NOS Nieuws - Algemeen

Met het afscheid van Pieter Omtzigt verliest Den Haag een politicus met enorme dossierkennis die 21 jaar keihard werkte, maar soms moeite had met het harde Haagse klimaat.

Sinds zijn entree in de Tweede Kamer in 2003, toen nog namens het CDA, hield het Kamerlid Omtzigt de politieke gemoederen bezig. Hij werd verguisd als een emotionele drammer die nooit ergens een punt achter kon zetten, maar ook geprezen om zijn vasthoudende strijd voor een betere bestuurscultuur waarin de burger niet wordt geschaad maar juist geholpen.

De politieke loopbaan van Pieter Omtzigt in 1 minuut:

Pieter Omtzigt werd een van de bekendere Kamerleden van het CDA, met een grote eigen achterban. Dat hij het in die Kamer volhield, had hij niet aan zijn partij te danken. Die zag het niet altijd in hem zitten en zette hem in 2012 laag op de kandidatenlijst. Hij verwierf vervolgens met tienduizenden voorkeursstemmen op eigen houtje een zetel.

Compromisloze aanpak

Zijn compromisloze aanpak - hij spaarde mensen uit eigen kring niet in zijn kritiek - leidde tot wrevel in zijn fractie, maar Omtzigt had zich ontpopt tot een stemmenkanon waar het CDA niet omheen kon. En in aanloop naar de verkiezingen in 2017 kwam hij dan toch een keer hoog op de kandidatenlijst, op nummer 4.

Dat hij nu min of meer tot de prominenten behoorde en dat zijn partij weer toetrad tot een kabinet (Rutte III), vond hij geen reden om gas terug te nemen. Integendeel. In deze kabinetsperiode kwam de toeslagenaffaire aan het licht en daarbij nam hij het, samen met onder anderen SP-Kamerlid Renske Leijten, voluit op voor de ouders die tegen een "falende overheid" vochten.

Vanwege zijn eigenzinnige optreden werd hij wel grappend "het oppositielid van het CDA" genoemd. De toeslagenaffaire, waarin hij zich als een pitbull had vastgebeten, leidde uiteindelijk tot de val van het kabinet-Rutte III in januari 2021.

In 2020 deed Omtzigt een gooi naar het lijsttrekkerschap van het CDA. In de tweede ronde van de interne partijverkiezing verloor hij nipt van 'coronaminister' Hugo de Jonge. Maar toen die een paar maanden later toch bedankte voor de eer, was het niet underdog Omtzigt maar Wopke Hoekstra die de kar mocht gaan trekken. Tot grote onvrede van het Kamerlid uit Twente, dat zich gepasseerd voelde.

Ziek thuis

In februari 2021, vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen, trok hij zich tijdelijk terug. Hij was overspannen en wilde zijn batterij opladen. Later die maand kwam zijn boek uit, Een Nieuw Sociaal Contract, waarin hij terugblikte op de toeslagenaffaire. Het kwam binnen op de tweede plek van de Bestseller Top 60.

Bij de verkiezingen haalde Omtzigt, die nog ziek thuis zat, vanaf plek 2 op de kandidatenlijst 342.472 voorkeursstemmen. Het hoogste aantal van alle kandidaten die geen lijsttrekker waren. Met deze score was hij in zijn eentje goed voor bijna vijf Kamerzetels.

Kort na de verkiezingen kwam hij onbedoeld in het nieuws, toen een notitie uitlekte. "Positie Omtzigt: functie elders", was op een persfoto te lezen. Uit die woorden kon worden opgemaakt dat er tijdens de verkenningen voor een nieuw kabinet kennelijk was besproken wat er met het 'lastige' Kamerlid moest worden aangevangen. Het leidde tot veel commotie, niet in de laatste plaats bij Omtzigt zelf.

Een paar maanden later kwam hij met een geheim memo voor een commissie die het verloop van de lijsttrekkersverkiezingen in 2020 onderzocht. Daarin maakte hij harde verwijten aan het CDA. Hij schreef dat hij zich niet gewaardeerd en onveilig voelde. Volgens hem gebruikten partijgenoten in appjes scheldwoorden als 'eikel' en 'teringhond' voor hem. Na het uitlekken van dit memo, ontstond er opnieuw onrust en dit keer besloot Omtzigt om zijn CDA-lidmaatschap op te zeggen. Hij ging verder als onafhankelijk Kamerlid.

Nieuw Sociaal Contract

Na de val van het kabinet-Rutte IV, in juli 2023, twijfelde hij lang of met een eigen partij zou meedoen aan de verkiezingen. Na het zomerreces kwam het hoge woord eruit: hij begon een eigen partij die Nieuw Sociaal Contract (NSC) heette, naar het boek dat hij in 2021 had gepubliceerd. Belangrijkste speerpunten waren 'bestaanszekerheid' en het realiseren van een nieuwe bestuurscultuur.

NSC deed het aanvankelijk goed in de peilingen en alle ogen waren gericht op Omtzigt, die steeds pas na lang aandringen losliet hoe hij het na de verkiezingen voor zich zag. Hij liet weten dat hij liever niet met de PVV in een regering plaatsnam, omdat de standpunten van deze partij "aan de rechtsstaat raken". Pal voor de verkiezingen verklaarde hij open te staan voor het premierschap, maar alleen als er een kabinet van vakministers zou komen met afstand tot de Tweede Kamer.

De NSC deed het uiteindelijk minder goed bij de verkiezingen dan eerder werd gedacht, maar de splinternieuwe partij kwam nog altijd met 20 zetels in de Tweede Kamer. Qua zetelaantallen deden alleen PVV (37), GroenLinks-PvdA (25) en VVD (24) het beter.

Omtzigt hield de boot om mee te onderhandelen over een nieuwe regering nog een poosje af. Hij zei eventueel bereid te zijn om een rechts minderheidskabinet te gedogen, maar dan moesten er wel stappen worden gezet op het gebied van "beter bestuur en bestaanszekerheid".

Rechttoe rechtaan

Het liep anders. Omtzigt schoof ten langen leste toch bij PVV, VVD en BBB aan de formatietafel. Maar zijn eeuwige huiver om knopen door te hakken en rechttoe rechtaan te zeggen wat hij wilde, deden de onderlinge verhoudingen geen goed. Omtzigt verliet een formatieronde, om in de volgende weer aan te schuiven. En er kwamen steeds meer verhalen naar buiten over emoties die hij niet in bedwang zou kunnen houden.

Ook toen het kabinet-Schoof er eenmaal was - en de vier regeringspartijleiders in de Kamerbankjes zaten - kon hij het niet loslaten. Hij bleef zich nauwgezet, op ministersniveau, met het beleid bemoeien, al was hij nog zo'n voorstander van afstand. Voor zijn coalitiegenoten gold hetzelfde. Ook zij bleven er bovenop zitten. Het leidde voor Prinsjesdag 2024 zelfs tot een nachtelijk begrotingsbeleid tussen de vier fractieleiders. En dat het zo lang duurde, lag aan Omtzigt, lieten zijn coalitiegenoten weten.

Al snel kwam via anonieme bronnen naar buiten dat Omtzigt tijdens gesprekken in huilen was uitgebarsten en verschillende keren boos was weggelopen. Hij ontkende die emotionele uitbarstingen niet. "Ik kom op voor mensen die in de knel zitten omdat hun situatie mij raakt en ik niet van teflon ben. Den Haag moet daar maar aan wennen", schreef hij op X.

Maar zijn betrokkenheid eiste opnieuw tol. Hij trok zich opnieuw terug uit de politieke arena vanwege een burn-out. Het ging om een tijdelijke stap, meldde hij. Hij zou om gezondheidsredenen wat meer op de achtergrond werken en wat minder "in de spotlight".

In november keerde Omtzigt terug in de Kamer, maar het fractieleiderschap deelde hij sindsdien met Nicolien van Vroonhoven. Zij is nu ook degene die het stokje definitief van hem overneemt. "Het was een enorme eer en voorrecht om meer dan 21 jaar lang Kamerlid te mogen zijn", zegt Omtzigt over zijn afscheid. "De tol daarvan is best groot geweest."

Vanuit Den Haag reageren veel politici op het vertrek van NSC-oprichter Pieter Omtzigt uit de landelijke politiek. Omtzigt, die ruim twee decennia in de Tweede Kamer zat en al langere tijd kampt met burn-outklachten, wordt geroemd om zijn jarenlange inzet voor mensen in kwetsbare posities.

Premier Schoof noemt het op X "een moedig maar spijtig besluit" dat Omtzigt stopt als fractievoorzitter en Kamerlid van NSC.

"Den Haag verliest een bevlogen en gepassioneerd Kamerlid, een echte volksvertegenwoordiger. Ik dank hem voor zijn inzet en onze samenwerking de afgelopen periode", schrijft Schoof.

PVV-leider en coalitiegenoot Wilders schrijft: "Veel respect Pieter voor alles wat je gedaan hebt voor Nederland en voor de samenwerking. Ik wens je het allerbeste toe."

Ook de andere leiders van de coalitiepartijen reageren. VVD-voorvrouw Yesilgöz zegt op X: "Dank voor de samenwerking Pieter. En voor wat je als Kamerlid allemaal gedaan hebt. Ik wens je het allerbeste voor de toekomst."

"Goed dat je kiest voor je gezin en gezondheid", reageert fractievoorzitter Van der Plas van de BBB. "Veel dank voor alles wat je hebt betekend voor veel mensen in Nederland. Met name de mensen in de knel en de slachtoffers van het toeslagenschandaal. Het ga je goed. Ik wens je het allerbeste en dank voor de samenwerking."

'Fijn leven na de politiek'

Dezelfde geluiden klinken uit de oppositie. "Een moedig besluit dat respect verdient, Pieter. Dank voor je inzet voor Nederland. Wens je veel sterkte en vooral beterschap. Hou je taai!", aldus GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans op X. "Dank Pieter, voor je jarenlange inzet voor Nederland. Je was een gedreven parlementariër met een scherp oog voor rechtvaardigheid en controlerende macht. Het ga je goed", schrijft fractievoorzitter Rob Jetten van D66.

Verschillende oud-politici die veel met Omtzigt te maken hadden laten van zich horen. Voormalig SP-politica Renske Leijten, met wie Omtzigt optrok in het blootleggen van de toeslagenaffaire, noemt het een "knappe keuze" van de NSC-leider. "Al zal die nog bitter voelen?", vervolgt ze haar bericht op X. "Er is een fijn leven na hectiek en politiek. Rust goed uit, laat de stress achter je en kijk met trots terug op al die jaren. En dan gaan we wel weer van je horen!"

Oud-Kamervoorzitter Arib: "Een van de beste volksvertegenwoordigers die de politiek heeft gekend verlaat de Tweede Kamer. Een groot verlies. Heel veel sterkte en een gelukkig leven buiten de politiek."

NSC: weg vervolgen zonder Pieter

Zijn eigen partij NSC stelt in een brief aan de leden van de partij dat Omtzigt "met pijn in het hart" afscheid neemt. "Pieter boekte in 2023 een van de grootste zeges ooit in de Nederlandse politiek. NSC kwam met 20 zetels in de Kamer. Hij bewees daarmee hoezeer Nederland behoefte heeft aan een partij die zich inzet voor bestaanszekerheid en goed bestuur en aan politici die zich met empathie en betrokkenheid voor mensen inzetten."

Verschillende NSC'ers schrijven dat zij in het kabinet en de Tweede Kamer zullen blijven opkomen voor de idealen en het gedachtegoed van Omtzigt. De bewindslieden van NSC komen zaterdag bijeen. De Tweede Kamerfractie spreekt donderdag over de nu ontstane situatie.

Nicolien van Vroonhoven, die het fractievoorzitterschap van de partij definitief overneemt, zegt op X dat ze Omtzigt enorm gaat missen. "Lieve Pieter, na alles wat we politiek samen hebben meegemaakt de afgelopen 3 jaar valt me dit heel heel zwaar." In de brief aan de leden van NSC schrijft ze dat de partij zijn weg vervolgt zonder Omtzigt, maar "met zijn inspiratie en gedrevenheid".

NSC-minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken heeft naar eigen zeggen diep respect voor Omtzigt. "Hij kiest nu voor zijn eigen gezondheid en gezin. Ik ben vastbesloten het enorme werk dat hij heeft verzet te helpen voortzetten."

Eddy van Hijum, namens NSC vicepremier in het kabinet, schrijft dat Omtzigts vertrek hem diep raakt. "Zijn strijd tegen onrecht, betrokkenheid en vasthoudendheid zijn voor velen een inspiratie."

NSC-leider Pieter Omtzigt verlaat de landelijke politiek. Dat heeft hij bekendgemaakt in een filmpje op X.

Echt herstel van zijn burn-out lukt niet in de hectiek van de huidige Haagse politiek, zegt hij. Hij kiest ervoor om "voor het eerst" zijn gezin en zijn gezondheid voorop te zetten. Omtzigt vertrekt per direct. Hij krijgt ook geen rol meer achter de schermen.

Omtzigt draagt het voorzitterschap van de NSC-fractie over aan Nicolien van Vroonhoven en doet dat naar eigen zeggen "vol vertrouwen". Van Vroonhoven deelde het fractieleiderschap al enige tijd met Omtzigt, vanwege zijn terugkerende burn-outklachten.

Volgens bronnen bij de regeringspartijen heeft het vertrek van Omtzigt geen gevolgen voor het voortbestaan van de coalitie. De leiders van PVV, VVD en BBB (Wilders, Yesilgöz en Van der Plas) wensen hem op X het beste toe voor de toekomst.

Ook premier Schoof gunt Omtzigt namens het kabinet "de welverdiende rust" die hij nodig heeft. "Den Haag verliest een bevlogen en gepassioneerd Kamerlid, een echte volksvertegenwoordiger", schrijft hij op X. Schoof spreekt van "een moedig maar spijtig besluit".

Meermaals teruggetrokken

Omtzigt trok zich eerder meermaals tijdelijk terug uit de Haagse politiek vanwege burn-outklachten. Dat gebeurde voor het eerst in 2021, toen hij nog voor het CDA in de Tweede Kamer zat. Toen hij na vier maanden terugkeerde, stapte hij uit het CDA en ging hij als eenmansfractie verder.

Voor de Kamerverkiezingen van november 2023 richtte hij zijn eigen partij op, NSC. Die haalde in één klap 20 zetels. Na een lange en moeizame formatie trad de partij toe tot het kabinet-Schoof.

In september vorig jaar deed hij opnieuw een stap terug om in november weer "stap voor stap" terug te keren. Een maand later liep hij tijdens een interview met Rick Nieman bij WNL op Zondag geëmotioneerd kort weg. Dat gebeurde toen Nieman hem vroeg naar het uit de school klappen door zijn mede-politici over zijn emotionele gedrag tijdens de formatieonderhandelingen. Hij maakte het interview na een kort moment toch af.

Bekijk hier een korte terugblik op de carrière van Omtzigt:

Vandaag verlaat Omtzigt na 21 jaar de landelijke politiek definitief. "Hoewel ik nog boordevol ideeën zit en het werk voor bijvoorbeeld de slachtoffers van het toeslagenschandaal en vooral voor de uit huis geplaatste kinderen nog niet af is, zeg ik met veel spijt dat het mij niet lukt om mijn mandaat af te maken", zegt hij.

Volgens de politicus is het gedachtegoed van NSC over meer bestaanszekerheid en goed bestuur "in uitstekende handen".

Omtzigt neemt waarschijnlijk volgende maand afscheid van de Kamer en NSC. De bewindslieden van de partij komen zaterdag bijeen. De Tweede Kamerfractie van NSC spreekt donderdag over de nu ontstane situatie.

Staatshoofden, premiers en heel veel kinderen met vlaggetjes verwelkomden de Chinese president Xi afgelopen week in Vietnam, Maleisië en Cambodja. De bezoeken aan de Zuidoost-Aziatische landen kwamen een week nadat de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China compleet was geëscaleerd.

Terwijl de Amerikaanse importheffingen op Chinese producten tot 145 procent stegen, kwam daar toch plots verlichting. Smartphones en andere hightechgoederen werden deels van de importheffingen vrijgesteld.

Deze versoepeling is exemplarisch voor de afhankelijkheidsrelatie tussen de twee grootmachten. De strategische afhankelijkheid van de VS ten opzichte van China is veel groter dan andersom. China heeft controle over meer dan 90 procent van de kritieke aardmetalen wereldwijd en is de op een na grootste houder van Amerikaanse staatsobligaties. Ook zijn de spullen die China uit de VS importeert relatief makkelijk vervangbaar.

De Chinese economie zal wel lijden onder het verlies van de Amerikaanse afzetmarkt. Om deze schade beperkt te houden, ging Xi op reis naar de buurlanden. Maar hoewel China goede zaken heeft gedaan, is de strijd in de regio verre van gestreden.

Alternatief voor Amerikaanse producten snel gevonden

In 2023 kwam minder dan 6 procent van de Chinese import uit de VS. Verreweg de meeste goederen die het land importeerde, waren industriële producten zoals ruwe aardolie en elektrische machines. De VS is voor China geen grote leverancier. Amerikaanse ruwe aardolie maakte in 2023 bijvoorbeeld nog geen 3 procent uit van China's totale aardolie-import.

Iets dergelijks geldt ook voor andere producten die China relatief veel uit Amerika haalt, waaronder sojabonen, voerproducten, cosmetica en medicijnen. Ook daarvoor heeft China alternatieve leveranciers, of heeft het die in de afgelopen weken gevonden in bijvoorbeeld Spanje, Vietnam en Cambodja.

Chinese tech-dominantie

De export is een ander verhaal. In 2023 ging ruim 12 procent van de totale Chinese export direct naar de VS. Nu de importheffingen van de VS deze producten aanzienlijk duurder maken, zal de Amerikaanse consument op zoek moeten naar alternatieve leveranciers. Maar die zijn er in veel gevallen niet of nauwelijks, zoals in het geval van smartphones.

Een deel van de productie is de afgelopen jaren wel verplaatst naar landen als India en Vietnam, maar nog steeds is zo'n 70 procent van de smartphones die in de VS worden verkocht in China gemaakt.

Handel via landen in de regio

China exporteert naar de VS ook grote hoeveelheden textiel, speelgoed, witgoed en huisraad. In deze handel is China op twee manieren sterk afhankelijk van de landen in de regio. Die dienen als verlengstuk van de Chinese exportindustrie en mogelijk als vervangende afzetmarkt voor de VS.

De afgelopen jaren hebben veel bedrijven die voorheen hun spullen lieten maken in China, al productie naar andere landen in Zuidoost-Azië verplaatst. Deels omdat de lonen daar laag zijn, maar ook omdat via die landen importheffingen omzeild konden worden. Vooral Vietnam is hierin een belangrijke partner voor China.

Volgens president Trumps adviseur Peter Navarro is dit een van de redenen waarom Vietnam een van de hoogste importheffingen voor de kiezen kreeg. En dus wil Vietnam, net als veel andere landen in de regio, van deze rol af, terwijl China juist gebaat is bij meer samenwerking.

China hoopt met de 112 nieuwe samenwerkingsovereenkomsten die het de afgelopen dagen met de drie landen getekend heeft zowel zijn onderhandelingspositie verstevigd te hebben als meer kanalen te hebben gevonden om de spullen die nu niet meer naar de VS kunnen aan de consumenten in de regio te slijten.

De man die in september vorig jaar zijn vrouw doodstak in Leimuiden, krijgt tbs met dwangverpleging. Volgens de rechter was de 33-jarige Frank H. tijdens de moord volledig ontoerekeningsvatbaar.

H. stak zijn 31-jarige vrouw op 2 september 2024 neer met een keukenmes in hun huis. Ze vluchtte zwaargewond naar buiten en vroeg aan de overkant van de straat om hulp. Ze overleed 's nachts in een ziekenhuis.

De man zelf raakte ook gewond, omdat hij zichzelf meermaals in de buik had gestoken. De drie jonge kinderen van het echtpaar waren niet thuis tijdens het voorval.

Psychose

H. had al langer last van psychoses en had daar ook medicijnen voor. Die nam hij rondom de moord op zijn vrouw niet in. Volgens de rechter deed hij dat bewust. Daardoor bleef H. stemmen horen in zijn hoofd.

Op basis van bevindingen van deskundigen komt de rechtbank tot de conclusie dat de man tijdens zijn daad volledig ontoerekeningsvatbaar was. Hij verkeerde onder invloed van waandenkbeelden en hallucinaties.

Maatschappij niet beschermd

Tegen de man was tbs met voorwaarden geëist, waarbij hij niet naar een gesloten tbs-kliniek zou hoeven te gaan. Dat was mede op advies van de psychiaters die H. hebben onderzocht.

De rechter gaat daar echter niet in mee. "Er bestaat het risico dat u weer ongecontroleerd psychotisch wordt. Het is onzeker en onvoorspelbaar hoe gewelddadig zo'n psychose kan zijn", citeert Omroep West haar. Om de maatschappij tegen H. te beschermen, is volgens de rechter een verblijf in een beveiligde tbs-kliniek noodzakelijk.

Wachtlijst

De advocaat van H. reageert teleurgesteld op de uitspraak. De kinderen hadden volgens haar gehoopt dat hij tbs met voorwaarden opgelegd had gekregen, zodat hij na zo'n anderhalf jaar in een kliniek ook weer thuis kon zijn en begeleid kon gaan werken.

"Met tbs met dwangverpleging kan dat zomaar een jaar of negen duren", aldus de advocaat. "En misschien nog wel belangrijker is dat hij nu eerst een tot twee jaar op een wachtlijst komt voordat hij met zichzelf aan de slag kan gaan."

Vrijwel alle scholen waren vandaag, Goede Vrijdag, dicht, maar bestuurders hadden toch een drukke dag: de onderwijswereld reageert onthutst op de aangekondigde bezuinigingen uit de voorjaarsnota.

De woede richt zich op het besluit om de Onderwijskansenregeling te schrappen. Die is bedoeld voor leerlingen die vanwege hun thuissituatie minder goed presteren. Hun ouders hebben bijvoorbeeld niet genoeg geld om schoolspullen te kopen. Denk ook aan ondersteuning voor leerlingen met ouders met een laag opleidingsniveau, of voor leerlingen met ouders die niet goed Nederlands spreken. Alles met het idee dat elke leerling een gelijke kans krijgt om zich te ontwikkelen.

Zo'n 900 scholen maken gebruik van de regeling, weet de VO-raad, de vereniging van scholen in het voortgezet onderwijs. Het schrappen ervan zou de staatskas in 2027 90 miljoen euro moeten opleveren en een jaar later 177 miljoen euro.

De praktijk:

Wat betekent dat in de praktijk? Jeroen Bos, directeur van het Maris College in Den Haag, vertelt wat het zijn school met zo'n 3000 leerlingen en zes vestigingen kost: "Het gaat voor ons om 1,5 miljoen euro. Dat staat voor zo'n 15 voltijdbanen, en dat is dan een voorzichtige schatting. Daar krijgen we enorm last van."

Hij benadrukt het belang van de regeling voor zijn leerlingen. "Het is een enorme aderlating voor kwetsbare leerlingen. We gebruiken het voor alles: van huiswerkklassen, extra bijlessen, tot laptops voor kinderen die dat vanuit huis niet kunnen betalen."

'Ongekend effect'

Iets verderop in de stad worstelt Bram van Welie, rector van het Haagse Edith Steincollege, met hetzelfde probleem: "Dit heeft een ongekend effect voor iedereen. Het zet kwetsbare leerlingen meteen weer op achterstand."

En het zet de boekhouding van de school ook zwaar onder druk, legt Van Welie uit. "Dit is structureel geld, we hebben hier onze hele organisatie op ingericht. De overheid laat hier zien zeer onbetrouwbaar te zijn. En ik straks ook als werkgever, want dit zou betekenen dat ik mensen moet ontslaan."

Geen overleg

Van overleg met de sector is geen sprake geweest, benadrukt Henk Hagoort, voorzitter van de VO-raad, de vereniging van scholen in het voortgezet onderwijs. "Ik schrok enorm vandaag. Het is echt onbegrijpelijk en immoreel. Deze bezuiniging treft leerlingen die het het slechtst hebben, de armste leerlingen uit de meest kwetsbare wijken. Tegen dit zuur weegt geen enkel zoet op."

Bij de Aob, de algemene onderwijsbond, komt stoom uit de telefoon. Voorzitter Thijs Roovers: "Het is voor ons een totale verrassing. Ik ben van de onderwijsvakbond, het zou gek zijn als ik voor bezuinigingen op onderwijs zou zijn. Maar wat je nu ziet: het is een soort omgedraaide Robin Hood: er wordt gestolen van de armen. Deze mensen hebben hier geen verstand van."

'Vertrouwen is weg'

Staatssecretaris Mariëlle Paul (VVD) begrijpt de woede uit de onderwijswereld, laat ze weten. "Ik ga heel snel met de diverse onderwijsorganisaties om tafel om te bekijken hoe we hiermee omgaan. Want het is belangrijk dat we samen keihard blijven werken aan goed onderwijs voor alle leerlingen."

Dat stemt Roovers bepaald niet gerust. Hij sluit acties de komende tijd niet uit. "Ik las dat we in gesprek moeten gaan, maar waar gaan we het over hebben? Er staat al zwart-op-wit hoe het gaat gebeuren. Ik heb er weinig fiducie in. Het vertrouwen is helemaal weggeslagen."

De Amerikaanse regering heeft zo'n 10.000 pagina's geheime documenten vrijgegeven die gaan over de moord op Robert F. Kennedy.

Kennedy werd in 1968 doodgeschoten toen hij naar de uitgang van het Ambassador Hotel in Los Angeles liep na een toespraak.

Voor de moord werd de Palestijns-Jordaanse immigrant Sirhan Sirhan gearresteerd. Hij werd aanvankelijk ter dood veroordeeld, maar dat werd later omgezet in een levenslange gevangenisstraf. Hij zit nog altijd vast.

Handgeschreven briefjes

De vandaag vrijgegeven documenten laten volgens inlichtingenchef Tulsi Gabbard "een langverwacht licht op de waarheid schijnen". Tussen de vrijgegeven documenten zitten onder meer foto's van handgeschreven briefjes van Sirhan.

Het vrijgeven van de documenten komt een maand na het vrijgeven van 1100 geheime documenten over de moord in 1963 op president John F. Kennedy, de broer van Robert.

Donald Trump tekende in januari een decreet waarin hij de opdracht gaf om alle geheime documenten rond de moord op de Kennedy-broers en Martin Luther King vrij te geven. King werd twee maanden voor Robert Kennedy vermoord.

Presidentskandidaat

Robert F. Kennedy, ook bekend als Bobby Kennedy, was minister van Justitie toen zijn broer John president was. In 1968, vijf jaar na de dood van zijn broer, stelde hij zich kandidaat voor het presidentschap. Bij de Democratische voorverkiezingen bleek hij populair: hij won onder meer de verkiezingen in Indiana en Nebraska en vierde zijn overwinning in Californië toen hij werd doodgeschoten. Uiteindelijk werd Republikein Nixon in dat jaar president.

De zoon van Robert F. Kennedy, Robert F. Kennedy jr., is minister van Volksgezondheid in de regering van Donald Trump. Hij zegt blij te zijn dat de documenten zijn vrijgegeven. "Het openbaren van de RFK-documenten is een noodzakelijke stap in het herstellen van vertrouwen in de Amerikaanse overheid."

Tijdens zijn eerste termijn wilde Trump ook al dat documenten over de moorden op de Kennedy's en King werden vrijgeven, samen met andere geheime documenten. Dat werd toen gedeeltelijk teruggedraaid omdat vooral de CIA bezwaar maakte.

Die wilde niet alles prijsgeven omdat in sommige documenten informatie staat over de werkwijze van spionnen waardoor volgens het agentschap de nationale veiligheid in gevaar zou kunnen komen.

Het komende paasweekend is er flink wat zon, en ligt de temperatuur tussen de 14 en 20 graden. Dat zijn best hoge temperaturen voor Pasen, maar het paasweer laat zich moeilijk van jaar tot jaar vergelijken. Dat komt doordat de paasdagen ieder jaar op een andere datum vallen. Precies in het voorjaar, waarin de temperaturen gemiddeld genomen sterk oplopen tussen maart en mei.

Ieder jaar wordt de datum van Pasen vastgesteld aan de hand van de zon en de maan. Om precies te zijn valt eerste paasdag altijd op de eerste zondag na de eerste volle maan van de lente.

Theoretisch is de vroegst mogelijke datum voor Pasen op 22 maart. In dat geval moet de lente zijn begonnen op 20 maart - wat dan ook nog een vrijdag moet zijn - en moet het een dag later volle maan zijn geweest. Dat gebeurde voor het laatst in het jaar 1818. Pas in 2285 valt Pasen weer op 22 maart.

De laatst mogelijke datum voor eerste paasdag is op 25 april. Dat was bijvoorbeeld in 1943 zo, en ook in 2038 valt Pasen weer zo laat. Dit jaar was de eerste volle maan van de lente op 13 april. De eerstvolgende zondag is dan 20 april, en daardoor hebben we ook dit jaar een relatief late Pasen.

Door al dat schuiven door het voorjaar kun je tijdens het rapen van paaseieren echt allerlei verschillende weersoorten treffen. Gemiddeld is het rond 20 maart in Nederland 11 graden. Eind april is de gemiddelde temperatuur al bijna 17 graden.

Grote verschillen

Dit jaar wordt het op zaterdag vrij zonnig en droog met 14 tot 18 graden. Op zondag wordt het nog warmer met 16 tot 20 graden. Op zondagavond en ook maandag zijn er af en toe flinke buien bij een graad of 17.

Maar Pasen kan dus ook een heel stuk kouder, zeker als het vroeg valt. In 1964 werd het met Pasen maximaal 3,9 graden (op 29 maart), en recenter was het op 31 maart 2013 met Pasen 4,3 graden.

Hitte en gesmolten paaseieren komen ook voor. Bijvoorbeeld in 2011: toen werd het op zondag 24 april 26 graden, en in 2019 werd het 24,1 graden. Tijdens de coronapaasdagen van april 2020 was het met 23 graden ook echt warm.

Warmer door klimaatverandering

Hoewel het paasweer behoorlijk uiteenloopt vanwege de schuivende data van de paasdagen, kun je wel stellen dat de maanden maart en april geleidelijk warmer worden. Daarmee neemt de kans op warme paasdagen toe, en die op echt koude paasdagen af. Dat komt doordat deze maanden in Nederland door klimaatverandering inmiddels ruim 2 graden warmer zijn dan een eeuw geleden.

Voor zover bekend is de onlangs aangehouden advocaat van Ridouan Taghi nooit alleen op bezoek geweest bij zijn cliënt in de Extra Beveiligde Inrichting in Vught. Dat zegt de deken van de Amsterdamse advocatenorde, die toezicht houdt op het werk van raadslieden.

Advocaat Vito Shukrula werd vorige week gearresteerd op verdenking van lidmaatschap van de criminele organisatie van zijn cliënt. Hij zou boodschappen hebben doorgegeven van Taghi aan mensen uit zijn netwerk.

Shukrula stond Taghi samen met twee andere strafrechtadvocaten bij in het Marengo-proces. Taghi is hoofdverdachte in de omvangrijke liquidatiezaak, die nu loopt in hoger beroep. In eerste aanleg kreeg hij levenslang.

Volgens de deken is het beleid om verdachten in de EBI altijd met z'n tweeën te bezoeken. "Dit beleid is door de deken ook opgelegd aan de advocaten in deze zaak. Afgaande op de aan ons verstrekte informatie is die regel ook door de advocaten nageleefd."

Het Openbaar Ministerie doet geen nadere mededelingen over de aanhouding van Shukrula en wil niet zeggen of hij alleen in de EBI is geweest. Het blijft dus onduidelijk hoe hij boodschappen zou hebben doorgegeven. Het OM zei eerder dat de advocaat is afgeluisterd, na een tip van de AIVD dat hij berichten doorgaf.

Voorarrest verlengd

De twee advocaten met wie hij samenwerkte hebben de verdediging deze week neergelegd. Zij waren vanmiddag niet bereikbaar voor een reactie.

Het voorarrest van Shukrula is intussen met twee maanden verlengd. De deken noemt zijn arrestatie een "schokkende gebeurtenis" en benadrukt dat het Marengoproces in alle opzichten uitzonderlijk is en niet tekenend voor de strafrechtadvocatuur in het algemeen. "Er moet voor worden gewaakt om uit een zeer specifiek geval en zeer specifieke omstandigheden algemene conclusies te trekken."

Inmiddels ligt er een verzoek om Shukrula te schorsen als advocaat. Dit is standaard als een advocaat in de cel belandt. Volgens de deken zijn de afgelopen tijd meerdere gesprekken gevoerd met Taghi's advocatenteam, maar over de inhoud kan de advocatenorde niets zeggen.

Zonder verdediging

De volgende zitting in het hoger beroep van Taghi is in juni. Het gerechtshof kijkt dan hoe het verder moet met de zaak, aangezien Taghi net als eerder in het proces zonder verdediging zit.

De deken zegt in gesprek te zijn met de rechtspraak en het Openbaar Ministerie over de ontstane situatie. "Vanwege de geheim­houding, de complexiteit van de zaak en veiligheidsaspecten is het niet mogelijk op dit moment meer informatie te geven."

De asielopvang wordt versoberd door asielzoekers zelf te laten koken en, als zij dat kunnen, zelf te laten betalen voor hun zorgkosten. Dat schrijft minister Faber van Asiel en Migratie in een brief aan de Tweede Kamer.

Waar het nodig en mogelijk is worden in de azc's "kookfaciliteiten" georganiseerd, schrijft Faber. Ze wil hiermee een beroep doen op de eigen verantwoordelijkheid van asielzoekers. Het moet uiteindelijk een kostenbesparing opleveren van 40 procent ten opzichte van de cateringkosten die nu worden betaald. Om welk bedrag het gaat, zegt Faber niet.

Ze ziet in de maatregel nog een ander voordeel. "Het zelf koken zorgt bovendien voor een zinvolle dagbesteding wat een overlastbeperkend effect kan hebben."

Eigen verantwoordelijkheid

Als een asielzoeker eigen inkomen of vermogen heeft, zullen zorgkosten niet meer (volledig) worden vergoed, "Hiermee wordt ook een beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van de asielzoeker."

Daarnaast wordt verplicht in de gesprekken met afgewezen asielzoekers opgenomen dat zij in principe geen recht meer hebben op opvang en financiële hulp. De mensen die worden afgewezen moeten daar na hun gesprek voor tekenen.

In de voorjaarsnota staat ook dat er 900 miljoen euro extra nodig is voor de opvang van asielzoekers. Dit zijn volgens Faber 'doorlopende kosten' die de overheid moet betalen zolang haar "strengste asielbeleid ooit" nog niet leidt tot minder asielzoekers.

Geen reactie

Het COA wil nog niet reageren. De organisatie die de opvang van asielzoekers regelt zegt meer tijd nodig te hebben om de brief van Faber te bestuderen. Ook Vluchtelingenwerk Nederland, dat zich inzet voor de belangen van vluchtelingen, wilde tegenover de NOS niet inhoudelijk reageren.

Een automobilist is vanmiddag in Rotterdam ingereden op een tramhalte. Daarbij werd een 40-jarige vrouw uit Rotterdam geraakt. Ze is met spoed naar het ziekenhuis gebracht.

Ook de bestuurder van de auto raakte gewond. Hij is eveneens naar het ziekenhuis gebracht, schrijft Rijnmond.

De auto stond op naam van een 74-jarige man uit Rotterdam, zegt een woordvoerder van de politie. Het is niet duidelijk of deze man de auto bestuurde of dat er iemand anders achter het stuur zat.

Geen opzet

Volgens een woordvoerder werd de bestuurder mogelijk onwel en kwam hij daardoor terecht op de trambaan aan de Laan op Zuid. De politie doet nog onderzoek, maar het lijkt er niet op dat er opzet in het spel was.

Het ongeval gebeurde rond 13.30 uur. De auto kwam tot stilstand tegen tramhalte Vuurplaat. De 40-jarige vrouw is met een traumahelikopter naar het ziekenhuis gebracht.

De Laan op Zuid werd tijdelijk afgesloten voor auto's en ook het tramverkeer kon er niet langs. Inmiddels is de weg weer vrijgegeven.

In Slovenië is voormalig premier Janez Jansa vrijgesproken in een corruptiezaak. Tegen hem was twee jaar cel geëist voor omkoping en machtsmisbruik. Ook twee medeverdachten zijn vrijgesproken.

De populist Jansa (66) was driemaal premier van het land en is nu leider van de grootste oppositiepartij, de rechtse Sloveense Democratische Partij (SDS). De oud-premier zag de rechtszaak als een poging om te voorkomen dat hij in 2026 opnieuw zou meedoen aan de verkiezingen.

Jansa werd buiten de rechtbank in de plaats Celje toegejuicht door honderden aanhangers. Ze zwaaiden met Sloveense vlaggen en droegen borden met teksten als "Je suis Janez Jansa". Ook beschuldigden ze de rechters van vooringenomenheid.

Tegen zijn aanhang zei Jansa dat "de strijd nog maar net is begonnen". Volgens hem zijn er nog honderden mensen onterecht in rechtszaken verwikkeld, onder wie "de helft van mijn collega's uit de vorige regering".

Appartement

De zaak waarvoor Jansa nu is vrijgesproken draait om transacties rond de verkoop van een stuk grond met een vervallen boerderij en een appartement in de hoofdstad Ljubljana. Volgens de rechtbank is er niet genoeg bewijs voor de beschuldigingen. Justitie heeft al laten weten in hoger beroep te gaan.

Jansa werd kort na zijn tweede ambtstermijn in de zomer van 2013 veroordeeld tot twee jaar cel voor omkoping. Een paar maanden eerder stapte hij op na een motie van wantrouwen en anticorruptie-protesten in het land. Die omkoopzaak ging over een deal met het Finse defensiebedrijf Patria in 2006.

Nederlandse kabinet

In 2020 werd Jansa voor de derde keer premier. Hij wekte in die tijd de woede van het Nederlandse kabinet door een bericht op Twitter. Daarin werden Nederlandse (oud-)Europarlementariërs "poppen van George Soros" genoemd. De Amerikaans-Hongaarse zakenman Soros verzet zich tegen nationalistische en autoritaire regeringen, en is het doelwit van antisemitische laster van rechtspopulisten.

De derde ambtstermijn van Jansa eindigde toen in 2022 een groene liberale partij bij de parlementsverkiezingen onverwacht als winnaar uit de bus kwam.

Een man uit Rosmalen heeft vorig jaar maandenlang onder een valse naam bij Rijkswaterstaat gewerkt. Dat blijkt uit onderzoek van Omroep Brabant. De 29-jarige Leroy S. zat het jaar daarvoor nog in de gevangenis omdat hij in het begin van de eerste coronagolf zonder diploma als verpleegkundige in een ziekenhuis werkte.

Hij bood zijn diensten in maart 2020 aan bij het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch. Hij verzorgde patiënten en diende hun medicijnen toe. Na twee weken werd hij ontslagen, omdat collega's zagen dat S. niet vakbekwaam was. Hij bleek alleen een EHBO-diploma te hebben.

In april 2023 werd S. hiervoor veroordeeld tot negen maanden gevangenisstraf. Daarnaast kreeg hij een beroepsverbod voor de zorg. De man had zijn straf al in voorarrest uitgezeten.

Tunneloperator

Nu blijkt dat S. ruim een jaar na deze veroordeling aan het werk is gegaan bij Rijkswaterstaat. Uit documenten in handen van de regionale omroep blijkt dat hij gedurende vijf maanden werkte als tunneloperator op een locatie van Rijkswaterstaat in Wolfheze, ten westen van Arnhem.

Een tunneloperator zorgt voor een veilige doorstroming van het verkeer. Vooral bij ongelukken of andere incidenten op de weg is dat belangrijk. In een vacature van Rijkswaterstaat is te lezen: "Je bent de bewaker van de veiligheid in en rondom tunnels. Bij ongelukken ben jij degene die direct de situatie beoordeelt en actie onderneemt."

S. stelde zich aan collega's voor als Quincy. In januari van dit jaar werd hij niet meer op het werk gezien. Een teamleider vertelde in een bericht aan collega's dat de samenwerking met Quincy gestopt was vanwege "persoonlijke omstandigheden".

Hij schreef dat er "veel gebeurd is rond Quincy", en dat hij niet alle vragen kon beantwoorden, maar dat het collega's vrij stond om zelf online te zoeken in het verleden van de 29-jarige man.

Ambtseed

Om aan de slag te gaan bij Rijkswaterstaat, is een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) vereist. Het is onduidelijk hoe dat in het geval van S. is gegaan. S. heeft bij de start van zijn contract ook een ambtseed afgelegd, waarin men onder meer verklaart de baan op een eerlijke manier te vervullen. Het overtreden van die eed kan strafrechtelijke gevolgen hebben.

Rijkswaterstaat heeft niet gereageerd op vragen. Vanwege privacy doet de overheidsdienst geen uitspraken over (oud-)medewerkers.

Ook S. is niet bereikbaar voor commentaar.

Bij alle ministeries is een datalek op overheidswebsites ontstaan waarbij persoonsgegevens, zoals namen van ambtenaren, of gebruikersnamen en enkele telefoonnummers zijn weggelekt. Het ministerie van Binnenlandse Zaken zegt de gevolgen niet te kunnen overzien omdat nieuws over het lek snel naar buiten kwam via de media.

Dat meldt staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Digitalisering Zsolt Szabó in een Kamerbrief.

Het ging mis bij het uploaden van documenten naar websites van de overheid. Documenten moeten dan worden gestript van persoonsgevoelige informatie. "Op dit moment wordt nader onderzoek gedaan naar de exacte omvang van het probleem door alle documenten te scannen die via open.overheid.nl, Rijksoverheid.nl en Overheid.nl zijn gepubliceerd", staat in de brief.

Uit eerste analyses blijkt dat bij ongeveer 23 procent van de gepubliceerde documenten het schrappen van persoonsgevoelige informatie is nagelaten, zegt Szabó. Hij zegt dat de komende weken nog verder onderzoek wordt gedaan.

Hij merkt daarbij op dat het probleem verder gaat dan de publicatieplatformen van de Rijksoverheid. "Alle ministeries hebben een voorlopige melding gedaan van dit datalek bij de Autoriteit Persoonsgegevens", zegt de staatssecretaris.

Het nieuws over het datalek kwam vorige week al naar buiten. Szabó zegt dat hij daarna op de hoogte is gebracht.

De staatssecretaris betreurt dat nieuws over het lek op straat lag. Hierdoor konden de getroffen medewerkers en de Kamer er niet eerst zelf over worden geïnformeerd. Het ministerie wilde eerst duidelijk hebben wat de omvang van het probleem was en beter begrijpen welke maatregelen nodig zijn om het probleem op te lossen.

Gevolgen niet te overzien

Ook wilde het zo snel mogelijk en zoveel mogelijk persoonsgegevens die gepubliceerd zijn afschermen. Daarnaast was de aanpak erop gericht om te voorkomen dat er gezocht zou worden naar bepaalde namen van medewerkers.

De staatssecretaris meldt dat er maatregelen zijn genomen die publicatie van ongewenste metadata bij nieuwe publicaties moeten voorkomen. Voor de documenten die al gepubliceerd zijn wordt gewerkt aan "een plan van aanpak". " Mogelijk moeten er hierdoor tijdelijk documenten van open.overheid.nl worden gehaald.

De getroffen maatregelen zijn doorgaans voldoende om de gevolgen van een datalek te beperken, klinkt het. Omdat het om een "actief lek" gaat dat al bekend werd door berichtgeving in de media, zegt de staatssecretaris dat de gevolgen nu niet goed te zijn overzien. "Ik wil daarom nogmaals benadrukken dat ik het zeer betreur dat deze informatie voortijdig naar buiten is gekomen" zegt Szabó.

Het was een van de verrassende maatregelen die eergisteren naar buiten kwamen: de huren van sociale huurwoningen mogen per 1 juli dit jaar en 1 juli volgend jaar niet omhoog.

Gisteren zei woonminister Mona Keijzer dat ze woningcorporaties compenseert voor die huurbevriezing. En vandaag werd duidelijk om welke bedragen het gaat.

In totaal krijgen corporaties de komende drie jaar 1,1 miljard euro compensatie (270 miljoen in 2026 en 405 miljoen in zowel 2027 als 2028).

'Druppel op gloeiende plaat'

Dat is volgens de corporaties veel te weinig, omdat ze in diezelfde drie jaar ruim 3 miljard euro mislopen doordat ze de huur niet mogen verhogen. Het compensatiegeld is een druppel op de gloeiende plaat, vindt Aedes, de vereniging van woningcorporaties.

"De huurbevriezingen zetten huurders in de kou", zegt Aedes-voorzitter Liesbeth Spies. De sociale verhuurders verwachten dat ze tienduizenden geplande nieuwbouwwoningen niet kunnen bouwen, doordat ze geld mislopen.

Minder isoleren en renoveren

Ook kunnen ze minder woningen isoleren of een elektrische warmtepomp geven in plaats van een cv-ketel op gas. "Het is een schoffering voor huurders die geen lagere energierekening krijgen en voor iedereen die wacht op een betaalbare sociale huurwoning", aldus Spies.

Voor dit jaar had het kabinet eerder nog besloten dat woningcorporaties de huren met gemiddeld 4,5 procent mochten verhogen. Op basis daarvan spraken de corporaties en minister Keijzer af dat de bouw van sociale huurwoningen omhoog gaat: van een kleine 18.000 in 2023 naar 30.000 per jaar. Maar dat wordt nu onhaalbaar, zeggen de corporaties.

Huurders ook boos

De belangenbehartiger van huurders, de Woonbond, was eergisteren nog blij met de huurbevriezing. Vandaag is de bond boos. Want ook de Woonbond vindt dat de corporaties te weinig compensatie krijgen voor het verlies aan huurinkomsten.

"Het is echt een schijntje", zegt Woonbond-directeur Zeno Winkels. "Alle goede voornemens staan nu op losse schroeven. Dit kabinet verkleint de sociale huursector." Hij bedoelt dat er nu veel minder gebouwd gaat worden.

Huurtoeslag wordt 'boodschappenbonus'

De sociale huren mogen dus twee jaar lang niet omhoog. Tegelijk gaan de inkomens van huurders wel omhoog, doordat lonen en uitkeringen ieder jaar stijgen. En daardoor hoeft het kabinet voortaan ieder jaar naar verwachting 500 miljoen minder huurtoeslag uit te keren.

De eerste twee jaar van die besparing van jaarlijks 500 miljoen euro zet de coalitie in als een 'boodschappenbonus'. Die bonus is in feite een eenmalige verhoging van de huurtoeslag in 2026, die de overheid in totaal 1 miljard kost. Alleen mensen die huurtoeslag ontvangen krijgen dus die 'boodschappenbonus'.

En vanaf 2027 gaat de huurtoeslag dus weer omlaag. Terwijl de overheid nog steeds jaarlijks rond de 500 miljoen euro minder kwijt is aan huurders.

Vier maanden na de val van de Syrische dictator Assad, wordt volop gezocht naar bewijs voor de wreedheden die onder zijn regime zijn begaan. Nog altijd worden tienduizenden Syriërs vermist. Lokale en internationale organisaties zijn bewijsmateriaal aan het verzamelen van oorlogsmisdaden en misdrijven tegen de menselijkheid.

"Miljoenen Syriërs willen de waarheid weten. Ze willen gerechtigheid en verantwoording", zegt de Syrische campagnevoerder Wafa Mustafa. Haar vader werd opgepakt en is nooit meer teruggevonden.

"Ik weet dat ik zelf niet in staat zal zijn om te herstellen en bij te dragen aan de wederopbouw van het nieuwe Syrië, zolang ik niet weet wat er met mijn vader is gebeurd. Onze ouders, vrienden, buren, gemeenschap zijn simpelweg uit ons leven gerukt zonder reden."

Door de val van het Assad-regime is bewijs toegankelijker geworden. Begin december zag de wereld hoe documenten, foto's en ander bewijs door gevangenissen en overheidsinstanties dwarrelden. Inmiddels worden die documenten verzameld.

Massagraven

"Voor de nieuwe regering is dit een enorme uitdaging", zegt Mustafa. "Wat we nu eisen is transparante en duidelijke communicatie over wat ze precies aan het doen zijn. Mensen hebben zich jaren heel eenzaam gevoeld in hun zoektocht naar antwoorden en dat moet vanaf nu anders."

In februari sprak ze erover met de nieuwe Syrische president. Ze dringt er constant op aan bewijsmateriaal als massagraven, documenten en zelfs muren van gevangenissen goed te beschermen. "Waar je ook loopt hier in Damascus, mogelijk loop je over een massagraf. In een van die graven zou het lichaam van mijn vader kunnen liggen."

Correspondent Daisy Mohr en cameravrouw Edmée van Rijn zagen botten liggen in een buitenwijk van Damascus. Volgens de inwoners zijn er ook massagraven.

Dat het bewijs van Syrische oorlogsmisdrijven toegankelijker is geworden, is ook voor Nederland van belang. Het Openbaar Ministerie doet namelijk onderzoek naar oorlogsmisdadigers die zich hier schuil houden.

Met het vertrek van Assad is er veel veranderd, vertelt officier van justitie Mirjam Blom, specialist op het gebied van internationale misdrijven. "We merken dat er opeens deuren open gaan. Getuigen die eerst niet durfden te verklaren uit angst voor represailles tegen familieleden in Syrië, durven na de val van het regime wel naar voren te stappen."

Druten

Dit blijkt bijvoorbeeld in de zaak tegen het hoofd van een verhoorafdeling van Assad, die in 2023 werd opgepakt in het Gelderse Druten. De man verbleef in Nederland als asielzoeker en wordt verdacht van foltering, marteling en seksueel misbruik in een Syrische gevangenis.

"Mensen die eerst anoniem wilden blijven, durven opeens op naam te verklaren", vertelt Blom. "Dat maakt de zaak sterker. Ook krijgen we nu bewijsdocumenten toegestuurd uit Syrië."

Voor het aanleveren van bewijs blijft het OM voorlopig wel afhankelijk van activisten en organisaties in Syrië. "Er is nog geen rechtshulp met Syrië. We kunnen daar zelf nog geen plaats delict bezoeken, archieven bekijken of getuigen horen. Het is belangrijk dat er in Syrië een goed gecoördineerd systeem op gang komt, waardoor bewijs niet vernietigd wordt."

Ultieme doel

Dat vindt ook de Syrische campagnevoerder Wafa Mustafa. Ze pleit voor zoveel mogelijk internationale hulp bij de zoektocht naar gerechtigheid. "Veel oorlogsmisdadigers zijn Syrië ontvlucht na de val van het regime", zegt ze. "Ik denk dat internationale strafzaken niet alleen het vertrouwen van veel Syriërs zullen herstellen, maar ook de weg zullen vrijmaken voor gerechtigheid in Syrië zelf. En dat is mijn ultieme doel."

Ook internationale experts buigen zich over dit vraagstuk. "Mensen willen nu zo snel mogelijk gerechtigheid en dat snap ik. Maar het zal tijd kosten om dit goed te doen," zegt Zahra Albarazi, een Brits-Syrische mensenrechtenadvocaat die zich al jaren met Syrië bezighoudt en zich nu in Damascus heeft gevestigd.

"Er zijn verschillende opties. We kunnen hier mensen voor de rechter brengen of voor internationale rechtbanken. Die beslissing is nog niet genomen omdat er moet worden nagedacht over de financiering en wat het Syrische volk zelf wil."

Een nieuwe uitspraak van de rechtbank kan Friese boeren die buiten hun schuld zonder geldige natuurvergunning werken in grote problemen brengen. Omdat de overheid heeft beloofd ze aan een vergunning te helpen, laat de provincie Friesland hen doorwerken. Dat argument veegt de rechtbank van tafel.

Het is voor het eerst dat boeren in de rechtbank de gevolgen merken van het aflopen van het 'legalisatieprogramma' voor gedupeerde boeren van het vorige kabinet. Toen dat op 1 maart afliep, bleek dit maar bij enkele ondernemers gelukt. Minister Wiersma wil dat programma voor 'PAS-melders' verlengen, maar de Raad van State is daar kritisch over.

Mobilisation for the Environment (MOB) en Vereniging Leefmilieu vroegen de provincie om in te grijpen bij de illegaal werkende veehouderijen. Dat houdt in: de overtreding laten stoppen door bijvoorbeeld verplicht een deel van het vee af te voeren.

De milieuorganisaties vinden dat de politiek te weinig doet om door stikstof overbelaste natuur te redden en richten daarom hun pijlen op illegale bedrijven. De provincie weigerde in te grijpen bij de boeren, waarop de milieuorganisaties naar de rechter stapten.

Saillant detail: minister Wierma was lid van het Friese provinciebestuur dat de handhavingsverzoeken afwees. Nu is ze verantwoordelijk voor het oplossen van het stikstofprobleem.

Dat de overheid de boeren een vergunning in het vooruitzicht stelde, was afgelopen jaren reden voor rechters zich coulant voor hen op te stellen als milieuorganisaties vroegen om daartegen op te treden. Het kabinet had immers beloofd het probleem voor 1 maart dit jaar op te lossen.

Ander geluid van de rechter

Nu die datum voorbij is, neemt de Groningse rechtbank een ander besluit. De rechter veegt de argumenten van tafel die het provinciebestuur gebruikt om niet op te treden tegen de illegaal werkende boeren. Reden: de overheid kan niet hard maken dat er een geldige vergunning aankomt.

De provincies en het ministerie vinden ingrijpen onredelijk voor individuele boeren. Daarover zegt de rechtbank dat het gaat om een 'redelijk evenwicht' tussen het belang van de individuele PAS-melder en het algemeen belang. Er is ruimte om tijdelijk niet te handhaven, maar onder strikte voorwaarden. Zo kan de provincie bijvoorbeeld maatregelen nemen die de stikstofuitstoot van de boerderijen compenseren.

Als aan die voorwaarden niet wordt voldaan, moet de overheid handhaven. Het gaat dan om het deel van de stikstofuitstoot waarvoor boeren geen vergunning hebben. Om die overtreding te laten stoppen zouden boeren bijvoorbeeld verplicht een deel van hun vee moeten afvoeren.

Wens van Wiersma

Zo ver mag het wat minister Wiersma betreft niet komen. Ze kondigde in november aan dat ze het legalisatieprogramma voor PAS-melders met drie jaar wil verlengen. In die extra jaren wil de minister het probleem oplossen, maar ze droeg daarvoor weinig concrete maatregelen aan, volgens de Raad van State, die gehakt maakte van het plan van Wiersma.

Mobilisation for the Environment kondigde eerder al een nieuwe reeks verzoeken aan om provincies te laten ingrijpen bij illegaal werkende boeren. Dat staat nu even op pauze, omdat de milieuorganisatie eerst wil afwachten waar de ministeriële commissie mee komt om het stikstofprobleem op te lossen.

Het provinciebestuur moet nu terug moet naar de tekentafel. Het zal met andere argumenten moeten komen om niet in te grijpen bij de veehouders. Daarvoor moet er minder stikstof in de natuur terechtkomen. De milieuorganisaties hebben al laten weten met Friesland in gesprek te willen over de PAS-melders. "Maar dan alleen als onderdeel van een totaaloplossing van het stikstofprobleem", zegt Johan Vollenbroek van MOB.

De provincie kan nog in beroep gaan bij de Raad van State. Of het provinciebestuur dat gaat doen is niet bekend.

Minister van Financiën Heinen (VVD) geeft toe dat de gevolgen voor huishoudens van de vandaag gepresenteerde voorjaarsnota nog niet in kaart zijn gebracht. "Ik laat het nog allemaal doorrekenen door het CPB (Centraal Planbureau, red.), daar moeten we nog even twee weken op wachten."

De maatregelen uit de voorjaarsnota kunnen voor verschillende huishoudens verschillende gevolgen hebben: tegenover 'plussen' staan ook 'minnen'.

Heinen: "We hebben nu geen discussie gevoerd over de koopkracht, dat doen we in augustus. Er is vooral gezocht naar een akkoord."

De inkomstenbelasting blijft hoger dan gepland en mensen gaan eerder vermogensbelasting betalen over hun spaargeld. Daar staat bijvoorbeeld tegenover dat de energierekening goedkoper wordt en de btw-verhoging op sport, cultuur en boeken niet doorgaat.

Hoe dat voor mensen uitpakt, en of zij uiteindelijk meer of minder overhouden is nog niet duidelijk. Al is het doel van de vier partijen wel geweest dat de meeste inkomensgroepen profiteren.

Financiële bijstelling

Na weken onderhandelen bereikten PVV, VVD, NSC en BBB een akkoord over de voorjaarsnota. Dat is een financiële bijstelling van de Rijksbegroting die op Prinsjesdag werd gepresenteerd. De partijen moesten hier opnieuw over praten omdat bepaalde uitgaven mee- of tegenvallen.

Zo ging er extra geld naar de oorlog in Oekraïne en moest het kabinet iets met de hoge energierekening en de duurdere boodschappen.

De keuzes in de voorjaarsnota zijn "uit politiek overleg gekomen", licht Heinen toe. "Later in het jaar zullen we de inkomensdiscussie voeren." Ook de keuze om nu niet de Lelylijn maar wel de Nedersaksenlijn aan te leggen (twee geplande spoorlijnen in Noord-Nederland), noemt Heinen een politieke keuze.

"Er moeten keuzes gemaakt worden", zegt Heinen. "In de politiek willen we altijd alles tegelijk, maar dat kan niet. Ik snap elke wens, maar we moeten er een nette financiële dekking voor hebben."

Europese begrotingsregels

Voor Heinen is belangrijk dat de overheidsfinanciën niet uit de hand lopen en blijven voldoen aan de Europese begrotingsregels. "We zeggen niet 'laat de schuld maar oplopen', want dat betekent op termijn belastingverhogingen."

Heinen voorziet wel dat de investering in defensie nog omhoog moet, daar heeft het kabinet nog iets achter de hand. Nederland organiseert in juni de grote NAVO-top. Daar zal het kabinet nog een extra investering bekend willen maken.

Over de kritiek dat het kabinet de stikstofcrisis en de aanpak van het klimaatprobleem vooruitschuift zegt Heinen dat dat zeker niet wordt vergeten. "Er is veel negativiteit. Ik snap het ongeduld maar ik ben nu blij dat dit ook weer is gelukt."

Het aantal meldingen van rattenoverlast in Amsterdam is vorig jaar weer toegenomen. In 2024 ontving de gemeente 6800 meldingen, 600 meer dan het jaar daarvoor, meldt wethouder publieke gezondheid en preventie Alexander Scholtes in een brief aan de gemeenteraad.

2021 geldt als het recordjaar; toen werd ruim 7000 keer overlast door ratten gemeld. Dat had te maken met de coronaperiode, toen mensen veel thuisbleven en er meer huishoudelijk afval in de openbare ruimte terechtkwam, zegt de gemeente.

Rattenpopulaties floreren

De ratten in Amsterdam hebben toegang tot huizen met bouwkundige problemen, zoals een kapot riool of gaten in kruipruimten. De dieren worden aangetrokken door voedsel, zoals etensresten op straat bij afvalbakken of voer voor duiven of eenden. Deze factoren kunnen de overlast vergroten, stelt de gemeente.

Maar, zegt een woordvoerder van de GGD, "de rat hoort nu eenmaal in de stad." Omdat de gemeente inzet op vergroening, komt er meer natuur, inclusief de rat. Ook groeit de stad, waardoor er meer containers met etensresten zijn, "Rattenpopulaties floreren hierbij", stelt de gemeente.

Voorkomen beter dan vergiftigen

Om overlast van het ongedierte te voorkomen, besteedt de gemeente vanaf dit jaar jaarlijks een kwart miljoen euro extra aan preventie. Dat is een verdubbeling. De gemeente waarschuwt dat het doden van de dieren niet bijdraagt aan het verminderen van overlast. "Als de oorzaken van rattenoverlast niet worden weggenomen, keren ratten altijd terug en blijft overlast terugkomen."

Daarom gaat de gemeente bestaande maatregelen verstevigen. Zo gaat ze inwoners en horecaondernemers beter informeren over hoe ze afval het beste kunnen opruimen en komen er meer afvalbakken. Ook geeft de gemeente woningcorporaties en bewoners advies over kieren en gaten in huizen, en hoe deze gedicht kunnen worden.

Wethouder Scholtes besluit zijn raadsbrief met het temperen van verwachtingen. Hij stelt dat de gemeente "streeft naar een duurzame vermindering van het aantal meldingen van overlast", maar zegt ook dat "de aantallen ratten niet van vandaag op morgen kleiner zullen worden".

Nu de voorjaarsnota openbaar is gemaakt door het kabinet reageren verschillende sectoren op de plannen. Uit het onderwijs komen veel negatieve reacties. Herinneringscentrum Kamp Westerbork, dat miljoenen extra krijgt, is blij.

Vanuit het onderwijs klinkt felle kritiek op het schrappen van de Onderwijskansenregeling, voor leerlingen in het voortgezet onderwijs met een achterstandspositie.

Henk Hagoort, voorzitter van de VO-raad, reageert verbolgen. "Het is onverteerbaar dat deze jongeren de dupe worden van nog meer bezuinigingen op het onderwijs. Voor het kabinet zijn korte termijnzaken kennelijk belangrijker dan het vooruithelpen van de toekomstige generaties", stelt hij.

Het schrappen van de onderwijskansenregeling zou in 2027 90 miljoen euro moeten opleveren en vanaf 2028 177 miljoen euro.

'Donder op met je begrip'

Voorzitter Thijs Roovers van de Algemene Onderwijsbond noemt het schrappen van de regeling wanbeleid. "Ik ben echt woedend. Het voelt als een omgekeerde Robin Hood: stelen bij de armen om te geven aan de rijken."

Hij had gehoopt dat minister Bruins van Onderwijs en staatssecretaris Paul de rechten van kinderen zouden beschermen.

Paul zegt dat ze de onvrede begrijpt. Samen met minister Bruins wil ze met de sector in gesprek om de lasten te verdelen. "Donder op met je begrip", zei Roovers over de reactie van Paul. Hij verwacht geen prettig gesprek tussen beide partijen en sluit acties niet uit.

Begrip vanuit kinderopvangsector

Het kabinet bespaart 2,9 miljard euro door het plan om de kinderopvang (bijna) gratis te maken nog eens twee jaar uit te stellen, tot 2029.

Gjalt Jellesma, voorzitter van belangenvereniging van ouders in de kinderopvang Boink, is niet verrast. Volgens hem is de sector er nog niet klaar voor. Ook de plannen voor de uitvoering zijn niet klaar en er moet nog gekeken worden of gratis kinderopvang juridisch haalbaar is. Daarnaast kampt de sector met een enorm personeelstekort.

Jellesma vindt het uitstel wel jammer. "Ouders hebben die belofte gehad en trekken nu weer aan het kortste eind. Kinderopvang is veel belangrijker dan de gemiddelde Nederlander denkt. In omringende landen wordt het gezien als een belangrijk onderdeel van het onderwijs."

Geld naar jeugdzorg

De bijna 3 miljard euro extra voor de gemeenten, is voor het grootste deel bestemd voor de jeugdzorg. De branchevereniging is blij met het extra geld, maar Leon Noorlander, directeur van Jeugdzorg Nederland, denkt wel dat de financiële problematiek hiermee wordt doorgeschoven.

"Hoewel inmiddels 1 op 7 kinderen gebruik maakt van jeugdzorg, is het onbegrijpelijk dat het kabinet nog steeds niet breed investeert in de toekomst van kwetsbare kinderen en gezinnen. Het kabinet neemt veel van de inhoudelijke adviezen niet over."

Bedrijfsleven mist 'oplossing grote problemen'

Werkgeversorganisaties zeggen dat het kabinet "grote haast moet maken" met het stikstofdossier, waar in de voorjaarsnota geen afspraken over zijn gemaakt. "We verwachten dat het kabinet hier snel knopen over doorhakt. En met een juridisch houdbaar pakket komt zodat vergunningen voor onder andere woningbouw weer los komen", aldus VNO-NCW en MKB-Nederland.

De organisaties vinden dat er verstandige maatregelen in de voorjaarsnota staan, maar er te weinig wordt gedaan aan de druk op de Nederlandse industrie. "De industrie staat zwaar onder druk door een ongelijk speelveld met onze buurlanden, onder andere op het gebied van de energieprijs."

FME, de brancheorganisatie voor de technologische industrie, mist structurele maatregelen om bedrijven sneller aan een aansluiting op het elektriciteitsnet te helpen en de energiekosten te beperken.

VNO-NCW en MKB-Nederland zijn kritisch over het feit dat 600 miljoen euro voor een verlaging van de energiebelasting voor huishoudens uit het klimaatfonds komt. Dat geld is namelijk bedoeld voor de verduurzaming van bedrijven.

Bezuiniging op openbaar vervoer blijft staan

De OV-bedrijven zijn teleurgesteld dat de bezuiniging op het openbaar vervoer van 300 miljoen euro niet wordt teruggedraaid. "De gevolgen zijn onvermijdelijk: minder bussen, treinen en trams, hogere ticketprijzen en een verslechtering van de bereikbaarheid in zowel stedelijke gebieden als de regio."

Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland zijn blij met de aandacht van het kabinet voor infrastructuur in Noord-Nederland. "Zorgelijk is dat de oplossing voor de Nedersaksenlijn gevolgen heeft voor de andere regio's", luidt hun kanttekening.

Miljoenen naar N50 komen er toch niet

Woensdag vertelde BBB-leider Van der Plas trots dat 365 miljoen euro wordt geïnvesteerd in de N50 bij Kampen, maar in de voorjaarsnota is daar niets over te vinden.

Van der Plas blijkt zich te hebben vergist. "Helaas is de N50 op het laatste moment van tafel gehaald. Daar heb ik een fout mee gemaakt", zegt Van der Plas vandaag.

Tegen RTV Oost zegt burgemeester De Rouwe van Kampen dat hij sprakeloos was toen hij het hoorde. Toch neemt hij Van der Plas niets kwalijk. "Ze lobbyen al jaren en dat doen ze ook heel goed." Van der Plas zegt dat ze blijft strijden voor extra geld voor de N50.

Geld voor Kamp Westerbork

Herinneringscentrum Kamp Westerbork heeft verheugd gereageerd op de 15 miljoen euro die het kabinet beschikbaar stelt voor de verbouw en de renovatie van het complex. "Het kabinet geeft erkenning voor onze rol om de herinnering aan de Holocaust en de gelaagde geschiedenis van deze plek door te geven aan de volgende generaties", zegt het herinneringscentrum tegen RTV Drenthe.

Het herinneringscentrum heeft grote verbouwplannen. Het museum wordt vernieuwd en ook op het kampterrein staan werkzaamheden gepland.