NOS Nieuws - Algemeen

ProRail is vandaag begonnen met het elektrificeren van de Maaslijn. Ook wordt de ruim tachtig kilometer lange enkelspoorlijn tussen Roermond en Nijmegen op een aantal plekken verdubbeld. Zo kan Arriva straks met veel snellere, schone treinen rijden en zijn de stinkende diesels van nu verleden tijd.

Het hele traject krijgt bovenleidingen, meldt L1 Nieuws. Ook worden er ondergrondse transformatorhuisjes geplaatst. Bij Cuijk, Boxmeer, Venray en Reuver komt een extra spoor zodat de treinen elkaar kunnen passeren. Een aantal bochten wordt aangepast, zodat de treinen straks tot 140 kilometer per uur kunnen rijden.

ProRail vernieuwt ook twintig overwegen en verlengt een aantal perrons omdat de elektrische treinen langer zijn dan de diesels.

Keer op keer vertraging

Het heeft tijd gekost voordat de schop in de grond kon voor de nieuwe Maaslijn. De klus had al in 2020 geklaard moeten zijn, maar keer op keer was er vertraging. De provincie en het rijk ruzieden over wie wat zou betalen. Vorig jaar werd de aanbestedingsprocedure stopgezet omdat er een tekort aan materialen was.

Toch bleef iedereen doorwerken aan het project. Want uitstel kost ook geld, tussen 20 en 27 miljoen euro per jaar. Dat zijn kosten die Arriva maakt omdat er met verouderde dieseltreinen wordt gereden terwijl de moderne elektrische treinen al jaren klaar staan voor gebruik.

Flitst over het traject

Het hele project gaat 358 miljoen euro kosten. Als alles goed gaat, rijdt eind 2027 de eerste elektrische trein over het traject.

Voor het zo ver is, zijn vertraging en overlast onvermijdelijk, waarschuwt ProRail. Dit weekend bijvoorbeeld rijden er geen treinen tussen Venlo en Mook-Molenhoek. De komende jaren zullen er telkens werkzaamheden zijn op delen van het traject.

Het goede nieuws is dat een deel van de werkzaamheden al is verricht. Zo is er (archeologisch) onderzoek gedaan in Tegelen. Ook zijn de beschermde flora en fauna langs het spoor in kaart gebracht. Voor iedere beschermde soort is een plan opgesteld om te voorkomen dat de natuur te zeer wordt verstoord. Zo zijn dassenburchten verplaatst en zijn er schermen geplaatst om hagedissen te weren van het spoor.

Veel CO2 en stikstof

ProRail wil het liefst alle dieseltrajecten in Nederland elektrificeren, want diesels stoten veel CO2 en stikstof uit. Onlangs werd ook een begin gemaakt met de elektrificeren van het traject tussen Zutphen en Oldenzaal en van de spoorlijn tussen Almelo en Mariënberg.

Als de Maaslijn klaar is, blijft er nog zo'n 400 kilometer spoorlijn zonder bovenleiding over, vooral in Groningen en Friesland. Voor die trajecten zijn geen plannen om ze te elektrificeren.

Tientallen activisten van XR hebben bij het NOS-gebouw op het Media Park in Hilversum gedemonstreerd. Ze hingen spandoeken op aan de gevel en staken rookfakkels af. Na zo'n tweeënhalf uur was de demonstratie voorbij.

De actiegroep is ontevreden over de verslaggeving van de NOS over de klimaatcrisis en de oorlog in Gaza. De demonstratie was aangekondigd.

De hoofdredactie van de NOS wijst erop dat ze de afgelopen jaren op verschillende momenten in gesprek is gegaan met vertegenwoordigers van XR.

"Iedereen heeft de vrijheid kritiek te leveren en om te demonstreren", zegt Giselle van Cann, hoofdredacteur van NOS Nieuws. "Maar uiteindelijk kiest de journalistiek zijn eigen woorden. Dat is wat persvrijheid inhoudt."

In Duitsland is een klein vliegtuig neergestort op een huis. Twee mensen zijn om het leven gekomen. Het huis vloog na de crash in brand.

Een van de slachtoffers is de piloot, een vrouw van 71. Zij zat als enige in het vliegtuig. De andere dode is een 84-jarige vrouw die in het huis woonde.

Het vliegtuigje was opgestegen in Erfurt en op weg naar Mönchengladbach, niet ver van de Nederlandse grens. Kort voor de geplande landing ging het mis in de plaats Korschenbroich.

Cessna

Duitse media melden dat het gecrashte toestel vermoedelijk een Cessna is. Op foto's is te zien dat de staart uit de woning steekt. Het dak van het huis is grotendeels intact. Het vliegtuigje lijkt aan de zijkant naar binnen te zijn gevlogen.

Over de oorzaak van de crash is nog niets bekend. Volgens de krant Rheinische Post heeft een ooggetuige gezien hoe kort voor het ongeluk een sportvliegtuigje met opvallend veel motorlawaai laag overvloog.

Het grootste gevaar voor een vloedgolf door het afbreken van een bergwand in Zwitserland is geweken. Volgens de Zwitserse autoriteiten is de nacht rustig geweest in het getroffen gebied en kan het rivierwater dat werd tegengehouden door de stukken afgebroken rots wegstromen.

Woensdag ontstond een aardverschuiving, toen een stuk bergwand afbrak en daarbij ook een deel van een gletsjer meenam. Het dorpje Blatten werd bijna volledig bedolven onder stukken rots, ijs en smeltwater. Doordat het puin een rivier blokkeert ontstond een meer dat een vloedgolf kan veroorzaken en in het dal voor wateroverlast kon zorgen.

De kans op een vloedgolf is minder waarschijnlijk geworden, zeggen experts tegen omroep SRF, omdat het water een weg door het puin heeft gevonden. Doordat het water geleidelijk wegstroomt is de angst dat het water in het stuwmeer in een keer doorbreekt kleiner geworden. Toch moeten de bewoners van de gisteren gewaarschuwde dorpen nog altijd rekening houden met een evacuatie.

Een 60-jarige inwoner van de regio wordt nog altijd vermist. De zoektocht naar de man stopte donderdag, omdat het te gevaarlijk werd voor de reddingswerkers. In totaal moesten 365 mensen hun huis verlaten. Zij werden ruim van tevoren gewaarschuwd door een detectiesysteem.

Ook het ruimen van het puin is volgens de regionale commandostaf nog niet mogelijk omdat het nog steeds te gevaarlijk is.

Een verkeersruzie tussen twee automobilisten is vanochtend geëindigd in een achtertuin in Berkel-Enschot. Een vrouw die in de zon zat, werd net gemist. De politie pakte de automobilisten op.

De ruzie ontstond vanochtend op de provinciale weg N65, meldt Omroep Brabant. De twee automobilisten joegen elkaar een aantal kilometers op, totdat ze in Berkel-Enschot met elkaar botsten en met hoge snelheid in de tuin terechtkwamen. Een van de mannen reed tegen een schuur aan, waarbij hij een vrouw die in haar tuinstoel zat, net niet raakte.

Een van de bestuurders vluchtte lopend, maar werd na een achtervolging door buurtbewoners in de kraag gevat. Hij heeft verder niets gezegd. De andere bestuurder werd zonder problemen opgepakt. Hij zei dat de twee op de N65 al meermalen met elkaar in botsing waren gekomen. Waarom de twee ruzie hadden gekregen is niet duidelijk.

Niemand raakte gewond. Wel zijn beide bestuurders door ambulancepersoneel nagekeken voordat ze werden aangehouden.

Een 67-jarige man is opgepakt vanwege een vermoedelijke ontvoering in de Drentse plaats Klazienaveen. De politie zegt dat het slachtoffer gistermiddag uit een bedrijfspand werd gehaald en meegenomen in een auto. Dat zou onder dreiging van een vuurwapen zijn gebeurd.

De auto zou daarna onder meer in Emmen zijn geweest. Ongeveer een uur na de vermoedelijke ontvoering is het slachtoffer vrijgelaten bij de N34 bij Klijndijk, in de buurt van Emmen.

Waar de verdachte is opgepakt en wat de aanleiding is geweest, is niet bekend. Vanwege het onderzoek heeft de politie niets over de identiteit van het slachtoffer gezegd. Ook is onbekend of het slachtoffer en de aangehouden verdachte elkaar kenden.

Een gezin in Schiedam is vannacht thuis overvallen. Twee mannen drongen de woning binnen en bonden zowel de ouders als een van hun twee dochters vast. De vader raakte gewond. De politie was er snel en pakte de twee verdachten op.

De overval in het rijtjeshuis in Schiedam werd even na middernacht gemeld, laat de politie weten. Hoe de verdachten binnenkwamen is onduidelijk. Wel is zeker dat ze de ouders en een van de twee tienerdochters meteen vastbonden.

De 62-jarige vader raakte gewond door een klap op zijn hoofd. Hij moest naar het ziekenhuis. De moeder (51) moest worden nagekeken door ambulancepersoneel. De dochters bleven ongedeerd. Het gezin is enorm geschrokken, meldt Rijnmond.

Agenten hielden de verdachten "op heterdaad" aan en voorkwamen zo erger, aldus de politie. Het gaat om een 32-jarige man uit Nieuwerkerk aan den IJssel en een 28-jarige man uit Zoetermeer.

Voor de handel zijn de eerste paar maanden van het presidentschap van Donald Trump op zijn minst turbulent te noemen. Voor exporterende bedrijven waren aankondigingen van importheffingen moeilijk bij te houden, en zelfs de Amerikaanse douane lukt het nog altijd niet om alle heffingen te verwerken.

Vannacht was het opnieuw raak: Trump maakte bekend de heffingen op staal en aluminium vanaf woensdag te willen verhogen van 25 naar 50 procent. Waar staan we nu? De NOS zet het op een rij aan de hand van vijf vragen.

Hoe zit het nou met die heffingen?

De Amerikaanse president heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij heilig in heffingen gelooft. Hij zet ze niet alleen in om de in zijn ogen oneerlijke handelsbalans met andere landen te corrigeren; Trump ziet ze ook als een ideale manier om de staatskas te vullen.

Woensdag 2 april doopte de president dan ook tot 'Liberation Day'. Het moest de dag worden waarop de Verenigde Staten zich niet meer zouden laten koeioneren door landen die vooral producten verkopen aan de VS en weinig terugkopen. Maar Trump zwakte de afgelopen tijd net zo snel heffingen af als dat hij ze aankondigde. Een tijdje gold er een heffing van maar liefst 150 procent op alle producten uit China.

Die hoge heffing bracht de handel tussen de VS en China vrijwel volledig tot stilstand. De twee landen besloten onlangs toch weer terug te keren naar de onderhandelingstafel, en de heffing voor Chinese producten werd verlaagd naar 30 procent.

Ook producten uit de EU zouden in eerste instantie een heffing krijgen van 20 procent, maar deze invoerbelasting werd 90 dagen gepauzeerd.

Wat is er de afgelopen tijd allemaal gebeurd?

De afgelopen maanden heeft de wereldhandel behoorlijk wat schokken te verwerken gehad. Via zijn socialemediaplatform kondigde president Trump niet alleen heffingen aan, maar ook deals die hij sloot.

Landen en bedrijven kunnen het maar met moeite bijhouden. "Het is extreem uitzonderlijk. Het tempo is hoog, het is onvoorspelbaar en totaal niet logisch", zegt Johan Smits partner Supply Chain bij KPMG. Veel bedrijven wachten af, of gaan op zoek naar handelsroutes die iets minder risico met zich meebrengen.

Hoe staat het met de onderhandelingen tussen de VS en de EU?

Er leek de afgelopen tijd niet veel te zijn onderhandeld. Volgens Trump wil de EU helemaal niet praten, en volgens de EU hebben de Amerikanen nooit gereageerd op hun voorstel om wederzijds helemaal geen tarieven in te voeren.

Vermoedelijk om wat vaart in de onderhandelingen te brengen, dreigde Trump onlangs de heffing per 2 juni te verhogen naar 50 procent, wat hij na telefonisch contact met Commissievoorzitter Ursula von der Leyen weer uitstelde.

Afgelopen week besloot een Amerikaanse rechter dat de heffingen van Trump zelfs helemaal niet mogen. "De EU zal door de uitspraak van de Amerikaanse rechter niet zo'n vaart willen maken met de onderhandelingen", zegt Smits. Het zal dus afwachten zijn of het oordeel in het Amerikaanse Hooggerechtshof standhoudt.

Hoe belangrijk is een deal met de Verenigde Staten?

Voor veel bedrijven zou het een grote opluchting zijn als de heffingen tussen de VS en Europa worden verlaagd of zelfs helemaal verdwijnen. Toch is de kans klein dat een deal met de VS een invoerbelasting van 0 procent zal betekenen. Onlangs sloot het Verenigd Koninkrijk een deal met de VS, waarbij de nieuwe heffingen ook niet onder de 10 procent kwamen.

De hoop is vooral dat een handelsdeal met de Amerikanen weer wat vertrouwen kan terugbrengen. "De vraag is: als het vertrouwen is verbroken, hoelang zal het dan duren om het te herstellen? Dat hangt er ook van af of het vertrouwen is verbroken door de acties van één persoon of van een heel land," zegt Ramanathan Venkataraman van KPMG.

Zijn alle problemen weg als de EU een deal sluit met de VS?

Het antwoord laat zich al raden: nee. De Amerikaanse heffingen gelden voor veel landen. Hoewel het voor Nederlandse bedrijven die naar de VS exporteren een grote verbetering zou zijn, is het voor sommige andere bedrijven ook belangrijk wat er gebeurt met de heffingen voor andere landen.

Chinese bedrijven verlegden de afgelopen tijd hun handelsroutes, omdat ze hun producten plots niet meer kwijt konden in de VS. "We zien dat er nu vanuit China op grote schaal sommige producten op de Europese markt worden gedumpt, onder de Europese kostprijs", zegt Venkataraman. De EU moet Europese bedrijven beschermen door anti-dumping maatregelen te nemen. Als bedrijven failliet gaan doordat ze de concurrentie met China niet langer aankunnen, kan dat grote impact hebben op de Europese economie.

De Europese Unie is nu druk bezig nieuwe handelspartners te zoeken, zoals landen in Latijns-Amerika of de Arabische Emiraten. Door met meer landen te handelen hoopt de EU de risico's zoveel mogelijk te beperken en zijn concurrentiepositie te versterken.

Gedupeerden en deskundigen blijken nog veel vaker melding te hebben gemaakt van ernstige misstanden op het landgoed van gebedsgenezeres Trees P. (85) dan gedacht. In totaal gebeurde dat ten minste 19 keer. Het Openbaar Ministerie en de gemeente grepen één keer in. Op haar boerderij in Tubbergen werkt de gebedsgenezeres tot op de dag van vandaag door.

Al in 1993 werd voor het eerst gewaarschuwd voor de gebedsgenezeres en haar Pater Pio Stichting , blijkt uit een reconstructie die RTV Oost en de regionale krant Tubantia samen maakten. Ze maakten daarbij onder andere gebruik van gemeentelijke stukken die ze via een beroep op de Wet open overheid (Woo) konden inzien.

In de jaren na 1993 kwamen er vervolgens meerdere aangiftes binnen en deden politie, het OM en de gemeente meermaals invallen. In 2022 greep de kinderrechter in door twee meisjes uit de boerderij te halen die waren mishandeld. Trees P. werd een keer veroordeeld voor mishandeling en vrijheidsberoving: in 1996 moest ze drie maanden de cel in omdat ze bij een duivelsuitdrijving in de oren van een volgeling had geknipt.

Niet zuinig

Pastoor Theo van der Sman waarschuwde in 1993 openlijk, vanaf de kansel, voor gebedsgenezeres Bid Trees. "En daar was ik niet zuinig mee", stelt hij nu, op 75-jarige leeftijd. De pastoor seinde ook politie en justitie in. Hij was daarmee (waarschijnlijk) de eerste in een lange rij van mensen die waarschuwden voor misstanden.

Zo zijn er berichten over onder meer een duivelsuitdrijving waarbij twee zusjes van 6 en 8 jaar moesten 'meehelpen'. Terwijl Trees P. de kinderen schreeuwend en tierend sommeerde te bidden en te zingen, stond een van haar 'volgelingen', een meisje van 14, naakt onder de douche. Zij zou zijn bezeten door de duivel.

Twee oud-leden van de sekteachtige organisatie deden in 2016 aangifte van het onthouden van medische zorg aan zieke sekteleden, onder wie een zieke nierpatiënt. Hem werd afgeraden om een donornier te nemen. In plaats daarvan zou hij door een wonder moeten genezen.

Alternatieve behandeling

In december 2019 deden gemeente en politie een inval in de boerderij, waarbij volgens de gemeentelijke stukken werd gecontroleerd op illegale bouwactiviteiten, maar ook op "sekte-achtige activiteiten". Bij die inval stuitten agenten op een doodzieke ALS-patiënt die onder meer met gebedsgenezing werd "behandeld". Ook deze man werd gehoord door de politie. Maar omdat hij zelf voor de alternatieve behandeling had gekozen, werd niet opgetreden. Enkele dagen later overleed hij.

Zo blijken er dus ten minste negentien meldingen en drie concrete aangiftes te zijn geweest tegen de gebedsgenezeres, tegen één veroordeling. Het OM zegt in een reactie dat wel degelijk actie is ondernomen. "De signalen die uit de aangiftes naar voren kwamen, zijn tussen verschillende instanties besproken. Dit betekent dat diverse instanties op de hoogte waren van de signalen en iedere organisatie vanuit de eigen verantwoordelijkheid, en binnen de (wettelijke) taakomschrijving kon interveniëren", aldus het OM, dat verder geen "'strafrechtelijke informatie" wil delen.

Trees P. zelf wilde onlangs geen commentaar geven op de melding van misstanden. Een bestuurslid van de Pater Pio Stichting noemde het "allemaal kul". "Die vrouw is alleen maar met goede dingen bezig. Anders krijg je die gave niet", zei hij.

Sektemeldpunt

Burgemeester Anko Postma van Tubbergen kondigde eerder deze maand onderzoek aan naar de stichting. Hij zegt bij de verantwoordelijk minister aan te dringen op de heroprichting van het eerder wegbezuinigde landelijke sektemeldpunt.

Jos Houben, die in 1996 burgemeester was, zegt dat hij zich toen vooral machteloos voelde. "Ik ben daar destijds binnen geweest, ik herinner me veel kaarsen en Mariabeelden. Het maakte een beklemmende indruk", aldus Houben. "In de beslotenheid van je eigen huis mag je het Onze Vader bidden. Daar kwamen wij als gemeente niet tussen. We konden hooguit ingrijpen op de vele campers en caravans, omdat het op een camping begon te lijken. Terwijl er, achteraf, iets anders aan de hand was."

In Nieuwsuur vertelde Evelien over haar ervaringen als kind op de boerderij van gebedsgenezeres Trees P.:

Van Henry Kissinger kreeg hij een boek. Geschreven door Henry Kissinger. Een cd en dvd's van Beethoven en een insectenhotel kwamen van de Duitse president Steinmeier. Leiders van de inheemse volkeren van het Amazonegebied schonken hem een kroon van veren. Het in geld uitgedrukt meest waardevolle cadeau kwam uit Bahrein: een Rolls Royce Cullinan, die in Nederland zo'n 430.000 euro kost.

Het is een greep uit de officiële geschenken die de Britse koning Charles tussen 2020 en 2023 heeft ontvangen. Buckingham Palace heeft die lijst bekendgemaakt. Daar staan ook de cadeaus op die andere leden van de koninklijke familie in die periode hebben ontvangen, onder wie de op 8 september 2022 overleden koningin Elizabeth.

Zij kreeg voor haar 70ste jaar als koningin van paus Franciscus twee bronzen lantaarn- sculpturen in de vorm van heraldische beesten. Die staan nu buiten het parlementsgebouw.

De Rolls Royce kreeg Charles van de koning van Bahrein, Hamad bin Isa al-Khalifa, als cadeau voor zijn kroning in 2022. Voormalig president van de Verenigde Staten Joe Biden gaf ook een kroningscadeau: een leren map met gedrukte brieven tussen Elizabeth II en president Dwight Eisenhower. In die brieven nodigt ze hem uit naar het Verenigd Koninkrijk te komen.

Publicatie lijst uitgesteld

Officiële geschenken mogen worden gebruikt, maar worden niet beschouwd als persoonlijk bezit van de royals. Ze kunnen niet worden verkocht of geruild. De koninklijke familie betaalt er geen belasting over. Bederfelijke officiële geschenken met een waarde van minder dan 150 pond mogen aan een goed doel of personeel worden geschonken.

De BBC meldt dat normaal gesproken ieder jaar een lijst gepubliceerd wordt met officiële geschenken die de leden van de koninklijke familie hebben ontvangen. Door de coronapandemie, het overlijden van Elizabeth en de kroning van Charles is dat nu steeds uitgesteld. Hierdoor is het de eerste keer dat er tijdens de regeerperiode van Charles een lijst is gepubliceerd.

Boudewijn de Groot ontvangt dit jaar de Lennaert Nijgh Prijs. De 81-jarige zanger krijgt de oeuvreprijs voor beste tekstdichter maandag tijdens het jaarlijkse Buma Awards Gala in Amsterdam.

De Lennaert Nijgh Prijs is vernoemd naar de jeugdvriend van De Groot. Nijgh heeft aan veel van zijn liedjes meegeschreven. Buma Cultuur, die de prijs ieder jaar uitreikt, noemt het "niet alleen een bekroning van een groot artiest, maar ook een eerbetoon aan een unieke vriendschap die de Nederlandse muziek voor altijd heeft veranderd".

Nijgh schreef onder meer De Groots hit 'Het Land van Maas en Waal', die steevast in de Top 2000 staat:

Directeur Frank Helmink was enigszins verbaasd dat De Groot de Lennaert Nijgh Prijs nog niet in "zijn prijzenkast had staan". Helmink: "Hij won ruim vijftig jaar geleden al wel een Gouden Harp, heeft een Lifetime Achievement Award van ons ontvangen en Frits Spits heeft hem het speciale kunstwerk De Levensplaatkoffer overhandigd. Ik ben blij dat hij nu ook op de lijst van deze prijswinnaars staat, want daar mag hij echt niet ontbreken."

Nederlandstalige lied

"De Lennaert Nijgh Prijs is bedoeld voor een artiest die excelleert in het Nederlandstalige lied, met bijzondere aandacht voor tekst en zeggingskracht. Boudewijn de Groot belichaamt deze missie tot in het diepst van zijn wezen. Hij is niet alleen een componist, tekstdichter en vertolker van klassiekers, maar ook een ambassadeur van het literaire lied, een muzikale verhalenverteller die woorden vleugels geeft", schrijft Buma Cultuur.

Bekijk hier een portret van Boudewijn de Groot:

Vorig jaar ging de Lennaert Nijgh Prijs naar Thomas Acda. Andere recente winnaars zijn onder anderen Spinvis, Henny Vrienten, Pepijn Lanen, Guus Meeuwis en Huub van der Lubbe.

In het noordwesten van de Verenigde Staten zijn bij een vrachtwagenongeluk miljoenen bijen vrijgekomen. De lokale politie heeft inwoners gewaarschuwd voor de bijen en mensen opgeroepen het gebied met de zwermen te mijden.

Het ongeluk gebeurde in de staat Washington in het uiterste noordwesten van het land. Een oplegger met een lading bijenkasten raakte nog door onbekende oorzaak van de weg. De chauffeur van de vrachtwagen kwam er voor zover bekend zonder kleerscheuren vanaf.

Bekijk hier beelden van de plek van het ongeluk met de bijen:

Volgens de sheriff van Whatcom County zijn er daarbij 250 miljoen bijen losgekomen. "Vermijd het gebied vanwege de kans op ontsnappende bijen en zwermen", schrijft de sheriff op Facebook.

Wegen in de regio, die aan de grens met Canada ligt en op slechts 48 kilometer van Vancouver, zijn afgesloten. Hulpdiensten proberen met hulp van imkers de bijenkorven te verplaatsen en een koningin te vinden. "Het doel is zoveel mogelijk bijen te redden", aldus Whatcom County.

Koningin

Wanneer de koningin weer in de bijenkast wordt geplaatst, volgen de bijen haar automatisch terug. De koningin verspreidt met haar feromonen een geur waar de bijen op afkomen. Elk bijenvolk heeft één koningin. Zonder koningin kan het volk niet overleven.

Een koningin is goed te herkennen. Ze zijn een stukje groter dan normale bijen en hebben een langer achterlijf. Vaak zijn ze door de imker ook voorzien van een klein "merkje", dat kan met een kleur of een rond plaatje op de rug van haar borststuk.

De Tsjechische minister van Justitie is opgestapt na kritiek op een donatie van een veroordeelde crimineel. Die schonk het ministerie bijna 40 miljoen euro aan bitcoins. Het ministerie veilde de bitcoins en gebruikte het geld om slachtoffers van misdaad te helpen of als investering in gevangenissen.

Volgens minister Pavel Blazek heeft er niets onwettigs plaatsgevonden, maar vertrekt hij alsnog om de reputatie van de regeringscoalitie niet te schaden. Blazek zegt dat hij niet op de hoogte was van de illegale herkomst van de bitcoins, ondanks uitgebreid onderzoek. "Ik heb geen juridische reden om aan te nemen dat ze voortkomen uit criminele activiteiten", zei de minister onlangs over de zaak.

Darknet

De donatie kwam deze week aan het licht. Volgens Tsjechische media zijn de bitcoins afkomstig van Tomas Jirikovsky die een darknet-marktplaats zou runnen. Op de site werden illegale spullen verkocht, zoals harddrugs. Klanten moesten via cryptovaluta betalen.

Premier Petr Fiala zegt het ontslag van de minister te respecteren. "Ik ben ervan overtuigd dat hij te goeder trouw heeft gehandeld met de bitcoinveiling, en ik waardeer zijn verantwoordelijke stap des te meer." Wie Blazek opvolgt is niet bekend.

Voor jonge progressieve kiezers in Polen lijkt de keuze bij de beslissende ronde van de presidentsverkiezingen zondag tussen de conservatieve nationalist Nawrocki en de liberale burgemeester Trzaskowski voor de hand te liggen. Maar op de Universiteit van Warschau wordt snel duidelijk dat dit niet voor iedereen zo is.

Studenten en docenten haasten zich onder de gietijzeren poort door. Colleges staan op het punt om te beginnen. De 24-jarige Robert is op een binnenplaats tentjes aan het opvouwen. Sinds een week bezet hij hier samen met tientallen medestudenten een gebouw van de universiteit. Een van hun hoofdeisen: meer en betaalbare huisvesting voor studenten.

'Kiezen tussen twee ziektes'

Voor Robert is de wooncrisis het belangrijkste thema. "Zonder huis kan je niet leven", concludeert hij nuchter. De student cognitieve wetenschappen kent genoeg leeftijdsgenoten die hun studie moesten opgeven, omdat ze het financieel niet konden bolwerken.

De eerste ronde van de verkiezingen stemde Robert daarom op een progressieve presidentskandidaat die het bestrijden van de wooncrisis een speerpunt maakte. En zondag? "Ik heb nog niet besloten of ik ga stemmen. Het is een moeilijke beslissing." Een geschiedenisstudent die langsloopt noemt het "kiezen tussen twee dodelijke ziektes".

Bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen werd duidelijk dat jonge kiezers voor radicaal-rechtse of zeer links kandidaten stemden; niet voor de twee gevestigde partijen die al twintig jaar de dienst uitmaken in Polen. Deze 'duopolie' van de politiek wekt steeds meer weerstand op, onder meer vanwege wat jonge kiezers op de woningmarkt hebben zien gebeuren. Veelzeggend is ook dat een van de grotere schandalen deze verkiezingscampagne volgde nadat de conservatieve Nawrocki tijdens een debat had gelogen over het hebben van een tweede appartement.

Voor de huidige regering is het cruciaal dat Trzaskowski wint, zodat ze een president uit hun eigen kamp hebben en hervormingen kunnen doorvoeren. De burgemeester van Warschau doet in de tussentijd meerdere beloftes om linkse kiezers voor zich te winnen. Zonder die groep wordt het voor hem heel erg moeilijk om te winnen, dat staat vast. Zo beloofde Trzaskowski bij een campagnebijeenkomst donderdag ervoor te zorgen dat gemeenten het aanbod van sociale huur en goedkope woningen op grote schaal uitbreiden.

Maar vanwege zijn eigen trackrecord als burgemeester kan Trzaskowski niet rekenen op veel vertrouwen, concludeert socioloog Janek Spiewak. Hij voert al jaren actie tegen misstanden op de woningmarkt en schreef een boek over 'pathologische ontwikkelaars', die vaak kleine, dure appartementen van slechte kwaliteit bouwen en daarmee wegkomen.

Verdubbeling huizenprijzen

Onder Trzaskowski werd veel sociale huur in de stad geprivatiseerd waardoor mensen op straat kwamen te staan, zegt Spiewak. Op de brede Maszalkowska-straat in het centrum wijst hij naar een vervallen hoekpand met graffiti op de muren. Het staat nu leeg. "Zoals dit gebouw", zegt hij. Trzaskowski beloofde met de verkoop van panden nieuwe woningen te bouwen, maar dat kwam er nauwelijks van.

Polen zag in de tussentijd een van de grootste toenames in huizenprijzen van Europa. De afgelopen zes jaar verdubbelde die in grote steden. "De meeste jonge mensen steunen partijen die de status quo willen veranderen", zegt Spiewak. "Ze radicaliseren omdat niet wordt voldaan aan hun levensbehoeften."

Ook de 23-jarige David kan het idee van een stem voor Trzaskowski niet verkroppen, vooral vanwege zijn verantwoordelijkheid in de wooncrisis. Nee, de conservatieve kandidaat vindt David zeker geen goede optie. De student voert ook actie voor lhbti- en abortusrechten, en die zullen er onder Nawrocki zeker niet beter op worden.

"Maar sociale kwesties zijn voor mij net zo belangrijk", zegt David. "Ik kom niet uit een rijke familie, en weet hoe het is om arm te zijn." Net als veel leeftijdsgenoten maakt hij zich grote zorgen om de wooncrisis en komt hij door de hoge prijzen nauwelijks rond.

Al neigen de meeste Polen bij de universiteit er toch naar om op Trzaskowski te stemmen. Een 35-jarige docente had liever een andere kandidaat, maar "wil dat Polen zo democratisch mogelijk blijft en dat we mensenrechten respecteren".

Een geschiedenispromovendus zegt dat de keuze stinkt, maar dat hij "met dichtgeknepen neus" gaat stemmen. En David? Zoals het er nu voor staat, gaat hij blanco stemmen zondag.

Goedemorgen! In München vindt de finale plaats van de Champions League tussen Paris Saint-Germain en Internazionale en het Black Heritage Festival wordt feestelijk geopend in Amsterdam.

Maar eerst het weer: Zon, afgewisseld door wat stapelwolken. Het wordt 21 graden aan zee en in het binnenland kan het 27 graden worden. In de namiddag en avond in het zuidoosten kans op wat regen- en onweersbuien.

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Amerikaanse president Trump zegt dat hij de directeur van de National Portrait Gallery ontslaat. Kim Sajet was de eerste vrouwelijke directeur van het kunstmuseum in Washington en heeft de Nederlandse nationaliteit. Trump wil van haar af, omdat ze in zijn ogen een voorstander is van diversiteit.

Bij zijn aantreden als president maakte Trump duidelijk dat hij alle diversiteitsprogramma's wil schrappen. Hij zegt dat er snel een vervanger voor Sajet bekend wordt gemaakt.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Tientallen miljarden euro's worden besteed aan kabels en transformatorplatforms op de Noordzee. Die zijn nodig om elektriciteit van windparken op zee aan land te krijgen. Iedereen betaalt er via de energienota aan mee. Hier zie je hoe de klus op zee gaat:

Fijne dag!

Als je een site van de overheid bezoekt of met een ambtenaar mailt, is de kans groot dat je informatie via servers van Amerikaanse techreuzen loopt. Die kans blijkt bovendien veel groter dan tot nu toe bekend. De NOS vond 1722 websites van Nederlandse (semi)overheden en cruciale bedrijven die van minimaal één Amerikaanse cloud afhankelijk zijn.

De vrees is dat de Amerikaanse inlichtingen- en opsporingsdiensten dan kunnen meelezen. Bovendien is het uiteindelijk niet de Nederlandse, maar de Amerikaanse overheid die achter het stuur zit: een risico bij een mogelijk conflict met de Verenigde Staten. Desondanks gebruiken ook negen van de vijftien ministeries clouddiensten van Microsoft.

Gemeenten

Ook het aantal gemeenten dat op Amerikaanse servers leunt, blijkt hoger dan gedacht. Eerder meldde de NOS al dat twee derde van de gemeenten mailservers van Microsoft gebruikt, maar het totale aandeel blijkt nog veel groter: alleen de gemeente Hardinxveld-Giessendam heeft geen enkele Amerikaanse clouddienst aan zijn account gekoppeld. Ook alle provincies gebruiken Amerikaanse clouddiensten.

Bij veel landelijke overheidsorganisaties is dat niet anders, zoals bij de Autoriteit Financiële Markten en het Veiligheidsberaad, dat bestaat uit de voorzitters van de 25 veiligheidsregio's, en de Tweede Kamer.

"Dat is een groot risico, dan is meelezen voor de Amerikaanse overheid technisch niet moeilijk", zegt ICT-kenner Bert Hubert, die zich al langer sterk maakt voor minder Amerikaanse afhankelijkheid. "Ze kunnen bovendien terugzoeken: doe mij maar mailtjes van de Tweede Kamer van twintig jaar geleden."

Volgens de Autoriteit Financiële Markten gaat het om "relatief recente ontwikkelingen" en worden die "nauwgezet gevolgd". Overstappen is echter niet snel geregeld, benadrukt de instantie. De Vereniging Nederlandse Gemeenten noemt het risico op meelezen "beperkt" en wijst op de betrouwbare diensten die bedrijven als Microsoft leveren.

De koepel van provinciebesturen wijst erop dat regels voor openbare aanbestedingen het moeilijk maken om niet-Europese partijen uit te sluiten. Uit de Amerikaanse cloud stappen zou "enorme praktische implicaties" met zich meebrengen, stelt die organisatie. "Desondanks denken we na over de vraag hoe we onze digitale autonomie kunnen vergroten."

Overheden en bedrijven spreken meestal af dat de data binnen de Europese Unie worden opgeslagen. Maar het risico dat de VS meeleest, blijft: de Amerikaanse overheid nam specifiek met dat doel al in 2018 een wet aan. Bovendien is er andere wetgeving, speciaal voor de inlichtingendiensten, die dat mogelijk maakt.

Sinds de herverkiezing van president Trump nemen de zorgen toe, vooral nadat Microsoft het e-mailaccount van de hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof op zwart moest zetten. De vrees is dat Trump ook andere organisaties via de Amerikaanse cloud onder druk kan zetten.

Sites op zwart

Het risico beperkt zich niet tot meelezen. De Amerikaanse overheid zou met één druk op de knop ruim 650 Nederlandse sites van overheden en kritieke bedrijven op zwart kunnen zetten of manipuleren, waaronder die van De Nederlandsche Bank en die van de politie, maar ook de pagina nederlandwereldwijd.nl van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Net als de website Crisis.nl, de site waar Nederlanders bij rampen naartoe worden gestuurd.

Ook WerkenVoorNederland, de sollicitatiesite van de overheid, loopt via Amerikaanse servers. "Het kan voor de Amerikaanse autoriteiten interessant zijn om te zien wie er bijvoorbeeld bij de AIVD wil solliciteren", zegt Hubert.

"Maar dat is wel nog wat theoretischer", benadrukt de ICT-expert. "Het grootste risico is er echt bij e-mail. Het is ook een stuk moeilijker om je mail vervolgens weer weg te halen dan om je website te verplaatsen."

Ook de kritieke infrastructuur - van netbeheerders tot banken en zelfs telecomproviders - leunt zwaar op de Amerikaanse cloud. Bij 69 van de 97 onderzochte organisaties staat de mail bij een Amerikaanse partij. Zelfs telecomprovider KPN, dat aan zijn klanten e-mail aanbiedt, heeft zijn mail bij Microsoft geplaatst.

Ministeries hebben al hun mail in eigen handen, maar negen van de vijftien ministeries gebruiken bijvoorbeeld wel Microsoft Teams of Webex om te chatten of te videobellen. De Amerikaanse overheid zou dan kunnen meelezen.

Naar de rechter

Microsoft erkent de risico's. "Een gerechtelijk bevel in de Verenigde Staten kan gelden voor informatie buiten de VS", bevestigt vicevoorzitter Brad Smith van Microsoft aan de NOS. "Maar we zullen dan wel naar de rechter gaan."

Dat deed Microsoft eerder ook, en met succes. Die overwinning van Microsoft in de rechtszaal was zelfs een directe aanleiding voor het Amerikaanse parlement om de wet aan te nemen die expliciet regelt dat het opvragen van informatie buiten de VS mag.

Er zou een verdrag moeten komen dat dit regelt, stelt Smith. "Daar wordt ook al wel tien jaar aan gewerkt. Als het er eindelijk komt, zou dat heel goed zijn: dan zijn er gewoon regels in welke omstandigheden data van een buitenlandse overheid kunnen worden opgevraagd, en hoe." Dat zou naar zijn mening bijvoorbeeld pas mogen na tussenkomst van de rechter.

NOS op 3 maakte deze uitlegvideo over onze afhankelijkheid van Amerikaanse tech, en of het ook anders kan:

Van onze correspondent is een serie van de makers van podcast De Dag. Iedere zaterdag maken we kennis met een van de correspondenten van de NOS, het land waar ze wonen, en de verhalen die wat hen betreft meer aandacht verdienen. Vandaag: Frankrijk-correspondent Frank Renout.

Frank woont al meer dan 20 jaar net buiten Parijs. Tussen de vogeltjes vindt hij de rust die nodig is om de hectische nieuwsdagen aan te kunnen in de stad. Want Frankrijk zit niet stil: zeker politiek is het tumultueus de afgelopen tijd. De Franse samenleving is heel erg verdeeld in een driedeling tussen de stad, de voorsteden die banlieues heten en het platteland. De gevolgen daarvan kan Frank scherp analyseren na al die jaren. En de vele gebruiken en cultuurverschillen blijken toch groter dan we denken van een land zo dichtbij huis, waar veel Nederlanders komen om vakantie te vieren.

De jonge Frank Renout draaide z'n hoofd razendsnel bij het horen van sirenes en wil altijd al overal vooraan staan. Journalist worden was dus een logische stap. Eigenlijk dacht hij als twintiger aan een heel ander werelddeel, maar z'n vrouw spoorde hem in 2004 aan om de stap te wagen en te emigreren naar Frankrijk. Nu vormen ze samen een team om verslag te doen van al die grote nieuwsgebeurtenissen van de afgelopen jaren: aanslagen, de brand in de Notre Dame, vele presidenten, maar ook waarom baguettes nou zo lekker zijn. Maar niet elke week in het leven van een correspondent zit vol joie de vivre: Frank stond dinsdag nog langs de weg met een kapotte auto.

De cultuurtip van Frank: De serie Dix pour cent op Netflix.

Volgende week: Fleur Launspach, correspondent in het Verenigd Koninkrijk. Heb je vragen voor haar of wil je reageren op deze podcast, mail dan naar dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Marco Geijtenbeek

Redactie: Rosanne Sies

Eindredactie: Rosanne Sies

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

De Amerikaanse oud-president Joe Biden zegt dat hij zich goed voelt en dat hij zijn behandelplan positief tegemoet ziet. Twee weken geleden werd duidelijk dat de 82-jarige Biden een agressieve vorm van prostaatkanker heeft.

Biden sprak voor het eerst sinds de diagnose in het openbaar, bij een bijeenkomst ter ere van Memorial Day van Delaware. Hij zegt dat de prognoses goed zijn: "Het gaat vooruit. De verwachting is dat we in staat moeten zijn om dit te verslaan." Ook zegt hij dat de kanker niet tot in zijn organen is doorgedrongen. "Dus ik voel me goed."

Het kantoor van Biden meldde twee weken geleden dat er uitzaaiingen waren naar het bot, maar Biden zegt nu dat hij "sterke botten" heeft. Hij wordt behandeld door een vooraanstaande chirurg die 32 jaar geleden dezelfde diagnose heeft gehad.

Behandeling mogelijk

Vlak nadat de kanker aan het licht kwam, werd al gemeld dat de ziekte bij de oud-president waarschijnlijk te behandelen was. Biden zegt nu dat die behandeling is begonnen en dat die bestaat uit "iedere dag een pil".

Gisteren was de sterfdag van zijn zoon Beau Biden. Hij stierf in 2015 op 46-jarige leeftijd aan hersenkanker.

In een leegstaand pand in Den Hoorn, bij Delft, is gisteravond brand uitgebroken. Er is niemand gewond geraakt. Een aantal bewoners van omliggende huizen moesten wel hun huis uit.

De brand brak rond 22.00 uur uit in een leegstaand café. De brandweer zegt dat bij de eerste melding de vlammen al uit het dak sloegen. Het pand kan als verloren worden beschouwd en de brandweer laat het "gecontroleerd uitbranden". De oorzaak van de brand is niet bekend.

Rond 01.15 uur werd gemeld dat er geen gevaar meer is dat de brand zich zou uitbreiden. Wel is de brandweer voorlopig nog bezig met nablussen. Omdat daar extra rook bij kan vrijkomen, blijft het advies om in de buurt ramen en deuren gesloten te houden.

Actie tegen leegstand

Volgens Omroep West sloot het café in 2019 de deuren. Niet veel later voerden omwonenden actie tegen de leegstand van het monumentale pand. De eigenaar zou plannen hebben gehad om het te slopen en er appartementen neer te zetten.

De Amerikaanse president Trump zegt dat hij de directeur van de National Portrait Gallery ontslaat. Kim Sajet was de eerste vrouwelijke directeur van het museum en heeft de Nederlandse nationaliteit. Trump wil van haar af, omdat ze in zijn ogen een voorstander is van diversiteit.

De National Portrait Gallery is een kunstmuseum in Washington D.C. en is onderdeel van het Smithsonian. In het museum zijn beeltenissen te zien van Amerikaanse beroemdheden. Sajet werd in 2013 aangesteld als directeur.

In een post op Truth Social noemt Trump haar een "zeer partijdige vrouw" die groot voorstander is van diversiteit, gelijkheid en inclusie. Bij zijn aantreden als president maakte Trump duidelijk dat hij alle diversiteitsprogramma's wil schrappen. Hij zegt dat er snel een vervanger voor Sajet bekend wordt gemaakt.

Diverse achtergrond

De afkomst van Sajet is behoorlijk divers. Ze werd geboren in Nigeria, groeide op in Australië en beschikt ook over een Nederlands paspoort. Haar moeder zat in de Tweede Wereldoorlog in toenmalig Nederlands-Indië in een Japans kamp. Na de oorlog belandden Sajets ouders in Nederland, waarna ze voor het werk van haar vader in Nigeria terechtkwamen.

Sinds 1997 woont en werkt ze in de Verenigde Staten. The Guardian omschreef haar eind vorig jaar als een "unieke wereldburger". In een interview met de krant zei ze dat ze nog regelmatig in Nederland komt, omdat hier nog een broer woont die intensieve zorg nodig heeft.

Sajet doneerde aan Democraten

Bronnen in het Witte Huis zeggen tegen Newsweek dat Sajet een donatie heeft gedaan aan de campagnes van Joe Biden en de kandidaat van de Democraten bij de presidentsverkiezingen in 2016, Hillary Clinton. Ook een onderschrift bij het portret van Trump zou hebben meegespeeld in het besluit haar te ontslaan. In dat onderschrift werd de nadruk gelegd op het feit dat er twee afzettingsprocedures tegen hem dienden.

Sinds zijn tweede termijn is begonnen, is Trump bezig de culturele instellingen naar zijn hand te zetten. Zo benoemde hij zichzelf tot voorzitter van het Kennedy Center. Hij noemde het theater in Washington "te woke" en stelde een aantal vertrouwelingen aan in het bestuur.

Volgens The New York Times hebben musea zoals het Smithsonian onder druk van Trump hun diversiteitsafdeling gesloten.