NOS Nieuws - Algemeen

India zegt dat Pakistaanse militairen voor de tweede opeenvolgende nacht schoten hebben afgevuurd op Indiase doelwitten. Het zou gaan om legerposten aan de grens van het Indiase en Pakistaanse deel van Kashmir.

Volgens het Indiase leger openden Pakistani het vuur op meerdere Indiase legerposten aan de zwaar gemilitariseerde bestandslijn in het gebied. "Indiase troepen beantwoordden dat op gepast wijze met lichte wapens." Er zouden geen slachtoffers zijn.

Pakistan heeft niet op de beschuldiging gereageerd. Er zijn vandaag geen verdere incidenten gemeld. De zaterdagmarkten zijn open, inwoners van dorpen aan de bestandslijn zijn niet geëvacueerd.

De spanningen in het gebied laaiden op door de moord op 26, merendeels Indiase, toeristen in het Indiase deel van Kashmir, afgelopen dinsdag. India zegt dat dit het werk was van terroristen die door Pakistan worden gesteund. Pakistan ontkent alle betrokkenheid. De verantwoordelijkheid is opgeëist door een tot dusver onbekende groep die zich Kashmir Resistance (Verzet Kashmir) noemt.

India kondigde strafmaatregelen af. Pakistanen die in India verblijven moeten het land uiterlijk morgen verlaten. India schortte ook een verdrag op over de verdeling van water en sloot de enige grenspost met Pakistan die nog open was.

Pakistan besloot alle mensen met een Indiase nationaliteit weg te sturen, sloot het luchtruim voor alle Indiase luchtvaartmaatschappijen en schortte de handel met India op. Ook waarschuwde het India dat het tegenhouden van watertoevoer als een oorlogsdaad zou worden opgevat.

Oproep VN

De VN riep gisteren beide landen op de kwestie niet te laten escaleren. Een woordvoerder zei dat het conflict vreedzaam kan worden opgelost als beide landen zich daarvoor willen inzetten. India en Pakistan voerden twee keer een oorlog om het bezit van Kashmir. Beide landen beschikken over kernwapens.

India en het huidige Pakistan hoorden tot het Britse koloniale rijk. Toen beide landen in 1947 onafhankelijk werden, liepen de spanningen tussen geloofsgroepen op. Dat ging gepaard met grof geweld en slachtpartijen.

Er kwam een grote migratiestroom op gang van moslims uit India die naar het overwegend islamitische Pakistan trokken en hindoes uit Pakistan die zich in India vestigden.

Kashmir werd in 1947 aan geen van beide landen toegewezen. Het is nu opgedeeld tussen Pakistan, India en China.

Een ontslagen medewerker van het Amerikaanse Disneyworld krijgt drie jaar cel omdat hij teksten aanpaste op menukaarten in de themaparken. Volgens de rechter bracht hij gasten in levensgevaar doordat hij teksten over allergieën aanpaste.

De 41-jarige werkte als ontwerper van menu's voor het park in Orlando, maar werd juni vorig jaar ontslagen. Omdat hij dat zelf onterecht vond, begon hij menu's te saboteren door met een algemeen wachtwoord stiekem in te blijven inloggen in de systemen.

Het geknoei begon kinderachtig met het verwerken van schuttingtaal in de teksten. Zo verving hij in een papgerecht het woord grits door shits, en kortte hij de naam van de theesoort assam in tot ass.

Ook paste hij prijzen aan en de herkomst van wijnen op het menu: de namen van wijnstreken veranderde hij in plekken waar recent schietpartijen waren geweest.

Kwalijker werd het toen hij ook informatie over allergenen veranderde. Zo haalde hij bij gerechten de waarschuwingen weg dat er pinda's of schaaldieren in verwerkt waren. Dat had voor bezoekers met ernstige allergieën fataal kunnen aflopen.

De menu's waren al geprint, maar de aanpassingen werden ontdekt voordat ze naar de restaurants gingen. Al snel kwam de politie toen de oud-werknemer op het spoor, die schuld bekende.

Zijn advocaat zegt dat de man inmiddels veel spijt heeft en excuses aanbiedt. Behalve de celstraf moet de man van de rechter ook 600.000 euro aan schadevergoeding betalen.

Goedemorgen! Vandaag viert Nederland Koningsdag en in Vaticaanstad is de uitvaart van de Paus

Eerst het weer: vandaag is het zonnig en droog. Het kwik stijgt naar 17 graden in het noordwesten en 20 graden in het zuiden. Daarbij waait en zwakke of matige wind uit oostelijke richtingen. Ook de komende dagen is het zonovergoten en na het weekend loopt de temperatuur geleidelijk op.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

NAVO-secretaris-generaal Rutte heeft de luchtaanvallen van Rusland op Kyiv van gisteren een teken van zwakte genoemd. "Als je sterk staat, ga je geen kruisraket op een woonwijk afsturen", zei hij bij een bezoek aan de Verenigde Staten.

Hij sprak daar met president Trump, ministers en veiligheidsadviseurs over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne. Hij zei "niet pessimistisch, en zelfs een beetje optimistisch" te zijn dat er een bestand mogelijk is tussen Rusland en Oekraïne.

Bij de Russische luchtaanvallen zijn volgens de Oekraïense autoriteiten negen mensen gedood en meer dan zeventig mensen gewond geraakt.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Op de dag voor Koningsdag vond traditiegetrouw de lintjesregen plaats. Meer dan 3400 mensen kregen vanwege hun verdienstelijke inzet voor de samenleving een koninklijke onderscheiding:

Fijne Koningsdag!

Honderdduizenden mensen komen vandaag naar Rome voor de uitvaart van paus Franciscus. Behalve veel gelovigen komen er staatshoofden en regeringsleiders uit de hele wereld.

Anders dan veel van de pausen die hem voorgingen wordt Franciscus begraven in de Basiliek van Santa Maria Maggiore, op enkele kilometers afstand van het Vaticaan.

De verwachting is dat de uitvaart een half miljoen mensen trekt. Op het Sint-Pietersplein, waar de uitvaartmis wordt gehouden, en op andere pleinen komen grote schermen zodat bezoekers de mis kunnen volgen.

Veel mensen hebben de hele nacht in de rij gestaan om het Sint Pieterplein te betreden voor de uitvaart:

De afgelopen dagen namen gelovigen al afscheid van de paus. Hij overleed op tweede paasdag aan de gevolgen van een beroerte, op 88-jarige leeftijd. De Argentijn stond twaalf jaar aan het hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk en had een broze gezondheid. Begin dit jaar lag hij ruim een maand in het ziekenhuis met een dubbele longontsteking.

Na zijn dood werd zijn lichaam opgebaard in de Sint-Pieter. Gelovigen, toeristen en andere geïnteresseerden konden gisteren voor het laatst langs de kist lopen en een eerbetoon brengen. Op een gegeven moment was de wachttijd opgelopen tot zeven uur.

91-jarige voorganger

De afgelopen dagen zijn volop voorbereidingen getroffen voor de uitvaartmis, die rond 10.00 uur begint op het Sint-Pietersplein. De gesloten kist met het lichaam van Franciscus wordt daarvoor de Sint-Pieter uitgedragen en op het bordes geplaatst.

Tijdens de mis zitten de kardinalen en staatshoofden en wereldleiders tegenover elkaar, aan weerszijden van het bordes. De Italiaanse kardinaal Giovanni Battista Re is de voorganger.

Die taak is aan hem voorbehouden als deken van het College van Kardinalen. De 91-jarige Re mag vanwege zijn leeftijd niet meedoen aan het conclaaf, waar een opvolger voor Franciscus wordt gekozen. Alleen kardinalen jonger dan 80 hebben stemrecht.

Bijzondere processie door stad

Na afloop van de mis wordt pas goed zichtbaar hoe anders de uitvaart van paus Franciscus verloopt, vergeleken met zijn voorgangers. Waar veel graven van pausen in de Sint-Pietersbasiliek zijn, wilde Franciscus in de basiliek van Santa Maria Maggiore begraven worden.

De kist met zijn lichaam wordt met een statige processie door Rome naar de laatste rustplaats gebracht.

Op de trappen naar de Santa Maria Maggiore is volgens het Vaticaan ruimte gereserveerd voor mensen voor wie Franciscus altijd bijzondere aandacht had: daklozen, gedetineerden met speciaal verlof, trans personen en Roma. Zij kunnen Franciscus daar een allerlaatste groet brengen.

In de basiliek wordt de kerkleider begraven in een zijkapel, de Cappella Paolina. Franciscus wordt begraven in aarde die speciaal in zijn graf wordt gestrooid. Dat gebeurt in besloten kring. Vanaf zondag kan iedereen het graf bezoeken.

Op de uitvaart komt een bont internationaal gezelschap met veel bekende gezichten. Het Vaticaan spreekt van delegaties uit zeker 130 landen. Onder de aanwezigen zijn de Amerikaanse president Trump, de Franse president Macron en de Britse premier Starmer. De Oekraïense president Zelensky en zijn vrouw Olena wonen de uitvaart bij.

Ook royals geven acte de présence bij het afscheid van paus Franciscus, onder wie het Belgische, Spaanse en Zweedse koningspaar. De Britse prins William en de Noorse kroonprins Haakon en zijn vrouw Mette-Marit zijn ook aanwezig.

De Oranjes ontbreken. Koning Willem-Alexander en koningin Máxima vieren in Doetinchem Koningsdag. Hun bezoek aan de Achterhoek begint vanwege de uitvaart een uur later dan gepland. Namens de Nederlandse regering zijn premier Schoof en minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken erbij.

Druk, maar vermoedelijk niet recorddruk

De uitvaart van Johannes Paulus II trok twintig jaar geleden anderhalf miljoen mensen. Waarschijnlijk ligt het totale aantal bezoekers ditmaal lager. Veel inwoners van Rome hebben vakantie en zijn de stad uit.

Ook kwam Johannes Paulus II uit Polen, een land dat veel dichter bij het Vaticaan ligt dan Argentinië, het geboorteland van Franciscus. Veel katholieken uit Polen bezochten destijds de uitvaart. Bovendien was Johannes Paulus II 26 jaar leider van de Rooms-Katholieke Kerk, waardoor hij de paus was voor een hele generatie.

Virginia Giuffre, die schikte met de Britse prins Andrew in een misbruikzaak in 2022, is op 41-jarige leeftijd overleden. Dat heeft haar familie bekendgemaakt. Giuffre is door zelfdoding om het leven gekomen en stierf in Neergabby, ten noorden van de Australische stad Perth.

"Virginia was een fel bestrijder van seksueel misbruik en vrouwenhandel. Ze was een lichtend voorbeeld voor zo veel slachtoffers", laat haar familie weten. "Ondanks alle tegenslag in haar leven straalde haar licht. Ze zal enorm worden gemist."

Giuffre belandde vorige maand in het ziekenhuis. Ze schreef op Instagram dat ze in haar auto was aangereden door een schoolbus die 110 kilometer per uur had gereden. Ook schreef ze dat ze ernstige nierklachten had, en nog vier dagen te leven had.

Het bericht leverde veel vraagtekens op. Volgens de politie in Perth was er alleen een "kleine botsing" met een schoolbus geweest. Meldingen over verwondingen kende de politie niet. Volgens haar familie was het bericht per ongeluk wereldkundig gemaakt.

Prins Andrew

De Amerikaanse-Australische Giuffre klaagde in 2021 prins Andrew aan. Ze zou in 2001 als minderjarige meerdere keren seksueel zijn misbruikt door de Britse prins. Prins Andrew heeft de aantijgingen altijd ontkend.

Andrew zou via zedendelinquent Jeffrey Epstein en zijn partner Ghislaine Maxwell in contact zijn gekomen met Giuffre. Het misbruik zou hebben plaatsgevonden in het huis van Epstein in Londen, in zijn woning in New York en op het landgoed op de Amerikaanse Maagdeneilanden.

In 2022 trof Andrew een schikking met Giuffre, naar verluidt voor zo'n 14 miljoen euro. Ook werd afgesproken dat de prins een donatie zou doen aan een liefdadigheidsinstelling van Giuffre, die opkomt voor rechten van slachtoffers.

In ongenade

De schikking kwam als een verrassing; beide partijen hadden aangegeven de zaak voor de Amerikaanse rechtbankjury te willen uitvechten. Giuffre zou alleen akkoord gaan met een schikking als Andrew schuld zou bekennen. Op zijn beurt gaf de prins aan dit nooit te zullen doen,

De aantijgingen werden bij het Britse koningshuis niet licht opgevat. Begin 2022 verloor prins Andrew, de tweede zoon van koningin Elizabeth, een deel van zijn koninklijke en militaire titels. Ook moest Andrew al zijn koninklijke taken neerleggen.

Jeffrey Epstein

Giuffre was ook een van aanklagers van Maxwell en Epstein. Epstein was een invloedrijk zakenman en een bekende van president Trump, oud-president Clinton en prins Andrew. Hij werd in 2019 opgepakt op verdenking van seksueel misbruik van minderjarigen. Enkele weken later maakte hij in gevangenschap in eind aan zijn leven.

Epstein werd ervan verdacht dat hij tussen 2002 en 2005 tienermeisjes heeft misbruikt in zijn huizen in New York, Florida en een Caribisch privé-eiland. In zijn huis in New York werden honderden naaktfoto's van jonge meisjes gevonden.

Volgens de aanklacht zou Epstein tientallen meisjes naar zijn huizen hebben gelokt en betaald voor massages, die vaak uitliepen op seks. Ook zou hij de minderjarigen hebben 'gedeeld' met rijke vrienden en bekenden.

Ghislaine Maxwell is in 2022 tot een celstraf van 20 jaar veroordeeld omdat ze voor Epstein op zoek ging naar meisjes die door hem werden misbruikt.

In Australië is een teckel na 529 dagen in de wildernis weer veilig terug. Volgens dierenorganisatie Kangala Wildlife Centre maakt het dier het goed en wordt het snel weer herenigd met haar baasjes.

Het hondje, genaamd Valerie, ontsnapte in november 2023 van de camping op Kangaroo Island aan de zuidkust van Australië. Het eiland van zo'n 160 kilometer lang en 55 kilometer breed, werd maandenlang het terrein van de mini dachshund. Het dier wist aan zowel de giftige slangen als de mens te ontsnappen en overleefde maar liefst 17 maanden in de Australische wildernis.

Eigenaren Josh Fishlock en Georgia Gardner zochten na de verdwijning van Valerie een week lang het eiland af, maar van de teckel was geen spoor meer te bekennen. Fishlock en Gardner verlieten in tranen het eiland en keerden terug naar hun huis ten westen van Sydney ruim 1500 kilometer verderop. "We waren zo overstuur en voelden ons schuldig. Ik weet nog dat ik op de veerboot naar het eiland keek en alleen maar kon huilen", zei Gardner een maand geleden in een interview.

Favoriete snacks

"Het was zoeken naar een speld in een hooiberg", zei Fishlock destijds tegen de Australische krant The Times. Die speld kwam na een halfjaar even tevoorschijn. Het Kangala Wildlife Centre kreeg een eerste teken van leven van de teckel. Inwoners van het eiland maakten meldingen van een kleine hond met een roze halsband die over het eiland zwierf.

Maandenlang zochten vrijwilligers naar de jonge teckel die ontsnapte toen ze een jaar oud was. Met haar eigen speeltjes en favoriete snacks werd het dier naar een speciale opgezette val gelokt. Op camera's konden de vrijwilligers van Kangala Wildlife zien dat Valerie regelmatig een bezoek bracht aan de plek.

Uiteindelijk is het de dierenorganisatie gelukt om de val op afstand dicht te zetten nadat Valerie daarin werd gesignaleerd. "We zijn ontzettend blij en opgelucht dat Valerie eindelijk veilig is", schrijft Kangala Wild Life Centre op Instagram. "We kunnen nu beginnen om haar zo snel mogelijk terug te brengen naar haar lieve ouders."

Verwend

Volgens The Times wist Valerie ondanks haar verwende leven de wildernis te overleven. Voor haar vermissing sliep ze in bed bij haar baasjes, had een eigen autostoeltje en kreeg het hondje in de winter wollen truien aan. "Ze was een echte prinses", zei Fishlock eerder tegen The Washington Post. De dierenorganisatie denkt dat Valerie overleefde dankzij aangereden dieren en water van lokale dammen.

De man die wordt verdacht van de moord op de topman van de Amerikaanse verzekeraar UnitedHealth Group, ontkent schuldig te zijn aan de federale aanklachten tegen hem.

De 26-jarige Luigi Mangione verscheen vrijdag in de rechtbank in Manhattan. De Amerikaanse minister van Justitie Pam Bondi wil dat de doodstraf wordt geëist. In een formele verklaring stelt de aanklager dat Mangione "een gevaar vormt voor de toekomst, omdat hij de intentie heeft uitgesproken om een hele industrie aan te vallen".

Begin december werd de topman van UnitedHealth Group, Brian Thompson, doodgeschoten voor een hotel in Manhattan in New York. Na een klopjacht van vijf dagen werd Mangione gevonden in een fastfoodrestaurant in Altoona, in de staat Pennsylvania. Een klant had hem van foto's herkend.

Bij zijn arrestatie werden een wapen, een vals identiteitsbewijs en documenten gevonden waarin hij kritiek uitte op de "gezondheidszorgindustrie" en specifiek op UnitedHealth Group.

Tegen Mangione liggen meerdere aanklachten. Zo is hij in de staat New York, waar de moord werd gepleegd, aangeklaagd voor moord en een terroristisch misdrijf. Hij kan daarvoor levenslang krijgen zonder kans op vervroegde vrijlating. De staat New York legt geen doodstraf op. Ook bij die aanklachten ontkent Mangione schuldig te zijn.

Mocht Mangione op federaal niveau schuldig worden bevonden, bepaalt een jury of het de doodstraf aanbeveelt. De jury moet het unaniem eens zijn over zo'n aanbeveling. De rechter is in dat geval verplicht om de doodstraf op te leggen.

Steun

Door de moord op Thompson is het verdienmodel van verzekeraars onder vuur komen te liggen: het systeem wordt als harteloos gezien omdat het zoveel mogelijk onder betalingen probeert uit te komen aan mensen in medische nood.

Na zijn arrestatie kreeg de Amerikaan op sociale media veel bijval. Op X en Instagram kreeg Mangione duizenden steunbetuigingen. In New York werd zelfs een lookalike-contest van de schutter georganiseerd. Op Amazon worden zelfs even truien en t-shirts verkocht met de woorden "vertraag", "wijs af" en "verwerp", dezelfde woorden die op de kogelhulzen stonden die de schutter afvuurde. Het zijn termen die veel gebruikt worden door critici om de tactiek van verzekeraars te beschrijven.

Ook nu hadden tientallen mensen zich bij de rechtbank in Manhattan verzameld die boos zijn op de zorgverzekeringsbranche in de Verenigde Staten.

"Als je sterk staat, ga je geen kruisraket op een woonwijk afsturen", zegt secretaris-generaal van de NAVO, Mark Rutte. Hij noemt de aanval op de Oekraïense hoofdstad Kyiv van gisteren tegen de NOS een teken van zwakte van de Russische president Poetin.

Rutte was in de Verenigde Staten om daar te praten met president Trump, ministers en veiligheidsadviseurs over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne. Rutte is "niet pessimistisch, en zelfs een beetje optimistisch" dat er een bestand mogelijk is tussen Rusland en Oekraïne.

De NAVO-chef wilde niet ingaan op de vraag of Europa en de VS niet te veel verschillen in zienswijzen. Zo zit de VS regelmatig met Rusland om tafel en lijkt het land te vinden dat Oekraïne onder meer moet accepteren dat bezette delen van Oekraïne Russisch grondgebied worden. Vandaag was de Amerikaanse veiligheidsadviseur Witkoff voor de vierde keer in Moskou om daar te spreken met president Poetin. Volgens het Kremlin was het gesprek "constructief en nuttig".

Heikel punt

De Europese leiders scharen zich juist achter Zelensky. Zo zei de Britse premier Starmer dat de aanval op Kyiv "een herinnering is dat Rusland de agressor is" en stelde de Franse president Macron dat Zelensky geen staakt-het-vuren kan accepteren terwijl zijn hoofdstad wordt aangevallen.

Een heikel punt in de onderhandelingen lijkt de Krim te worden. Dat schiereiland werd in 2014 door Rusland bezet en eenzijdig tot Russisch grondgebied verklaard. Afgelopen week bracht The Washington Post op basis van bronnen het nieuws dat de VS bereid is te erkennen dat de Krim bij Rusland hoort.

De Oekraïense president Zelensky heeft altijd gezegd dat het een doel is om de Krim te heroveren, maar erkende ook dat Oekraïne daar niet de militaire slagkracht voor heeft. Ook de NAVO stelde dat het nooit zou gebeuren dat NAVO-landen accepteren dat de Krim geannexeerd is.

Rutte wil dan ook niet veel kwijt over hoe de NAVO, Europa en de VS dit soort onderwerpen bespreken bij onderhandelingen. Volgens hem is er een groot verschil tussen vaststellen dat een deel van een land is veroverd, en accepteren dat dat deel dan ook juridisch van de veroveraar is. "Feitelijk is er een groot verschil tussen zien dat het gebeurt en het juridisch vaststellen", vindt de NAVO-chef.

NAVO-top

De aanstaande NAVO-top in Den Haag moet wat Rutte betreft over twee dingen gaan. Het eerste punt is dat er veel meer geld moet worden uitgegeven aan defensie. Dat is nodig vindt hij, want "de Russische dreiging neemt met de dag toe". Ook China is volgens hem hard op weg om een grotere macht te worden. "Die hebben al duizend kernraketten in 2030, dus we moeten in Europa en Canada veel meer uitgeven."

Ook stelt hij dat er meer wapens moeten worden gemaakt. Hij refereert aan de uitspraak van de koning van gisteren. Willem-Alexander zei dat Nederland zich "tot de tanden toe moet bewapen" om veilig te blijven. Volgens de koning "bewijst Oekraïne en bewijzen andere conflicten dat het idee dat we altijd vrijheid en vrede zouden hebben, niet meer het geval is".

De NAVO-chef wil nog niet te veel ingaan op de eventuele uitkomsten van de NAVO-top, maar zegt dat het belangrijk is dat er aan het eind een alliantie op het wereldtoneel staat. "We moeten duidelijk maken aan Poetin: probeer ons nooit aan te vallen, want de reactie zal vernietigend zijn."

De Democratische Republiek Congo en Rwanda hebben in de VS een intentieverklaring getekend om een eind te maken aan het geweld in het oosten van Congo. De landen hebben daarmee toegezegd om uiterlijk volgende week vrijdag met een concept-vredesakkoord te komen.

De landen zetten hun handtekening in Washington, samen met de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio. De VS bemiddelde tussen beide landen.

In het oosten van Congo vechten rebellen van de groepering M23 al jaren tegen het regeringsleger van Congo. De rebellen krijgen militaire en financiële steun van buurland Rwanda. Begin dit jaar won M23 veel terrein, met duizenden doden en honderdduizenden ontheemden tot gevolg.

Grondstoffen

Het oosten van Congo is rijk aan waardevolle grondstoffen als goud, lithium en coltan. De VS is geïnteresseerd in een deal met Congo waarbij het land, in ruil voor miljardeninvesteringen, mineralen kan krijgen.

De VS is voor de mineralen, die onder meer worden gebruikt in auto's en mobiele telefoons, nu nog deels afhankelijk van China. Er is de Amerikaanse regering veel aan gelegen om op een andere manier toegang te krijgen tot de grondstoffen.

Zes wapenstilstanden

Eergisteren spraken vertegenwoordigers van Congo en M23 in de Qatarese hoofdstad Doha af om te streven naar een "permanente vrede". Sinds 2021 werden er in dit conflict meer dan zes wapenstilstanden afgekondigd, maar die hielden nooit stand. Afgelopen februari kwam M23 ook met een staakt-het-vuren, maar die werd een paar dagen later door de groepering zelf geschonden.

Duizenden mensen zijn in Oldenburg de straat op gegaan om te protesteren tegen politiegeweld na de dood van een jonge zwarte man. Zondag werd de 21-jarige Lorenz in de Duitse stad doodgeschoten door de politie.

Volgens de politie liepen tussen de 8000 en 10.000 mensen mee in een mars door de stad, melden Duitse media. De demonstranten willen dat er een grondig onderzoek komt naar de dood van de man.

Op 20 april schoot een agent meerdere kogels af op Lorenz. De politie was op zoek naar hem omdat hij met traangas op de beveiligers van een nachtclub zou hebben gespoten nadat hem de toegang was geweigerd. Ook zou hij mensen met een mes hebben bedreigd.

Toen een agent de man benaderde, zou hij opnieuw met traangas hebben gespoten. Daarop schoot de agent vijf keer op hem.

Agent geschorst

Uit de autopsie blijkt dat Lorenz zeker drie keer van achteren werd geraakt. Het Duitse Openbaar Ministerie zegt onderzoek te doen naar het incident. De 27-jarige agent die op hem schoot is voorlopig geschorst.

De dood van de twintiger heeft tot een debat geleid in Duitsland over de proportionaliteit van politiegeweld en racisme bij de politie. Volgens mensenrechtenorganisaties is discriminatie en racisme bij de Duitse politie een structureel probleem. Zij roepen de autoriteiten op om dat aan te pakken en willen een onafhankelijk onderzoek naar de zaak.

Ook in de Duitse hoofdstad Berlijn en in München, Frankfurt en Stuttgart is opgeroepen om de straat op te gaan.

In het Rotterdamse museum Boijmans van Beuningen is een schilderij van de Amerikaanse kunstenaar Mark Rothko beschadigd geraakt. Op het doek zijn krasjes ontstaan nadat een kind het kunstwerk had aangeraakt.

Het museum bevestigt het incident aan de regionale omroep Rijnmond na berichtgeving van het AD. Volgens het museum raakte het doek ergens dit jaar "op een onbewaakt moment" beschadigd. De krassen zitten aan de onderkant. "Dat is geconstateerd op de zaal", zegt een woordvoerder van het museum tegen de omroep.

Het gaat om het schilderij Grey, Orange on Maroon, No 8. Het doek van 2,3 bij 2,6 meter is in 1970 door Boijmans aangekocht en is een van de twee Rothko's die onderdeel zijn van Nederlandse collecties. Volgens het AD is dit schilderij, met een geschatte waarde tussen de 40 en 50 miljoen euro, een van de waardevolste werken van het museum.

Het werk hing in het depot Boijmans Van Beuningen als onderdeel van de expositie Lievelingen. Bij deze tentoonstelling werden zes kunstwerken met 'reusachtige afmetingen' geëxposeerd. De tentoonstelling was van 2 maart tot met 6 april in een van de galerieën van het depot te zien.

De museumwoordvoerder laat weten dat het schilderij uit de tentoonstelling is gehaald. Experts onderzoeken wat de schade is en hoe het schilderij kan worden hersteld. Of dat een verzekeringskwestie wordt, wil de woordvoerder niet zeggen.

De kist waarin de paus Franciscus de afgelopen dagen lag opgebaard is afgesloten en verzegeld. De ceremonie stond onder leiding van camerlengo Kevin Farrell, de kardinaal die de uitvaart van de oude paus en de verkiezing van de nieuwe organiseert. Het geldt als de laatste handeling voor de uitvaart van morgen.

Volgens het Vaticaan zijn de afgelopen dagen ruim 250.000 mensen langs de kist gelopen om de paus een laatste groet te brengen.

Paus Franciscus overleed maandag na een beroerte. Vervolgens werd hij woensdagochtend van Casa Santa Marta, het gastenverblijf in het Vaticaan waar de paus woonde, in een processie overgebracht naar de Sint-Pieter. Daar konden belangstellenden afscheid van hem nemen.

Bezoekers moesten soms lang wachten, met wachttijden tot zeven uur. De Sint-Pieter bleef in de nacht van woensdag op donderdag tot 's ochtends vroeg open, zodat de vele belangstellenden langs de kist konden lopen.

Eenvoudige kist

In tegenstelling tot eerdere pausen lag Franciscus opgebaard in een eenvoudige houten kist, die op de vloer was neergezet. Emeritus-paus Benedictus XVI lag op een verhoging voor het altaar.

De toegang tot het Sint-Pietersplein werd om 17.00 uur afgesloten en een uur later werd de wachtrij voor de ingang van de basiliek gesloten. Honderden mensen die de paus nog hadden willen zien, werden weggestuurd. Op het plein zijn de voorbereidingen van de uitvaart begonnen.

Uitvaartplechtigheden

Honderdduizenden bezoekers zijn daarvoor naar Rome gekomen. De kist wordt na de uitvaartplechtigheden op het Sint-Pietersplein naar de Basiliek van Santa Maria Maggiore gebracht, waar de paus begraven wordt.

Bij de uitvaart zullen veel religieuze leiders, staatshoofden en regeringsleiders aanwezig zijn. Zo zijn de Amerikaanse president Trump en de Argentijnse president Milei naar Rome gevlogen. Namens de Nederlandse regering zijn premier Schoof en minister van Buitenlandse Zaken Veldkamp bij de plechtigheid.

Een Amerikaanse rechter heeft het voormalige Congreslid George Santos veroordeeld tot een celstraf van ruim zeven jaar. De 36-jarige Republikein had eerder al toegegeven dat hij zich schuldig had gemaakt aan fraude en identiteitsdiefstal.

Santos werd in 2022 verkozen als parlementslid voor een rijk district in New York. Nog voor zijn beëdiging werd duidelijk dat hij een groot deel van zijn cv bij elkaar had verzonnen. Ook had hij werkloosheidsuitkeringen ontvangen, terwijl hij gewoon werk had.

Tijdens zijn campagne beweerde Santos dat hij Joods was en dat zijn grootouders tijdens de Tweede Wereldoorlog waren ontsnapt aan de Holocaust. Die bewering bleek niet waar. In een reactie zei Santos destijds dat hij nooit had gezegd "Jewish" te zijn, maar dat hij "Jew-ish" (Joods-achtig) bedoelde.

Verder had hij gedaan alsof hij de New York University had afgerond en bij de banken Goldman Sachs en Citigroup had gewerkt.

Uit parlement gezet

Eind 2023 werd Santos uit het Huis van Afgevaardigden gezet, toen aan het licht was gekomen dat hij campagnegeld had gebruikt voor persoonlijke doeleinden. Zo gaf hij duizenden dollars uit aan botox, luxe kleding en abonnementen op OnlyFans, een platform voor seksueel expliciete content. Ook had hij de identiteit van meerdere mensen, onder wie familieleden, gestolen om zijn campagne te financieren.

"Woorden hebben gevolgen", zei de rechter tegen Santos bij de uitspraak. "U werd verkozen met uw woorden, waarvan de meeste leugens waren."

In totaal liepen er 23 aanklachten tegen Santos. De straf die de dertiger krijgt, is gelijk aan de eis van de openbaar aanklagers. Santos moet zich voor 25 juli melden bij de gevangenis.

De uitvaart van paus Franciscus is de grootste veiligheidsoperatie ooit voor Rome. Op de dag voor de begrafenis zijn veel plekken al niet meer begaanbaar.

Boven Rome hangt een constant gezoem van surveilleerde helikopters en aan de rand van het Sint-Pietersplein vallen ook de laaghangende drones van de politie op. Maar dat zijn meteen ook de enige vliegende objecten in de lucht, want boven de Italiaans hoofdstad is in aanloop naar de uitvaart van paus Franciscus een no-flyzone afgekondigd.

De Romeinse autoriteiten zijn op alles voorbereid: "We hebben een instrument op onze wagen dat een infraroodscan maakt van de hele omgeving van de Sint-Pietersbasiliek", zegt een brandweerman die het systeem aanstuurt. "Dat kan gassen en eventuele chemische stoffen analyseren, die gevaarlijk kunnen zijn voor de bevolking."

Detectiepoortjes

Sinds 17.00 uur is het Sint Pietersplein afgesloten voor het publiek. De afgelopen dagen werden pelgrims streng gecontroleerd voor ze het plein opliepen afscheid te nemen van de maandag overleden paus Franciscus.

Bij de toegangshekken moeten de tassen open en op sommige plaatsen staan detectiepoortjes. Zo'n 4000 vrijwillige burgerwachten helpen alles in goede banen te leiden en er zijn duizenden politieagenten en militairen op de been.

Alle verloven zijn ingetrokken. "Vanaf het moment dat we maandagochtend het nieuws hoorden zijn we bezig geweest deze operatie te coördineren", zegt politiecommandant De Sclavis. "We werken intensief samen met de staatspolitie, de carabinieri, het regiobestuur en de burgemeester." De politie is op de hoede voor een terroristische aanslag, maar laat weten dat er geen concrete dreiging is.

Controlekamer

De hele operatie wordt gecoördineerd vanuit een controlekamer op het hoofbureau van politie in hartje Rome. De verschillende diensten werken nauwgezet samen en sturen hun mensen op straat aan. Agenten en militairen houden dag en nacht de enorme wand met videoschermen in de gaten, waar 2000 videosignalen binnenkomen van camera's die door de hele stad hangen.

"Dit zijn drie dagen die we nog nooit hebben meegemaakt. De stad Rome niet, heel Italië niet", zegt de leider van de controlekamer van de politie Tomasso Niglio. "Dit is de grootste veiligheidsoperatie die we ooit op poten hebben gezet."

Want anders dan andere recente pauselijke begrafenissen zal de kist van paus Franciscus na de uitvaartmis in de Sint-Pieter een route van 6 kilometer afleggen dwars door het oude Rome. Langs het Forum Romanum (de ruïnes van het oude Rome) en langs het Colosseum, waar lang geleden de gladiatoren vochten en deze paus altijd de lijdensweg van Christus op Goede Vrijdag herdacht.

Daarvandaan gaat de processie naar de Santa Maria Maggiore, de basiliek waar paus Franciscus begraven wil en zal worden. De hele rijtoer zal ongeveer een uur in beslag nemen. Een groot deel van de oude binnenstad moet dus beveiligd worden, want verwacht wordt dat er mogelijk wel een half miljoen mensen op de been zullen zijn.

8000 vrijwilligers

Burgemeester Roberto Gualtieri belooft dat er 8000 vrijwilligers en ordetroepen paraat staan om de veiligheid te waarborgen. "Zodat iedereen die normaal geen toegang heeft tot de pauselijke begrafenis nu langs de kant van de weg de laatste eer kan bewijzen aan paus Franciscus."

Naast het gewone publiek zijn er 170 internationale delegaties van wereldleiders in de stad, ieder met een eigen veiligheidsteam. De wijk rondom de Amerikaanse residentie, normaal gesproken het woonhuis van de Amerikaanse ambassadeur in Rome, is hermetisch afgesloten. President Trump zal daar vannacht verblijven. Net als vicepresident JD Vance dat afgelopen weekend deed, voordat hij als een van de laatsten de paus de hand schudde.

Verwacht wordt dat het lichaam van paus Franciscus rond 13.00 uur zal aankomen bij de Santa Maria Maggiore. Die staat schuin tegenover de ambassade van Argentinië, het geboorteland van paus Franciscus. Vanaf zondag mag het publiek langs zijn graf lopen.

De extra waakzaamheid zal van kracht blijven tot er een nieuwe paus gekozen is.

De brandweer werd gisterochtend in Amsterdam tijdens een spoedrit tegengehouden door een man op de weg. De 36-jarige Rotterdammer ging voor de brandweerauto staan, waarna de chauffeur van de wagen hem eerst wegduwde en daarna wegtrok. De man is aangehouden.

Een duikteam van de brandweer was gisteren rond 06.00 uur met spoed onderweg naar een brand in het Westelijk Havengebied. Vlak nadat de wagen vanaf de kazerne was vertrokken, moest het voertuig op de Prins Hendrikkade stoppen omdat er een man op de weg stond.

Op beelden in handen van videowebsite Dumpert is te zien dat de man tegen de motorkap staat terwijl de brandweerwagen gas probeert te geven. De chauffeur stapt vervolgens uit en probeert de man tevergeefs aan de kant te trekken. De man gaat vervolgens weer voor de wagen staan. Daarna trekt de brandweerman hem omver, waarna hij alsnog instapt en doorrijdt.

Heftig

De politie laat aan stadszender AT5 weten dat de man is aangehouden voor vernieling. Volgens een woordvoerder had de verdachte vlak voor het incident ook een lijnbus geblokkeerd en daarbij vernielingen aangericht.

Bij de brandweerwagen heeft de verdachte ook aan de ruitenwissers gehangen, aldus de woordvoerder. Agenten wisten hem uiteindelijk aan te houden.

Een woordvoerder van de brandweer laat aan AT5 weten dat het voor het duikteam heftig was. "Je wordt 's ochtends vroeg wakker gepiept voor een melding en wil zo snel mogelijk daarheen. Dan word je opgehouden en ook nog door iemand die daarin volhardt." Waarom de verdachte voor de brandweerwagen ging staan, is niet duidelijk.

Geen voedsel, geen water, geen medicijnen. Al 55 dagen laat Israël geen noodhulp toe tot de Gazastrook. Het Wereldvoedselprogramma (WFP) van de Verenigde Naties kondigde aan dat het door zijn laatste voorraden heen is. Ondertussen gaan de bombardementen in alle hevigheid door en drijft het Israëlische leger Palestijnen een steeds kleiner deel van Gaza in.

Hulporganisaties slaan nog maar een keer alarm. "Vandaag hebben we onze laatste overgebleven voedselvoorraden afgeleverd bij gaarkeukens in de Gazastrook", zegt het WFP. Deze keukens hebben nu nog voor een paar dagen eten, terwijl vrijwel de hele bevolking ervan afhankelijk is.

Andere hulporganisaties kampen met hetzelfde probleem. "Onze voorraad voedsel en hulpgoederen is bijna uitgeput", schrijft de Palestijnse Rode Halve Maan. Gisteren waarschuwde ook Unicef hiervoor. De VN-kinderrechtenorganisatie is nu de laatste hygiënepakketten, babyvoeding en tentzeilen aan het uitdelen, en moet kiezen wie er wel en wie er geen hulp meer krijgt.

"Er is massale ondervoeding en een totaal gebrek aan schoon water", zei Wouter Booij, woordvoerder van Unicef. "Het gevolg is dat kinderen die al 18 maanden lang lijden door deze oorlog, nu nog acuter en kritieker worden getroffen. Met een uitzonderlijk groot risico dat zij zullen sterven."

Langste hulpblokkade

In de eerste weken van de oorlog in oktober 2023 blokkeerde Israël ook alle hulp, en in de maanden daarna beperkte het de instroom, maar niet eerder werd er zo'n lange periode niets toegelaten. "Het voedseltekort is nog nooit zo erg geweest", zegt Karam, een inwoner van Khan Younis in Gaza. "Zonder gaarkeukens hongeren mensen uit."

VN-noodhulporganisatie OCHA zei vorige week dat de humanitaire crisis nu erger is dan op enig ander moment in de oorlog. "Hongersnood is niet slechts een risico, maar verspreidt zich waarschijnlijk snel in vrijwel elk deel van Gaza", waarschuwden de CEO's van twaalf internationale hulporganisaties. "Kinderen eten minder dan één maaltijd per dag", aldus een medewerker van Oxfam.

"Een massagraf voor Palestijnen", omschreef Artsen zonder Grenzen de situatie. "We zijn getuigen van de verwoesting van de hele bevolking van Gaza." Duitsland, het VK en Frankrijk riepen Israël eerder deze week op "per direct snelle en ongehinderde toevoer van hulp" te hervatten. "Palestijnse burgers, onder wie een miljoen kinderen, lopen een acuut risico op hongersnood, epidemische ziekten en de dood", zeiden de landen.

Israël zegt dat het hulp blokkeert om Hamas te dwingen de overgebleven gijzelaars in Gaza vrij te laten. Het ontzeggen van hulp en daarmee in feite een burgerbevolking uithongeren is een oorlogsmisdaad. Hamas zegt dat het de 59 gijzelaars, van wie er naar schatting 24 nog in leven zijn, wil vrijlaten als Israël zich terugtrekt uit Gaza en er een einde komt aan de oorlog.

Dat zou al zijn gebeurd als op 2 maart, zoals oorspronkelijk afgesproken, de tweede fase van het bestand tussen Israël en Hamas was ingegaan. Israël wilde zich niet committeren aan een volledige terugtrekking en het beëindigen van de oorlog, omdat het eerst Hamas wil vernietigen. Op 18 maart hervatte het de bombardementen op de Gazastrook.

Sindsdien zijn er volgens Palestijnse cijfers meer dan 2000 mensen gedood bij Israëlische aanvallen, van wie 78 in de afgelopen 24 uur. Onder de slachtoffers zijn honderden kinderen. "Sinds de ineenstorting van het staakt-het-vuren, en met name afgelopen week, zijn de Israëlische aanvallen op Palestijnen in een stroomversnelling geraakt", zegt de VN-mensenrechtencommissaris.

Voortbestaan Palestijnen bedreigd

Begin deze week heeft het Israëlische leger bovendien 36 graafmachines, waterwagens en rioolzuigtanks verwoest, waardoor reddingswerkzaamheden, puinruimen en het leveren van hulp en voorzieningen verder worden bemoeilijkt, zegt het bureau. "Het lijkt erop dat dit beleid is gericht om de bevolking levensomstandigheden op te leggen die onverenigbaar zijn met hun voortbestaan als groep in Gaza."

Andere VN-commissies en internationale mensenrechtenorganisaties kwamen eerder al tot een vergelijkbare conclusies en zeiden daarbij dat Israëls acties neerkomen op genocide.

Het Israëlische leger dwingt ondertussen de bevolking naar steeds kleiner wordende, van elkaar gescheiden gebieden in Gaza. Ruim 30 procent van de Gazastrook is inmiddels door Israël als "bufferzone" aangemerkt. Palestijnen zijn hieruit verdreven en de overgebleven bebouwing, infrastructuur en akkers worden vernield. Israël zegt niet van plan te zijn hier weg te trekken of Palestijnen er te laten terugkeren. Buiten deze zones zijn er ook nog aanzienlijke delen van de Gazastrook die het leger heeft ingenomen of waar Israël evacuatiebevelen voor heeft uitgevaardigd.

De gebieden in de Gazastrook waar Palestijnen uit weg moeten, omdat Israël ze heeft uitgeroepen tot no-gozones of er een evacuatiebevel voor heeft uitgegeven:

Amerikaanse autoriteiten hebben een rechter uit de staat Wisconsin opgepakt en aangeklaagd. Ze wordt ervan beschuldigd de federale immigratiedienst te hebben gehinderd bij een arrestatie.

De arrestatie van rechter Hannah Dugan (65) werd bekendgemaakt door de directeur van de FBI, Kash Patel. Hij zegt dat de rechter de grenspolitie hinderde toen die een man zonder verblijfspapieren probeerde op te pakken in haar rechtszaal.

De man moest voorkomen voor huiselijk geweld. Toen de agenten aankwamen, zou de rechter hem hebben laten ontsnappen via een speciale deur voor juryleden. De grenspolitie pakte de man uiteindelijk na een korte achtervolging alsnog op.

De rechter werd vanochtend gearresteerd in haar eigen gerechtsgebouw. Kort na de arrestatie verzamelde zich een menigte voor de rechtbank, die de onmiddellijke vrijlating van de rechter eiste.

Inmiddels is de rechter voorgeleid en vrijgelaten. Tijdens de zitting zei de advocaat van Dugan dat ze haar arrestatie "hartgrondig betreurt" en bezwaar maakt. "Het is niet gebeurd in het belang van de openbare veiligheid", zei de advocaat, die verder niet op de zaak wilde ingaan.

Strijd tussen Trump en rechters

De arrestatie van de rechter is de zoveelste escalatie in de opgelopen spanningen tussen de regering-Trump en de rechtelijke macht. Eerder had het ministerie van Justitie aangegeven streng te zullen optreden als lokale overheidsfunctionarissen het landelijke migratiebeleid zouden belemmeren.

Sinds president Trump opnieuw aan de macht is, voeren de Verenigde Staten een verscherpt migratiebeleid. Zo gebruikte Trump een oorlogswet uit 1798 om 250 veronderstelde bendeleden uit Venezuela en El Salvador uit te zetten naar een beruchte terrorismegevangenis in El Salvador. Dit gebeurde ondanks een verbod van een Amerikaanse rechter.

Het is traditie tijdens Anzacdag, de nationale herdenkingsdag voor veteranen in Australië: gokken. Het gokspel two-up, een variatie op kop of munt, mag alleen op 25 april legaal gespeeld worden. Maar sommige pubs breken nu met deze traditie, want gokverslaving is een groot probleem in de Australische samenleving.

De Australische Veteranendag begint bij het ochtenddauw met een sobere dienst. Daarna gaan veteranen en hun families de pub in voor een ontbijt. Iets later komt het bier op tafel en wordt ook two-up gespeeld. Twee muntjes worden de lucht in gegooid.

Het publiek sluit een weddenschap af of het kop en munt, kop en kop of munt en munt wordt. Het eenvoudige gokspel was tijdens de Eerste Wereldoorlog al populair bij militairen in de loopgraven. Nu wordt het vooral in pubs gespeeld.

'Onschuldig spelletje'

"Het is een vriendelijk spelletje. Niemand speelt vals bij two-up", zegt Shannon Townsend. Ze heeft een blauw mantelpakje aan en zit samen met collega's in militair kostuum in de tuin van een pub in Coogee, een wijk aan het strand in Sydney. "Het gaat niet om winnen, maar om kameraadschap en iets wat ons verbindt."

Toch is het ook paradoxaal, erkent Townsend. Want uit onderzoek blijkt dat veel veteranen gokproblemen hebben.

Bovendien staan de meeste clubs speciaal voor veteranen vol met gokkasten. "Ik ben tegen de gokindustrie, want als arts op de spoedeisende hulp zie ik regelmatig de gevolgen ervan. Het is een enorm probleem, niet alleen voor de degenen die gokverslaafd zijn, maar ook voor hun families", zegt ze.

Gokken in Australië is niet een onschuldig spel, zegt Martin Thomas. Hij is de CEO van de Alliance for Gambling Reform, een belangengroep die lobbyt voor overheidsbeleid om de gokindustrie aan banden te leggen.

18 miljard euro

Uit recent onderzoek blijkt dat Australiërs jaarlijks meer dan 31 miljard Australische dollar, omgerekend een kleine 18 miljard euro, kwijt zijn aan de gokindustrie. "Dat is meer dan wat de overheid uitgeeft aan ouderenzorg", zegt Thomas.

Grote menigten verzamelen zich op Veteranendag voor het spelletje:

Gokmachines in pubs zijn verantwoordelijk voor de meeste problemen, maar ook casino's en sportweddenschappen dragen bij. En dat heeft grote gevolgen. Veel gokverslaafden hebben ernstige financiële problemen.

Maar het probleem gaat verder dan alleen schulden. Uit onderzoek blijkt dat huiselijk geweld drie keer vaker voorkomt als de dader een gokverslaving heeft. Ook wordt er een link gelegd met het aantal gevallen van zelfdoding. Gokproblemen spelen een rol bij een op de vijf doden door suïcide in Australië.

Geen overheidsbeleid

Volgens Thomas blijft effectief beleid van de overheid uit. "Opeenvolgende regeringen weigeren om het probleem onder ogen te zien en gokverslaving als een groot sociaal gezondheidsprobleem te erkennen." Dat komt volgens hem omdat de gokindustrie behoorlijke invloed heeft op de politiek.

"We weten dat ze regelmatig contact hebben met politici. Bovendien verdienen lokale regeringen ook flink aan de gokmachines die in veteranenclubs en in pubs staan, via belastingen."

Gokken kan overal

Gokken is zo wijdverspreid in Australië, dat het moeilijk is om eraan te ontkomen. "In pubs op haast elke straathoek kan gegokt worden. Dan wordt het wel heel moeilijk om te stoppen", zegt Thomas.

"Laatst sprak ik een vrouw die me de afscheidsbrief van haar broer liet zien. Hij had een gokprobleem en had daarom een einde aan zijn leven gemaakt. Omdat hij steeds in de verleiding kwam, was hij ervan overtuigd dat het hem nooit zou lukken om te stoppen", vertelt Thomas. "Hij voelde zich schuldig, omdat hij wist wat een zware last dat was voor zijn familie. Daarom dacht hij dat zijn geliefden beter af waren zonder hem."

Inmiddels vindt de gokindustrie steeds nieuwe manieren om ook een jong publiek te bereiken, door reclames tijdens sportwedstrijden en via sociale media. "We weten dat kinderen van slechts 14 jaar oud direct worden getarget op sociale media door de gokindustrie", zegt Thomas.

Al jaren wordt er gedebatteerd over een verbod op gokreclames. Een meerderheid van de bevolking is voor een verbod, toch blijft een grootschalige hervorming van het beleid uit.

Thomas hoopt dat het probleem serieus wordt genomen door de nieuwe regering. Volgende week zijn er nationale verkiezingen in Australië. Een van de belangrijkste thema's tijdens de campagne zijn de kosten van het levensonderhoud.

Dan zou het ook over gokproblemen moeten gaan, stelt Thomas. "Veel Australische gezinnen zijn meer geld kwijt aan een gokverslaving dan aan hun energierekening. Daar moeten we dus wat aan doen."

Hoewel op sommige plekken het tij lijkt te keren als het gaat om two-up, blijft het spel in veel Australische pubs traditie. Ook Shannon Townsend blijft een gokje wagen op Anzacdag. "Maar ik hoop dat mensen niet uit het oog verliezen waar deze dag om draait, en dat zijn onze veteranen. Niet het gokken."

Hoe denkt het kabinet het klimaatdoel voor 2030 nog te gaan halen? Sinds in oktober bleek dat de kans met het huidige klimaatbeleid vrijwel verkeken was, hangt die vraag dreigend boven minister Hermans van Klimaat en Groene Groei. Maar ook de problemen met de industrie zijn sindsdien allesbehalve kleiner geworden. En dat binnen een coalitie waarin het klimaat sinds het najaar alleen maar verder op de achtergrond is geraakt.

Tegen die achtergrond presenteerde Hermans vandaag haar langverwachte klimaatpakket, dat energie in Nederland bovendien betaalbaarder moet maken en de afhankelijkheid van andere landen moet verkleinen. Het wettelijke klimaatdoel (55 procent minder CO2-uitstoot dan in 1990) wil Hermans dichterbij brengen. Ze denkt zelfs dat het doel hiermee "binnen bereik" komt, al schieten de maatregelen vermoedelijk tekort om het te halen.

Duidelijk is dat het ministerie denkt zo'n 10 megaton CO2-uitstoot te kunnen besparen met het hele maatregelenpakket. Een stapje, zeggen deskundigen na een eerste bestudering van de plannen, maar de zorgen over de slagingskansen van het Nederlandse klimaatbeleid zijn er niet mee weg.

Summier

Dat heeft ermee te maken dat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) bij zijn doorrekening van het klimaatbeleid afgelopen najaar vaststelde dat de kans dat het wettelijke klimaatdoel voor 2030 wordt gehaald minimaal is. Slechts zo'n 5 procent kans, becijferde het planbureau.

Datzelfde PBL zal de plannen eerst moeten doorrekenen voordat er iets zinnigs gezegd kan worden over de nieuwe kansen op succes. Maar een voorschot op die conclusies valt al voorzichtig te nemen. Het PBL was namelijk duidelijk in oktober: bij 8 megaton CO2-reductie moet tot 2030 alles meezitten om het doel te halen. Bij 16 megaton besparing zou de kans 50 procent zijn. Zekerheid (95 procent kans) is er pas bij 24 megaton.

Deskundigen zijn er dus nog niet van overtuigd dat die 10 megaton besparing voldoende is. Grote kans dat het PBL over een jaar concludeert dat er opnieuw extra CO2-besparing nodig is. Tegelijkertijd wordt benadrukt dat het gezien kan worden als een eerste stap. Zonder extra besparing, hoe summier ook, was er überhaupt geen verandering in die minimale kans om het wettelijke klimaatdoel te halen, is het idee.

Enthousiasme in haven

Vanuit de industrie wordt enthousiaster gereageerd op de plannen. De Rotterdamse haven denkt dat de aangekondigde plannen helpen om de industrie in het economisch belangrijke gebied duurzamer te maken. Belangenbehartiger Deltalinqs spreekt van "een aantal goede stappen om de basisindustrie weer met meer vertrouwen naar de toekomst te laten kijken".

Vooral het versimpelen van procedures om stroomkabels sneller aan te leggen en het opslaan van CO2 plus het schrappen van de plastic-heffing noemen de bedrijven in de haven "een goede zaak" en "betekenisvolle stappen".

Toch hoopt de haven op meer. Deltalinqs-voorzitter Victor van der Chijs wil dat het kabinet op Prinsjesdag het voornemen om de netkosten voor elektriciteit te verlagen ook gaat doorvoeren: "Zeker nu de Duitsers en Belgen hier ook flinke stappen zetten."

Ook werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland hebben zorgen over de hoge energietarieven. De ondernemersorganisatie voor de technologische industrie, de FME, vindt de plannen zelfs tekortschieten. Voorzitter Theo Henrar verwijst naar de eerder op de dag aangekondigde sluiting van bandenfabrikant Vredestein, mede door de hoge energiekosten: "Weer een fabriek gesloten en 500 banen weg. De industrie staat ontzettend onder druk. En dit kabinet geeft doekjes voor het bloeden."

Autobrancheorganisatie Bovag vindt dat er meer nodig is om elektrisch rijden te versnellen. "Het huidige systeem gaat failliet omdat het te veel is gebaseerd op belastingen op fossiele mobiliteit", zegt Bovag. De brancheclub is wel blij dat het kabinet nog voor de zomer een plan wil presenteren om de autobelastingen te hervormen.

Fossiele subsidie

Milieu- en klimaatorganisaties hebben daarentegen met afgrijzen kennisgenomen van de plannen van Hermans. Zeker de terugkeer van een fossiele subsidie, de Indirecte Kostencompensatie (IKC), wekt grote woede. Dat is een maatregel waarmee grootverbruikers van energie gecompenseerd kunnen worden voor hun hogere elektriciteitsprijzen door het Europese emissiehandelssysteem.

Klimaatorganisaties Wise, Fossielvrij en Extinction Rebellion hebben met stickers het ministerie van Klimaat en Groene Groei omgedoopt tot het ministerie van Fossiel en Gore Groei. "In plaats van de klimaatcrisis aan te pakken, komt de minister met extra fossiele subsidies voor de industrie, dat is compleet absurd", vindt Wise-directeur Lisanne Boersma.

"Dit kabinet kiest ervoor om miljarden te investeren in de fossiele industrie, terwijl we over alle klimaatgrenzen heen denderen", vindt directeur Renske Wienen van Fossielvrij. "Het klimaatpakket van minister Hermans schiet dramatisch tekort om de eigen klimaatdoelen voor Nederland te halen. Het is duidelijk dat dit kabinet de klimaatcrisis totaal niet serieus neemt", vindt Oxfam, die eveneens de terugkeer van de IKC hekelt.

Ook directeur Donald Pols van Milieudefensie is fel over de terugkeer van de compensatieregeling. "Waar eerder afbouw van fossiele subsidies was beloofd, krijgt de industrie die nu juist als cadeautje terug. Terwijl gewone mensen en kleine ondernemers de volle rekening betalen, blijft de industrie buiten schot."

Het is nog maar twee maanden geleden dat prinses Amalia een nieuw bevoorradingsschip doopte dat Defensie had aangekocht van Damen Shipyards. Nu wordt de scheepsbouwer verdacht van omkoping, valsheid in geschrifte, witwassen en het overtreden van de sancties tegen Rusland. Ook een aantal directieleden en oud-directieleden wordt vervolgd, bleek vanochtend. Damen zegt teleurgesteld en verbaasd te zijn en is ook strijdbaar. Ze gaan zich volop verweren, blijkt uit een schriftelijke reactie.

Het ministerie van Defensie heeft de afgelopen jaren miljarden uitgegeven aan Damen. Vorig jaar kocht de overheid vier nieuwe luchtverdedigings- en commandofregatten, twee schepen met raketten en apparatuur voor elektronische oorlogsvoering. Bij de NAVO-top in Den Haag in juni zal een patrouilleschip van Damen worden ingezet om de veiligheid op de Noordzee te versterken.

'Niet vooruitlopen op uitspraken'

Minister Brekelmans (Defensie, VVD) wil niet veel kwijt over de vervolging door het Openbaar Ministerie. "Damen is een heel belangrijke partner voor ons", zei de minister voor de ministerraad.

Onderzoeksinstituut TNO, dat al heel lang samenwerkt met Damen, ziet geen reden om lopende samenwerkingen aan te passen. "Het is altijd goed om niet vooruit te lopen op gerechtelijke uitspraken. Maar een eventuele veroordeling kan aanzienlijke gevolgen hebben voor de geplande vernieuwing van de Nederlandse marinevloot en het omvangrijke marinebouw-ecosysteem in Nederland."

Het belang van Damen voor de Nederlandse marine-industrie ziet ook Michiel Hijmans, commandeur buiten dienst van de marine en nu onderzoeker bij Instituut Clingendael. "Damen is van groot belang voor de Nederlandse defensie. Het is mijn stellige overtuiging dat ze de beste marineschepen ter wereld bouwen."

Een nieuwe leverancier vinden doe je niet zomaar, zegt Hijmans: "We hebben pas gezien dat we helaas niet kunnen vertrouwen op landen waarvan we dachten dat ze onze bondgenoten waren, landen waarvan we wisten dat ze zouden leveren. We moeten veel zelf doen op dit moment. Ook in Europees verband."

Damen ligt er niet zomaar uit

Mocht het in Gorinchem gevestigde Damen veroordeeld worden, dan mag het bedrijf vier jaar lang niet inschrijven op projecten van de overheid. Dit schrijven aanbestedingsregels op het gebied van defensie en veiligheid voor.

Maar voordat het zover is, moet er een onherroepelijk vonnis van de rechter liggen. De rechtszaak start vermoedelijk in de tweede helft van het jaar, maar kan tot aan de Hoge Raad worden gevoerd. "Dit kan nog jaren gaan duren", zegt Tony van Wijk, advocaat en partner bij Dirkzwager.

Zelfs als Damen in een eventuele langslepende juridische procedure aan het kortste eind trekt, is het volgens deskundigen nog maar de vraag of Damen zal worden uitgesloten van aanbestedingsprocedures. Ondanks een uitspraak van de rechter kan van uitsluiting worden afgezien als er sprake is van een algemeen dienend belang. Bijvoorbeeld als de overheid producten wil afnemen waarin Damen is gespecialiseerd, legt Joost Haest uit, partner bij Severijn Hulshof advocaten.

"Bovendien kan het familiebedrijf zelfreinigende maatregelen nemen waarmee ze kunnen proberen aan te tonen dat dergelijke fouten in de toekomst voorkomen worden, zoals het ontslaan van betrokkenen of het invoeren van een compliance-beleid", zegt Haest.

Kortom: als de overheid bij Damen wil blijven inkopen, dan zijn er ook als het bedrijf schuldig wordt bevonden uitwegen. "Als het ministerie van Defensie bereidwillig is, dan ligt de scheepswerf er niet uit", zegt Van Wijk.