NOS Nieuws - Algemeen

De Palestijnse activist Awdah Hathaleen is door een kolonist doodgeschoten op de bezette Westelijke Jordaanoever. Hathaleen werkte mee aan de veelgeprezen documentaire No Other Land, over de Israëlische bezetting en het geweld van kolonisten tegen Palestijnen, die vorig jaar werd bekroond met een Oscar.

De aanval vond eerder deze week plaats in het dorpje Umm al-Khair door een groepje Joodse kolonisten. Zij kwamen het dorp binnen met een bulldozer, die wordt gebruikt om huizen, landbouwgrond en andere bezittingen te vernielen. Op beeld is vastgelegd hoe Palestijnen hen proberen tegen te houden, waarop een van de kolonisten om zich heen begint te schieten.

De 31-jarige Hathaleen was als leraar en activist een bekend gezicht. De makers van de film No Other Land, de Palestijnse Basel Adra en de Israëlische Yuval Abraham, reageerden vol ongeloof op zijn dood. "Mijn lieve vriend Awdah is afgeslacht", schrijft Adra. "Dit is hoe Israël ons uitwist, één voor één." Abraham noemt hem een "bijzondere activist" die hen hielp met filmen in Masafer Yatta.

In die omgeving, vlak bij de Palestijnse stad Hebron, verzette Hathaleen zich tegen kolonistengeweld en de bezetting. Het leger heeft het gebied als militaire zone aangewezen en kolonisten doen pogingen om de inwoners te verdrijven. "Hij wilde dat zijn kinderen in een betere wereld zouden leven dan hij. Zonder bezetting, onderdrukking en zonder geweld", zegt de Israëlische journalist Oren Ziv tegen Nieuwsuur.

Bekende kolonist

De Israëlische kolonist die het wapen afvuurde is berucht in de omgeving. Yinon Levi woont in een illegale 'outpost' en staat bekend om het terroriseren van de inwoners. Levi is door Canada en het VK op een sanctielijst gezet vanwege zijn geweld tegen Palestijnen. Eerder kreeg hij ook door de VS sancties opgelegd, maar die werden door president Trump opgeheven.

Na de dodelijke aanval is Levi opgepakt door de politie, maar het onderzoek mag hij van de rechter thuis afwachten in huisarrest. Volgens de advocaat van Levi handelde hij uit zelfverdediging omdat er stenen werden gegooid, wat ook op de beelden is te zien. Een ultrarechtse parlementariër was vandaag bij de zitting om zijn steun te betuigen en noemde hem een nationale held.

Hoewel de dodelijke aanval op camera is vastgelegd, is het zeer de vraag of Levi ook daadwerkelijk een straf zal moeten uitzitten. Israëliërs die geweld gebruiken tegen Palestijnen worden bijna nooit veroordeeld. Wel zijn er vier Palestijnen opgepakt voor het gooien van stenen naar de kolonisten.

Toename van geweld

Wereldwijd kwam er veel lof op de documentaire No Other Land en de moed van de makers en activisten. Dankzij de film was er veel aandacht voor het geweld, maar het helpt Palestijnen niet om veiliger te zijn voor de terreur van kolonisten. Zij kunnen ongestoord hun gang gaan omdat het leger hen geen strobreed in de weg legt.

Op de Westoever wordt de Israëlische bezetting steeds verder uitgebreid met onder meer de verwoesting van wijken en nog meer checkpoints. Ook verklaart de regering steeds meer land tot staatseigendom. Sinds oktober 2023 zijn er meer dan duizend Palestijnen gedood, met name door het leger, maar ook door kolonisten.

In de afgelopen tijd zijn zeker tachtig Palestijnse gemeenschappen van hun land verjaagd. De gewapende kolonisten nemen dorpen, landbouwgrond en wegen in om er plaats te maken voor Joodse gemeenschappen. "Ze weten met kleine groepjes grote stukken land in te nemen", vertelt Hagit Ofran van Peace Now, een Israëlische organisatie die nederzettingen documenteert.

Kolonisten hadden eind vorig jaar zo'n veertien procent van de Westoever in handen, blijkt uit cijfers van de organisatie. Inmiddels zal dat nog meer zijn, schat Ofran in, want ze ziet een "dramatische toename" van kolonistengeweld. "Ze stelen bezittingen, steken huizen in brand, maar er is niemand die wat tegen ze doet. Sterker nog, ze worden gesteund en aangemoedigd door de regering."

Na de dood van Hathaleen is in het dorp Umm al-Khair een herdenkingsplek opgericht om de activist te herdenken, maar die plek werd door het leger ontruimd. "Vanmiddag kwamen de kolonisten terug in het dorp met hun bulldozer", vertelt Ofran. "Maar dit keer werden ze begeleid door het leger."

Het asielzoekerscentrum in Oosterbeek gaat dicht. Het gebouw wordt gesloopt en er komen woningen voor in de plaats. Hoewel bij de aankondiging van het azc drie jaar geleden wat onrust ontstond in het Gelderse dorp, is een groot deel van de omwonenden nu positief, blijkt uit onderzoek van de gemeente Renkum.

De locatie in Oosterbeek bood de afgelopen drie jaar plek aan honderd mensen. Alleenstaanden, gezinnen en statushouders konden er terecht. Zij verhuizen binnenkort naar verschillende centra elders in het land.

"Jammer", zegt een buurman tegen Omroep Gelderland. "Het zijn vriendelijke mensen die hun best deden om te integreren." Een andere bewoner wist toen aangekondigd werd dat er asielzoekers kwamen wonen niet wat hij moest verwachten. "Ik heb een paar kleine incidenten meegemaakt, maar het viel uiteindelijk erg mee", zegt hij. "Van mij mogen ze blijven."

Verbinding

Volgens wethouder Eveline Vink zit de succesformule in de verbinding tussen de oude en nieuwe bewoners. "Samen fietsen, knutselen of voetballen", zegt ze. "Dan is het geen centrum meer vol mensen die je niet kent, maar zijn het gewoon je buren."

Regelmatig organiseerden vrijwilligers van de organisatie 'SAMEN in Oosterbeek' gezamenlijke activiteiten, zoals taalles. "Je hoort zoveel berichten van protesten tegen azc's", zegt vrijwilliger Jaap van Duuren. "Dan zou ik zeggen: kijk eens naar het Oosterbeekse, naar de gemeente Renkum, zo kan het ook."

Mooie tijd

Ook veel asielzoekers kijken terug op een prettige tijd in Oosterbeek. "Veel mensen hebben ons hier geholpen", zegt Mozhgan. Ze vluchtte anderhalf jaar geleden uit Iran samen met haar man en zoon. "We hebben veel vrienden gevonden in Oosterbeek. We hebben hier een mooie tijd gehad."

Ook Gema die vanuit Nicaragua in Oosterbeek terechtkwam gaat het missen. "Het is moeilijk om te wennen aan een nieuw land. En hier lukte dat voor mij."

Overlast

Een buurvrouw vertelt nog dat ze altijd een praatje maakte met de nieuwkomers als ze hen tegenkwam in de stad. "Als je ze leert kennen, worden migranten een persoon", zegt ze.

Een andere buurtbewoonster is juist opgelucht dat het azc wordt ingewisseld voor permanente woningen. Zij had wel eens overlast ervaren. "Ik zou niet willen dat ze ergens in de buurt terugkomen."

De gemeente Renkum is op zoek naar een vaste locatie voor een nieuw asielzoekerscentrum.

Dieselvoertuigen van Stellantis bevatten zogenoemde 'sjoemelsoftware'. Dit oordeelde de rechtbank vandaag in een tussenvonnis. Het gaat om auto's van de merken Opel, Peugeot, Citroën en DS, die allemaal onder moederbedrijf Stellantis vallen, die vanaf 2009 op de Nederlandse markt zijn gekomen. De aanleiding voor deze rechtszaak is een massaclaim gestart door drie stichtingen.

Auto's met dit soort 'sjoemelsoftware' stoten minder stikstof uit onder bepaalde omstandigheden, zoals bij de test waarbij wordt gekeken of auto's de Nederlandse markt op mogen. Zo'n test gebeurt bijvoorbeeld altijd met vaste temperaturen, en daarop is zo'n auto dan afgesteld. Bij normaal rijgedrag stoot de auto dan vaak meer stikstof uit dan is toegestaan.

De 'sjoemelsoftware' zit in het emissiecontrolesysteem van dieselauto's. De rechtbank oordeelt dat dit systeem bij bepaalde omstandigheden inderdaad minder goed of helemaal niet werkt. Bij Opel bleek bijvoorbeeld dat de auto's minder uitstoten bij bepaalde temperaturen, en bij de andere merken werd niet genoeg AdBlue gebruikt, een vloeistof die de stikstofuitstoot vermindert. "Daarmee is sprake van verboden manipulatie-instrumenten."

Stellantis zelf vindt de uitspraak van de rechter onjuist en is ervan overtuigd dat de voertuigen voldoen aan alle regels. "Stellantis bestudeert momenteel het tussenvonnis zorgvuldig en overweegt passende vervolgstappen om haar belangen te verdedigen."

Volkswagen

De fraude met 'sjoemeldiesels' kwam tien jaar geleden ook al uitvoerig in het nieuws tijdens 'dieselgate'. Toen bleek dat Volkswagen met software de uitstootwaarden kon manipuleren. De software kon herkennen of een auto werd getest en op dat moment de uitstoot beperken, waardoor de auto's schoner leken dan ze waren. Miljoenen auto's werden toen teruggeroepen en Volkswagen heeft sindsdien miljarden moeten betalen aan schadevergoedingen, boetes en hersteloperaties.

In de nasleep hiervan werden andere autofabrikanten ook verdacht van 'sjoemeldiesels', waaronder Stellantis, Renault en BMW.

Dit jaar werd nog een akkoord bereikt tussen Volkswagen en Belgische auto-eigenaren. Zo'n 320.000 Belgen konden een vergoeding van vijf procent van de aankoopprijs krijgen. In Nederland werden meerdere rechtszaken tegen Volkswagen al gewonnen door aanklagers, maar Volkswagen is hier nog tegen in hoger beroep gegaan. Ook tegen andere automerken lopen nog zaken in Nederland rond het dieselschandaal.

De uitspraak van vandaag is een tussenvonnis. Stellantis krijgt nu nog de kans om voor een deel van de dieselauto's in kwestie tegenbewijs te leveren.

Steeds meer mensen schrijven zich in bij het Cruks-register om te voorkomen dat ze nog naar het (online) casino gaan. Vanochtend werd bekend dat er op dit moment ruim 100.000 registraties zijn. Als je bij het Centraal Register Uitsluiting Kansspelen (Cruks) van de Kansspelautoriteit bent aangemeld, kom je minimaal zes maanden niet meer binnen bij legale gokbedrijven.

Het is een manier om jezelf te beschermen als je wilt stoppen met gokken. Marten* schreef zich de afgelopen jaren al vier keer in. De eerste keer gaf hij overmoedig een gokstop op tot 2099. "Ik dacht, nu kan ik nooit meer gokken, tot ik erachter kwam dat ik me na zes maanden weer uit kon schrijven."

Dat uitschrijven deed hij meerdere keren. Ook bezocht hij illegale goksites, waar het niet uitmaakt of je in het Cruks-register staat.

Duizenden euro's per dag

Het gokken begon toen hij op zijn zeventiende uit huis ging. "Ik begon met ongeveer vijf euro per dag, maar dat liep al snel op naar honderden en zelfs duizenden euro's. Ik totaal heb ik voor een halve ton vergokt, al mijn spaargeld van mijn ouders en grootouders, bedoeld voor mijn studie, is eraan opgegaan."

Het gaat nu goed met Marten, hij heeft al een tijd niet meer gegokt, maar een verslaafde blijf je altijd, zegt hij. "Het register heeft wel nut, maar het is geen oplossing. Het werpt een drempel op, maar je moet het uiteindelijk zelf doen."

De gokverslaving van Michael van Dijk begon toen hij 22 was, in 2021, het jaar dat gokken legaal werd en er overal reclames opdoken van gokbedrijven. Via zo'n advertentie waagde hij zijn eerste gok, waarmee hij een aardig bedrag won. Binnen een paar maanden was hij zwaar verslaafd.

"Ik was een beetje een atypische gokverslaafde, was al heel snel buitensporig aan het gokken, maar ik kwam ook relatief snel tot het besef dat het zo niet door kon gaan. Dat was na anderhalf jaar, meestal is de periode voordat gokverslaafden aan de bel trekken langer."

Van Dijk begon zich naar aanleiding van zijn verslaving te verdiepen in de gokindustrie. Dat leidde tot het boek U heeft helaas niets gewonnen, over zijn verslaving en hoe de industrie er alles aan doet om je verslaafd te houden.

Bedenktijd

Twee keer schreef Van Dijk zich in bij het Cruks-register. "De eerste keer had ik een gokstop ingesteld van twee jaar, maar ik schreef me na zes maanden weer uit. Ik wilde echt stoppen, ging in therapie, maar de gokdrang was niet gestild. Voor ik het wist was ik weer op mijn oude niveau."

Na weer vijf maanden intensief gokken registreerde hij zich opnieuw bij Cruks. Deze keer voor tien jaar, en zijn registratie loopt nog steeds. De vuiligheid, zoals hij het zelf noemt, die hij ontdekte toen hij zich in de gokindustrie verdiepte bleek voor hem de ultieme motivatie om geen cent meer uit te geven aan het gokken.

Toch heeft hij voor zichzelf nog een paar beschermingsmaatregelen genomen. Want eenmaal verslaafd, is altijd verslaafd, zegt ook Van Dijk. Hij heeft nu een leefgeldrekening, de rest van zijn geld wordt door zijn ouders beheerd.

Van Dijk vindt de minimale registratie van zes maanden bij Cruks veel te kort. "Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat een gokverslaafde na het stoppen meestal na een jaar en vier maanden een terugval krijgt. Ook vind ik dat het uitschrijven veel te makkelijk gaat. Met twee klikken zet je het stop, zonder waarschuwing of voorlichting over wat de gevolgen kunnen zijn. Als je die uitschrijving in een impuls hebt gedaan en je wilt het na bijvoorbeeld een halfuur weer ongedaan maken, kan dat niet omdat je dan eerst een bedenktijd van acht dagen krijgt."

"En waarom geldt het register niet voor de TOTO en krasloten die je in winkels kan kopen?", vraagt hij zich af. "Die worden zoveel verkocht dat bijvoorbeeld mijn supermarkt om de hoek ze op bepaalde uren niet verkoopt omdat het anders te druk wordt."

Hoewel hij in het register staat krijgt hij online ook nog steeds gokreclames te zien. Hij snapt wel hoe dat kan - in het Cruks-register sta je anoniem. "Maar dat zou toch anders moeten."

* De volledige naam van Marten is bekend bij de redactie.

De Roemeense schatten die in januari uit het Drents Museum in Assen werden gestolen, zijn volgens het Openbaar Ministerie vervoerd in een sporttas. In deze tas zijn sporen van goud gevonden, zei het OM vandaag bij een inleidende zitting in de rechtbank in Assen.

Een tas met kleding werd na de roof gevonden in een container in Assen. Na onderzoek van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) werd duidelijk dat er zogeheten microgouddeeltjes in zaten. Volgens het OM wijst dat erop dat de vier archeologische schatten in de betreffende tas zijn meegenomen.

Op de kleding werden DNA-sporen van twee van de drie hoofdverdachten gevonden. Het gaat om dat van Douglas Chesley W. (36) en Bernhard Z. (35). Ook zaten in de tas glasscherven die waarschijnlijk uit het museum kwamen. Mogelijk zijn ze afkomstig uit de opgeblazen toegangsdeur en kapotgeslagen vitrines.

De derde verdachte is Jan B. (20). Het OM meldde dat in de expositieruimte van het museum een breekijzer werd gevonden met zijn DNA erop. B. werd later opgepakt dan de andere twee en zou twee dagen voor de roof een moker en voorhamer hebben gekocht bij de bouwmarkt.

Alle drie de verdachten zwijgen nog steeds.

Kunstroof

Op zaterdagnacht 25 januari veroorzaakten drie mannen een verwoestende explosie bij het Drents Museum in Assen. Dat deden ze met een vuurwerkbom waarvan de klap zo hard was dat in de omgeving ruiten sneuvelden.

Eenmaal binnen sloegen ze vitrines kapot. Daarna gingen ze ervandoor met drie gouden armbanden en een gouden helm. Dat laatste voorwerp was het pronkstuk van de tentoonstelling over het oude rijk Dacië, het hedendaagse Roemenië.

De kunstschatten zijn nog altijd niet gevonden. Ze zijn voor 5,7 miljoen euro verzekerd. Mochten de voorwerpen niet worden teruggevonden, dan moet de Nederlandse Staat de schade vergoeden.

Langer vast

De drie hoofdverdachten blijven in ieder geval negentig dagen langer vastzitten. Vier andere verdachten hadden volgens het OM een ondersteunende rol bij de roof. Zij mogen het verdere verloop van de zaak in vrijheid afwachten.

De volgende zitting is op 16 oktober.

De Europese Unie gaat de komende drie jaar voor 700 miljard euro aan energie importeren vanuit de Verenigde Staten. Dat hebben de VS en de EU afgesproken in het handelsakkoord dat vorige week is gesloten. Volgens experts is zo'n investering onmogelijk.

De VS exporteert lng (vloeibaar aardgas), olie en kolen. Momenteel importeert de EU jaarlijks rond de 65 miljard euro aan energie uit de VS. Om de afspraken na te komen zal de EU flink meer moeten importeren. Hoe de EU dat wil, blijft een raadsel.

Eigen afweging

Volgens experts is het eerste obstakel dat de EU zelf helemaal geen energie inkoopt, dat doen de bedrijven. "In Brussel kunnen ze van alles afspreken, maar uiteindelijk zijn het commerciële bedrijven die een eigen afweging maken", vertelt Hans van Cleef, hoofd energieonderzoek bij EqoLibrium.

De EU kan wel proberen om de markt te stimuleren om energie in te kopen uit de VS, maar energiedeskundige Lucia van Geuns van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies wijst erop dat zulke afspraken regelrecht ingaan tegen het principe van de EU dat bedrijven zelf keuzes mogen maken. De EU heeft wel al gezegd dat bedrijven niet gedwongen worden om in te kopen.

Nog ruim 10 procent van het gas in de EU komt uit Rusland. De EU wil dat aandeel nog verder omlaag brengen. Amerikaans lng heeft al een deel van het Russisch gas vervangen en dat aandeel kan groeien, denkt Van Cleef. "Die ruimte is er wel, maar je komt bij lange na niet bij die miljarden die ze hebben afgesproken", zegt hij. "Daarnaast wordt de EU verder afhankelijk van de VS. Je ruilt Poetin in voor Trump. Je kunt je afvragen of dat handig is."

EU-redacteur Roemer Ockhuijsen:

"Meteen na het sluiten van het akkoord ontstond er verwarring over de energie-afspraken tussen de EU en de VS. Een hard getal was een wens van Trump, want 'cijfers zijn heel belangrijk voor Trump', zegt een hoge Commissie-ambtenaar. Maar volgens de Europese Commissie is de 700 miljard euro een 'intentie' en niet een harde belofte. "We kunnen bedrijven niet dwingen."

De Commissie zegt bij bedrijven te hebben geïnformeerd hoeveel zij komende jaren in de VS willen inkopen en investeren en daar het cijfer van 700 miljard euro op te baseren. Het gaat dan niet alleen om het kopen van olie en gas, maar ook om bijvoorbeeld investeringen in kernreactoren en techniek. Concreter dan dat wil de Commissie niet worden. "Hoeveel precies aan wat wordt uitgegeven moet nog worden uitgewerkt."

Of de Amerikanen de energie-afspraak ook als een 'intentie' interpreteren is de vraag. In het 'fact sheet' dat zij over de deal publiceerden staat dat 'de EU zich nog meer zal verbinden aan de VS als energiegrootmacht door voor 700 miljard euro aan Amerikaanse energie-export te kopen tot en met 2028'.

Zo vertellen de EU en de VS ieder een eigen versie van het verhaal. Een gezamenlijk document met daarin de afspraken is er nog niet. Dat wordt komende dagen verwacht."

Ook rond de import van olie ontstaan er problemen. "De hoeveelheden waar ze nu over praten is moeilijk voor te stellen", zegt Van Geuns. Amerika exporteert voornamelijk lichte olie, waarvan benzine wordt gemaakt. De VS exporteert daarnaast maar een beperkte hoeveelheid olie, omdat ze het grootste deel zelf gebruiken. Daarnaast wil de EU juist verduurzamen en daarom zal er op termijn minder benzine nodig zijn.

Het lijkt erop dat de VS fossiele brandstoffen gebruikt als een politiek en economisch dwangmiddel in de energiekeuzes van landen, zegt Van Geuns. "Dit gaat in tegen het beleid van de EU met betrekking tot energiezekerheid en het klimaat. De EU heeft ingestemd, zonder te weten wat de details zijn."

Investeringen

Vanavond kwam de Europese Commissie met een verdere toelichting op de deal. Ze benadrukt daarin opnieuw dat de deal ook draait om investeringen in kernenergie en de techniek. "Maar er blijft een heel groot gat in de plannen dat ongedefinieerd is", ziet Van Cleef.

De details van de deal worden de komende maanden nog verder uitgewerkt. Hoe de Europese Commissie de 700 miljard euro denkt in te vullen, wordt dan mogelijk iets duidelijker.

Het boek Kleine Gelukjes van de Belgische schrijfster Audrey Adelin is verkozen tot Regenboogboek van het Jaar. Dat heeft lezersplatform Hebban bekendgemaakt. 1500 lezers en een jury van queer magazine Winq en Hebban hebben het tot beste lhbtiqa+-boek van het jaar gekroond.

Het boek vertelt het verhaal van een meisje dat gaat studeren en ontdekt dat ze gevoelens heeft voor een andere studente. Volgens de jury is het een inclusief boek "waar de queer community zich in elke bladzijde veilig kan omwentelen".

Volgens Daphne de Heer van Velvet Publishers is er veel vraag naar boeken over lesbische relaties. Dat komt mede doordat deze tegenwoordig breder vertegenwoordigd zijn dan voorheen, denkt zij.

Zelf begon ze de uitgeverij om een "een positieve representatie van de variatie in queer relaties te laten zien." De uitgeverij heeft een vast klantenbestand dat boeken koopt. "We komen de lezers overal tegen, zoals op boekenbeurzen en andere evenementen. Het is een heel diverse groep, van 18- tot 88-jarigen."

Lotte Bosch van boekhandel Athenaeum in Amsterdam beaamt dat er ruime interesse is voor dit soort boeken. "Online wordt veel gepost en gedeeld over queer literatuur, door zowel lezers als mensen in het boekenvak. Dat zie je terug in de vragen en keuzes van klanten in de winkel."

'Geproblematiseerd'

Dat er zo'n behoefte aan is, is niet gek, legt De Heer uit. Tussen de jaren 50 en 90 kwamen er volgens haar amper boeken uit met daarin lesbische personages. "En als het al gebeurde, dan was het lesbisch-zijn vaak geproblematiseerd. Die verhalen gingen dan over hoe moeilijk het is om uit de kast te komen, of over een liefdesrelatie tussen vrouwen die niet geaccepteerd werd."

Dat beaamt lezer Loes van Roozendaal. Toen zij jong was en twijfels kreeg over haar geaardheid, had ze behoefte aan films, series en boeken die daarover gingen. Maar de boeken die ze in de bibliotheek tegenkwam, gingen vooral over "het probleem van lesbisch zijn", vertelt ze. "En dat bevestigde mijn kwetsbare gedachten van toen."

Meer vanzelfsprekend

Ook boekverkoper Bosch herkent dit. "Het cliché van lesbische personages in films en boeken is dat hun relaties en levens gedoemd zijn om te mislukken of slecht af te lopen." Dat is nu niet meer zo, stelt ze. Er is in de literatuur meer ruimte voor het "alledaagse".

In de boeken die nu worden uitgebracht, is de lesbische relatie lang niet altijd het grootste thema. "Auteurs als Hanna Bervoets en Nina Polak schrijven weliswaar verhalen waarin deze relaties een rol spelen, maar het verhaal gaat daar niet alleen over", zegt Bosch. Volgens haar wordt een lesbische relatie steeds meer vanzelfsprekend in boeken.

Ook Van Roozendaal vindt wat er nu wordt uitgebracht een wereld van verschil met de boeken van vroeger. In haar boekenkast staat inmiddels een tiental boeken van hedendaagse, jonge schrijvers over lesbische liefdes. De grote verandering is dat het in deze boeken over het alledaagse gaat, stelt ze. "Er wordt niet benadrukt dat iemand lesbisch is. We kijken mee in een leuk of ingewikkeld liefdesleven, net als in de meeste hetero-romans."

'Spiegelen aan eigen leven'

"Wat me vooral opvalt, is dat de boeken die nu geschreven worden, voor iedereen zijn. Ze staan niet langer bekend als dat ene boek over lesbiennes." Van Roozendaal denkt dan ook dat dat goed is voor de representatie van lesbische vrouwen.

Zo noemt ze het voorbeeld van haar moeder die recent een boek van schrijfster Maartje Wortel las voor haar boekenclub, waarin een lesbische relatie voorkomt. Daar ging het bij de nabespreking niet eens over de relatie tussen twee vrouwen. "Ik denk dat doordat de boeken nu veel inclusiever zijn, het voor mensen die verder van een onderwerp afstaan gebruikelijker wordt, in plaats van een uitzondering."

Er waait een nieuwe wind wind in de literatuur, vervolgt ze. "Vroeger dacht ik dat lesbiennes kortharige vrouwen waren die in houthakkersblouses op motoren rijden. In de boeken van nu gaat het over alle soorten vrouwen met een eigen persoonlijkheid, die toevallig ook op vrouwen vallen."

"Het is fijn dat ik mijn eigen liefdesleven nu kan spiegelen aan dat van twee vrouwen, in plaats van aan de relatie van Joep en José."

Tussen Den Bosch en Tilburg hebben tijdens de spits geen treinen gereden. Om 15.30 uur meldde de NS dat er sprake was van een seinstoring. Om 19.00 uur reed het verkeer weer als normaal.

Op meer plekken in het land zijn problemen op het spoor, schrijft Omroep Brabant. Op het traject tussen Den Haag, Rotterdam en Eindhoven is een wisselstoring. Reizigers moeten rekening houden met 30 minuten extra reistijd. Volgens de NS houdt dit probleem zeker tot vannacht 01.00 uur aan.

En ook tussen Den Bosch en Eindhoven was er vanmiddag sprake van een storing. Door een seinstoring reden er tot 19.00 uur minder treinen.

Airbnb heeft 65.000 illegale advertenties van zijn website verwijderd, zegt het Spaanse ministerie van Consumentenzaken. Het ministerie heeft in de tussentijd nog eens ruim 55.000 advertenties gesignaleerd die het ook als illegaal beschouwt. In totaal gaat het om ruim 110.000 advertenties. Airbnb krijgt de kans om de gesignaleerde advertenties te corrigeren, voordat het ministerie een formeel verwijderingsverzoek indient.

Het platform voor het (ver)huren van vakantieverblijven heeft de verwijderingsverzoeken van het ministerie tevergeefs aangevochten in de rechtbank. In Spanje is een registratienummer verplicht voor een kamer of appartement dat voor korte tijd wordt verhuurd. Ook moet het duidelijk zijn wie de verhuurder is: een particuliere eigenaar of een bedrijf, aldus het ministerie. De verwijderde advertenties op de website van Airbnb voldeden hier niet aan, en ook de andere 55.000 advertenties ontberen de registratievereisten.

Massatoerisme en gentrificatie

De Spaanse overheid treedt al enige tijd op tegen online platforms die verblijven, in vooral toeristische gebieden, verhuren. Vorig jaar heeft de Spaanse mededingingsautoriteit een boete van 413 miljoen euro opgelegd aan Booking.com voor het misbruiken van zijn sterke marktpositie. Het Nederlandse bedrijf zou oneerlijke voorwaarden opleggen aan accommodatieaanbieders en de onderlinge concurrentie beperken.

Veel Spanjaarden beklagen zich al langere tijd over dit soort verhuur via de online platformen. Ze wijzen erop dat massatoerisme erdoor wordt bevorderd en de huurprijzen worden opgedreven. De lokale bevolking gaat dan ook de straat op om te protesteren tegen onder meer gentrificatie, als een van de meer financieel voelbare gevolgen van het massatoerisme. In Barcelona spuiten inwoners uit protest toeristen nat met water.

Wat is gentrificatie?

Gentrificatie kent geen eenduidige definitie. Het is een term uit de sociologie en stedelijke ontwikkeling die neerkomt op een proces waarbij buurten sociaal, cultureel en economisch 'opgewaardeerd' worden. Dit komt onder andere door de komst van welvarendere bewoners en toerismebedrijven. Gevolg is dat mensen uit lagere sociaal-economische klassen worden verdreven en het sociale karakter van de plaats verandert.

Het Spaanse ministerie schrijft dat met het weghalen van de advertenties de overheid het recht op huisvesting "boven de winsten van grote multinationals" plaatst.

Nederlandse praktijk

Ook in Nederland liggen de techbedrijven onder vuur. In Amsterdam heeft de gemeenteraad de verhuur van vakantieverblijven aan banden gelegd. Voor vakantieverhuur is een vergunning nodig en toestemming van de eigenaar of de VvE. Het verblijf kan vervolgens voor maximaal 30 nachten per kalenderjaar worden verhuurd. Aanleiding voor de maatregelen was de toenemende toeristische overlast voor de inwoners van de hoofdstad.

Ook liep er tot afgelopen maand een collectieve procedure tegen Airbnb vanwege het berekenen van dubbele servicekosten, die zowel door de huurder als verhuurder moet worden opgehoest. Het Haagse gerechtshof besloot echter dat de procedure niet in Nederland, maar in Ierland gevoerd moet worden, waar het hoofdkantoor gevestigd is.

Tienduizenden mensen waren vandaag bij de uitvaart van de overleden Britse rockster Ozzy Osbourne. De rouwstoet reed door Birmingham, de geboortestad van de metalpionier. Fans scandeerden Ozzy's naam toen zijn vrouw en kinderen de bloemenzee bezochten op de Black Sabbath-brug.

Sharon, Jack en Kelly Osbourne waren zichtbaar aangedaan. Op de naar Ozzy's band vernoemde brug en het gelijknamige bankje waren vele honderden bloemenboeketten neergelegd:

De familie is vervolgens doorgereden naar de besloten begrafenis van hun geliefde. De 76-jarige artiest overleed vorige week dinsdag; hij leed aan de ziekte van Parkinson.

Begin deze maand had Ozzy samen met de oorspronkelijke leden van Black Sabbath muzikaal afscheid genomen in hun stad Birmingham. Bij die show in Villa Park, het stadion van voetbalclub Aston Villa, brachten bands als Metallica een eerbetoon aan de Prince of Darkness en zijn bandgenoten.

"Ozzy was meer dan een muzikale legende, hij was een zoon van Birmingham", zegt burgemeester Zafar Iqbal. Het bestuur van de stad heeft digitale en papieren condoleanceregisters geopend om het stadsicoon te eren.

Inspiratiebron

Voor de publieke uitvaart in het centrum was verkeersader Broad Street tijdelijk afgesloten voor alle verkeer. "Hij heeft veel mensen geïnspireerd", zegt fan Evie Mayo tegen een verslaggever van persbureau AP. "Nu Ozzy er niet meer is, kan je zijn impact goed voelen."

Eind jaren zestig richtten Ozzy, Tony Iommi, Geezer Butler and Bill Ward een band op die later zou worden beschouwd als de eerste heavy metalgroep. Black Sabbath zou wereldwijd uiteindelijk ruim 75 miljoen albums verkopen.

John Michael Osbourne, zoals de zanger officieel heet, werd eind jaren 70 uit de band gezet. Ook in zijn solocarrière was hij succesvol. Begin jaren 00 werd Ozzy bekend bij een nieuwe doelgroep. MTV zond destijds een realityshow uit waarin het leven van hem, Sharon, Jack en Kelly te zien was.

Steeds meer landen schalen hun tsunamiwaarschuwingen die waren afgegeven na de grote zeebeving vannacht in de buurt van het Russische schiereiland Kamtsjatka weer af. Chili heeft de tsunamidreiging voor het Paaseiland juist verhoogd naar het hoogste niveau. Op het eiland wonen ongeveer 8000 mensen.

De autoriteiten in Frans-Polynesië melden dat eerste tsunamigolven zijn aangekomen. Naar verwachting zullen de golven de komende uren tussen de 1,1 en 2,5 meter hoog zijn. Eerder werden golven tot vier meter hoogte verwacht.

De Ecuadoraanse autoriteiten hebben uit voorzorg de inwoners van de kustgebieden van de Galapagoseilanden opgeroepen naar veiligere gebieden te evacueren. Ook de president van Colombia roept inwoners van het departement Chocó, in het noordwesten van het land, op om de stranden te verlaten.

Gevolgen beperkt

De zeebeving met een kracht van 8,8, de op vijf na krachtigste aardbeving ooit gemeten, heeft tot nu toe slechts tot beperkte schade en enkele gewonden geleid. Wel overspoelde een Russische havenstad.

Voor veel landen aan de Stille Oceaan werden tsunamiwaarschuwingen afgegeven, zoals voor Hawaï, Guam, de Amerikaanse westkust, het Japanse kustgebied en delen van Alaska. Die zijn inmiddels grotendeels ingetrokken. De afgelopen uren werden er weliswaar hogere golven waargenomen, maar die waren minder hoog dan verwacht.

"Om een tsunami te veroorzaken moet een aardbeving erg krachtig zijn en plaatsvinden onder de zeebodem, zodat het water snel in beweging komt", zei seismoloog Pauline Kruiver van het KNMI hierover.

Vulkaanuitbarsting

Het Russische staatspersbureau Ria Novosti meldt dat de Kljoetsjevskaja Sopka is uitgebarsten als gevolg van de zeebeving. Die vulkaan is de hoogste actieve vulkaan op het Euraziatische continent en ligt op het schiereiland Kamtsjatka.

De vulkaan is 4850 meter hoog. De afgelopen dagen werd het al afgeraden voor toeristen om de Kljoetsjevskaja Sopka te bezoeken, omdat hij actiever was dan normaal.

Van alles is een wereldrecord te bedenken - zo ook van de hoogste zonnebloem. Jeroen van der Velde (39) uit Enschede doet al jarenlang zijn best om de recordhouder uit Duitsland van zijn troon te stoten. "Er zijn slechts twee zonnebloemen van boven de negen meter, en daar is die van mij er een van."

Een metershoge zonnebloem komt niet uit de lucht vallen. Daar zitten uren aan verzorging in, vertelt hij bij RTV Oost. "Nee, ik kan niet op vakantie", zegt hij. Want stress en temperatuur zijn factoren waar hij continu rekening mee moet houden.

De zonnebloem torent inmiddels bijna boven de huizen in de wijk uit. Naast de bloem staat een steiger, omdat de bloem anders onmogelijk te verzorgen werd. "Ik klim er heel voorzichtig in", legt Van der Velde uit. "Want elke schommeling van de steiger, is stress voor de plant. En dat gaat ten koste van de groei."

Inmiddels groeit de bloem zo hoog dat de steiger ook niet meer voldoet. Laatst kwam de brandweer met een ladderwagen helpen om de zonnebloem te bekijken.

De zonnebloem moet nog 13 centimeter groeien tot het wereldrecord:

Van der Velde herinnert zich een avond waarop hij nog laat op zijn steiger aan de slag was met de bloem. De buren kwamen hem toen een warme maaltijd brengen om te zorgen dat hij toch zou eten.

Flora en fauna is al van jongs af aan de passie van Van der Velde. Als kind was hij al veel in de tuin te vinden. Toen de plaatselijke krant een wedstrijd hield voor de hoogste zonnebloem, kreeg hij van zijn moeder zijn eerste zonnebloempit. "Ik zie mijn moeder nog zo naar mij toelopen. Ze zei: 'als je deze zaait dan groeit er een heel hoge bloem uit'. En dat heb ik gedaan."

Het krantenknipsel met de aankondiging van de wedstrijd heeft hij bewaard. Net als de eerste zonnebloempitten die hij toen kreeg. "Dit is het resultaat van 29 jaar hard werken en experimenteren", zegt hij.

9 meter en 4 centimeter, zo hoog is de bloem nu. Daarmee is de bloem van Van der Velde nog zo'n 13 centimeter van het record vandaan. "De vraag is, gaat 'ie het redden?" Als het lukt, komt Van der Velde in het Guinness World Records. "Dat zou mooi zijn."

In de Utrechtse bossen heeft vanochtend mogelijk een bijtincident met een wolf plaatsgevonden. De provincie heeft daar een melding over gekregen en doet onderzoek om vast te stellen of het inderdaad om een wolvenbeet gaat.

Op de website van landgoed Den Treek is te lezen dat het gaat om een kind. Dat zou zich met een aantal volwassenen hebben bevonden nabij de Pyramide van Austerlitz, een monument dat bestaat uit een met gras beklede piramidevormige zandheuvel.

Tijdens het spelen zou het kind onverwacht zijn aangevallen en meegesleurd door de wolf. "Door adequaat optreden van de aanwezige volwassenen die de wolf met een stok geslagen hebben, heeft de wolf het kind in het bos losgelaten en is weggerend", aldus het verhaal op de website. Het is onbekend hoe het slachtoffer eraan toe is. Volgens RTV Utrecht zou het om een 6-jarige jongen gaan.

Het landgoed adviseert bezoekers "met klem" om het gebied voorlopig te vermijden met kinderen en honden. "Veiligheid staat voorop!"

De Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) onderzoekt de sporen en de politie neemt verklaringen op van getuigen. Er is ook DNA afgenomen, dat met spoed geanalyseerd zal worden door de Wageningen Universiteit om vast te stellen wat er precies is gebeurd.

Afschotvergunning

Het is niet de eerste keer dat er op de Utrechtse Heuvelrug een incident plaatsvindt met een wolf. In mei werd een hardloopster gebeten op landgoed Den Treek, vorige zomer werd een meisje van 5 omvergelopen door het dier.

In die twee gevallen gaat het om dezelfde wolf, met de codenaam GW3237m. Deze wolf kwam al vaker dicht bij mensen en toont belangstelling voor honden. De provincie besloot deze maand dat deze 'probleemwolf' mag worden afgeschoten. Dierenrechtenorganisaties verzetten zich tegen de afschotvergunning, maar de rechter oordeelde vorige week dat de provincie voldoende duidelijk heeft gemaakt waarom de wolf mag worden gedood.

Het is onbekend of de mogelijke wolvenbeet van vanochtend is aangebracht door diezelfde probleemwolf. Dat moet uit het DNA-onderzoek blijken dat nu wordt uitgevoerd.

De gemeente Veenendaal had niet zonder medeweten van betrokkenen onderzoek mogen laten uitvoeren naar de moskee en stichting Taubah en de islamitische gemeenschap in Veenendaal. Dat oordeelt de rechtbank in een zaak die was aangespannen door Taubah. Ook had de gemeente de uitkomsten van het onderzoek niet zomaar met anderen mogen delen. De gemeente heeft hiermee de privacy geschonden.

Het onderzoeksbureau NTA deed in 2018 in opdracht van de gemeente undercover onderzoek naar de radicalisering van de moslimgemeenschap in Veenendaal. Volgens de rechtbank was er geen wettelijke basis om dit onderzoek te laten uitvoeren.

De gemeente liet het onderzoek uitvoeren omdat er zorgen waren over een mogelijk salafistisch netwerk. Daarover waren ook vanuit de moslimgemeenschap signalen gekomen, zegt de gemeente. Dat gebeurde tussen 2013 en 2018, in de tijd dat ook Nederlandse moslims zich aansloten bij IS. Het onderzoek werd volgens de gemeente uitgevoerd op advies van de NCTV, de coördinator terrorismebestrijding en veiligheid.

De gemeente is aansprakelijk voor de schade die dit bij Taubah heeft veroorzaakt, zegt de rechtbank. Wat die schade precies is, moet nog worden vastgesteld.

Rapport gedeeld

Het onderzoeksrapport werd gedeeld met anderen. Het ging naar een aantal ministeries en naar de AIVD. De gemeente moet van de rechter binnen dertig dagen aan Taubah laten weten wie het rapport allemaal hebben gekregen. Daarop staat een dwangsom van 1000 euro per dag, met een maximum van 25.000 euro.

In het rapport staat gevoelige informatie over leden van de moslimgemeenschap. Mensen staan er met naam en foto in, zag NRC, die ook een rapport over Ede onder ogen kreeg. De onderzoekers slaan alarm over de moslimgemeenschappen. Er wordt gesproken over "een virus dat langzaam maar zeker de moskee inneemt" en de invloed van salafistische moslims. Minstens vijftig moslims die in gebedshuizen in Veenendaal en Ede een rol spelen, worden beschreven. Onder hen zijn moskeebestuurders en imams.

Burgemeester Kats van Veenendaal noemt de uitspraak van de rechter "een streng oordeel dat we onszelf als gemeente aanrekenen". Hij zegt dat de gemeente de opdracht niet had mogen geven en daarvoor excuses aanbiedt, ook voor de gevolgen.

Excuses

"Ik heb vandaag persoonlijk contact gezocht met stichting Taubah om die excuses over te brengen. We gaan ons er hard voor inzetten om het vertrouwen te herstellen en samen te werken aan een vreedzame samenleving", schrijft Kats in een verklaring.

Volgens het samenwerkingsverband van moskeekoepels K9 bevestigt de uitspraak wat ze al verwachtten: dat de gemeente over de schreef is gegaan. "Het is triest om te constateren dat de overheid zich niet houdt aan zijn eigen spelregels en de grondrechten van een deel van zijn burgers schendt. Er bestaat een bepaalde spanning in het geval van moslims."

Zeker negen andere gemeenten lieten een dergelijk onderzoek uitvoeren door de NTA en ook daartegen zijn zaken aangespannen. In februari oordeelde de rechter dat het aannemelijk was dat de gemeente Delft met het onderzoek grondrecht had geschonden en onrechtmatig handelde.

Bij een vestiging van de Jumbo in Cuijk hebben twee mannen maandagavond een grote hoeveelheid ingeleverde statiegeldflessen en -blikjes gestolen. De statiegeldwaarde bedraagt ongeveer 700 euro.

De dieven sloegen maandagavond rond 19.00 uur toe en hadden ruim een half uur nodig voor de diefstal, meldt Omroep Brabant op basis van beelden van de bewakingscamera's.

Omdat er maar twee grote plastic zakken vol met lege flessen en blikjes tegelijk in de relatief kleine auto pasten, moesten ze drie keer op en neer rijden, vertelt supermarkteigenaar Joppe Bosmans.

De winkel was al die tijd gewoon open, maar geen van de medewerkers zag het gebeuren.

Altijd buiten

"Ons magazijn is simpelweg te klein, dus de emballage staat altijd buiten", zegt de manager. "We bouwen dat wel vaak in met andere karren, maar deze mannen hebben die gewoon aan de kant geschoven."

Omdat de ingeleverde statiegeldflessen altijd buiten staan, is het niet de eerste keer dat er wat is gestolen. "Maar eerder ging het om een paar bierkratten", aldus Bosmans. "Dat er voor zoveel geld aan statiegeld wordt gestolen, is nog niet gebeurd."

De politie is op de hoogte gebracht van het voorval, maar geeft aan dat het lastig wordt om de dieven op te sporen. Op de camerabeelden is te zien dat de auto van de verdachten een buitenlands kenteken heeft. Omdat er niet meer bekend is dan dat kenteken, beginnen politie en justitie geen internationale procedure: er zijn te weinig aanwijzingen om de daders op te kunnen sporen.

Hardlopen

Bosmans baalt dat hij zelf niet eerder op de hoogte was van de diefstal. Hij was aan het sporten toen de dieven toesloegen. "Ik heb mijn telefoon niet bij me tijdens het hardlopen. Als ik het meteen had geweten, hadden we misschien nog kunnen ingrijpen", zegt hij.

De manager heeft inmiddels contact opgenomen met supermarkten in de omgeving, maar zijn collega's hebben nog geen extra groot aanbod van lege flessen en blikjes opgemerkt. Bosmans vermoedt dat de daders nog enkele maanden wachten voordat ze proberen om de buit in te wisselen.

De 24-jarige man die zijn vriendin (22) vorig jaar in Zoetermeer doodde met zo'n 250 messteken krijgt vijf jaar cel en een tbs-maatregel met dwangverpleging. De verdachte heeft meerdere stoornissen en verkeerde tijdens het incident in een psychose, concludeerden deskundigen eerder.

Daarom ging de rechter uit van verminderde tot sterk verminderde toerekeningsvatbaarheid. De rechtbank stelt dat er onvoldoende bewijs is om te spreken van moord, omdat de man geen tijd had om na te denken over zijn daad. Wel stelt de rechter dat er sprake is van doodslag.

Op 18 juli vorig jaar hoorde een zorgverlener geschreeuw vanuit de woning van het koppel. "Stop! Hou op! Je vermoordt me!" Toen politieagenten enkele minuten later ter plaatse kwamen, troffen ze het slachtoffer bebloed aan. Op haar lichaam waren 258 messteken aangebracht.

Deskundigen concludeerden dat de verdachte in een waan verkeerde op het moment van de daad. Hij geloofde dat het slachtoffer vreemdging en dat hij niet de vader van de baby was. De rechtbank zegt in de uitspraak ook rekening te hebben gehouden met het feit dat de verdachte al eerder werd veroordeeld voor mishandeling van het slachtoffer.

'Absolute buitencategorie'

De rechter zei te verwachten dat de tbs veel langer dan vijf jaar zal duren. Er is een zogenoemde gedragsbeïnvloedende en vrijheidsbeperkende maatregel opgelegd, zodat er langer toezicht op de man kan worden gehouden. Ook moet hij tienduizenden euro's aan schadevergoeding betalen aan de nabestaanden van het slachtoffer.

De moeder van het slachtoffer reageerde teleurgesteld op de uitspraak:

Volgens de rechter gaat het om een levensdelict dat zowel qua gevolgen als qua geweld tot de "absolute buitencategorie" behoort. Het slachtoffer had een pasgeboren zoontje dat zonder moeder verder moet. Ook maakte de man een video van het slachtoffer nadat hij haar had neergestoken. Dat heeft onherstelbaar leed veroorzaakt bij de nabestaanden, concludeert de rechter.

De celstraf pakt lager uit dan de eis van het Openbaar Ministerie. Het OM had eerder deze maand tien jaar cel en tbs met dwangverpleging voor doodslag geëist.

De KNVB vindt dat scheidsrechters die fluiten op landelijk- of districtsniveau in het amateurvoetbal fit moeten zijn. Bij hun beoordeling telt de voetbalbond vanaf komend seizoen de verplichte fitheidstest dubbel zo zwaar mee.

"Veel scheidsrechters stoppen veel tijd in het zorgen dat zij fit genoeg zijn om wedstrijden te leiden", zegt een woordvoerder van de KNVB bij Omroep West. "Wij willen met deze accentverschuiving wat meer waardering daaraan koppelen."

De voetbalbond begon vorig seizoen met een fitheidsmeting voor alle KNVB-(assistent-)scheidsrechters. Fit zijn is belangrijk, vindt de bond. Een fitte scheidsrechter kan beter meebewegen met het spel en houdt optimaal zicht. Ook helpt een goede conditie blessures te voorkomen.

Spelregeltoets

Om een goede prestatie te bevorderen worden enkele duizenden amateurscheidsrechters nauwgezet gevolgd. Ze krijgen een begeleider mee, moeten een spelregeltoets doen, voldoende beschikbaar zijn en op verschillende manieren aan hun conditie werken. In dat hele programma telt de fitheidstest komend seizoen voor 20 procent mee. Afgelopen seizoen was dat 10 procent.

Praktisch betekent de fitheidstest dat een amateurscheidsrechter 40 meter moet hardlopen, 10 seconden rust krijgt om te draaien en dan weer 40 meter moet hardlopen. Vervolgens weer 10 seconden rust en dan weer hardlopen, waarbij de gemiddelde snelheid telkens iets hoger moet.

Mooiste wedstrijden

"Wij vinden het een heel goede ontwikkeling", reageert Frank Sanders van de Centrale Organisatie van Voetbal Scheidsrechters (COVS). "Zowel op landelijk- als districtsniveau wil elke scheidsrechter de mooiste wedstijden fluiten en ze willen allemaal promoveren. Het is een prima stap dat wie het fitst is het hoogst fluit en de belangrijkste wedstrijden krijgt."

Voor alle duidelijkheid: het gaat om arbiters die formeel door de KNVB worden aangesteld op landelijk- of districtsniveau. Wie als ouder, opa of oma, broer of zus een wedstrijd op een lager niveau fluit, valt buiten de nieuwe beoordeling. Al zegt de KNVB dat voetballers en voetbalsters een fitte, meelopende scheidsrechter altijd op prijs stellen.

Een kleine drie maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen zet het CDA in de Peilingwijzer zijn gestage opmars van de laatste anderhalf jaar voort. Met 21 tot 25 zetels is de partij van Henri Bontenbal nu even groot als de VVD, die sinds de val van het kabinet is teruggezakt naar 20 tot 24.

Grootste partij blijft de PVV, met 28 tot 32 zetels, zij het met een minimale voorsprong. GroenLinks-PvdA is met 25 tot 29 bijna even groot in de Peilingwijzer, die een gewogen gemiddelde berekent van de zetelpeilingen van Verian/EenVandaag en Ipsos I&O.

Dat is een groot contrast met de situatie in februari 2024, toen de PVV een piek liet zien op 46 tot 52 Kamerzetels. Dat waren er destijds evenveel als GroenLinks-PvdA, VVD en CDA samen.

JA21 in de lift na val kabinet

Een andere partij die opvalt is JA21, die bij de vorige verkiezingen in november 2023 niet verder kwam dan 1 zetel voor Joost Eerdmans. Sinds de val van het kabinet-Schoof begon een groei naar inmiddels 5 tot 9 zetels. Daarmee heeft JA21 zich in de woorden van politicoloog Tom Louwerse, de maker van de Peilingwijzer, "de laatste maanden ontwikkeld van de kleinste van de kleine partijen tot een van de grootste van die groep".

Ipsos I&O ziet in zijn onderzoek dat JA21 relatief veel zetels wint van kiezers die teleurgesteld zijn over de prestaties van de partij van Geert Wilders in het kabinet. "JA21 is rechts, maar wat evenwichtiger en minder agressief dan de PVV", zegt één van die overstappers.

Verian/EenVandaag legt ook een verband met de overstap van oud-staatssecretaris Ingrid Coenradie vorige maand van de PVV naar JA21. Lijsttrekker wordt zij overigens niet: dat blijft Eerdmans.

Yesilgöz krijgt verwijt van 'populisme'

De personen aan de top worden door kiezers ook het vaakst genoemd als reden voor een overstap naar het CDA of als motief om niet langer VVD te stemmen. De christendemocraten profiteren van de populariteit van Bontenbal, die in het onderzoek van Ipsos I&O door CDA-kiezers duidelijk, sociaal en sympathiek wordt genoemd. Het CDA is bij het bredere electoraat de gewildste coalitiepartner na de komende verkiezingen.

Bij de VVD is het tegenovergestelde beeld te zien: daar heeft volgens Verian/EenVandaag nog maar de helft van de eigen kiezers vertrouwen in aanvoerder Dilan Yesilgöz. Anderhalve maand geleden was dat nog 77 procent. Net als Ipsos I&O meldt EenVandaag dat afhakende stemmers Yesilgöz een populistische stijl verwijten.

Alle partijen uit het kabinet-Schoof dat vorige zomer aantrad, staan inmiddels op verlies. Dat geldt met name voor BBB (2 tot 4 zetels) en NSC (0-2). Bij NSC stappen veel kiezers over naar het CDA, de vroegere partij van oud-leider Pieter Omtzigt.

Maar bij de andere partijen zijn minder verschuivingen te zien. D66 doet het iets beter dan bij de vorige verkiezingen met 10 tot 12 zetels en hetzelfde geldt voor de Partij voor de Dieren (4 tot 6) en de SP (5 tot 7).

De resterende partijen blijven min of meer stabiel. Forum voor Democratie, de ChristenUnie, Volt en de SGP staan alle op 2 tot 4.

Verantwoording

De NOS publiceert met enige regelmaat de Peilingwijzer, die zetelpeilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag samenvoegt. Meer over de methode erachter is te vinden op de website van de maker, politicoloog Tom Louwerse van de Universiteit Leiden.

In de buurt van het Russische schiereiland Kamtsjatka was vannacht de op vijf na krachtigste aardbeving ooit gemeten. Op veel plekken aan de kusten van de Stille Oceaan zijn de gevolgen merkbaar, maar toch lijkt de schade tot nu toe beperkt. "Het gebied waar de aardbeving plaatsvond, is dunbevolkt. Daarom lijkt de schade mee te vallen", zegt seismoloog Pauline Kruiver van het KNMI.

Op de Russische eilandengroep Koerilen, in het oosten van het land, is de noodtoestand uitgeroepen. Tsunamigolven overspoelden een havenstad, is te zien op door de autoriteiten verspreide foto's.

In het gebied zijn vaker aardbevingen, vertelt Kruiver. "In 1952 was er een beving met een kracht van 9,0. Dat komt doordat daar een plaatgrens is. De Pacifische plaat duikt onder de plaat waarop Kamtsjatka ligt en dat zorgt voor heel veel wrijving."

Deze beving kwam ook niet volledig onverwacht. "De afgelopen tijd waren er al veel aardbevingen, maar die waren minder zwaar. Dit was dan wel de hoofdschok", zegt Kruiver.

Zwaarste beveningen ooit gemeten

Bron: Amerikaans seismologisch instituut

Ondanks de kracht van de beving, blijft de schade waarschijnlijk beperkt door de diepte waarop die plaatsvond, zegt geologe Anouk Beniest van de Vrije Universiteit Amsterdam. Ook was het water op de plek van de beving relatief ondiep. "Hoe ondieper het water en hoe dieper de aardbeving, hoe kleiner de tsunami. Deze vond waarschijnlijk net te diep plaats om een echt grote tsunami te veroorzaken."

De tsunamigolven hebben de oostkust van Japan inmiddels bereikt. De hoogste golf tot nu toe gemeten was 1,3 meter hoog, maar het Japanse Meteorologisch Agentschap voorspelt dat de golven tot wel 3 meter hoog kunnen worden.

Bijna 2 miljoen mensen moesten evacueren en in grote delen van het land gelden waarschuwingen, al zijn die voor een aantal gebieden alweer verlaagd. De Japanse publieke omroep NHK meldt dat er tot nu toe geen meldingen zijn van grote schade.

Golven bij Japans eiland Hokkaido:

Voor een groot aantal landen die aan de Stille Oceaan liggen werden tsunamiwaarschuwingen afgegeven. Langs de kust Ecuador en de noordwestelijke eilanden van Hawaï waren golven van 3 meter voorspeld. Op andere plekken waren golven van wel een meter hoog mogelijk, onder meer in Australië, Colombia, Mexico, Nieuw-Zeeland, Tonga en Taiwan.

Hawaï: geen zorgwekkende golven

Hawaï bereidde zich vanochtend voor op mogelijke tsunamigolven van 3 meter hoog, maar een grote tsunami wordt niet meer verwacht. Tot nu toe heeft Hawaï nog geen zorgwekkende golven gezien, zei de gouverneur van de eilandengroep Josh Green vanochtend tijdens een persconferentie. Hij noemde dat een "grote opluchting".

De golven hebben ook de Amerikaanse westkust bereikt. Bij de kust van de staat Californië zijn golven van 1 meter hoog gemeten.

Voor de Amerikaanse eilandengroep de Aleoeten in Alaska is de tsunamiwaarschuwing afgeschaald naar een advies. Er geldt ook een advies voor een deel van de kust van het Alaska-schiereiland, waar de golven naar verwachting niet hoger dan 45 centimeter zullen worden.

De Chinese autoriteiten gaven eerder tsunami-waarschuwingen af voor de provincie Zhejiang en de stad Shanghai, maar die zijn inmiddels ingetrokken. In Taiwan geldt nog wel een tsunami-alarm.

Goed te voorspellen

"Om een tsunami te veroorzaken moet een aardbeving erg krachtig zijn en plaatsvinden onder de zeebodem, zodat het water snel in beweging komt", vertelt seismoloog Kruiver. "Zo'n golf heeft een vrij constante snelheid, dus het is goed te voorspellen wanneer en waar zo'n golf aankomt en hoe hoog die wordt."

Hoewel de schade dus relatief beperkt lijkt, zijn de effecten merkbaar aan de kustgebieden in een groot deel van de Stille Oceaan. Beniest: "Op de plek waar een aardbeving plaatsvindt, wordt een golf gecreëerd. In principe geldt dat die langer wordt als hij meer afstand aflegt. In dit geval was de depressie die door de aardbeving is ontstaan beperkt, waardoor de golf relatief klein is gebleven."

Wel zou het kunnen dat er nog meer bevingen volgen, zegt Beniest. "Als de aarde heel veel spanning opbouwt, veroorzaakt dat uiteindelijk een aardbeving. Het kan zo zijn dat er nog meer stress in het systeem zit en er dus nog bevingen volgen."

De Australische regering wil het verbod op socialemediagebruik onder de 16 jaar uitbreiden met een inperking van het gebruik van YouTube. Als het parlement ermee instemt, kunnen jongeren onder de 16 het videoplatform nog wel bezoeken, maar mogen ze er geen account meer hebben. Dat heb je nodig om zelf video's te uploaden of te reageren op andere gebruikers.

Het Australische parlement nam in november een wet aan die het gebruik van Facebook, Instagram, Snapchat, TikTok en X door kinderen onder de 16 verbiedt. Dat was een wereldprimeur. YouTube en chatapps als WhatsApp bleven toen buiten schot.

Minister Wells rechtvaardigt de ommezwaai met een verwijzing naar recent onderzoek. Daaruit kwam naar voren dat 37 procent van de ondervraagde kinderen op YouTube met "schadelijke" content in aanraking was gekomen.

Socialemediagebruik wordt door de Australische regering bij kinderen gezien als oorzaak van sociale isolatie, slechte nachtrust, slechte fysieke en psychische gezondheid, gebrek aan levensvreugde en blootstelling aan schadelijke content als porno en geweld.

Reactie YouTube

YouTube bestrijdt dat het een sociaal medium is. "YouTube is een platform om gratis video's van hoge kwaliteit te delen, die in toenemende mate op tv's worden bekeken." Het bedrijf wil in gesprek met de regering en overweegt juridische stappen.

Minister Wells is daar niet bang voor. "We laten ons niet intimideren door juridische dreigementen in de strijd voor het welzijn van Australische kinderen."

Het in november aangekondigde verbod op YouTube-accounts gaat op 10 december in. Platforms die het verbod proberen te omzeilen riskeren een boete die tot 28 miljoen euro kan oplopen. Welke maatregelen de platforms concreet moeten nemen is nog niet bekend.

Elders

Het verbod op sociale media voor minderjarigen wordt elders in de wereld nauwlettend gevolgd. Noorwegen overweegt een verbod op sociale media voor jongeren onder 15 jaar. Frankrijk en Denemarken zien meer in een regeling voor de hele EU. Het VK denkt nog na over een verbod.

In Nederland mogen jongeren onder de 16 alleen met toestemming van hun ouders een account aanmaken.

Correspondent Australië Meike Wijers

"Hoewel er in de Australische samenleving brede steun is voor het plan om sociale media te verbieden voor kinderen jonger dan zestien jaar, zetten deskundigen vraagtekens bij de effectiviteit en de noodzaak van een verbod op YouTube. Ze stellen dat het platform een belangrijke bron is van informatie, entertainment en educatie voor jongeren. Bovendien vinden vooral jongeren uit minderheidsgroepen hier verbinding en steun. En uit onderzoek blijkt dat jongeren uit de lhbti-gemeenschap zich vaak alleen hier thuis voelen.

Bovendien is nog steeds onduidelijk hoe het verbod wordt gehandhaafd. Het is aan de platforms om te zorgen dat kinderen geweerd worden, maar de manier waarop ze dat moeten doen is nog niet helder. Er zijn grote zorgen over de privacy van alle socialemediagebruikers in Australië, omdat er mogelijk biomedische gegevens, zoals gezichtscans, en andere privacygevoelige gegevens moeten worden gedeeld met de techbedrijven."