door iedereen gevolgd worden om erachter te komen wie mogelijke pauskandidaten ("papabili") zijn.

De kardinalen kennen elkaar lang niet allemaal. Het college is erg internationaal geworden en de tijden zijn voorbij dat de meerderheid uit Italianen bestond. 110 van de 135 kieskardinalen zijn door Franciscus benoemd. Daar zijn veel kardinalen uit verre uithoeken van de wereld bij. Ze zullen kijken en luisteren naar de kardinalen (vaak Curie-kardinalen) die ze allemaal kennen om tot een keuze te komen.

Sixtijnse Kapel

Ondertussen wordt ook de Sixtijnse Kapel in gereedheid gebracht voor het conclaaf. Waarschijnlijk zal dat ongeveer twee weken na het overlijden van Franciscus beginnen. In de kapel worden lange tafels neergezet en er worden twee kachels geplaatst. De ene kachel is voor het verbranden van de stembiljetten na iedere stemming en de andere voor het toevoegen van een zwarte of witte kleurstof.

De kapel wordt ook via een ingewikkeld elektronisch systeem beveiligd tegen afluisteren. Al het personeel moet een eed van geheimhouding afleggen. De kardinalen nemen kort voor het begin van het conclaaf hun intrek in Casa Santa Marta, het grote door Johannes Paulus II gebouwde gastenverblijf in Vaticaanstad.

Dit zijn de plekken in Rome en Vaticaanstad die de komende weken een grote rol gaan spelen:

Rusland heeft volgens de Oekraïense luchtmacht vannacht 96 drones en drie raketten op Oekraïne afgevuurd. De luchtverdediging zou er 42 hebben neergehaald en de koers van 47 drones hebben verstoord, waardoor die hun doel misten, zegt Oekraïne.

Om middernacht liep het eenzijdige bestand af dat Rusland had afgekondigd. Enkele minuten erna gingen in het oosten van Oekraïne luchtalarmen af. De hoofdstad Kyiv werd niet aangevallen, de berichten over droneaanvallen komen uit Charkiv, Dnipro en de regio rond Tsjerkasy. Meldingen over slachtoffers zijn er niet.

Nu het bestand van eerste paasdag voorbij is, gaat de oorlog door, laat het Russische ministerie van Defensie weten. Oekraïne zegt dat Rusland er zich sowieso niet aan heeft gehouden. De Oekraïense strijdkrachten rapporteerden gisteren bijna 3000 schendingen door Rusland zelf.

De Amerikaanse president Trump zei vannacht te hopen dat het Russische bestand met een week verlengd zou worden. "Hopelijk kunnen Rusland en Oekraïne deze week een deal sluiten", schreef hij op zijn sociale medium Truth Social. "Beide kunnen dan goed zaken doen met de VS (dat het heel goed doet) en een fortuin verdienen!"

De Oekraïense president Zelensky herhaalde gisteravond dat hij akkoord zal gaan met een bestand zonder voorwaarden vooraf voor dertig dagen.

De Russische president Poetin zei vandaag in een speech dat hij een voorstel voor zo'n bestand gaat "analyseren", aldus Russische staatsmedia. Verder zei Poetin dat zijn land "altijd positief" staat tegenover wapenstilstanden.

Een dag nadat hij in een rolstoel voor een overvol Sint-Pietersplein de paaszegen urbi et orbi uitsprak, heeft het Vaticaan bekendgemaakt dat paus Franciscus is overleden. De 88-jarige kerkleider kampte al maanden met een broze gezondheid. Hij lag 38 dagen in het ziekenhuis en werd vorige maand ontslagen.

De verkiezing van de Argentijnse kardinaal Jorge Bergoglio kwam op 13 maart 2013 als een verrassing. Met zijn 76 jaar leek hij te oud om nog kans te maken. Ook was hij niet bepaald een theologische scherpslijper zoals zijn voorganger, paus Benedictus XVI, die, tegen alle traditie in, om gezondheidsredenen was afgetreden.

Kardinaal Bergoglio stond bekend om zijn eenvoud en nederigheid. Een warme, zachtmoedige herder, die al bij zijn eerste optreden voor de menigte op het Sint-Pietersplein voor een nieuwe toon koos. Hij begroette de massa met een vriendelijk "Fratelli e sorelle, buonasera," "Broeders en zusters, goedenavond", en vroeg de mensen om voor hem te bidden.

De vonk sloeg over, zowel op het plein als bij de televisiekijkers over de hele wereld. Velen liepen weg met deze eerste jezuïet die het tot paus bracht. Bergoglio nam de naam Franciscus aan. Naar eigen zeggen vanwege zijn verbondenheid met de armen, die hij deelde met zijn grote voorbeeld: de middeleeuwse heilige Franciscus van Assisi.

Jorge Mario Bergoglio werd geboren in de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires, in een familie van immigranten uit de Noord-Italiaanse streek Piëmont. Hij studeerde af als chemisch laborant, maar besloot daarna om zijn leven aan het geloof te wijden. In 1969 werd hij priester, in 1992 bisschop en in 1998 aartsbisschop van Buenos Aires. In 2001 maakte paus Johannes Paulus II hem kardinaal.

Stijl

In zijn presentatie week Franciscus af van zijn voorgangers. Hij koos niet voor uiterlijk vertoon. Zijn kleding was eenvoudig wit en zijn pauselijk borstkruis niet van goud en met juwelen bezet, maar van zilver. Ook bleef hij wonen in het gastenverblijf van het Vaticaan in plaats van zijn intrek te nemen in het meer geïsoleerd gelegen pauselijke appartement.

In zijn daden toonde hij zich een vernieuwer. Om de Kerk beter te kunnen besturen, stelde hij een kroonraad in van negen kardinalen uit alle continenten. En hij was de eerste paus die bij de traditionele voetwassing voor Pasen ervoor koos om niet alleen mannen de voeten te wassen, maar ook vrouwen en gevangenen, onder wie moslims.

Op bijna al zijn reizen koos hij bestemmingen waar mensen in moeilijke omstandigheden leven of katholieken zwaar in de minderheid zijn. Zijn eerste reis was naar het Italiaanse eiland Lampedusa, als een aanklacht tegen de verdrinkingsdood van talloze migranten op weg naar Europa.

Homoseksualiteit en vrouwen

Over homoseksualiteit zei Franciscus: "Wie ben ik om te oordelen?" en meerdere malen sprak hij zich uit voor een geregistreerd partnerschap voor homoseksuele stellen. Maar hij veranderde niets aan het officiële standpunt van de Kerk, waarin het homohuwelijk wordt afgewezen.

Hij benadrukte het belang van de theologische en praktische rol van vrouwen. Na verschillende vrouwen te hebben aangesteld in de Curie, het bestuursapparaat van de kerk, vulde hij in 2024 zijn belofte in door een vrouw te benoemen tot hoofd van een belangrijke afdeling. Een andere vrouw, eveneens een non. kreeg de post van gouverneur van de stadstaat Vaticaanstad.

In 2021 liet hij het kerkelijk recht veranderen, zodat vrouwen officieel aangesteld kunnen worden tot lector en acoliet (misdienaar). Aan de roep om vrouwen ook tot diaken te laten wijden gaf hij geen gehoor, al heeft hij de mogelijkheid altijd opengehouden.

Toen Franciscus aantrad, werd de Kerk geplaagd door grote problemen, zoals corruptie, machtsmisbruik en financiële misstanden binnen de Vaticaanse Bank en de Curie. De paus reorganiseerde de Curie, richtte een apart ministerie van Financiën op en verving vele hoofden van afdelingen.

Seksueel misbruik

Bij het aantreden van Franciscus was de storm rond het seksueel misbruik van minderjarigen door geestelijken allerminst geluwd. Franciscus ging voort op de door Benedictus ingeslagen weg om het misbruik te bestrijden, maar verdubbelde zijn inzet na een bezoek aan Chili, toen bleek dat de lokale bisschoppen hem hadden voorgelogen over misbruik.

Hij riep een speciale kerkelijke commissie in het leven, stelde richtlijnen op voor alle bisschoppen en hield een speciale misbruiktop in het Vaticaan. Daar hoorden de bisschoppen rechtstreekse getuigenissen van misbruikslachtoffers. Onder de nieuwe regels zijn een meldingsplicht voor bisschoppen bij de Vaticaanse autoriteiten, mogelijk ontslag bij het niet melden van misbruik en een verlenging van de verjaringstermijn.

Franciscus nam de hoogbejaarde Amerikaanse kardinaal Theodore McCarrick wegens jarenlang seksueel misbruik zijn kardinaalstitel af en zette hem uit het priesterambt. In 2020 werd een uitgebreid, door de paus toegezegd, rapport gepubliceerd over de zaak-McCarrick.

Het is een gedetailleerde beschrijving van hoe deze machtige kardinaal, die deze maand overleed, ongestoord carrière kon maken, ondanks voortdurende geruchten over zijn veelvuldig misbruik van priesterstudenten.

Cultuuromslag en kerkvernieuwing

Zoals duidelijk blijkt uit twee van zijn encyclieken (Laudato si' uit 2015 en Fratelli Tutti uit 2020) was het Franciscus' doel om de Rooms-Katholieke Kerk een nieuwe richting te geven. Niet naar binnen gekeerd en gericht op de zuiverheid van de leer, maar naar buiten gekeerd en midden in de wereld.

Gericht op de bescherming van de armen en de zwakkeren, een rechtvaardigere verdeling van rijkdom en zorg voor de planeet en het klimaat. Dit alles vanuit een diep besef dat alle mensen broeders en zusters zijn, ongeacht hun geloof.

In de laatste jaren van zijn pausschap zette Franciscus een nog verder gaand proces van kerkvernieuwing in gang. Na een raadpleging van alle gelovigen vonden in het Vaticaan twee belangrijke bisschoppensynodes plaats over kerkvernieuwing, waar ook leken en vrouwen aan deelnamen met stemrecht. Doel was te komen tot een synodale kerk, waar geestelijken en leken samen verantwoordelijkheid dragen.

Franciscus heeft een cultuuromslag binnen de kerk in gang gezet. Van een klerikale, soms op macht of carrièregerichte geestelijkheid naar een dienende, herderlijke en synodale kerk. Hij heeft het college van kardinalen die zijn opvolger gaan kiezen veel universeler gemaakt. Met kardinalen uit verre uithoeken van de wereld die in veel opzichten zijn visie delen. Het wachten is nu of zijn opvolger Franciscus' kerkvernieuwing zal willen voortzetten.

Paus Franciscus, geboren als Jorge Mario Bergoglio, schudde het Vaticaan op en kwam op voor de zwakkeren in de samenleving. Maar kritiek was er ook, onder meer uit conservatieve hoek:

Paus Franciscus is overleden. Hij is 88 jaar geworden.

De dood van de paus is bekendgemaakt door de Iers-Amerikaanse kardinaal Kevin Farrell. Hij is de camerlengo, de kardinaal die na het overlijden van een paus verantwoordelijk wordt voor de lopende zaken.

"Vanmorgen om 07.35 uur keerde de bisschop van Rome, Franciscus, terug naar het huis van de Vader", aldus Farrell in een verklaring. "Zijn hele leven was gewijd aan de dienst aan de Heer en zijn Kerk."

Urbi et orbi

De paus kampte al geruime tijd met een slechte gezondheid. Gisteren sprak hij op het Sint-Pietersplein nog het urbi et orbi uit. Hij deed dat in een rolstoel. Eerder gisterochtend was Franciscus niet aanwezig bij de paasmis. Zijn taken werden daar overgenomen door kardinalen.

De paus oogde zwak en kwetsbaar. Wel wenste hij bij zijn entree op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek iedereen een zalig Pasen. Daarbij was hij verstaanbaar en groette hij het publiek. De paasboodschap las hij vervolgens niet zelf voor, maar de zegen sprak hij wel uit.

Zo verscheen Franciscus om 12.00 uur voor de menigte:

Eerder dit jaar lag Franciscus enkele weken in het ziekenhuis vanwege een zware longontsteking. Toen werd al gevreesd voor zijn leven. Eind vorige maand mocht hij het ziekenhuis verlaten.

Franciscus liet vorige week de meeste vieringen van de Goede Week, zoals Witte Donderdag en Goede Vrijdag, aan zich voorbijgaan. De vieringen rond de week van Pasen, met als hoogtepunt de Hoogmis van Pasen gisterochtend, zijn de belangrijkste in het jaar voor de paus.

Franciscus was verrassing

Paus Franciscus werd geboren op 17 december 1936 als Jorge Mario Bergoglio, in Argentinië. Op 13 maart 2013 werd hij gekozen tot paus, als opvolger van Benedictus XVI, die een paar weken daarvoor was afgetreden.

De keus voor Franciscus was een verrassing, omdat hij met zijn 76 jaar te oud leek om een serieuze kandidaat te zijn. Verder was hij de eerste paus van buiten Europa sinds de achtste eeuw.

Franciscus kampte de laatste jaren van zijn leven met gezondheidsklachten, waarvoor hij meermaals werd opgenomen in het ziekenhuis. Zo onderging hij in 2021 een zware darmoperatie.

Herder van Christus

Camerlengo Farrell wijst in zijn verklaring erop dat Franciscus vorig jaar een bijgewerkte editie van het liturgische boek voor pauselijke begrafenisrituelen heeft goedgekeurd. Die zal als leidraad dienen voor de uitvaartmis, die nog moet worden aangekondigd,.

In deze editie zijn diverse nieuwe elementen opgenomen, waaronder de wijze waarop met de stoffelijke resten van de paus na zijn dood moet worden omgegaan. Paus Franciscus had ook gevraagd om de begrafenisrituelen te vereenvoudigen.

"De vernieuwde ritus", aldus aartsbisschop Ravelli, die meester van de apostolische ceremonies is, "beoogt nog meer te benadrukken dat de begrafenis van de paus van Rome die van een herder en discipel van Christus is en niet van een machtig persoon van deze wereld."

De paus wordt vandaag om 20.00 uur opgebaard in een kapel van de Domus Sanctae Marthae, waar hij woonde.

Nieuwe paus

Een paar dagen na het overlijden komen Farrell en alle kardinalen die al in Rome zijn bij elkaar om het begin van de rouwperiode en de datum van de uitvaart te bepalen. Daarna zijn er regelmatig bijeenkomsten van alle kardinalen, algemene vergaderingen geheten, waarin ze beslissingen zullen nemen over het verloop van de uitvaartmis en de periode voorafgaand aan het conclaaf, waar een nieuwe paus wordt gekozen.

De officiële rouwperiode duurt negen dagen. Paus Franciscus zal vermoedelijk drie dagen opgebaard liggen voor het hoofdaltaar van de Sint-Pieter, zodat gelovigen en andere geïnteresseerden afscheid van hem kunnen nemen.

Ondertussen wordt ook de Sixtijnse Kapel in gereedheid gebracht voor het conclaaf. Waarschijnlijk zal dat ongeveer twee weken na het overlijden van Franciscus beginnen. In de kapel worden lange tafels neergezet en er worden twee kachels geplaatst.

De ene kachel is voor het verbranden van de stembiljetten na iedere stemming en de andere voor het toevoegen van een zwarte of witte kleurstof. Bij witte rook is er een nieuwe paus.

China waarschuwt landen tegen het sluiten van economische deals met de Verenigde Staten die ten koste gaan van China. Ook beschuldigt Peking de VS van het misbruiken van de handelstarieven. Er volgen maatregelen tegen iedere partij die een deal sluit ten koste van China, zegt het ministerie van Handel. Wat voor maatregelen dat zijn, is niet duidelijk.

Het ministerie reageert op nieuws van Bloomberg. Dat Amerikaanse persbureau sprak verschillende bronnen die zeggen dat president Trump zich voorbereidt om landen onder druk te zetten om de handel met China te beperken, in ruil voor lagere of zelfs vrijstelling van de handelstarieven.

Deze week roept Peking een informele vergadering bijeen van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Daarin wil China Washington officieel beschuldigen van pesterijen en "het werpen van een schaduw over de wereldwijde inspanningen voor vrede en ontwikkeling" door de heffingen als wapen in te zetten.

"De Verenigde Staten hebben misbruik gemaakt van tarieven voor alle handelspartners onder het mom van zogenaamde gelijkwaardigheid", zegt een woordvoerder van het Chinese ministerie tegen persbureau Reuters. China is naar eigen zeggen vastberaden om zijn rechten en belangen te beschermen, maar zegt ook de band met alle landen te willen versterken.

Trumps einddoel

Het doel van de tarievenoorlog van Trump is om het handelstekort met China te verkleinen. De VS koopt namelijk veel meer in China dan andersom en Trump vindt dat dit anders moet.

Daarvoor moet Trump deals sluiten die ervoor zorgen dat andere handelsblokken, zoals de Europese Unie, ook extra heffingen invoeren op Chinese producten. "Die tweedeling van de wereld zou het einddoel kunnen zijn dat Trump voor ogen heeft", concludeerde Rabobank-econoom Frank van Es vorige week.

Begin deze maand kondigde Trump een pauze aan van negentig dagen voor de wereldwijde importheffingen, maar hij verhoogde ze juist voor China. Inmiddels zijn de Amerikaanse importheffingen voor een groot aantal producten uit China 145 procent.

Met hoge importheffingen wil Trump de handelsbalans tussen Europa en de VS 'eerlijker' maken, maar die balans is niet zo oneerlijk als hij zegt, legt verslaggever Eva Wiessing uit:

De politie heeft in Duiven de ex-partner aangehouden van een 46-jarige vrouw uit het Brabantse Wanroij. Zij werd gistermiddag dood in haar woning aangetroffen. Er werd nog een traumahelikopter opgeroepen, maar die hulp kwam te laat.

De politie startte een technisch onderzoek. De straat waar de woning staat, werd afgezet en de politie plaatste witte schermen om de woning.

's Avonds volgde de aanhouding van de 47-jarige ex-partner. De man komt eveneens uit Wanroij. Wat zich precies in de woning van de vrouw heeft afgepeeld is nog niet bekend.

In Westzaan in de provincie Noord-Holland is brand uitgebroken in een leegstaand voormalig restaurant. De melding kwam even na 01.30 uur binnen.

Inmiddels heeft de brandweer opgeschaald naar een grote brand. Ook vanochtend is er nog veel rook en de brandweer adviseert om ramen en deuren dicht te houden en mechanische ventilatiesystemen uit te zetten.

Het pand wordt als verloren beschouwd. De brandweer laat het gecontroleerd uitbranden. De verwachting is dat het blussen nog wel uren gaat duren.

Google moet de internetbrowser Chrome afstoten van de rest van het bedrijf, vindt justitie in de Verenigde Staten. Die eis moet een einde maken aan het machtsmisbruik van Google. Vandaag begint de rechtszaak die moet uitwijzen of dat inderdaad een oplossing is.

De zaak is het vervolg op een uitspraak van de rechter van afgelopen augustus. Die oordeelde toen dat Google zijn machtspositie op de markt voor zoekmachines heeft misbruikt.

Google betaalde miljarden dollars om de standaard zoekmachine te zijn op iPhones en Android-smartphones. Dat deed het met contracten waarmee het volgens de rechter misbruik maakte van zijn machtspositie. Concurrenten hadden daardoor minder kansen.

Google of Bing

Zo is Google de standaardzoekmachine in de Safari-internetbrowser van Apple, die onder meer op iPhones staat. Om dat zo te houden, gaf Google aan Apple een deel van het geld dat het verdiende met zoekopdrachten via Safari.

Volgens de rechter plaatste dat concurrent Microsoft, dat met zijn zoekmachine Bing ook de standaardzoekmachine in Safari wilde worden, buiten de markt.

Apple koos uiteindelijk voor Google omdat die zoekmachine volgens het bedrijf veel beter was dan Bing. Toch vond de rechter het een voorbeeld dat laat zien hoe moeilijk het is om de strijd aan te gaan met Google. "Geen enkele bestaande zoekmachine op de markt kan daarmee concurreren", oordeelde de rechter. "Laat staan dat een nieuwkomer dat zou kunnen."

Zoekmachine op Android-smartphones

Google sloot ook contracten met makers van Android-telefoons. Daarmee liet het bedrijf zijn zoekmachine verplicht op die telefoons installeren.

Telefoonmakers hadden weinig ruimte om nee te zeggen tegen zo'n contract, omdat het de enige manier was om de appwinkel Play Store te installeren. Die is cruciaal voor het succes van de telefoon: zonder Play Store is een Android-smartphone niets meer dan een baksteen, zei bijvoorbeeld de directeur van Microsoft.

Maar met dat contract waren de telefoonmakers ook verplicht om de zoekmachine-app van Google en zijn internetbrowser Chrome te installeren. Bovendien moest er standaard een aparte Google-zoekbalk op het scherm van de Android-telefoons staan.

Dat gaf concurrenten zoals Samsung en Microsoft veel minder ruimte. Het contract verbood niet expliciet dat zij een extra zoekbalk op het scherm zouden plaatsen, maar in de praktijk werkte dat wel zo.

Toen Microsoft zelf een Android-telefoon op de markt bracht, moest het bedrijf verplicht de Google-zoekbalk installeren. Microsoft had er in theorie een zoekbalk met zijn eigen zoekmachine Bing bij kunnen zetten, maar besloot dat niet te doen, omdat een telefoon met twee zoekbalken volgens het bedrijf minder fijn is.

Ook op andere manieren waren de Android-contracten slecht voor de concurrentie, bleek in de rechtszaak. Zo besloot Samsung om op zijn telefoons wel de Samsung-browser te installeren, naast de verplichte Chrome-app. Maar Microsoft wist dat het zeer onwaarschijnlijk was dat Samsung ruimte zou maken voor een derde app: de Edge-browser van Microsoft.

Justitie zet in op Chrome afstoten

Ruim acht maanden na de baanbrekende uitspraak begint vandaag dus deel twee: wat moet er veranderen?

Justitie zet hoog in. Allereerst moeten de contracten waarmee Google zijn macht misbruikte ontbonden worden, vindt de aanklager. Daarmee krijgen concurrenten meer ruimte en dat is uiteindelijk beter voor de consument, zeggen ze.

Een eis die misschien meer impact heeft, is dat Google afscheid moet nemen van Chrome. De aanklager vindt dat Google niet mag blijven profiteren van de contracten waarmee Chrome verplicht op Android-smartphones kwam te staan.

Volgens justitie is Chrome zo belangrijk voor het zoeken met Google, dat het afstoten van de internetbrowser ervoor zorgt dat er een eerlijker speelveld ontstaat. Mochten de maatregelen niet dat effect hebben, dan stelt justitie zelfs voor dat de rechter kan beslissen dat Google zijn Android-tak moet afstoten.

Google zegt dat de eisen nadelig zijn voor consumenten, omdat Google nu eenmaal de beste zoekmachine heeft. Het afstaan van Chrome of mogelijk ook Android zou ook technisch "vernietigend" kunnen zijn, omdat de diensten zijn verbonden met de de rest van Google.

De komende weken zullen justitie en Google de rechtbank proberen te overtuigen van hun standpunten. De rechter beslist daarna, waarschijnlijk nog deze zomer.

Nederland brengt in kaart welke wetenschappelijke gegevens veiliggesteld moeten worden voor het geval de Amerikaanse regering de stekker trekt uit onderzoeksinstellingen of -projecten. De Koninklijke Akademie van Wetenschappen (KNAW), de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), universiteitenkoepel UNL en ICT-organisatie voor het hoger onderwijs Surf slaan daarvoor de handen ineen.

De instituten doen dit vanwege de zorgen in de wetenschap over de samenwerking met de Amerikanen. Onderzoekers houden er onder meer rekening mee dat ze op enig moment toegang verliezen tot meetgegevens en andere data op Amerikaanse servers. Die zorgen leven ook voor databases met wetenschappelijke literatuur die veelal in de VS gehost zijn en onmisbaar zijn voor onderzoekers wereldwijd.

Zeker in de klimaatwetenschap en het genderonderzoek vreest men de invloed van de regering-Trump, die weinig opheeft met deze onderzoeksvelden en tal van beperkende ingrepen en bezuinigingen wil doorvoeren. Ook binnen andere disciplines vraagt men zich af of gegevens die in de VS zijn opgeslagen daar wel veilig staan nu de Amerikaanse regering universiteiten en wetenschappelijk onderzoek op de korrel neemt.

'Europese aanpak nodig'

"De zorgen binnen de wetenschappelijke wereld over het veiligstellen van onderzoeksdata delen we", zegt een woordvoerder van de NWO. "We hebben daarom de krachten gebundeld om te inventariseren welke concrete data nu een nieuwe, veilige plek nodig hebben. Er is nog geen goed overzicht en dat is ook moeilijk te krijgen doordat veel organisaties in de VS daarover moeilijk open communiceren."

"Het proces is pas net gestart. We zijn aan het inventariseren welke data precies op de tocht staan vanwege de aanpak van de regering-Trump", zegt ook een woordvoerder van universiteitskoepel UNL. "Omdat we niet alles kunnen, zullen we waarschijnlijk ook prioriteiten moeten stellen. Daarvoor zijn de wetenschappers nu zelf aan zet. Ook brengen we in kaart op welke manier we de data veilig moeten stellen."

De instituten zijn er bovendien van doordrongen dat het ondoenlijk is om álle data uit de VS hier op te slaan. Daarom wordt de samenwerking met andere landen gezocht. "We kijken nadrukkelijk naar Europa", laat UNL verder weten. "Het is enorm inefficiënt, en ook niet haalbaar, als elk land zijn eigen back-up van Amerikaanse servers maakt."

Kennis voorgoed verloren

De operatie komt op het moment dat veel data nog toegankelijk zijn, maar omdat er in de VS veel federaal geld naar de wetenschap gaat en daar onder Trump forse ingrepen te verwachten zijn, wordt het zekere voor het onzekere genomen. Het doel is om te voorkomen dat kennis voorgoed verdwijnt doordat iemand in de VS een schakelaar omzet.

"Het kan best zijn dat we over een aantal jaar terugkijken en denken: 'goh, die situatie is misschien niet uitgekomen'", zegt innovatiemanager Magchiel Bijsterbosch van Surf. "Maar we moeten ons ook realiseren dat het kan gaan om meetgegevens die, als ze eenmaal verloren zijn, niet meer teruggehaald kunnen worden."

Koelkasten uitzetten

Hoewel een verplaatsing van digitale gegevens naar andere landen dan de VS een uitkomst kan zijn voor een deel van de Nederlandse wetenschappers, blijft de situatie onzeker voor anderen. Zo maken bijvoorbeeld de biomedische wetenschappen vaak gebruik van organisch materiaal, zoals weefsel, dat in koelkasten in Amerikaanse instituten ligt. Als die worden uitgezet na een bezuiniging, gaat dat verloren.

Ook in de klimaatwetenschap, met al zijn satellietinstrumenten en jarenlange meetreeksen, volstaat een digitale reddingsoperatie niet. In de paleoklimatologie bijvoorbeeld, die onderzoek doet naar het klimaat van vele honderdduizenden jaren geleden, is men onder meer aangewezen op boorkernen uit de aardbodem. Ook die liggen voor een deel in Amerikaanse koelkasten opgeslagen en zouden dus verloren gaan als die uit gaan.

Goedemorgen! Op tweede paasdag zijn er veel traditionele evenementen te bezoeken. Daarnaast wordt er veel gesport, met onder andere de KNVB-bekerfinale.

Eerst het weer: vanochtend is het in het noorden bewolkt en valt er verspreid over het land regen. Verder naar het zuiden is het droger met wat zon. Vanmiddag buien met lokaal wat onweer. Het wordt 15 tot 18 graden.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De president van El Salvador heeft een gevangenenruil voorgesteld met Venezuela. President Bukele wil de ruim 250 Venezolanen die de VS uit zijn gezet, ruilen tegen evenveel politieke gevangenen in Venezuela. Ook zouden bijna vijftig buitenlandse burgers moeten vrijkomen, onder wie een Nederlander.

Bukele zegt dat de uitgezette Venezolanen allemaal gevaarlijke bendeleden zijn, maar daar is geen bewijs voor. Het lijkt niet waarschijnlijk dat president Maduro van Venezuela instemt met de gevangenenruil. Het Venezolaanse OM spreekt van een cynisch plan van een neofascistische leider.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Jarenlang was het landschapskunstwerk Spiral Hill/Broken Circle bij Emmen niet te bezoeken, omdat het in een zandafgravingsgebied ligt, maar nu kan er weer onder begeleiding een bezoek worden gebracht. Een uniek werk, het enige buiten de VS van Robert Smithson, pionier van deze kunstvorm.

Bezoekers waren onder de indruk van de kunstmatige heuvel en landtong, ook al staat die laatste inmiddels deels onder water. "Indrukwekkend en veel groter dan je op foto's kunt inschatten", vertelt een man uit Utrecht.

Fijne dag!

De verzwaring van elektriciteitsnetten kan forse vertraging oplopen nu er in de voorjaarsnota geen afspraken zijn gemaakt over stikstofmaatregelen. Dat zegt netbeheerder Liander. Meer dan 300 bouwprojecten zitten in de "gevarenzone", zegt het bedrijf.

"Dat het kabinet geen doorbraak organiseert in het stikstofbeleid, maar uitstelt, is een keuze met enorme gevolgen voor de energieopdracht in Nederland", waarschuwt Huibert Baud, een van de directeuren van de netbeheerder.

Liander heeft op basis van de afspraken in de voorjaarsnota gekeken naar de gevolgen ervan en komt tot de conclusie dat 317 bouwprojecten in het beste geval vertraging oplopen en in het slechtste geval niet kunnen doorgaan.

Transformatorhuisjes

Het gaat met name om bouwprojecten voor de verzwaring van het elektriciteitsnet, zoals de aanleg van dikkere kabels in de grond, het bouwen van transformatorhuisjes in wijken en de bouw van stations waar hoogspanning wordt omgezet naar midden- of laagspanning.

In januari oordeelde de rechtbank in Den Haag in een door Greenpeace aangespannen zaak dat de Nederlandse Staat meer moet doen om de neerslag van stikstof op de natuur te beperken.

In 2030 mag 50 procent van de kwetsbare Natura 2000-gebieden niet meer overbelast zijn door stikstof. Volgens de rechtbank staat dat doel op de tocht als de Staat niet onmiddellijk maatregelen neemt om de stikstofuitstoot te beperken.

Schuiven met vergunningen

Eerder bepaalde de Raad van State al dat er minder mag worden geschoven met stikstofvergunningen (intern salderen). Naar aanleiding van deze uitspraak stelde premier Schoof een ministeriële commissie in die met maatregelen zou komen. Die commissie zou eind maart met een plan van aanpak komen, maar die deadline werd niet gehaald.

Liander kon geregeld een bouwproject laten doorgaan door te schuiven met vergunningen. Zo kon vorig jaar in Harderwijk een onderstation worden uitgebreid door met de voetbalvereniging af te spreken dat twee velden een jaar lang niet worden bemest. Dat leverde genoeg stikstofwinst op om de stikstofuitstoot van de bouw te compenseren.

De netbeheerder had gehoopt dat er, bij gebrek aan snel resultaat uit de ministeriële commissie, in de voorjaarsnota duidelijke afspraken zouden staan.

Liander loopt met name in Gelderland tegen problemen aan, omdat daar de Veluwe ligt, een kwetsbaar Natura 2000-gebied van bijna 90.000 hectare. Vorige week werd bekend dat de provincie Gelderland de komende anderhalf jaar op onder meer de Veluwe geen nieuwe vergunningaanvragen in behandeling neemt voor projecten waarbij extra stikstof vrijkomt.

De netbeheerder vreest dat de verzwaring van het elektriciteitsnet de komende tijd vastloopt. Liander vindt dat zuur, omdat "de transitie naar elektrificatie direct een bijdrage levert aan het voorkomen van stikstofuitstoot, zoals het laden van elektrische auto's".

De netbeheerders willen van het kabinet een uitzonderingspositie voor bouwprojecten waarmee het stroomnet wordt verzwaard. Directeur Baud: "Duidelijkheid vanuit Den Haag is essentieel voor de toekomst. Ermee wachten heeft gevolgen voor de stroomnet-uitdagingen in heel Nederland."

Bij een Amerikaanse aanval op de Jemenitische hoofdstad Sanaa zijn zeker twaalf mensen om het leven gekomen. Dat melden Houthi-bevelhebbers in de stad. Er zouden ook zo'n dertig gewonden zijn gevallen.

Volgens de Houthi's werden een markt en een woonwijk geraakt. Onder de slachtoffers zouden ook kinderen zijn.

Wat het doelwit van de aanval precies was, is niet duidelijk. Het Amerikaanse leger wilde vragen daarover van internationale persbureaus niet beantwoorden.

De VS heeft onder president Trump de aanvallen opgeschroefd tegen de Houthi's, die al sinds 2023 het scheepvaartverkeer in de Rode Zee bemoeilijken met aanvallen op schepen. Afgelopen vrijdag nog werd een oliehaven van de rebellen aangevallen door de VS. Daarbij werden tientallen mensen gedood.

Met de aanvallen wil Trump de druk op de rebellen opvoeren om hun aanvallen definitief te staken.