NOS Nieuws - Algemeen

Anderhalve maand geleden leek de conservatief Pierre Poilievre nog de gedoodverfde winnaar van de Canadese verkiezingen, die morgen worden gehouden. Maar de liberale premier Mark Carney lijkt roet in het eten te gooien.

Toen Carney half maart zijn partijgenoot Justin Trudeau opvolgde als premier, liepen de liberalen in de opiniepeilingen hun achterstand snel in. Nu ligt Carney een paar procentpunt voor op de conservatieven van Poilievre, die wel wordt vergeleken met Donald Trump.

'Ellebogen omhoog'

De 60-jarige Carney, van huis uit econoom en bankier, heeft nauwelijks politieke ervaring. Zijn campagne gaat niet over huisvesting en gezondheidszorg, zoals gebruikelijk in Canada, maar over Trumps handelsoorlog en Canadese soevereiniteit.

"Nooit de 51ste staat", herhaalt Carney bij een verkiezingsrally in Laval, een voorstad van Montreal. In plaats van zijn grijze pak draagt hij een ijshockey-outfit met rugnummer 24. Zijn boodschap: ik ben en blijf de 24ste premier van een onafhankelijk Canada. "Ellebogen omhoog", roept hij in ijshockeytermen, om te benadrukken dat Canada zich niet zomaar laat kennen. Hij doelt op Trumps importheffing van 25 procent op de auto- en staalindustrie.

Trump in het stemhokje

En zo lijkt Trump de Canadese liberalen in het zadel te houden. "Het is een historische verkiezingsslag", zegt Errol Mendes, politiek commentator en hoogleraar aan de Universiteit van Ottawa. "Poilievre had in maart zo'n grote voorsprong dat hij de overwinning al kon ruiken." Maar nu is de kans groot dat hij op verkiezingsnacht wordt afgedroogd.

Bij de verkiezingen morgen wordt een recordhoge opkomst verwacht. In een klein stemlokaal in de hoofdstad Ottawa staan kiezers al in de rij om vervroegd te stemmen. Hoe mensen denken over hun machtige buurland wordt snel duidelijk. "Make America F*** off again," zegt Simon, die net uit het stemhokje is gelopen.

Maar niet iedereen deelt dat sentiment. Een oudere man denkt er anders over. "Met de liberalen aan het roer ging onze economie achteruit", zegt hij. Over Trump haalt hij zijn schouders op: "Dat is niet aan ons, wij zijn Canadees."

Voor hem is de 45-jarige Poilievre de juiste man om de problemen in Canada op te lossen. De conservatief wil "gezond verstand terugbrengen" en voert campagne met de slogan Canada First, onmiskenbaar een echo van Trumps America First.

Eensgezind pattriotisme

Poilievres populariteit groeide door zijn felle kritiek op Carneys voorganger Trudeau. In 2015 was Trudeau het jonge en charismatische gezicht van de liberalen, maar na negen jaar regeren was de glans eraf. Door duurdere boodschappen, een woningcrisis en frustratie over het immigratiebeleid liepen veel kiezers weg.

De conservatieven grepen die onvrede met succes aan. Poilievre noemt de afgelopen jaren "het verloren liberale decennium" en valt op met harde standpunten tegen de 'woke-cultuur' en met slogans als Kill the Crime en Axe the Tax.

Nu lijkt die retoriek Poilievres ondergang te worden. Trudeau schudde de politiek flink op door zijn leiderschap over te dragen aan Carney. Die begon onder hoogspanning, met een bevolking die geen vertrouwen meer had in het liberale leiderschap en met een vijandig buurland.

Met vernieuwd eensgezind patriottisme als reactie op Trump, wist Carney snel de gunst van de Canadezen te winnen. Op deze nieuwe rood-witte golf van Canadese trots kondigde hij kort na zijn benoeming nieuwe verkiezingen aan.

Toon matigen

Om de achterstand op Carney in te lopen, probeert Poilievre zijn felle toon nu te matigen. Ook wil hij afrekenen met de vergelijkingen met Trump.

Maar volgens hoogleraar Mendes heeft Poilievre zich niet snel genoeg aangepast aan de nieuwe politieke realiteit. De conservatieve partijleider blijft hangen in binnenlandse thema's. "Canadezen zijn op zoek naar een leider die hen beschermt tegen Trump."

Voor de bezoekers van de liberale verkiezingsrally in Laval is dat Mark Carney. Een vrouw laat een meme zien waarin de VS Zuid-Canada wordt genoemd. Ze heeft er alle vertrouwen in: "Carney heeft de nodige ervaring om crises op te lossen."

Ze doelt op zijn rol als topman bij de Canadese centrale bank, waarin hij zijn land door de financiële crisis van 2008 loodste. En bij de Bank of England moest hij de gevolgen van Brexit opvangen.

Of Carney zijn opmars weet te verzilveren in de stemlokalen, zal morgen blijken. Vanwege de aanslag in Vancouver van afgelopen zaterdag heeft Carney campagnebijeenkomsten in Calgary en Richmond op de slotdag afgezegd. Maar wie er ook wint, de nieuwe premier zal met een passend antwoord moeten komen op de grillen van de Amerikaanse president.

De Franse politie is al ruim twee dagen op zoek naar een voortvluchtige man die vrijdag in een moskee een bezoeker doodstak. Het slachtoffer werd tijdens het bidden bijna vijftig keer gestoken. President Macron betuigde vandaag steun aan moslims: "Voor racisme en haat is geen plek in Frankrijk", schreef hij op X.

Het gebeurde vrijdagochtend in het dorpje La Grand-Combe in Zuid-Frankrijk. Het slachtoffer, een Malinese man die Aboubakar heette, was al vroeg in de moskee om er schoon te maken. Behalve hij en de verdachte, Olivier H., was er niemand.

Aanvankelijk zaten ze samen te bidden, maar plots stak H. tientallen keren op Aboubakar in. Daarna begon hij zijn slachtoffer te filmen terwijl hij beledigingen richting de islam en Allah schreeuwde.

Het slachtoffer was 23 of 24 jaar oud en een vaste bezoeker van de moskee, aldus de autoriteiten. Bekenden van Aboubakar vertellen aan persbureau AFP dat hij een aantal jaar geleden vanuit Mali naar het dorpje verhuisde en erg geliefd was in de gemeenschap.

Snapchat

De dader stuurde de beelden waarop Aboubakar kreunde van de pijn, naar een ander. Die deelde ze vervolgens op Snapchat. Inmiddels zijn de beelden weer verwijderd. De moord werd niet door H. vastgelegd, maar wel door de beveiligingscamera's van de moskee, schrijft het Franse dagblad Le Monde.

H. sloeg na de aanslag op de vlucht. Het lichaam van het slachtoffer werd later in de ochtend door andere moskeegangers gevonden toen zij zich verzamelden voor het gebed.

H. is mogelijk "extreem gevaarlijk", vertelt officier van justitie Abdelkrim Grini aan de Franse nieuwszender BMFTV. "Er wordt actief naar de man gezocht. Dit wordt heel serieus genomen." Hij noemt het essentieel dat H. zo snel mogelijk wordt gearresteerd voordat hij nog meer slachtoffers maakt.

'Islamofobe daad'

H. is geen bekende van de politie. "Er is een kans dat dit een islamofobe daad was en dat onderzoeken we als eerste, maar het is niet het enige mogelijke motief", aldus Grini. Ook het Franse Bureau voor Terrorismebestrijding zegt nog onderzoek te doen naar het motief van H., maar sluit islamofobie niet uit.

De verdachte is een Fransman die in 2004 in Lyon werd geboren en is zelf geen moslim. Volgens het OM was hij nog nooit in de betreffende moskee geweest.

De Franse premier Bayrou omschreef de aanslag gisteren al als een "islamofobe schande" op X. Minister Retailleau van Binnenlandse Zaken noemde de moord "walgelijk". Hij was vandaag in La Grand-Combe, waar een herdenkingstocht was, om vertegenwoordigers van de islamitische gemeenschap te ontmoeten. Retailleau zegt tegen BMFTV dat hij heeft gevraagd om verscherpte veiligheidsmaatregelen rond moskeeën in het hele land.

In Parijs werd vandaag een protestmars tegen islamofobie gehouden.

Arabische landen kijken als het om het aanhoudende geweld in de Gazastrook gaat met argusogen naar Saudi-Arabië. Deze regionale leider veroordeelt de aanvallen van Israël weliswaar in woorden, maar van diplomatieke druk is geen sprake.

Deskundigen denken dat het bezoek van president Trump aan Saudi-Arabië, volgende maand, ertoe zal leiden dat Israël en Saudi-Arabië juist nieuwe toenadering zullen zoeken. Hij bezoekt Riyad met een wapenpakket van 100 miljard dollar onder zijn arm. "Met zijn bezoek wil Trump Saudi-Arabië nog verder in het Amerikaanse kamp verankeren, en de Saudische eisen aan Israël nog verder afzwakken", zegt politicoloog en Midden-Oostenkenner Peyman Jafari.

7 oktober 2023

Israël en Saudi-Arabië onderhielden jarenlang geen diplomatieke betrekkingen, maar stonden ruim anderhalf jaar geleden op de drempel van een historisch akkoord.

Die deal kwam tot stand onder Amerikaanse regie. Saudi-Arabië zou toegang krijgen tot moderne wapens en politieke steun van de VS, voor Israël was het een uitgelezen kans om sterker te staan in het Midden-Oosten. De VS kon Saudi-Arabië op zijn beurt gebruiken om de macht van Iran te counteren en de olieprijzen laag te houden.

Na de aanslagen van Hamas op 7 oktober 2023 stopten de onderhandelingen. Maar met het aantreden van Trump in de VS lijkt het erop dat de gesprekken snel worden hervat, bevestigen zowel Amerikaanse als Saudische betrokkenen. Begin dit jaar zei de Saudische ambassadeur in het Verenigd Koninkrijk tegen de BBC dat het land de normalisering wil hervatten na de oorlog in Gaza, maar hij bezwoer tegelijk dat dat niet ten koste zou gaan van de Palestijnen.

Woorden en daden

Hoewel Saudi-Arabië een belangrijk religieus leider is in de soennitische moslimwereld, en een economische grootmacht in de regio, blijft het politiek afhankelijk van steun van de VS, de grootste bondgenoot van Israël.

Dat is nogal een balanceer-act, want de Saudische bevolking is uitgesproken pro-Palestijns en anti-Israël. Een opiniepeiling in Saudi-Arabië laat zien dat zeker 95 procent van de bevolking tegen normalisering van de banden met Israël is. In 2022 was dat nog 69 procent.

"Door deze ontwikkeling werd Saudi-Arabië gedwongen om het Israëlische geweld in Gaza te veroordelen", zegt Midden-Oostenkenner Jafari. Voor het eerst heeft Saudi-Arabië het Israëlische geweld een obstakel voor vrede genoemd. Op persoonlijke titel sprak kroonprins Mohammed bin Salman van genocide.

Maar druk uitoefenen op de VS om de oorlog in Gaza te stoppen, dat wil Saudi-Arabië niet, aldus Jafari. Hij wijst erop dat het land in theorie wel een drukmiddel heeft, namelijk de oliehandel. "Saudi-Arabië heeft de mogelijkheid om de olie-export naar de Amerikaanse bondgenoten te verminderen, als het dat zou willen."

Hoewel de Saudische olie-export naar de VS de afgelopen tien jaar drastisch is afgenomen, speelt Saudi-Arabië nog altijd een belangrijke rol in het laag houden van de wereldwijde olieprijs. Het land zou, net als in 1973, een olieboycot kunnen inzetten. Het land had ook bondgenoten die diplomatieke banden hebben met Israël, zoals de Verenigde Arabische Emiraten, onder druk kunnen zetten.

Maar dat doet de Saudische overheid dus niet. "Ze willen dat de VS en Europese bondgenoten doorgaan met het verkopen van wapens aan Saudi-Arabië, en met het wegkijken van de grove mensenrechtenschendingen in Saudi-Arabië", denkt Jafari.

Soft power

De buitenlandpolitiek van Saudi-Arabië is een doorn in het oog van veel Saudiërs die in ballingschap leven. Dat geldt bijvoorbeeld voor Abdullah Alaoudh, directeur bij het in de VS gevestigde Middle East Democracy Center. Hij zegt dat het beleid totaal niet rijmt met de breedgedragen steun voor de Palestijnse zaak onder de bevolking.

Volgens Alaoudh brengt het beleid ook schade toe aan de positie van Saudi-Arabië in de Arabische wereld. "Het oude Saudi-Arabië onderhield goede banden met de moslimwereld, en dat is ook politiek gezien heel strategisch. Andere landen zouden miljarden betalen om die soft power te hebben. Maar Saudi-Arabië hoeft dat niet eens te doen vanwege de islamitische geschiedenis van de profeet en de heilige steden die het land heeft."

Bij de aanslag met een auto in de Canadese stad Vancouver gisteravond zijn zeker elf mensen om het leven gekomen en ruim twintig mensen gewond geraakt. De Canadese autoriteiten hebben dat bekendgemaakt. Eerder stond het dodental op negen.

De 30-jarige gearresteerde verdachte is een bekende van de politie. Hij zou kampen met psychische problemen. Volgens premier Carney gaat de politie uit van een bewuste daad, maar niet van terrorisme. Het is nog onduidelijk waarom de automobilist in de SUV op de mensenmassa inreed. De verdachte zou alleen hebben gehandeld.

Er zijn vrouwen en mannen gedood, zo maakte de politie bekend op een persconferentie. Ook zijn er "jonge mensen" omgekomen, maar er werden geen leeftijden genoemd. De politiechef sprak van een zinloze en hartverscheurende daad op de "donkerste dag" in de geschiedenis van de stad.

Bekijk hier beelden van de nasleep van het incident:

De slachtoffers waren aanwezig op een straatfestival dat was georganiseerd door de lokale Filipijnse gemeenschap. De politie zegt dat er geen aanwijzingen waren dat het evenement extra beveiliging nodig had.

President Marcos van de Filipijnen heeft zijn afschuw uitgesproken over het incident. "Namens de Filipijnse regering en het Filipijnse volk willen first lady Liza en ik onze condoleances overbrengen aan de families van de slachtoffers en de sterke en florerende Filipijnse gemeenschap in Canada", zegt hij in een verklaring.

Campagnebijeenkomsten geschrapt

Ook de Canadese premier betuigde zijn medeleven aan de nabestaanden en de Filipijnse gemeenschap in het land. Carney heeft vanwege de aanslag een aantal verkiezingscampagnebijeenkomsten geschrapt. Morgen zijn er landelijke verkiezingen in Canada.

Jagmeet Singh, de leider van de Nieuwe Democratische Partij, heeft ook een aantal campagnebijeenkomsten afgelast. Singh was aanwezig bij het evenement, maar vertrok kort voordat de aanslag werd uitgevoerd. "We weten het motief en de details niet, maar uiteindelijk was dit gericht tegen de Filipijnse gemeenschap", reageerde de politicus.

De zwarte SUV kwam rond 20.00 uur lokale tijd aanrijden bij het evenement. Ooggetuigen zeggen dat de bestuurder al afwijkend rijgedrag vertoonde voordat hij inreed op de mensenmassa. De verdachte zou naderhand gepoogd hebben te vluchten. Omstanders hielden hem in bedwang tot agenten hem konden arresteren, zeggen ooggetuigen tegen Reuters.

Ooit waren het geliefde vernieuwers, nu liggen Apple, Google en Meta (van Facebook en Instagram) onder vuur vanwege hun machtspositie. En niet alleen in het kritische Europa, óók in de Verenigde Staten. Er staat veel op het spel: miljarden aan boetes en zelfs de kans dat de techgiganten belangrijke onderdelen kwijtraken.

Het nieuwste Europese wapen om grote techbedrijven aan te pakken is de Digitale Marktenwet (in het Engels afgekort tot DMA). Deze week werden daarvoor de eerste boetes uitgedeeld: Apple moet 500 miljoen euro betalen en Meta 200 miljoen. De beslissingen van de Europese Commissie volgen iets meer dan een jaar nadat de nieuwe regels waren ingegaan.

En dat is ongekend snel: normaal nemen procedures over de machtspositie van bedrijven jaren in beslag, zowel in Europa als de VS. Hoewel de bazen van de techgiganten bij de inauguratie van president Trump een ereplaats hadden, zitten de autoriteiten ook daar niet stil: er lopen meerdere zaken tegen de grote techbedrijven.

Techbedrijven opknippen

De Amerikanen kijken ook naar andere manieren om hun macht te doorbreken: ze opknippen. Zo wil de Amerikaanse justitie dat Google afscheid neemt van zijn internetbrowser Chrome. In deze zaak gaat het erom dat makers van Android-smartphones de Google-zoekmachine verplicht moesten installeren. In 2018 kreeg Google in Europa in een vergelijkbare zaak al een recordboete van 4,3 miljard euro.

Iets vergelijkbaars hangt Meta boven het hoofd. Volgens de Amerikaanse toezichthouder kocht het bedrijf zijn concurrenten Instagram en WhatsApp met als doel ze uit de weg te ruimen. Als de overnames worden teruggedraaid, verliest Meta twee belangrijke onderdelen.

Helemaal nieuw is dat niet: in 2000 oordeelde de rechter dat Microsoft opgesplitst moest worden in twee delen. Dat was omdat het bedrijf met Windows misbruik had gemaakt van zijn machtspositie. Dit ging uiteindelijk niet door: Microsoft schikte, waardoor Windows onderdeel kon blijven van hetzelfde bedrijf.

"Het afstoten van onderdelen is ingrijpend", zegt Inge Graef. Zij is specialist op het gebied van machtsmisbruik en concurrentie aan de Tilburg University. "Daarmee proberen ze de situatie te herstellen van vóór het machtsmisbruik. Het is de vraag of dat gaat lukken. En of het op de lange termijn nut heeft. Uiteindelijk wil je dat de bedrijven zich aan de regels houden, zodat het jaren later niet opnieuw gebeurt."

Dat de DMA werkt, zie je nu al als je diensten van de grote techbedrijven gebruikt, legt ze uit. "Bijvoorbeeld als je een locatie googelt. Dan zie je niet meer automatisch Google Maps. Dat is gedaan zodat andere kaartendiensten meer ruimte krijgen. Als gebruiker moet je nu iets meer moeite doen. Misschien denk je: 'Wat irritant'. Maar op de lange termijn leidt het tot meer concurrentie, meer keuzevrijheid en dus minder afhankelijkheid van Google. Dat is het doel van de Europese wet."

'Bedrijven moeten gedrag aanpassen'

Wat vooral helpt, is zorgen dat bedrijven hun gedrag aanpassen, zegt Graef. De Europese Commissie legde Apple daarom niet alleen een boete op, maar stelde ook een deadline om het gedrag aan te passen. En Meta kwam tijdens het onderzoek al met een extra keuze voor Facebook- en Instagram-gebruikers. "Dat is effectiever dan boetes", vindt Graef. "De bedrijven zullen die toch aanvechten bij de rechter."

Dat deed Google dan ook met een boete uit 2017 in een zaak rond Google Shopping: de prijsvergelijker voor producten in webwinkels. Afgelopen september oordeelde de rechter dat Google definitief 2,4 miljard euro moet betalen omdat het zijn eigen dienst voortrok op de concurrentie.

In een andere zaak pakte wel goed uit voor Google: het bedrijf hoeft een boete van bijna 1,5 miljard euro niet te betalen. De rechter zette een streep door die boete uit 2019 omdat de Europese Commissie niet goed had uitgezocht dat het gedrag van het bedrijf nadelig zou zijn voor consumenten.

En daar draait het om, zegt Graef. "Het doel van deze regels is dat consumenten en bedrijven niet afhankelijk zijn van een paar grote partijen. Als concurrenten meer ruimte krijgen, valt er voor ons meer te kiezen."

"'t Is overweldigend. Vrij. Vrij. Vrij. VRIJ. Ik moet huilen, lachen, huilen. Kan geen woorden vinden." Dat schrijft Marie Tims-Brouwer, zakenvrouw in Rotterdam, op 5 mei 1945 in haar dagboek. Pas in 2022 leest haar dochter, Greet Tims (99), de vier schriftjes die haar moeder heeft volgeschreven over haar ervaringen tijdens de oorlog. Vorig jaar besloot Greet de schriften in boekvorm uit te geven.

De rol van dagboeken wordt steeds belangrijker om aan volgende generaties over te brengen hoe mensen het dagelijks leven hebben ervaren tijdens de bezetting. Dat zegt onderzoeker René Pottkamp van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies.

Tachtig jaar na de bevrijding van Nederland is de groep mensen die uit eigen ervaring over de oorlog kan vertellen nog maar klein. "De oorlog raakt daardoor steeds verder uit het collectieve geheugen", zegt Pottkamp. "De dagboeken maken het persoonlijk en begrijpelijk."

Al tijdens de oorlog wordt er nagedacht over de historische waarde van oorlogsdagboeken. Op 28 maart 1944 doet minister Gerrit Bolkestein van Onderwijs via Radio Oranje een oproep aan het Nederlandse volk om foto's, brieven en dagboeken te bewaren en na de oorlog te schenken aan een nog op te richten instituut voor oorlogsdocumentatie. De gedachte daarachter is dat de volgende generaties "ten volle kunnen beseffen wat wij als volk hebben doorstaan en te boven zijn gekomen".

Bij het NIOD zijn tot nu toe zo'n 2500 oorlogsdagboeken in hun collectie opgenomen, waaronder dat van Marie Tims-Brouwer. Maandelijks worden er nog nieuwe dagboeken uit die tijd gebracht. "Veel mensen brengen hun dagboek om te voorkomen dat het later wordt weggegooid", zegt Pottkamp. "Sommige zijn heel feitelijk, over de vorderingen aan het front. Juist de persoonlijke verslagen zijn een inkleuring van wat er toen is gebeurd."

Moedig

"Ik was 13 toen de oorlog begon, maar ik heb nooit gezien dat mijn moeder een dagboek bijhield", zegt Greet Tims. "Toen ik het las dacht ik: wat is ze moedig geweest." Marie Tims runt samen met haar man Ed twee grote horecazaken in Rotterdam als de oorlog uitbreekt. Ze wonen met hun drie kinderen in Scheveningen.

"Heel Rotterdam staat in brand!", schrijft Marie in grote letters in haar schrift als de Duitsers Rotterdam bombarderen op 14 mei 1940. Greet ziet haar vader voor het eerst huilen. Vanuit hun huis kijken ze naar de enorme rookwolken boven de stad. De beide horecazaken gaan in vlammen op.

Tot Maries grote opluchting krijgen ze een dag later bericht van hun zoon Jan, die soldaat is in het Nederlandse leger. "Jan leeft", schrijft Marie. "O, o, ik ben zo blij. Hoe kun je nu blij zijn als je alles kwijt bent, maar dit is niet alles. Mijn kind leeft."

Marie opent samen met Ed zes weken na het bombardement een nieuwe zaak in Rotterdam. Ed weet te voorkomen dat ze plakkaten moeten ophangen waarop staat dat 'Joden niet gewenst' zijn. "Ik doe niet aan politiek", verklaart hij bij de NSB-burgemeester. "Ik dien alleen mijn zaak en iedereen is welkom."

In 1942 moet het gezin evacueren uit Scheveningen omdat de Duitsers langs de kust een verdedigingslinie, de Atlantikwall, bouwen. Ze gaan op hun boot wonen, totdat die door de Duitsers wordt gevorderd.

In deze video leest Greet Tims in haar moeders dagboek hoe hun boot wordt gevorderd en vertelt ze hoe ze aan een ramp ontkomen:

Na de bevrijding stopt Marie met schrijven, maar in januari 1959 voegt ze een laatste boodschap toe aan haar dagboek. Ze waarschuwt dat er altijd oorlogen zullen zijn, maar dat je niet bang moet zijn.

"Is hij er eenmaal aanvaard hem en doe je plicht, blijf trouw aan jezelf, je gezin en je principes. Doe wat gedaan moet worden en laat dan maar komen wat komen moet. "

Bekijk hieronder de special De Ooggetuigen, waarin te zien is hoe een Canadese soldaat, een oorlogscorrespondent, een Joods meisje, een verzetsstrijder, een schooljuf en vele anderen het bevrijdingsjaar beleefden.

Pakistaanse veiligheidstroepen hebben 54 militanten gedood die probeerden vanuit Afghanistan de grens met Pakistan over te steken. Dat is bekendgemaakt door het Pakistaanse leger. Het gebeurde in de grensregio Noord-Waziristan, vlak bij een voormalig bolwerk van de Pakistaanse Taliban.

Volgens Pakistan waren de gedode militanten 'Khwarij', een term die de regering gebruikt voor de Pakistaanse Taliban. Ze zouden naar Pakistan zijn gestuurd om daar terroristische aanslagen te plegen.

Meer islamitisch systeem

De Pakistaanse Taliban, de terreurgroep Tehreek-e-Taliban (TTP), vechten al langere tijd tegen de Pakistaanse autoriteiten. Het doel is een meer islamitisch systeem in Pakistan, net als in Afghanistan waar de Taliban in 2021 na het vertrek van de NAVO-troepen weer aan de macht kwamen.

De Afghaanse Taliban zeggen dat ze niet toestaan dat de Pakistaanse Taliban of welke andere militante groep dan ook het Afghaanse grondgebied gebruiken om aanvallen uit te voeren. Maar het aantal aanslagen is in Pakistan de afgelopen jaren toegenomen.

Luchtaanvallen

Vorige maand voerde het Pakistaanse leger luchtaanvallen uit op meerdere plekken in Afghanistan. Daarbij kwamen zeker acht mensen om het leven. Het was een reactie op een zelfmoordaanslag in het noordwesten van Pakistan, waarbij zeven militairen omkwamen.

Poolse onderzoekers zijn de afgelopen dagen begonnen met het opgraven van een massagraf uit de Tweede Wereldoorlog in het westen van Oekraïne. Daarin liggen slachtoffers van de Wolynië-massamoorden. Oekraïense nationalisten vermoordden toen naar schatting tot 100.000 overwegend Poolse burgers.

De kwestie is al tientallen jaren een wrevelpunt tussen Polen en Oekraïne. Sinds de grootschalige invasie van Rusland zijn de massamoorden vanwege de nauwe samenwerking tussen de twee bondgenoten steeds meer naar de voorgrond getreden. Warschau en Kyiv hopen met de opgravingen een stap dichter bij een gezamenlijke oplossing te komen.

Het massagraf waar onderzoekers begonnen zijn, ligt in Puzniki, een dorp in de buurt van de stad Ternopil dat niet meer bestaat. Naar verwachting liggen er zo'n tachtig slachtoffers begraven die in 1945 zijn vermoord. De bedoeling is dat de stoffelijk overschotten worden geïdentificeerd, waarna de slachtoffers alsnog een rustplek moeten krijgen.

'Doorbraak'

Volgens de Poolse historicus Maciej Dancewicz is het voor overlevenden, nabestaanden en afstammelingen van de Wolynië-massamoorden een belangrijk moment. Dancewicz is van de Vrijheid en Democratie Stichting, die het verzoek indiende voor de opgravingen in Puzniki. Familieleden en vrienden van zijn grootmoeder werden in Puzniki vermoord. "Polen kan zijn eigen burgers die werden achtergelaten en de nabestaanden simpelweg niet in de steek laten."

Voor 2017 waren er al meerdere opgravingen uitgevoerd en waren zo'n 1000 slachtoffers geborgen. Oekraïne besloot de opgravingen op te schorten nadat een monument voor Oekraïense nationalisten in Polen was vernield. In januari kondigde de Poolse premier Tusk aan dat er een "doorbraak" was en dat het werk hervat wordt.

"Natuurlijk gaat het niet lukken om alle 100.000 slachtoffers te vinden. Maar waar mogelijk willen we ze vinden, opgraven en een rustplek geven", zegt Dancewicz. Er liggen al plannen voor andere locaties.

Wolynië is een regio die nu in het westen van Oekraïne ligt, maar vroeger deel uitmaakte van Polen. De massamoorden vonden daarnaast in meerdere omliggende regio's plaats. Warschau ziet wat zich heeft afgespeeld als een genocide en wil erkenning.

Oekraïne ziet het als een 'tragedie', met ook duizenden Oekraïense doden, die volgde op een lange geschiedenis van etnische spanningen en conflict, waaraan beide kanten hebben bijgedragen. Bovendien kunnen de twee landen het niet eens worden over wie verantwoordelijk was en om hoeveel slachtoffers het gaat.

Polen is een van de belangrijkste bondgenoten van Oekraïne tegen de Russische agressie. Als buurland is het de doorvoerhaven voor bijna alle militaire en humanitaire steun. Daarnaast huisvest Polen nog altijd bijna een miljoen Oekraïense vluchtelingen. Daarom verzocht Polen in de zomer van 2022 kort na de grootschalige invasie van Oekraïne om de opgravingen toe te laten, zegt Dancewicz. "We zagen een kans voor toenadering tussen Oekraïners en Polen over dit onderwerp vanwege de oorlog."

Poolse politici van zowel de regering als de oppositie hebben geopperd dat Warschau het EU-lidmaatschap van Oekraïne moet blokkeren zolang Kyiv niet meebeweegt als het gaat om Wolynië. Zeker rond verkiezingen treedt het weer naar de voorgrond, ook in de aanloop naar de Poolse presidentsverkiezingen volgende maand.

Oorlog

Dat weten ze in Oekraïne ook. "De Wolynië-tragedie is zo diepgeworteld in Polen dat het deel is geworden van de dagelijkse agenda", zegt Anatoly Koernosov tegen de Oekraïense tv-zender Espreso. Hij is expert op het gebied van Pools-Oekraïense betrekkingen. "Geen kandidaat kan eromheen. Ik denk dat de opgravingen een goede start zijn." Volgens hem moet Oekraïne inzien dat deze nodig zijn om goede banden met Polen te onderhouden.

Al voelt het voor veel Oekraïners alsof Polen de machtspositie vanwege de oorlog misbruikt om de eigen eisen rond Wolynië af te dwingen. Dat terwijl Oekraïne vecht voor het eigen voortbestaan. Dancewicz ziet dit niet zo. "Ik leg Oekraïners die ik spreek uit: een tragedie is een tragedie", zegt de historicus. "Mensen stierven toen en mensen sterven nu. Laten we al deze slachtoffers een rustplek geven, net zoals Oekraïners de slachtoffers van Rusland nu begraven."

De opgravingen zijn een belangrijke eerste stap, concludeert Dancewicz, maar er is nog een lange weg te gaan voordat de twee landen deze pijnlijke geschiedenis samen een plek kunnen geven. Dit werd ook maar al te duidelijk toen eerder deze week een monument voor Oekraïense nationalisten in Polen werd beschadigd.

Een grote brand in een verhuisbedrijf in Apeldoorn heeft vanmiddag veel rookoverlast voor omwonenden. veroorzaakt. De hulpdiensten gaven een NL-Alert af. Niemand is gewond geraakt.

De brand brak rond 13.00 uur uit in twee bijna honderd jaar oude loodsen van het verhuisbedrijf.

Vrijwel meteen leidde dat tot een grote rookpluim die tot op grote afstand zichtbaar was:

Het gebouwencomplex bestaat uit diverse bedrijfshallen midden in een woonwijk. De brandweer zette vooral in op behoud van de naastliggende hallen en omliggende bebouwing, liet de veiligheidsregio weten bij Omroep Gelderland. Daartoe werd onder meer een hoogwerker ingezet.

Rond 17.30 uur werd het NL-Alert ingetrokken, wat betekent dat omwonenden hun ramen en deuren weer open konden doen. Er wordt nog wel nageblust. Een groot deel van het pand is gered, zegt de veiligheidsregio.

Uit metingen van de brandweer blijkt dat er geen asbest is vrijgekomen. De oorzaak van de brand is onbekend.

Met een stichting die hij onlangs heeft opgericht, wil Theo van Duyse geld inzamelen om een oude luchtwachttoren in Zeeuws-Vlaanderen op te knappen. De uitkijktoren is een van de laatste overblijfselen van de Koude Oorlog in Nederland en was bedoeld om vijandige Russische vliegtuigen te spotten.

Van Duyse is sinds 1992 eigenaar van de luchtwachttoren in Nieuw Namen, op de grens met België. Omdat het hem als particulier niet lukt, wil hij met de stichting fondsen aanspreken om de kostbare reparatie van de toren - er is sprake van betonrot - te betalen, meldt Omroep Zeeland.

De luchtwachttoren stamt uit de jaren 50. Het is een van de weinige restanten van een netwerk van in totaal 256 uitkijkposten dat zich toen over heel Nederland uitstrekte. Tussen de torens, die toen met prefab beton werden gebouwd, zat maximaal een afstand van zestien kilometer.

Het idee was dat het Korps Luchtwachtdienst zo in heel Nederland met het blote oog (en een verrekijker) eventuele Russische vliegtuigen zou zien én horen, mochten die onder het bereik van de radar (900 meter hoogte) binnenvliegen.

Russisch vliegtuig

De bewaking van het Nederlandse luchtruim is tot halverwege de jaren 60 op deze manier gedaan. Militairen, maar ook vrijwilligers speurden vanaf de torens het luchtruim af. Er zou één keer, in Limburg, inderdaad een Russisch vliegtuig zijn gespot. Maar dat bleek op de terugweg te zijn van een vliegshow in Frankrijk en had geen vijandige bedoelingen. In 1968 stopte de bewaking.

Veel van de luchtwachttorens zijn daarna afgebroken. Er zijn er nu nog 21, waaronder de ruim 16 meter hoge toren in Nieuw Namen naast het huis van Van Duyse. "Iemand vroeg mij in 1992 of ik interesse had in de toren, omdat niemand wist wat ze met het gekke ding moesten doen", zegt hij. "Ik heb de toren toen voor 50 gulden gekocht en later ook de bunker die ernaast ligt."

Veel belangstelling

De Zeeuw doet de toren regelmatig open voor publiek. Hij heeft over belangstelling niet te klagen. "Ik krijg mensen uit Amsterdam. Almere. Fietsgroepen. Maar ook Amerikanen hebben belangstelling voor de toren", zegt hij. "We hebben wel eens een Open Monumentendag gehad met 200 bezoekers."

Maar nu is vooral de onderkant van het bouwwerk er slecht aan toe. De cementdekking van de betonwapening laat los en er is betonrot zichtbaar. Een goede opknapbeurt is noodzakelijk, aldus Van Duyse. En daar wil hij samen met anderen in een stichting geld voor inzamelen.

"Omdat ik natuurlijk ook ouder word en niet het eeuwige leven heb, maar ook omdat ik wil dat hij behouden blijft voor het nageslacht en het dorp Nieuw Namen", aldus Van Duyse. "Én omdat we als stichting misschien in aanmerking komen voor subsidie. Het zou gewoon zonde zijn als hij verdwijnt."

In Jemen is gisteren een Jemenitisch-Nederlandse journalist gedood, schrijven media in het Arabische land. Dat zou zijn gebeurd bij een drone-aanval van Houthi-rebellen in de zuidelijke stad Marib.

Volgens verschillende media gaat het om cameraman en fotograaf Musab al-Hattami (31), die jarenlang in Nederland woonde en de Nederlandse nationaliteit had. Recent keerde hij terug naar zijn geboorteland om daar verslag te doen van de burgeroorlog. Hij zou in Marib zijn geweest om een documentaire te filmen.

Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigt dat er in Jemen een Jemenitische Nederlander is omgekomen, maar geeft verder geen details.

Bij de aanval door de Houthi's werden ook drie militairen van het regeringsleger gedood. De broer van Hattami zou gewond zijn geraakt.

Volgens de nieuwssite al-Masdar voerde de Nederlands-Jemenitische journalist werkzaamheden uit voor internationale media, waaronder Al Jazeera.

Politici reageren boos op de voorgenomen sluiting van bandenfabriek Vredestein in Enschede. Zij zeggen dat moederbedrijf Apollo Tyres de productie van banden al veel langer aan het overhevelen is naar Hongarije en dat daar ook Europees geld voor is gebruikt.

"Hongarije en Apollo hebben ergens op aangestuurd, dat gevoel hebben we al jarenlang. Stap voor stap zag je het gebeuren", zegt Europarlementariër Tom Berendsen (CDA) bij RTV Oost. "En aan alles voelde je: dit klopt niet. Nu zie je het resultaat."

Vrijdag werd bekend dat de Apollo Tyres Vredestein in Enschede over ruim een jaar dichtgaat. Het moederconcern uit India ziet geen toekomst meer voor het meer dan honderd jaar oude bedrijf en wijst op de enorm gestegen energie- en loonkosten in Nederland. Ongeveer 500 werknemers verliezen hun baan.

Na de bekendmaking liepen de emoties bij het personeel hoog op. "Iedereen hier weet nog dat de familie Kanwar (eigenaar Apollo Tyres, red.) hier tien jaar geleden stond, toen ze net een stuk grond in Hongarije hadden aangekocht. Ze verzekerden ons dat het niet ten koste zou gaan van onze banen", aldus medewerker Chris Westland bij de fabriekspoort. "Dat is nu niet gebleken."

750 banen geschrapt

"Over geen enkele zaak heb ik meer schriftelijke vragen gesteld dan hierover", stelt Europarlementariër Berendsen. Vijf jaar geleden, in 2020, trok hij samen met zijn collega's Annie Schreijer-Pierik (CDA) en Agnes Jongerius (PvdA) voor het eerst aan de bel bij de Europese Commissie.

Apollo Tyres had toen net een bezuinigingsronde aangekondigd in Enschede: het bedrijf kondigde aan 750 banen te schrappen in de Twentse fabriek. Uiteindelijk kregen 528 medewerkers de zak: een halvering van het personeelsbestand in Nederland. De productie verhuisde voor een deel naar Hongarije.

Wat Berendsen en de andere twee Europarlementariërs met name stak, was dat de Hongaarse regering 96 miljoen euro aan Europese subsidie inzette om de bouw van de nieuwe Apollo-fabriek daar deels te financieren. Op zich is dat niet verboden: Europa investeert in regio's die het goed kunnen gebruiken. "Maar het mag nooit ten koste gaan van banen in een ander Europees land", benadrukt Berendsen.

'Bedje gespreid'

"De regels zijn toentertijd aangescherpt", aldus de CDA-Europarlementariër. Maar precies vier dagen voordat die nieuwe regels zouden ingaan, diende Hongarije het verzoek voor deze staatssteun in. Ze wisten dondersgoed wat ze deden. Dit had onder de nieuwe regels nooit meer gekund."

Opvallend is dat ook vier miljoen euro aan 'coronasteun' werd ingezet voor de nieuwe fabriek. En de nieuwe autosnelweg M3, die langs de Hongaarse fabriek leidt, zou mede dankzij Europees geld aangelegd zijn.

"Het bedrijf krijgt de subsidie niet direct, maar het bedje wordt gespreid met infrastructuur", zei toenmalig Europarlementariër Derk Jan Eppink in de zomer van 2020.

Perverse effecten

Stevige kritiek, maar de Europese Commissie stelde de afgelopen jaren geen onregelmatigheden vast. Er werd met geld geschoven, maar het paste allemaal binnen de (toen) geldende regels. Vindt Berendsen dan dat Hongarije slim heeft gehandeld? "Ik vind het erg lastig om iets wat zulke perverse effecten heeft, slim te noemen", reageert hij.

"Mijn kijk op samenwerken en een fatsoenlijke economie is anders. De regel is dat je de eerste twee jaar na de voltooiing van zo'n investering geen banen mag verplaatsen. Nu is het drie jaar geleden..."

Hij gaat de zaak nogmaals aan de orde stellen bij de Europese Commissie. "Dit kan niet de bedoeling zijn van publiek geld. Dat mag niet leiden tot het verplaatsen van banen binnen Europa. Om dat in de toekomst te voorkomen, zullen de voorwaarden rond zulke financiering strenger moeten. Langere termijnen bijvoorbeeld."

Te naïef

Ook in de Tweede Kamer leidt de voorgenomen sluiting van de fabriek tot schriftelijke vragen. "Wat is hier gebeurd? Zag de regering dit aankomen? Wat is er gedaan om dit tegen te gaan? Zijn we te naïef geweest?", aldus Kamerlid Ilse Saris (NSC), zelf afkomstig uit Enschede.

"In 2020, 2021 stelde Pieter Omtzigt hier al vragen over. We zijn nu vijf jaar verder en het is heel moeilijk te accepteren dat met Europees geld elders een fabriek opent, en in mijn regio een fabriek verdwijnt."

Saris roept de ministers van Werkgelegenheid, Economische Zaken en Klimaat en Groene Groei op om naar Enschede te komen. "Vooral om in gesprek te gaan met medewerkers en de impact hiervan te voelen. Deze mensen mogen niet in de steek worden gelaten."

Het lichaam van de overleden topchef Jonnie Boer is weer in Nederland. Boer overleed afgelopen woensdag op 60-jarige leeftijd aan de gevolgen van longembolie. Hij was dat moment op Bonaire, waar hij een huis had.

Gisteravond begeleidden nabestaanden de rouwkist naar het vliegveld van het eiland. Daarna vloog familie in dezelfde vlucht mee terug naar Nederland.

Het is nog niet bekend wanneer de uitvaart is.

Het vertrek op Bonaire:

Boer was een van de bekendste koks van ons land. Sinds 1993 was hij samen met zijn vrouw Thérèse eigenaar van De Librije in Zwolle. Het is het enige restaurant met drie Michelinsterren in Nederland.

Naast De Librije had het echtpaar nog drie andere restaurants in Zwolle, maar ook een op Curaçao en twee op Bonaire. Volgens vriend Jeroen van den Boom is zijn werk erg belangrijk geweest voor Bonaire.

"Hij heeft fantastische horeca hier neergezet met een heel mooi team", zegt Van den Boom, zelf ook ondernemer op het eiland. "Daarmee heeft hij Bonaire ook op de wereldkaart gezet. Daar zijn we allemaal erg trots op."

Ook vriend en collega David Rietveld deelt die mening. "Met het overlijden van Jonnie verliest Bonaire een culinair genie en een enorm creatieve geest voor de horeca op het eiland."

Minuut stilte

Vrijdagavond was er op veel plekken in Zwolle een minuut stilte vanwege het overlijden van Boer. De festiviteiten rond Koningsdag werden daarvoor kort onderbroken.

De ondernemer ontving in 2008 een erepenning van de stad, als blijk van waardering voor zijn grote bijdrage. De Librije zal in ieder geval aankomende week nog gesloten blijven.

De moord op 26 toeristen in het idyllische berggebied in Kashmir deze week is de grootste terreuraanslag op burgers in bijna twintig jaar in India. Daardoor lopen de spanningen opnieuw op tussen de twee nucleaire machten India en Pakistan. India zegt dat de aanslag het werk was van terroristen die door Pakistan worden gesteund.

De Verenigde Naties roepen op tot 'maximale terughoudendheid' om te voorkomen dat de situatie uit de hand loopt. Maar niks doen lijkt geen optie meer als de Indiase premier Modi politiek geloofwaardig wil blijven.

Volgens de Indiase oud-legerkolonel Ajai Shukla bevindt de Indiase regering zich in een oncomfortabele positie door deze aanslag in de zwaarst beveiligde militaire regio van India. "Elke keer als de overheid dreigt met actie, maar vervolgens niet de belofte voldoende nakomt, wordt het moeilijker om het publiek te nog overtuigen en verlies je geloofwaardigheid."

Ook Zuid-Azië-expert Michael Kugelman vreest dat een militaire operatie onvermijdelijk is geworden. "De emoties lopen op dit moment zo hoog op. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de Indiase regering bereid is zich te richten op diplomatie. Zeker op korte termijn niet."

Symbolisch

Inmiddels zijn de grenzen gesloten, is handel over en weer stilgelegd en is de eerste Bollywood-film die sinds lange tijd weer een Pakistaanse hoofdrolspeler had, verboden nog voordat het de bioscopen gehaald heeft.

Boven op deze bekende reflex ten tijde van verhoogde spanningen, heeft India dit keer ook het Indus Waterverdrag opgeschort. Ook moeten vandaag alle reizigers op tijdelijke visa beide landen verlaten.

Volgens hoogleraar Indiase geschiedenis aan Oxford Faisal Devji laten deze twee nooit eerder gebruikte diplomatieke ingrepen een verandering in toon zien. Toch zijn ze volgens Devji ook vooral symbolisch. "Hoewel ze uiteraard grote problemen zullen veroorzaken voor de getroffenen Pakistanen en Indiërs op tijdelijke visa, is er feitelijk niet veel beweging tussen India en Pakistan."

Daarnaast zijn waterexperts er vrijwel unaniem over eens dat het voor India praktisch onmogelijk is om water naar Pakistan om te leiden of te blokkeren. Daar heeft het simpelweg de infrastructuur niet voor. De krachtige vuist waar de Indiase regering naar op zoek is vormen deze maatregelen dus zeker niet.

Steun van eigen achterban

Volgens Kugelman spelen resultaten uit het verleden ook mee in de afweging hoe India dit keer zal reageren. In 2019 voerde India een vergeldingsactie uit op de grensplaats Balakot voor een zelfmoordaanslag in Pulwama waarbij 40 militairen om het leven kwamen. Daarbij kwam een Indiase piloot in Pakistaanse handen en werd de actie door Pakistan afgedaan als een mislukking.

"Die uitleg kreeg internationaal toen veel bijval, dus dit keer zal Modi voorzichtiger willen zijn om een herhaling van die kritiek op de effectiviteit van een vergeldingsactie te voorkomen", denk Kugelman.

Ondanks de vraagtegens die gesteld werden bij die vergeldingsactie, leverde het Modi aan het begin van een verkiezingsjaar wel veel steun op bij de eigen achterban. Bijval in eigen land creëren is ook in Pakistan nu een belangrijke reden waarom er met sterke taal gereageerd wordt op de retoriek van India.

"Zowel de burgerregering als de legerleiding zijn op het moment niet heel populair in Pakistan. Mogelijk hopen ze meer support te krijgen als ze zich krachtig weten te verweren." Kugelman denkt daarom dat ook de tegenreactie van Pakistan zal verharden als India ervoor kiest militair aan te vallen. "Ook aan Pakistaanse kant wil de regering nu niet zwak lijken".

Eenmaal in zo'n geweldspiraal is het moeilijk om daar uit eigen beweging weer uit te komen. Na de incidenten in Pulwama en Balakot was er Amerikaanse interventie nodig om een verdere escalatie te voorkomen. Professor Devji denkt dat er dit keer diplomatiek uit die hoek weinig te verwachten valt.

"Anders dan in het verleden is de internationale orde niet in staat om te bemiddelen, gezien de eigen wanorde door de vele crises van het moment."

Terwijl de VS zijn aandacht richt op conflicten in Gaza en Oekraïne zie Kugelman juist een rol weggelegd voor andere landen in de regio. "De Golfstaten onderhouden bijvoorbeeld goede banden met zowel Pakistan als India, zij kunnen daarom bemiddelen".

Iran en Saudi-Arabië hebben inmiddels al aangeboden om te bemiddelen tussen India en Pakistan. Het is nog niet duidelijk hoe beide landen daartegenover staan.

Het dodental door de explosie gisterochtend in de zuidelijke Iraanse haven Shahid Rajaee is opgelopen naar 28. Volgens de autoriteiten zijn zo'n 800 mensen gewond geraakt. 190 mensen liggen nog in ziekenhuizen. Zes mensen worden vermist.

Na de explosie brak een grote brand uit, waarna alle activiteiten in de haven werden stilgelegd. Op beelden van persbureau AP is te zien dat hulpdiensten ruim 24 uur na het uitbreken van de brand nog bezig zijn met blussen. Er is veel rookontwikkeling.

Na de explosie sloeg het vuur over naar containers op het haventerrein. Gisteravond werden opnieuw explosies gehoord. Bij de bestrijding van het vuur zijn afgelopen nacht helikopters en blusvliegtuigen ingezet. Ook zijn brandweerkorpsen uit het hele land opgeroepen.

Hulp van Poetin

De Iraanse staatstelevisie meldt dat hulpdiensten later vandaag beginnen met nablussen. Ook zouden de activiteiten in delen van de haven die niet zijn getroffen weer zijn opgestart.

De Russische president Poetin heeft Iran Russische hulp aangeboden. Ook heeft hij zijn medeleven betuigd met de slachtoffers en hun familieleden. Volgens het Russische persbureau TASS stuurt Poetin een aantal blusvliegtuigen naar Iran.

Chemische stoffen

De kracht van de explosie was zo hevig dat de schokgolf op een afstand van 50 kilometer voelbaar was. Een kantoorgebouw in de haven is compleet verwoest. Ook veel voertuigen en andere haveninfrastructuur zijn zwaar beschadigd.

Het ministerie van Gezondheid riep na de explosie de noodtoestand uit voor de regio rond de haven en de zuidelijke stad Bandar Abbas. Shahid Rajaee is de grootste containerhaven van Iran.

De explosie lijkt te zijn veroorzaakt door chemische stoffen in containers. Mogelijk is daarmee niet zorgvuldig genoeg omgegaan. Een officiële oorzaak is nog niet gegeven. De autoriteiten doen onderzoek.

Raketten

Persbureau AP meldde gisteren dat de containers waar de brand ontstond chemische stoffen bevatten die worden gebruikt voor de productie van raketten. Een particulier beveiligingsbedrijf zei tegen het persbureau dat er in maart een lading raketbrandstof in de haven was aangekomen.

De brandstof zou nodig zijn om de voorraad raketten aan te vullen, die was afgenomen door aanvallen op Israël. Eerder deze week zouden veiligheidsfunctionarissen een bezoek hebben gebracht aan de plek van het incident en veiligheidswaarschuwingen hebben gegeven.

Het Iraanse ministerie van Defensie ontkent dat er militaire materialen in de haven werden opgeslagen.

In de afgelopen jaren heeft een reeks dodelijke incidenten de Iraanse energie- en industriële infrastructuur getroffen, waarvan vele aan nalatigheid werden toegeschreven. Andere incidenten werden toegeschreven aan aartsvijand Israël, dat de laatste jaren geregeld aanvallen op Iraans grondgebied heeft uitgevoerd.

Een dag na de uitvaart van paus Franciscus kunnen geïnteresseerden vandaag het graf van de kerkleider bezoeken. Al direct na de opening van de basiliek van Santa Maria Maggiore in Rome, vanochtend vroeg, stond er een rij mensen.

Het graf symboliseert hoe paus Franciscus was, zegt een bezoeker:

Franciscus werd gisteren in besloten kring naast de ingang van de Capella Paolina in de Santa Maria Maggiore begraven.

Het Vaticaan bevindt zich nu in het 'interregnum', de tijd tussen de regeringsperiode van een overleden paus en die van zijn opvolger. Achter de schermen is men al druk bezig met wie de opvolger moet worden.

De rouwperiode van negen dagen, officieel de 'novemdiales', is gisteren begonnen. Al vanaf het overlijden van Franciscus komen de in Rome aanwezige kardinalen ieder dag bij elkaar. Hun aantal groeit met de dag nu ook kardinalen uit de verre uithoeken van de wereld in Rome aankomen.

Campagnetijd

De kardinalen zullen voorgaan in missen in de Romeinse kerken waar ze als kardinaal aan verbonden zijn, maar tijdens de 'novemdiales' is het voor de kardinalen ook al volop campagnetijd. De kardinalen wisselen met elkaar van gedachten over de toekomst van de kerk en wie die zal moeten leiden.

Allemaal hebben ze een eed van geheimhouding afgelegd, zodat er officieel geen informatie over de inhoud van hun vergaderingen naar buiten kan komen.

De komende dagen moeten ze eerst besluiten wanneer het conclaaf begint. Tijdens die besloten bijeenkomst zal de nieuwe paus gekozen worden.

135 stemgerechtigden

Alleen de kardinalen die nog geen 80 jaar oud waren op de dag van het overlijden van Franciscus mogen stemmen in het conclaaf. Op dit moment zijn dat er 135. Het is onduidelijk of die allemaal aan het conclaaf zullen deelnemen, omdat sommigen door gezondheidsproblemen misschien niet aanwezig kunnen zijn. De Nederlandse kardinaal Willem Jacobus Eijk is al aanwezig in Rome om deel te nemen aan de vergaderingen en het conclaaf.

Paus Franciscus heeft in zijn meer dan 12 jaar durende pausschap 110 kardinalen met stemrecht aangesteld. Veel van die kardinalen kennen elkaar niet of nauwelijks en zullen elkaar in deze rouwperiode moeten leren kennen. Ze werven ook hun informatie over mogelijke kandidaten via internet en geven interviews aan journalisten.

Sinds kort bestaan er ook websites, vooral gemaakt door zeer behoudende en traditionalistische katholieken, met profielen van mogelijke pauskandidaten. Daarop is te lezen wat hun standpunten zijn over bijvoorbeeld homoseksualiteit, de positie van vrouwen in de kerk en het celibaat.

Afgesloten van de buitenwereld

Een dag voor het conclaaf nemen alle kardinalen hun intrek in Casa Santa Marta, het gastenverblijf van het Vaticaan. De kardinalen zijn vanaf dat moment afgesloten van de buitenwereld zodat hun keuze niet verder beïnvloed kan worden. Stemmen doen ze in de beroemde Sixtijnse Kapel.

Die kapel wordt via een ingewikkeld elektronisch systeem beveiligd tegen afluisteren. Ook moet al het personeel, van Casa Santa Marta tot de beveiliging, een eed van geheimhouding afleggen.

Na een eerste stemming op de eerste avond van het conclaaf zullen ze iedere ochtend en iedere middag tweemaal hun stem uitbrengen, totdat de nieuwe paus is gekozen. Daarvoor moet iemand twee derde van de stemmen halen. Naar verwachting duurt het conclaaf twee tot drie dagen, maar als de kardinalen er niet snel uitkomen kan het ook langer duren.

In de kapel zijn twee kachels neergezet. De ene kachel is voor het verbranden van de stembiljetten na iedere stemming, de andere voor het toevoegen van een zwarte of witte kleurstof. Bij zwarte rook is er nog geen nieuwe paus gekozen, maar bij witte rook weten de mensen op het Sint-Pietersplein dat er een opvolger van Franciscus is.

Bij de politie heeft zich vanochtend een 19-jarige verdachte gemeld die gisteravond laat meermalen geschoten zou hebben op een 44-jarige vrouw in Dordrecht.

De vrouw raakte gewond, maar was volgens de politie aanspreekbaar. De man is aangehouden.

Het incident gebeurde rond 23.40 uur op de Prunuslaan, meldt de regionale omroep Rijnmond. Volgens nog onbevestigde berichten zat de vrouw in een auto met hoogwerker toen de schutter vanuit een andere auto het vuur op haar opende. De auto met hoogwerker is van een verhuurbedrijf.

De politie onderzoekt de precieze toedracht van de schietpartij.

Gisteren werd het al door heel Nederland gevierd, maar vandaag is koning Willem-Alexander echt jarig. Hij is 58 jaar geworden.

De Rijksvoorlichtingsdienst meldt niet hoe de koning de dag zal doorbrengen. Gisteren vierde hij met andere familieleden Koningsdag in Doetinchem. Daarbij ontbrak zijn jongste dochter Ariane, die zit bij haar Italiaanse opleiding in examentijd.

Tijdens het bezoek maakte het koninklijk gezelschap onder meer kennis met sport, cultuur en kunst uit de Achterhoek, zoals bij optredens van Normaal en Suzan & Freek.

Kijk hier de hoogtepunten van Koningsdag terug:

Willem-Alexander keek na afloop tevreden terug op de dag, hij noemde het bezoek "een fantastisch feest". In gesprek met de NOS zei hij een dergelijk volksfeest niet voor lief te nemen. "Het is niet meer zo vanzelfsprekend, zo'n feestdag, in tijden van geopolitieke spanningen en polarisatie. Dat is uniek aan Nederland. Daar moeten we elke dag aan blijven werken."

Koningsdag werd dit jaar een dag eerder gevierd, omdat festiviteiten ongepast zouden zijn op de christelijke rustdag. Het was de tweede keer dat er werd uitgeweken naar de zaterdag ervoor: in 2014 viel Koningsdag ook op 26 april.

Een hap van een half miljard euro uit het klimaatfonds om de energiebelasting te verlagen: het is een van de maatregelen uit het pakket van minister Hermans van Klimaat en Groene Groei. Dat is onwenselijk, zeggen deskundigen. Maar het is zeker niet de eerste keer dat klimaatgeld voor een ander doel gebruikt wordt.

Het plan om de belasting voor huishoudens op aardgas in 2026, 2027 en 2028 per jaar iets te verlagen, verbaast hoogleraar in belastingen en subsidies Herman Vollebergh (Universiteit Tilburg). "Als je de belasting op aardgas verlaagt, stimuleer je in feite om weer te gaan stoken. Daar lijkt me het klimaatfonds niet voor bedoeld."

Het kabinet kan dit juridisch wel doen, omdat het klimaatfonds een soort reservering is van geld waarover het later kan beslissen. Het fonds bevatte vorig jaar na Prinsjesdag nog 26 miljard euro, waarvan zo'n 11 miljard al was toegekend en 15 miljard nog niet. Van die 15 miljard is het merendeel gereserveerd voor de ontwikkeling van kerncentrales. Nu is dus een half miljard aan de gasbelasting van huishoudens beloofd.

Groene subsidie voor fossiele subsidie

Een ander voorbeeld is de IKC, oftewel de indirecte kostencompensatie. Dat is een fossiele subsidie voor bedrijven die veel stroom gebruiken. Deze blijkt vorig jaar te zijn betaald uit een pot die expliciet bedoeld is voor groene projecten.

De IKC-regeling werkt als volgt: energiecentrales gebruiken fossiele brandstoffen om elektriciteit op te wekken. Daarvoor moeten ze speciale CO2-rechten kopen, wat ze doorberekenen in hun prijs. De volgende in de keten, stroomslurpers als chemie- of papierbedrijven, hebben hierdoor een hogere energierekening. Voor deze 'indirecte kosten' konden bedrijven compensatie krijgen.

Omdat het vorige kabinet de 'vervuiler wilde laten betalen', werd deze regeling in 2023 afgeschaft. Maar deze week werd bekend dat hij vanaf 2026 weer wordt afgestoft, een wens van de industrie. Andere EU-landen hebben ook zo'n regeling en zo ontstaat er een gelijker speelveld. Vorig jaar, in een van de tussenjaren dat de IKC-regeling er niet was, besloot toenmalig demissionair minister Adriaansens dat de industrie toch met terugwerkende geld kon aanvragen over 2023.

Alleen was de begroting al rond en moest ergens geld worden gevonden. Dat werd eenmalig gedaan in de pot van de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie, kortweg de SDE++. Bedoeld voor bedrijven die groene energie opwekken en CO2-uitstoot verminderen, zoals projecten met zonnepanelen of aardwarmte.

Destijds werd dit nauwelijks opgemerkt, maar experts reageren verbolgen op vragen van de NOS. "Dit is absoluut niet waar deze groene subsidieregeling voor bedoeld is", zegt Rens van Tilburg, expert klimaatfinanciën verbonden aan het Instituut voor Milieuvraagstukken van de Vrije Universiteit. "De miljarden van de SDE++-pot hebben een heel duidelijk doel: CO2 verminderen om daarmee de klimaatdoelen te halen. Omdat de IKC juist het tegenovergestelde effect heeft, zou dat niet uit deze pot betaald mogen worden."

Ook belastingexpert Vollebergh vindt dit raar: "Er spelen wel meer discussies over wat er vanuit de SDE++ mag worden betaald, maar dit is heel duidelijk: hier was het echt niet voor bedoeld want dit houdt de status quo in stand. De hogere kosten moeten bedrijven prikkelen tot verduurzamen, maar als je die hogere kosten compenseert valt de prikkel weg." Vanaf volgend jaar wordt deze IKC-regeling van honderden miljoenen overigens uit het klimaatfonds betaald, ook daar zetten critici vraagtekens bij.

Zijn CO2-opslag en kernenergie groen?

Die 'meer discussies' waar Vollebergh op doelt, zijn wat minder duidelijk en de meningen daarover zijn sterk verdeeld. Zoals aan projecten voor CO2-opslag die vanuit de groene SDE++-pot worden betaald. Vollebergh: "Dat leidt enerzijds tot minder CO2 in de atmosfeer, maar critici stellen dat dit ervoor zorgt dat bedrijven niet geprikkeld worden minder uit te stoten, omdat je het toch wel onder de grond kunt opslaan."

Ook over kernenergie is lang gediscussieerd of dat uit het klimaatfonds kon worden betaald. Die discussie heeft de Europese Unie uiteindelijk beslecht: dat kon.

Van Tilburg heeft nog een Europees voorbeeld. "Uit het Europese Sociaal Klimaatfonds, dat volgend jaar ingaat, kunnen landen geld aanvragen om de armste huishoudens te ondersteunen in hun energiekosten. Nu lag er bij de consultatie een voorstel dat er uit dat fonds ook subsidies voor elektrische auto's kunnen worden betaald, waar juist de rijkere huishoudens van profiteren. Daar is het wat mij betreft niet voor bedoeld."

In de Canadese stad Vancouver zijn zeker negen mensen om het leven gekomen toen een auto inreed op bezoekers van een Filipijns straatfestival. Dat gebeurde even na 20.00 uur plaatselijke tijd. Meerdere mensen zijn ook gewond geraakt.

Het is nog steeds niet duidelijk hoeveel mensen precies zijn aangereden. Behalve dat er negen mensen zijn omgekomen, heeft de politie nog geen verdere aantallen gedeeld.

De bestuurder, een 30-jarige inwoner van de stad, is aangehouden. De politie sluit een terroristisch motief uit, maar verdere informatie wordt pas in de ochtend verwacht. Het tijdsverschil tussen Vancouver en Nederland is 9 uur.

Toen het festival op zijn eind liep, zag ooggetuige Kris Pangilinam dat vrijwilligers de toegang tot het festivalgebied openden om de auto binnen te laten. "Dat was normaal, want mensen die er een standje hadden kwamen hun spullen ophalen", zei hij tegen omroep CBC.

"De auto reed eerst rustig maar begon toen snelheid te maken en raakte iemand. Mensen schreeuwden, toen drukte hij het gaspedaal in. Het leek wel een bowlingbal die kegels omkegelde. Het ging maar door. Ik wist niet wat ik zag. Het was een zombie zone."

Dit was een prachtige dag, dat het zo moest eindigen, zegt gemeenteraadslid Pete Fry:

De auto reed zo ver door dat Pangilinam niet zag waar hij stopte. De mensen die op de grond lagen waren volgens hem niet te tellen. Het reddingswerk kwam binnen een paar minuten op gang.

Een andere getuige zei tegen een lokaal radiostation dat de bestuurder te voet probeerde te vluchten, maar omstanders hem vasthielden tot de politie hem overnam.

De slachtoffers zijn naar vier ziekenhuizen gebracht. Die zijn opgeschaald om een massale aanvoer van slachtoffers op te vangen.

Diep geschokt

Burgemeester Ken Sim spreekt van een verschrikkelijk incident. Premier Carney zegt diep geschokt te zijn. Hij condoleert de slachtoffers en nabestaanden en dankt de reddingswerkers dat ze snel ter plaatse waren.

Het incident deed zich voor tijdens de Lapu Lapu Day Block Party, de viering van een Filipijnse feestdag. Het was de tweede keer dat dit evenement werd gehouden, met een markt, een parade en optredens.

In Canada worden morgen verkiezingen gehouden. Meerdere politieke partijen stuurden politici naar het festival om campagne te voeren.

Partijleider Jagmeet Singh van de sociaaldemocratische NDP was daar ook. Hij spreekt zijn afschuw uit over wat er daarna gebeurde.