NOS Nieuws - Algemeen

In het Deense luchtruim zijn vannacht opnieuw drones gespot. De politie meldt dat die onder meer te zien waren in Karup, waar de grootste luchtmachtbasis van het land ligt.

Volgens de Deense omroep DR werden zeker twee drones gezien, die zowel binnen als buiten de omheining van de luchtmachtbasis vlogen. Defensie in Denemarken spreekt bij de omroep over meerdere incidenten op verschillende locaties.

Het luchtruim bij de luchtmachtbasis was vanwege de aanwezigheid van de drones korte tijd gesloten.

Begin deze week waren de luchthavens van de Deense hoofdstad Kopenhagen en de Noorse hoofdstad Oslo urenlang gesloten omdat er meerdere drones waren gezien in de omgeving. Enkele dagen later gebeurde iets soortgelijks bij Aalborg in Denemarken.

Het is nog niet duidelijk waar de drones vandaan kwamen. Volgens de autoriteiten waren het professionele, vrij grote drones en hebben ze na een paar uur zelf het luchtruim weer verlaten, zo werd gemeld in een persconferentie.

De Europese Commissie gaat ervan uit dat het om Russische acties gaat. Eerder deze maand werd boven Polen een aantal Russische drones neergehaald door vliegtuigen van de NAVO. Boven Estland vlogen vorige week enkele minuten Russische straaljagers. "De aanvallen waren ofwel opzet ofwel regelrechte incompetentie", zei secretaris-generaal Mark Rutte daarover.

Vluchtelingenwerk maakt zich zorgen over het geweld bij antimigratie en anti-azc-protesten. De hulporganisatie merkt dat ook vluchtelingen zelf erdoor geraakt zijn.

Vluchtelingenwerk deed afgelopen week een kleine rondgang, waarbij vluchtelingen gevraagd werd naar hun reactie op de gebeurtenissen van de voorbije week. Een deel van hen gaf aan angstiger te zijn geworden. Ruim 300 vluchtelingen lieten van zich horen; het overgrote deel zei zich angstiger te voelen.

"De gebeurtenissen van deze week hebben veel mensen ontzettend geraakt", zegt Frank Candel, bestuursvoorzitter van Vluchtelingenwerk. Hij noemt zowel zijn vrijwilligers, als medewerkers en de vluchtelingen.

Bij meerdere azc's was het deze week onrustig, nadat vorig weekend in Den Haag een grote anti-immigratiebetoging uitdraaide op rechtsextremistisch geweld. In Heemskerk verliep een protest rustig. De demonstranten hadden dezelfde zorgen: over veiligheid, woningnood, en de vraag wie er in het beoogde azc terechtkomt.

Vandaag doen vijf azc's om veiligheidsredenen niet mee aan de jaarlijkse open dag, 175 andere locaties doen nog wel mee.

"Veiligheid gaat altijd voor", zegt Candel daarover. "Het is vreselijk dat de intimidatie zo groot is dat je zulke dingen moet doen, maar laten we alsjeblieft veiligheid op de eerste plaats zetten. En laten we hopen dat de boel tot rust komt en dat we in Nederland gewoon weer normaal tegen elkaar kunnen doen."

Menselijkheid tegenover haat

Tegelijkertijd ziet Vluchtelingenwerk een lichte toename in het aantal vrijwilligers en donateurs. "Mensen zeggen: juist nu moeten we naar voren stappen."

Vluchtelingenwerk stelt dat het beeld dat heel Nederland klaar is met asielzoekers niet klopt. "Het is een hele kleine groep extremisten die vreemdelingenhaat als grootste goed hebben", zegt Candel. "Tegenover vreemdelingenhaat kan je alleen maar menselijkheid zetten."

'Opvang zorgvuldig regelen'

Deze week waarschuwden gemeenten het demissionaire kabinet om snel maatregelen te nemen om de problemen rond onder meer de opvang van asielzoekers aan te pakken. "Het kabinet doet alsof die mensen er niet zijn", zei Mark Boumans gisteren, burgemeester van Doetinchem en vicevoorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.

"Maar die mensen zijn er", lichtte Boumans toe. "Dus moet je die opvang zorgvuldig regelen. Dat is voor die mensen beter en voor de samenleving, omdat je daarmee problemen voorkomt."

In Amersfoort werd begin deze week nog besloten dat twee locaties voor de opvang van vluchtelingen voorlopig van de baan zijn. Na twee tumultueuze informatieavonden besloot het college van burgemeester en wethouders niet door te gaan met het huidige plan. Het stadsbestuur meldde dat er niet genoeg rekening was gehouden met het perspectief van omwonenden, belangenverenigingen en de gemeenteraad.

Rotterdam viert vandaag de feestelijke opening van een nieuw stuk snelweg. Op de verbinding tussen de A16 bij het Terbregseplein en de A13 bij Rotterdam The Hague Airport vindt een festival plaats. Maar als je het aan buurtbewoner Nel Overes (90) vraagt, was het de afgelopen vijf jaar tijdens de werkzaamheden ook al feest. "Ik heb er constant van genoten", zegt ze.

De Rottemerentunnel, die onderdeel uitmaakt van de 11 kilometer lange rijksweg, werd aangelegd pal voor haar huis. Dat betekende voor Overes vijf jaar lang constante herrie, stof en gedreun. Soms zelfs 's nachts. Maar overlast zou ze het niet willen noemen. Integendeel: ze was zo onder de indruk van het werk dat ze alles met haar camera heeft vastgelegd.

En als ze ergens zelf niet bij kon, vroeg ze de werklui om een paar foto's te maken met haar toestel. "Dat zijn bijzondere foto's, want die heeft niet iedereen natuurlijk", zegt ze tegen Rijnmond. "Dat vond ik geweldig. Ik stond soms met mijn oren te klapperen als ze iets deden. Onder water lassen bijvoorbeeld, daar had ik nog nooit van gehoord."

Ze heeft alle foto's laten afdrukken en ingeplakt in een album, als een herinnering aan de "fijne tijd" die ze heeft gehad. "Dat is misschien gek om te zeggen, maar het is wel zo", vertelt ze. "Ik heb het zó fijn gehad. Ik vond het zo vreselijk mooi allemaal om te zien."

Rust wedergekeerd

Al is ze ook blij dat de rust weer is teruggekeerd nu de werkzaamheden klaar zijn. Van de snelweg voor haar huis hoort ze helemaal niets. Er is gebruikgemaakt van geluiddempend asfalt en bovenop de half verdiepte tunnel ligt nu een park. "Als je het niet weet, dan denk je gewoon: o, dat is een berg."

Vandaag tijdens het openingsfestival is die tunnel wandelend of op de fiets van binnen te bekijken. Er zijn workshops, optredens, marktkramen en een museum. Maandag 6 oktober gaat het eerste deel van de nieuwe A16, richting Dordrecht en Breda, open voor het verkeer. Op maandag 27 oktober volgt de noordelijke helft richting Delft en Den Haag.

Nederland steekt niet langer geld in een internationaal klimaatcentrum dat ons land acht jaar geleden nog trots binnenhaalde. Na komend jaar is het klaar. Het Global Center on Adaptation (GCA) in Rotterdam moest wereldwijd de plek worden waar landen kunnen aankloppen met vragen over aanpassingen die ze kunnen doen vanwege de klimaatverandering. In de praktijk richtte het centrum zich vooral op Afrika.

Met het dichtdraaien van de Nederlandse geldkraan dreigt het centrum ten onder te gaan, blijkt uit gesprekken die de NOS de afgelopen maanden had met ambtenaren uit verschillende landen en tientallen andere betrokkenen. Het Verenigd Koninkrijk stopt ook met het financieren van het GCA. En binnen de Gates Foundation - een andere grote donateur - leeft de vraag of financiering wel moet worden voortgezet. Bij elkaar opgeteld leverden die donateurs het afgelopen jaar samen met Nederland ongeveer de helft van de donaties die binnenkwamen.

Het GCA wist veel grote namen aan zich te binden: in het bestuur zit onder anderen oud-premier Jan Peter Balkenende en topbestuurder Feike Sijbesma is medevoorzitter van de raad van toezicht. In de raad van advies zitten onder meer de Rotterdamse burgemeester Carola Schouten en oud-Eurocommissaris en IMF-directeur Kristalina Georgieva.

Maar in Nederland en in andere donorlanden bouwde het GCA de afgelopen jaren ook een omstreden reputatie op, mede door de nauwe banden van directeur Patrick Verkooijen met de autoritaire Keniaanse president Ruto.

Onderzoek naar het GCA

De NOS sprak de afgelopen maanden met tientallen bronnen in binnen- en buitenland. Onder hen zijn oud-medewerkers, ambtenaren, wetenschappers en (oud-)diplomaten in donorlanden van het GCA en bij de Verenigde Naties en de Wereldbank. Ook ontwikkelings- en klimaatorganisaties en instituten die met het GCA samenwerken of dat op enig moment hebben gedaan zijn gesproken.

Daarnaast vroeg de NOS in Nederland en daarbuiten documenten op over het GCA. Een van de conclusies van dat onderzoek was dat Nederland de geldkraan dichtdraait, net als het Verenigd Koninkrijk. GCA besloot eerder deze week dat nieuws zelf bekend te maken bij andere media.

Dit jaar wekte Verkooijen binnen de Nederlandse overheid grote irritatie toen hij bij een staatsbezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima in Kenia een toespraak hield voor het koninklijk paar en Ruto. Hij bejubelde daarin de Keniaanse president als een echte leider in een roerige wereld. "Te midden van de chaos toont u echt leiderschap, meneer de president. Dank u daarvoor." Hij riep Willem-Alexander en Ruto op tot het "bouwen van bruggen, geen muren".

De onaangekondigde toespraak, langer dan de speeches van beide staatshoofden, viel slecht bij de Nederlandse delegatie, zeggen verschillende aanwezigen. Het is in strijd met de protocollen om gasten te laten spreken tijdens een staatsbanket. De koning was zichtbaar verbaasd en Verkooijen vergrootte de spanning tijdens een toch al omstreden staatsbezoek, door als Nederlander zo publiekelijk achter Ruto te gaan staan.

Ruto ligt in eigen land en daarbuiten onder vuur, onder meer omdat hij protesten tegen zijn regering hardhandig liet neerslaan. Daarbij vielen tientallen doden door politiegeweld. Ook werden mensen ontvoerd.

In een interview met de NOS, afgelopen week bij de Verenigde Naties in New York, ontweek Verkooijen de vraag of hij mede door zijn optreden in Kenia de goodwill bij de Nederlandse overheid verloor. Hij wilde in dat interview alleen spreken over onderwerpen die hij zelf had voorbereid. "Ik dacht dat wij een heel ander gesprek hadden. We hebben het hier over klimaatadaptatie, u komt nu met wat vage bronnen. Ik heb er verder geen commentaar op."

Een greep uit de lijst bekende namen die zich verbonden aan GCA:

Eerder wist Verkooijen via zijn goede contacten in Kenia ook een onbezoldigde, maar prestigieuze bijbaan binnen te halen. Hij werd begin 2024 de hoogste bestuurder van de Universiteit van Nairobi. Ook naar die dubbelfunctie wordt met verbazing gekeken binnen andere ontwikkelings- of klimaatorganisaties, door oud-werknemers van het GCA en door ambtenaren van donorlanden.

Zeker omdat Verkooijens GCA net voor zijn benoeming als universiteitsbestuurder een grote onderzoeksopdracht gunde aan diezelfde Universiteit van Nairobi. In totaal ging er in de jaren voor Verkooijens benoeming en in het jaar erna 1,2 miljoen euro vanuit Rotterdam naar de Keniaanse universiteit. Verkooijens eigen universiteit was daarmee een van de grootste ontvangers van fondsen van Verkooijens klimaatbureau.

Verschillende bronnen die de NOS sprak noemen zijn dubbelfunctie onethisch, en spreken van een vermenging van belangen. Ook vragen over deze kwestie wil Verkooijen niet voor een NOS-camera beantwoorden. "Dit is echt onzin. Die data die u nu aangeeft die kloppen gewoon niet."

Later bevestigt zijn woordvoerder alsnog dat de Universiteit van Nairobi wel degelijk door het GCA is betaald. De afspraken daarover werden volgens haar al gemaakt voordat Verkooijen werd benoemd tot bestuurder aan de universiteit. Daarmee zou Verkooijen zich aan alle interne regels hebben gehouden.

Het GCA dreigt nu met een verhuizing als de geldkraan daadwerkelijk wordt dichtgedraaid. Juist Kenia zou dan de nieuwe thuisbasis moeten worden. "Zonder hernieuwde steun van het gastland, zullen we genoodzaakt zijn om ons kantoor in Rotterdam te sluiten en alle activiteiten en operaties te verplaatsen naar ons nieuwe kantoor in Nairobi", schrijft Verkooijens woordvoerder in een mail aan de NOS.

Om dat dreigement kracht bij te zetten wordt een andere grote naam ingezet: oud-VN-topman Ban Ki-moon, een van de internationale gezichten van het GCA. De Zuid-Koreaan is 'erevoorzitter' van de raad van toezicht en mede-ondertekenaar van een brief aan demissionair premier Schoof waarin het centrum ervoor pleit om alsnog geld vrij te maken.

Tegen de NOS richt Ban Ki-moon zich tot het demissionaire kabinet: "We praten hierover met andere landen, Kenia bijvoorbeeld. Maar het zou veel beter zijn om in Nederland te blijven. Dus ik vraag u om dit te heroverwegen."

'Jammer'

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W), dat het GCA ooit oprichtte, en het ministerie van Buitenlandse Zaken benadrukken dat geplande projecten van het centrum het komende jaar aflopen en om bezuinigingsredenen niet worden verlengd. Dat het GCA niet onomstreden is, is daarbij officieel geen overweging.

Maar achter de schermen is te horen dat er de afgelopen jaren meer conflicten waren tussen de Nederlandse ministeries en het GCA. Het Rotterdamse klimaatcentrum kan de komende jaren nieuwe subsidies aanvragen, maar het is de vraag of zo'n aanvraag met deze voorgeschiedenis erg kansrijk is.

Het ministerie van I&W laat weten bekend te zijn met de overweging van het GCA om naar Kenia te verhuizen, al wist het ministerie niet dat het GCA dat ook zou bekendmaken. Een woordvoerder zegt het "vanzelfsprekend jammer te vinden dat een organisatie die mede door ons is opgericht, Nederland zou verlaten". Maar het GCA is een onafhankelijke stichting en gaat daar dus zelf over, benadrukt de woordvoerder.

Drijvend kantoor

Een eventueel vertrek van GCA levert een probleem op voor de gemeente Rotterdam. De stad won acht jaar geleden de strijd tussen verschillende Nederlandse steden om het centrum te huisvesten. Daarvoor beloofde het tot en met 2030 gratis huisvesting.

Speciaal voor het GCA werd een drijvend kantoor gebouwd in de Rotterdamse wijk Katendrecht. Dat was een dure investering voor de gemeente, waarvan het GCA mogelijk slechts een paar jaar gebruik heeft gemaakt. Rotterdam zegt in een reactie dat de gemeente tot op heden niet op de hoogte was van een mogelijke verhuizing naar Kenia.

Na vier dagen vol toespraken en diplomatiek overleg in New York, waar Gaza de boventoon voerde, rijst de vraag waar we nu staan met het Midden-Oostenconflict, en wat de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties tot nu toe concreet heeft opgeleverd.

Het opvallendste moment tot dusverre kwam van de Israëlische premier Netanyahu, die gisteren een toespraak hield nadat een groot deel van de plenaire zaal was leeggestroomd uit protest. Zijn toespraak deed sterk denken aan zijn eerdere VN-optredens: theatraal, met kaarten, attributen en nu zelfs een QR-code op zijn revers. De kern van zijn verhaal was vertrouwd.

De Israëlische premier bestreed de genocide-aantijgingen met retorische quizvragen. Ook noemde hij de conclusie in een door tal van wetenschappers onderschreven VN-rapport dat Israël zich schuldig maakt aan genocide, "een valse beschuldiging". In lijn met eerdere toespraken hield Netanyahu vol dat Israël de strijd niet zal stoppen, ook onder nog meer internationale druk. "We zijn nog niet klaar."

In een volgens de premier "ongekende operatie" zou het Israëlische leger de mobiele telefoons van inwoners van Gaza tijdelijk hebben overgenomen om zijn toespraak live uit te zenden. Onduidelijk is of dit klopt. Netanyahu richtte zich onder meer tot de families van gijzelaars, maar ook direct tot de gegijzelden zelf, met de boodschap dat Israël hen "niet vergeten" is.

Trump: 'Geen annexatie'

Eerder deze week was ook de toespraak van de Amerikaanse president Trump opmerkelijk. Op donderdag verklaarde hij verrassend dat hij Israël niet zal toestaan de Westelijke Jordaanoever te annexeren: "Nope. Ik sta dat niet toe. Dat gaat niet gebeuren."

Zijn uitspraak volgt in een week waarin de roep om annexatie van de Westoever vanuit de rechterflank van de Israëlische politiek steeds luider klinkt. En dat terwijl steeds meer westerse landen Palestina erkennen, onder meer uit frustratie over het voortduren van het Israëlische geweld in Gaza.

Europese verontwaardiging

Vanuit Europa kwam ongewoon felle taal. De Britse vicepremier Lammy omschreef in zijn toespraak de situatie in Gaza als "inhumaan en onverdedigbaar". Ondertussen kondigden landen als Frankrijk, Canada en Portugal aan Palestina officieel te erkennen, een krachtig symbolisch gebaar, vooralsnog zonder gevolgen op de grond.

Ondanks alle diplomatieke uitspraken ging het Israëlische offensief in Gaza onverminderd door. Alleen donderdag al vielen volgens het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid minstens 55 doden.

Een Palestijnse man zoekt zijn zoon en diens kinderen na wederom een bombardement in Gaza-Stad:

Directeur Philippe Lazzarini van VN-hulporganisatie UNRWA noemde het schrijnend dat internationale verontwaardiging niet in actie wordt omgezet. "Veel erkenning, veel boosheid, maar nul maatregelen. Palestijnse levens lijken minder te tellen."

Abbas: 'Genocide en oorlogsmisdaden'

De Palestijnse president Abbas kreeg van Trump geen visum voor de VS, en hield zijn toespraak donderdag noodgedwongen via een videoverbinding. "Ik spreek tot u na bijna twee jaar waarin ons Palestijnse volk in Gaza wordt geconfronteerd met een oorlog van genocide, vernietiging, uithongering en verdrijving", zei Abbas, waarmee hij de zaal stil kreeg.

Abbas zei dat meer dan 220.000 Palestijnen zijn gedood of verwond, "voornamelijk ongewapende kinderen, vrouwen en ouderen". Israëls optreden noemde hij een oorlogsmisdaad: "Dit zal de geschiedenis ingaan als een van de huiveringwekkendste humanitaire tragedies van de 20e en 21e eeuw."

Abbas benadrukte dat de Palestijnse Autoriteit wil meewerken aan een politieke oplossing met de VS, Saudi-Arabië, Frankrijk en de VN. Hamas sloot hij expliciet uit. Toch wordt in diplomatieke kringen nauwelijks nog rekening gehouden met een rol voor Abbas, die inmiddels al 89 jaar oud is. Veel westerse diplomaten zien hem als irrelevant en vinden hervorming van de Palestijnse Autoriteit noodzakelijk.

Woorden zonder wending

De VN-week kende ook een absurdistisch randje. Trump sprak van "drievoudige sabotage" omdat bij zijn bezoek aan het VN-gebouw een roltrap vastliep, een teleprompter uitviel en er geluidsproblemen waren tijdens zijn toespraak. De VN kwam met technische verklaringen, maar Trump eiste een onderzoek en suggereerde opzet, een detail dat de spanningen in New York onderstreepte.

Na een week vol toespraken staat één ding vast: de VN biedt vooral een podium voor krachtige taal, van Netanyahu tot Trump, en van Arabische ministers tot Europese leiders. Maar de kloof tussen diplomatie in New York en de werkelijkheid is groot, en de situatie in Gaza blijft onveranderd dodelijk en rampzalig.

Goedemorgen! GroenLinks-PvdA houdt haar verkiezingscongres in Rotterdam Ahoy met aspirant-premier Timmermans en in Rwanda gaat wielrenster Demi Vollering voor de wereldtitel.

Eerst het weer: er is vandaag geregeld zon en het is droog. Er is weinig wind en maximaal 17 graden. Morgen meer zon en net iets warmer.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

In vrijgegeven documenten in het onderzoek naar de veroordeelde zedendelinquent Jeffrey Epstein is de naam van Elon Musk opgedoken. Het zou gaan om een mogelijk bezoek van Musk aan Epsteins privé-eiland in 2014, zo blijkt uit nieuwe vrijgegeven documenten.

De documenten, die zijn gedeeld door Democraten in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, vermelden Musk als een mogelijke bezoeker op 6 december 2014, zes jaar nadat Epstein officieel geregistreerd werd als zedendelinquent. In de agenda van Epstein staat de notitie: "Herinnering: Elon Musk naar eiland 6 Dec (gaat dit nog door?)." Epstein bezat destijds twee privé-eilanden op de Amerikaanse Maagdeneilanden.

Musk heeft zelf gereageerd op een bericht op X over het onderwerp: "Dit is onjuist", schrijft hij, zonder verder uit te weiden.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Het is voor veel mensen het belangrijkste verkiezingsthema en volgens het demissionaire kabinet staat het vast: er moeten meer woningen komen. Om dichter bij dat doel te komen, wees minister Keijzer gisteren 127 nieuwe bouwlocaties aan.

Maar hoe is Nederland in de wooncrisis beland? In deze dataspecial laten we het je zien:

Fijne zaterdag!

Bij een tankstation langs de A15 bij Rhoon, op ongeveer tien kilometer ten zuidwesten van Rotterdam, is een man gewond geraakt bij een steekincident.

Het gebeurde rond 00.50 uur. De politie meldt op X dat het slachtoffer aanspreekbaar was en naar het ziekenhuis is gebracht.

Er is nog niemand aangehouden. De politie doet onderzoek.

In vrijgegeven documenten in het onderzoek naar de veroordeelde zedendelinquent Jeffrey Epstein is de naam van Elon Musk opgedoken. Het zou gaan om een mogelijk bezoek van Musk aan Epsteins privé-eiland in 2014, zo blijkt uit nieuwe vrijgegeven documenten.

De documenten, die zijn gedeeld door Democraten in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, vermelden Musk als een mogelijke bezoeker op 6 december 2014, zes jaar nadat Epstein officieel geregistreerd werd als zedendelinquent. In de agenda van Epstein staat de notitie: "Herinnering: Elon Musk naar eiland 6 Dec (gaat dit nog door?)." Epstein bezat destijds twee privé-eilanden op de Amerikaanse Maagdeneilanden.

Musk heeft zelf gereageerd op een bericht op X over het onderwerp: "Dit is onjuist", schrijft hij, zonder verder uit te weiden.

In de documenten worden ook nieuwe details onthuld over prins Andrew, die eerder al werd gelinkt aan Epstein. Volgens de documenten was de Britse prins op 12 mei 2000 passagier op een vlucht met Epsteins privéjet. De vlucht ging van New Jersey naar Florida, samen met Epstein, diens voormalige vriendin Ghislaine Maxwell en twee andere onbekende personen. Hun namen zijn weggelakt.

De aanwezigheid van prins Andrew op de vlucht werd eerder besproken tijdens het proces tegen Maxwell, die in 2021 werd veroordeeld voor haar rol in de sekshandelszaak van Epstein. De prins is al langere tijd onderwerp van controverse, nadat hij werd aangeklaagd door Virginia Giuffre. Giuffre, die eerder dit jaar een einde aan haar leven maakte, beweerde dat de prins haar had misbruikt. Hij ontkende de beschuldigingen, maar schikte de rechtszaak in 2022, waarna hij een deel van zijn koninklijke en militaire titels verloor.

In de documenten staan ook een geplande lunch met techmiljardair Peter Thiel op 27 november 2017 en een ontbijt met conservatief politiek strateeg Steve Bannon op 16 februari 2019. Dat is slechts enkele maanden voordat Epstein werd aangeklaagd voor sekshandel met minderjarigen. Bannon was Trumps belangrijkste strateeg en Thiel is, net als Musk, een belangrijke geldschieter voor de Republikeinse partij.

Ruzie met Trump

De documenten zijn door het ministerie van Justitie verstrekt aan de toezichtscommissie van het Huis van Afgevaardigden. Deze commissie onderzoekt hoe de aanklachten van sekshandel tegen Epstein, die in 2019 in de gevangenis overleed, zijn afgehandeld. De Democratische minderheid van de commissie heeft de documenten naar buiten gebracht.

Sara Guerrero, een woordvoerder van de toezichthoudende commissie zei nadat de documenten waren vrijgegeven: "Het zou voor elke Amerikaan duidelijk moeten zijn dat Jeffrey Epstein bevriend was met enkele van de machtigste en rijkste mannen ter wereld. Elk nieuw document dat naar buiten komt, levert nieuwe informatie op, terwijl we werken aan gerechtigheid voor de overlevenden en slachtoffers."

Ondertussen schreef Eric Swalwell, een Democratisch afgevaardigde uit Californië, na de publicatie van de documenten op X: "Trump laat zien dat Elon Musk in de Epstein-documenten voorkomt. Wraak voor het feit dat Elon Trump ontmaskerde? Elon, wat weet jij over Trumps betrokkenheid?"

Hier wijst Swalwell op de eerdere onthulling van Musk over dat de naam van de president van de Verenigde Staten voorkwam in de documenten. Dat resulteerde in een openlijk via (sociale) media uitgevochten ruzie tussen de twee.

Oud nieuws

De Republikeinse Partij uitte namens het toezichtscomité scherpe kritiek op het besluit van de Democraten om de informatie openbaar te maken. "Dit is oud nieuws. Het is triest hoe Democraten zo gemakkelijk documenten achterhouden waarin de namen van Democratische functionarissen voorkomen. Opnieuw stellen ze politiek boven de slachtoffers. We brengen de namen binnenkort naar buiten."

De Democraat Robert Garcia, het hoogste lid van de commissie, ontkende de aantijgingen fel. "Het maakt ons niet uit hoe rijk of machtig je bent, of je nu Democraat of Republikein bent. Als je in de Epstein-documenten staat, zullen we dat aan het licht brengen en gerechtigheid brengen voor de overlevenden."

In de Verenigde Staten heeft een man tijdens een televisie-interview toegegeven dat hij acht jaar geleden zijn ouders van 92 en 83 jaar oud heeft vermoord en begraven in de achtertuin van hun huis in het noorden van de staat New York. Vlak na het interview werd hij gearresteerd toen hij de studio verliet.

De politie was een dag eerder naar dat huis toegegaan vanwege een onderzoek naar fraude. De ouders van Loranz Kraus, Franz en Theresia Kraus, ontvingen nog steeds uitkeringen ondanks dat ze al jaren niet meer waren gezien. Volgens de politie inde Kraus die uitkeringen en gebruikte hij het geld voor zichzelf.

Tijdens het onderzoek in het huis vonden ze de twee lichamen van (vermoedelijk) de ouders van Loranz Kraus. De lichamen moeten nog worden geïdentificeerd.

Lorenz Kraus nam contact op met het lokale nieuwsmedium CBS6 en gaf een interview van een half uur, waarin hij de sterfgevallen omschreef als genadedood voor twee bejaarde en zieke ouders. "Ze wisten dat dit het einde voor hen was, dat ze door jouw hand zouden omkomen?", vroeg de interviewer daarop aan Kraus. Hierop antwoordde hij: "Ja. En het ging zo snel."

Kraus aarzelde in eerste instantie, maar deed de bekentenis na enkele minuten. Hij zei dat zijn ouders niet expliciet om de dood hadden gevraagd, maar "ze wisten dat het bergafwaarts ging. Ik heb mijn plicht jegens mijn ouders gedaan", zei hij. "Mijn bezorgdheid om hun ellende stond voorop."

Volgens Kraus was zijn moeder gewond geraakt door een val en kon zijn vader niet meer autorijden na een staaroperatie. Hij doodde zijn ouders door ze te verstikken, bekende hij na vragen hierover van de interviewer. Eerst zijn vader en een paar uur later zijn moeder.

Het volledige interview:

De directeur van de lokale nieuwszender vertelde dat Kraus een verklaring van twee pagina's had gemaild, waarin ook zijn telefoonnummer stond. Toen de directeur Kraus belde, vertelde hij dat hij zijn ouders in zijn tuin had begraven. Of hij ze had vermoord, wilde hij niet zeggen.

De directeur zei dat hij Kraus' verklaring op de website van de nieuwszender zou plaatsen op voorwaarde dat hij zou instemmen met een interview. Tot zijn verbazing accepteerde Kraus dat aanbod en arriveerde hij binnen een uur.

Kraus is twee keer aangeklaagd voor moord. Hij heeft in een korte hoorzitting vrijdag via zijn advocaat gezegd onschuldig te zijn. Volgens de politie heeft Kraus de uitkeringen van zijn ouders zelf geïncasseerd en uitgegeven.

Artsen zonder Grenzen (AzG) staakt per direct de activiteiten in Gaza-Stad. Dat is volgens de internationale hulporganisatie nodig omdat de veiligheidssituatie snel verslechtert. Het Israëlische leger voert in Gaza-Stad een offensief uit en is volgens AzG minder dan een kilometer verwijderd van de medische klinieken van de organisatie.

Het personeel van de hulporganisatie wordt geëvacueerd. "Dit is het laatste wat we willen, aangezien de behoefte aan medische hulp in Gaza-Stad enorm is", staat in een verklaring. "De steeds zwaardere aanvallen door Israëlische troepen vormen een onacceptabel risico voor onze medewerkers."

Sinds vanochtend zijn ongeveer zestig Palestijnen gedood bij Israëlische aanvallen in Gaza, meldt het Palestijnse persbureau Wafa. De meeste slachtoffers kwamen om het leven in Gaza-Stad.

'Ziekenhuizen ondersteunen'

Volgens AzG werden in de eigen noodklinieken in Gaza-Stad vorige week nog 3640 patiënten gezien en 1655 mensen behandeld voor ondervoeding. "We hebben ook patiënten behandeld met zware verwondingen of brandwonden, en we hielpen zwangere vrouwen en anderen die doorlopend medische hulp nodig hebben en de stad niet kunnen verlaten."

AzG wil wel het Al Shifa-ziekenhuis en het Al Helou-ziekenhuis in Gaza-Stad in enige vorm blijven ondersteunen, laat de organisatie weten. Die ziekenhuizen worden gerund door het aan Hamas gelieerde ministerie van Volksgezondheid in de Gazastrook.

Op andere plekken in Gaza blijft de hulporganisatie met eigen medische klinieken actief. AzG heeft onder meer klinieken in Khan Younis en Deir-al-Balah.

Grensovergang dicht

Door het Israëlische offensief verslechtert de humanitaire situatie in het noorden van Gaza, waar Gaza-Stad ligt. Op 12 september ging de Zikim-grensovergang dicht, waardoor veel minder hulpgoederen Gaza in kunnen.

Het Wereldvoedselprogramma (WFP) van de Verenigde Naties liet aan persbureau Reuters weten dat de helft van de WFP-hulpgoederen via de Zikim-grensovergang naar Gaza kwam en dat het niet meer lukt om via die route voedsel te distribueren. Volgens Reuters zijn sindsdien meerdere gaarkeukens in en rond Gaza-Stad gesloten.

"De mogelijkheden om aan schoon drinkwater, voedsel, onderdak en hulp te komen worden steeds beperkter", aldus AzG.

Een 22-jarige Britse vrouw die bij een kinderdagverblijf in Londen baby's mishandelde, is veroordeeld tot een celstraf van acht jaar. In negen maanden tijd vergreep ze zich aan zeker 21 zeer jonge kinderen, concludeerde de rechter. Ze kneep, sloeg, stompte en schopte hen en duwde hen met hun hoofd vooruit over de bedrand. Het jongste slachtoffer was tien maanden oud.

De vrouw gaf zelf toe zeven kinderen te hebben mishandeld, maar tijdens het proces werd ze voor nog eens veertien aanklachten veroordeeld.

Haar wangedrag kwam vorig jaar juni aan het licht. Haar werkgever had haar naar huis gestuurd nadat ze meerdere kinderen had geknepen. Toen de politie 300 uur aan bewakingsbeelden terugkeek, ontdekten ze de andere mishandelingen.

Zo sloeg ze de kinderen herhaaldelijk, duwde hen op de grond, trok aan hun haren en blies de rook van haar vape in de richting van hun bedden. Eén jongen trapte ze meermaals in het gezicht. "Als je zulke wreedheden beging, hield je de andere medewerkers in de gaten om er zeker van te zijn dat zij je niet zagen", hield de rechter haar volgens de BBC voor.

Verslaafd aan cannabis

In de afgeladen rechtszaal namen meerdere ouders van mishandelde kinderen het woord. "Deze kinderen waren zo onschuldig en kwetsbaar", zei een moeder, terwijl ze de verdachte aankeek. "Ze konden niet praten, ze konden zich niet verdedigen en ze konden ons als ouders niet vertellen dat er iets met hen was gebeurd. Ze waren volkomen hulpeloos."

In een door de politie gedeeld fragment van het verhoor toont de dader zich onbewogen bij het zien van beelden van de mishandelde kinderen. Op vragen reageert ze enkel met "geen commentaar".

Haar advocaat zei vandaag dat haar cliënt verslaafd was aan cannabis en vapen, maar dat niet had verteld aan haar werkgevers. In een brief aan de rechtbank schreef de vrouw dat cannabis haar in een ander mens veranderde. Ook bood ze in de brief de ouders haar excuses aan.

Een advocaat die de betrokken families bijstaat, zei na afloop dat de ouders de veroordeling verwelkomen, maar dat er "ernstige vragen blijven bestaan over hoe het mogelijk is dat de mishandelingen maandenlang ongezien konden plaatsvinden".

De vrouw werkte tussen oktober 2023 en juni 2024 bij twee kinderdagverblijven in Londen. De locatie waar de meeste mishandelingen plaatsvonden is inmiddels gesloten.

Finland loopt voorop op het gebied van de afweer tegen Russische drones. Dat heeft alles te maken met de ruim 1300 kilometer lange grens met Rusland. Sinds de oorlog in Oekraïne leerden de Finnen een belangrijke les: een effectieve drone-afweer betekent voortdurend innoveren.

Het Finse drone-afweerbedrijf Sensofusion is een typische Finse start-up. Negen jaar geleden opgericht met het idee dat drones weleens als wapens zouden kunnen worden gebruikt. Sinds de oorlog in Oekraïne groeit het bedrijf explosief en exporteert het naar verschillende landen.

De drone-afweersystemen die het bedrijf maakt, werden vanaf dag één van de Russische invasie door de Finnen naar Oekraïne gestuurd. Dat heeft de Finnen een voorsprong gegeven op het gebied van Russische drones en effectieve drone-afweer.

Lokaliseren en blokkeren

De productie- en innovatiehal van Sensofusion ligt in Vantaa, een voorstad van Helsinki. Sommige medewerkers zitten aan werkbanken te werken met schroefjes en draadjes. Anderen programmeren software voor het identificeren en opsporen van drones.

"Dit is de centrale eenheid", vertelt directeur Ville Herva, wijzend naar de zwarte kastjes. Met deze kastjes kunnen grote militaire drones op tientallen kilometers afstand worden gelokaliseerd en geblokkeerd. "Onder perfecte omstandigheden is dat 80 kilometer", zegt hij. "Het is vaak mogelijk om de piloot te lokaliseren en daar achteraan te gaan. En anders kan de communicatie tussen de drone en de bestuurder worden geblokkeerd waardoor de drone niet meer werkt."

De zwarte kastjes zijn gemaakt voor drones die werken op radiogolven, die het meest worden gebruikt. Daarnaast produceert het bedrijf ook op radar gebaseerde drone-afweer voor autonoom werkende drones zonder drone-bestuurder.

De sleutel van effectieve drone-afweer is constante vernieuwing, zegt Herva: "De Russische drones vernieuwen voortdurend en dat betekent dat ook de sensoren en radar moeten worden aangepast." Het Finse drone-afweerbedrijf is op zoek naar de beste programmeurs uit landen die NAVO-lid "of vrienden van de NAVO" zijn. "En natuurlijk doen we altijd een grondige achtergrondcheck."

Deense luchthavens

Om de volledige Fins-Russische grens van ruim 1300 kilometer te beschermen, zijn zo'n tweehonderd kastjes nodig. Maar net zo belangrijk is het beschermen van kritische infrastructuur, bleek deze week in Denemarken. Want als grote drones eenmaal boven een vliegveld zweven, is het eigenlijk al te laat.

De Denen vroegen zich deze week af waarom zelfs bij de luchthaven Skrydstrup, in het zuiden van het land, geen drone naar beneden kon worden gehaald. Skrydstrup is een militaire luchthaven, waar alle gevechtsvliegtuigen van Denemarken zijn gestationeerd. Het antwoord van de Deense regering en defensie was hetzelfde als toen er drones boven civiele luchthavens zweefden: het risico van neerhalen is te groot.

Drones die boven luchthavens vliegen, kunnen neerstorten op mensen en in brand vliegen. Daarom moeten de drones van grotere afstand gelokaliseerd kunnen worden. Het werd deze week pijnlijk duidelijk dat Denemarken niet over de juiste drone-afweer beschikt.

Europese defensieministers willen een dronemuur

Europese defensieministers zijn het vandaag eens geworden over de ontwikkeling van een "dronemuur" langs de EU-grenzen met Rusland en Oekraïne. Die 'muur' van sensoren en radars moet ervoor zorgen dat drones die het Europese luchtruim schenden eerder worden gedetecteerd, gevolgd en onderschept.

Het besluit volgt op een reeks incidenten met drones aan de Europese grenzen en rond luchthavens, onder meer boven Estland en Denemarken. Rusland is beschuldigd van betrokkenheid en opzet, maar ontkent beide. "De boodschap is duidelijk: Rusland stelt de EU en de NAVO op de proef", zei Eurocommissaris Kubilius na het online overleg met de ministers van de landen aan de Europese oostflank. "Onze reactie moet vastberaden, eensgezind en onmiddellijk zijn."

Er zijn nog veel vragen over wat er deze week precies boven de civiele en militaire luchthavens van Denemarken zweefde en wie ze de lucht in heeft gestuurd. De Deense premier Frederiksen spreekt van een "hybride aanval" en de "ernstigste aanval op kritieke infrastructuur".

Grillige oorlogvoering

Ze wees er ook op dat de Denen hieraan zullen moeten wennen. "Het is kenmerkend voor hybride oorlogvoering. De ene dag draait het om een cyberaanval, de volgende om drones of sabotage."

De directeur van het Finse drone-afweerbedrijf merkt een groot verschil tussen jonge, innovatieve wapenbedrijven die nu als paddenstoelen uit de grond schieten en grotere, traditionele wapenfabrikanten, die niet altijd in staat zijn om zich aan de grillige oorlogvoering aan te passen.

Herva: "De Russische invasie in Oekraïne heeft duidelijk gemaakt dat innovatie essentieel is voor wapenproducenten. Het is belangrijk voor Europese landen om dat te beseffen. De dreiging van nu is weer compleet anders dan over een paar maanden en zelfs een paar weken. Daar moeten we ons allemaal op instellen."

Met exact genoeg stemmen heeft het Slowaakse parlement een grondwetswijziging aangenomen die de rechten van lhbti'ers inperkt. Ook regelt de wet dat het Slowaakse recht boven het EU-recht gaat bij zaken die raken aan de 'nationale identiteit', zoals kwesties rond het gezin en gender. Dat laatste is niet zoals het binnen de EU is afgesproken. Critici tonen zich bezorgd en vrezen dat de mensenrechten in het land verder onder druk komen te staan.

De aanpassing van de grondwet komt uit de koker van de regering van premier Fico, een pro-Russische populist, en had een drievijfdemeerderheid in het parlement nodig. Door onzekerheid over het aantal medestanders werd de stemming meerdere keren uitgesteld. Met steun van twaalf conservatieve oppositieleden haalde het voorstel van de regering het vandaag, met precies de benodigde 90 van de 150 stemmen.

Dam tegen progressief

Daarmee erkent Slowakije voortaan nog twee geslachten: man en vrouw. Intersekse personen vallen buiten de boot. Verder maakt de nieuwe grondwet het voor lhbti'ers haast onmogelijk om kinderen te adopteren. Wensouders dienen getrouwd te zijn, maar in Slowakije geldt een huwelijk uitsluitend als "een unieke verbintenis tussen een man en een vrouw". Draagmoederschap wordt ook verboden. Toegang tot zorg of hulp bij abortus verdwijnt. En kinderen krijgen alleen nog seksuele voorlichting op school na toestemming van hun ouders. De herschreven grondwet moet volgens Fico gaan dienen als "dam tegen progressieve stromingen".

Tegenstanders en juristen vrezen dat dit nog maar het begin is. Door vast te leggen dat Slowakije zijn soevereiniteit behoudt bij zaken die raken aan de 'nationale identiteit' kan het land op grote schaal het Europese en internationale recht gaan negeren, waarschuwen zij. De term is zo breed dat van alles eronder zou kunnen gaan vallen, van mensenrechten tot onderwijs en wetenschap. Bevalt een thema de regering niet, dan zou er onder verwijzing naar de grondwet een streep door kunnen.

Uitholling mensenrechten

Mensenrechtenorganisatie Amnesty International verzette zich al langer tegen de plannen en veroordeelt de uitslag in het parlement. "Vandaag heeft de Slowaakse regering ervoor gekozen het voorbeeld te volgen van landen zoals Hongarije, waar het beleid heeft geleid tot een uitholling van de mensenrechten", staat in een verklaring.

Ook de Raad van Europa drong er vooraf bij Slowaakse politici op aan tegen de grondwetswijziging te stemmen. Anders "ontkennen ze de realiteit van trans en interseksuele personen en komen mensenrechtengaranties in het geding", waarschuwde Michael O'Flaherty, commissaris voor de mensenrechten bij de Raad.

Fico, sinds 2023 voor de derde keer premier, vaart al langer een anti-Europese koers en haalt de banden aan met Hongarije en Rusland. Onder zijn leiding zijn anti-corruptiemaatregelen teruggedraaid, is de publieke omroep ontmanteld en is de vrijheid van organisaties ingeperkt. Die laatste wijziging kreeg het stempel 'Russische wet', verwijzend naar de vergelijkbare manier waarop Rusland ngo's in het land dwarszit.

Protesten

Verspreid over het land gingen eerder deze week nog duizenden Slowaken de straat op om te protesteren tegen de regering. Dat protest richtte zich voornamelijk tegen nieuwe bezuinigingsplannen. Eerder dit jaar was een onaangekondigd bezoek van premier Fico aan de Russische president Poetin aanleiding voor vele grootschalige betogingen tegen de pro-Russische koers van de regering.

Correspondent Midden-Europa Charlotte Waaijers:

"Lang zag het er niet naar uit dat de grondwetswijziging het zou halen, maar op het laatste moment gingen enkele oppositieleden alsnog om. Waarom is niet helemaal duidelijk, premier Fico liet na de stemming alleen weten dat hij enkele 'invloedrijke mensen' had gebeld.

Voor het inperken van de rechten van lhbti'ers is op zich wel draagvlak in Slowakije. Tegelijk gaat de grondwetswijziging veel verder dan dat, door te verklaren dat in zaken rond de 'nationale identiteit' en 'culturele en ethische kwesties' het landelijke recht boven het EU-recht gaat. Vanwege de vage omschrijving is niet duidelijk wat daar allemaal onder valt; dat zal nu zaak voor zaak moeten worden uitgevochten.

Volgens juristen ligt het land hiermee op ramkoers met de EU, en had Slowakije met deze grondwet nooit kunnen toetreden. Tegenstanders van de wijziging zien het dan ook als een nieuwe stap richting Hongarije en Rusland, en maken zich grote zorgen over de toekomst van hun land."

De Amerikaanse politiek activist Assata Shakur is overleden in de Cubaanse hoofdstad Havana. Het ministerie van Buitenlandse Zaken van Cuba heeft dat bekendgemaakt. Ze was daar in de jaren 80 naartoe gevlucht nadat ze in de VS uit de gevangenis was ontsnapt. Shakur zat een levenslange straf uit voor de moord op een politieagent.

Shakur was vermoedelijk 78 jaar, al is het onduidelijk wat haar precieze geboortejaar is. Volgens de Cubaanse autoriteiten is ze gisteren overleden als gevolg van gezondheidsproblemen. Haar familie bevestigt het overlijden op sociale media.

De activist, die werd geboren als JoAnne Deborah Byron, nam in 1971 de Arabische naam Assata Shakur aan. Assata betekent 'zij die strijdt' en Shakur 'degene die dankbaar is'.

'Most wanted'

In haar studietijd in de jaren 60 raakte zij betrokken bij zwarte activistische en nationalistische bewegingen. Ze kreeg een prominente rol binnen de militante beweging Black Liberation Army (BLA), een afsplitsing van de marxistische Black Panther Party. BLA zette zich, soms gewapend, in tegen systematisch racisme. De beweging hield er radicale verzetsmethoden op na om het zelfbeschikkingsrecht van zwarte Amerikanen na te streven.

In 1977 werd ze veroordeeld tot een levenslange celstraf voor het vermoorden van een politieagent. Twee jaar later ontsnapte zij uit de gevangenis. Shakur, die schuld altijd heeft ontkend, leefde vervolgens ruim vijf jaar onder de radar, voordat ze in 1984 naar Cuba vluchtte.

De FBI en de staat New Jersey loofden een bedrag tot maximaal 2 miljoen dollar uit voor informatie die zou leiden tot haar arrestatie. In 2013 werd Shakur de eerste vrouw op de 'most wanted terrorist'-lijst van de FBI.

Sympathisanten zien haar als heldin en voorvechter van de rechten van zwarte Amerikanen, in het bijzonder van zwarte vrouwen. Velen zagen de vervolging ook als het resultaat van systematisch racisme in het Amerikaanse rechtssysteem.

Rapper Tupac Shakur

Assata Shakur was goed bevriend met collega-activist Afeni Shakur, de moeder van rapper 2Pac. Zij werd ook zijn peettante. In het nummer Words of Wisdom noemt hij haar "Amerika's nachtmerrie", en in White Man'z World verwijst hij naar haar als een van de "politiek gevangenen".

Het verhaal van Assata Shakur was ook een inspiratiebron voor andere artiesten. Zo verwezen rapper Common en de band The Roots naar haar in hun muziek.

Drie minderjarigen die betrokken waren bij het geweld in Scheveningen in mei, zijn veroordeeld tot werkstraffen van dertig tot zeventig uur. Volgens de kinderrechter hebben zij meegedaan aan de openlijke geweldpleging.

De veroordeelden waren ten tijde van de rellen 14, 15 en 17 jaar oud. Ze werden herkend op camerabeelden. Het zijn niet de eerste relschoppers die veroordeeld zijn voor de rellen.

Op de avond van 1 mei braken in Scheveningen ongeregeldheden uit, na een oproep op sociale media om te komen vechten. Honderden jongeren kwamen op die oproep af. Rond het Kurhaus raakten groepen met elkaar in gevecht en die keerden zich vervolgens tegen de politie.

De ME greep in en werd bekogeld met stenen, fietsen en glaswerk. In de omgeving van de rellen werden ook veel vernielingen aangericht.

Ernst en impact

De straf van de drie minderjarigen valt lager uit dan de zestig tot tachtig uur die het Openbaar Ministerie had geëist. Volgens het OM hebben de jongeren zich schuldig gemaakt aan geweld tegen de politie, maar bij de strafmaat is rekening gehouden met de ernst en impact van de rellen, maar ook met de leeftijd en de persoonlijke omstandigheden van de jongeren.

Er stond vandaag ook een 19-jarige man voor de rechter voor de rellen in Scheveningen. Hij kreeg een werkstraf opgelegd van 70 uur. Die straf is gelijk aan de eis van het OM.

Meer veroordelingen

In mei werd al een 17-jarige jongen veroordeeld tot een werkstraf van tachtig uur, waarvan de helft voorwaardelijk. En in juni kregen vier minderjarigen werkstraffen van veertig tot vijftig uur opgelegd.

In totaal zijn nu 19 verdachten aangehouden voor de ongeregeldheden in Scheveningen. Het onderzoek van de camerabeelden om meer verdachten te herkennen en aan te houden, is volgens het OM nog volop bezig.

Op 24 oktober is opnieuw een dag met rechtszaken gepland rondom de rellen in Scheveningen, schrijft Omroep West.

Een handbalteam uit Venlo probeert al twee dagen de Faeröer te bereiken voor Europese bekerwedstrijden, maar dat wil nog niet lukken. Slecht zicht en een harde wind maakten een landing met het vliegtuig op de Noord-Atlantische eilandengroep tot twee keer toe onmogelijk.

De vrouwen van Cabooter Fortes Venlo vertrokken gisterochtend vanaf Schiphol. Na een tussenstop in Kopenhagen zouden ze doorreizen naar de Faeröer, maar het slechte weer op de eindbestemming gooide roet in het eten. Het vliegtuig werd omgeleid naar Bergen, in Noorwegen, en na een tankstop keerde het terug naar Kopenhagen.

Heftige turbulentie

Vandaag werd opnieuw een poging gedaan. Maar ook die mislukte: landen bleek onmogelijk. "Met windkracht 7 was de turbulentie zo heftig dat we helaas niet konden landen", laat het team weten op Instagram. Het vliegtuig werd opnieuw omgeleid naar Bergen.

De vrouwen zouden dit weekend twee wedstrijden spelen om de EHF European Cup. De eerste, vanavond om 21.00 uur, is al geannuleerd. Morgen staat nog een wedstrijd gepland, maar het is afwachten of die wel kan doorgaan, schrijft L1 Nieuws.

Op de website van Vágar Airport, de luchthaven van de Faeröer, is te zien dat alle geplande aankomsten en vertrekken vandaag geschrapt zijn.

Het is onrustig rond de opvang van asielzoekers. Zo gaan enkele open dagen bij azc's morgen niet door. En in Doetinchem greep de mobiele eenheid gisteravond in bij een demonstratie voor het gemeentehuis over een nieuwe azc-locatie. Wat is er nodig om de samenleving weer te laten afkoelen?

Demissionair minister-president Schoof kwam op zijn wekelijkse persconferentie na afloop van de ministerraad met een oproep. "Geweld is onacceptabel. Vanaf deze plek roep ik op: bewaar de rust, demonstreer, spreek je uit, maar zonder geweld."

Op de vraag wat hij gaat doen om de geest weer in de fles te krijgen, herhaalde hij zijn oproep. "En dat blijf ik elke keer doen. We moeten iedere keer stelling hiertegen blijven nemen. In de politiek, nationaal, lokaal. En ook onderling moeten we strikter zijn en elkaar aanspreken."

Maar de woorden van Schoof zijn niet genoeg, zegt Mark Boumans, burgemeester van Doetinchem en vicevoorzitter van de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten). "Wat gemeenten nodig hebben, is een aantal garanties rond veiligheid en een krachtig signaal vanuit Den Haag. Waar werken we naartoe?"

"Er is discussie rond de opvang van statushouders. Het kabinet doet alsof die mensen er niet zijn", zegt Boumans. "Maar die mensen zijn er. Dus moet je die opvang zorgvuldig regelen. Dat is voor die mensen beter en voor de samenleving, omdat je daarmee problemen voorkomt."

Brief aan kabinet

Volgens Boumans houdt dat "krachtige signaal" in dat het kabinet zich stelliger moet uitspreken. "Zeg dat je achter lokale bestuurders staat, achter eigen wetten, dat we hand in hand werken aan een oplossing. Dat missen we nu wel." Hij wil dat er snel een gesprek met het kabinet komt.

Daarom ligt er vanuit de VNG nu een brief bij het kabinet. "Wat er eigenlijk gebeurt voor zo'n gemeentehuis, zoals bij mij, is extremistisch gedrag, terroristisch gedrag, om de politieke besluitvorming te beïnvloeden. Je kan als lokale vertegenwoordiger niet meer zonder last een besluit nemen", zegt Boumans.

Een woordvoerder van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) laat weten dat gemeenten kunnen bellen voor advies. De NCTV doet geen uitspraken of dat al is gebeurd en beschouwt de situatie op dit moment niet als enorm ontwrichtend. "Als gemeenten ons bellen, kunnen wij een coördinerende rol op ons nemen. In dit geval is er nog geen sprake van een crisissituatie, een grote mate van onveiligheid of grote maatschappelijke onrust. De bal ligt bij het lokale bestuur."

Waar was het deze week onrustig?

Niet alleen in Doetinchem kwam het gisteravond tot ingrijpen van de politie. De ME stond ook op scherp in Nieuwerkerk aan den IJssel, omdat honderden mensen samenkwamen met Nederlandse vlaggen en spandoeken. Zij zijn tegen plannen van de gemeente Zuidplas om tijdelijk driehonderd statushouders en asielzoekers op te vangen.

In de voorgaande dagen was het ook al grimmig. Maandagavond stuurde de politie mensen weg in Noordwijk. Demonstranten gebruikten rookbommen, eieren en vuurwerk om een azc-bijeenkomst te verstoren. Woensdagavond moest de ME aan de bak bij het azc in Hoofddorp. Daar was een koranverbranding, waar ook tegendemonstranten naartoe kwamen. Zij gooiden met vuurwerk, stenen en verkeersborden naar de betogers tegen het azc en de politie.

De ongeregeldheden rond azc's doen ook wat met de druk op agenten en de personele bezetting. Wilbert Paulissen, plaatsvervangend korpschef van de Nationale Politie, zei in Nieuwsuur dat "de ME uitverkocht" was. "Dan zie je dat op een normale donderdagavond rond zes besluitvormingsprocessen over azc's deels ME nodig is om dat in goede banen te leiden. En dan hebben we ook een voetbalwedstrijd, Project X en weer een ander onderwerp."

Geloofwaardigheid politie

Patrick Fluyt, bestuurder bij politievakbond ACP, zegt dat de ME het nog aankan, maar de veelvuldige inzet heeft volgens hem wel gevolgen. "Een collega bij de opsporing, die óók bij de ME zit, heeft voorlopig geen tijd om een verdachte te verhoren. En als jij een afspraak hebt met de wijkagent, maar die moet ook werken bij de ME, kan hij zijn afspraak met jou niet nakomen."

Uiteindelijk vreest Fluyt dat de situatie niet meer uit te leggen is. "Als jij belt over een verdachte situatie, maar het duurt te lang voordat een surveillanceauto komt, hoe geloofwaardig ben je dan als politie?"

Bij het Indonesische ministerie van Cultuur kunnen ze hun geluk niet op. Nederland geeft een belangrijke archeologische vondst terug aan Indonesië. Het gaat om de schedelkap van Dubois, genoemd naar de Nederlandse vinder Eugène Dubois. Daarmee werd in 1891 bewezen dat er andere mensachtigen hadden bestaan, die Dubois de Javamens noemde.

"Indonesië vraagt al sinds 1951 om de stukken van de Javamens", zegt hoogleraar Ismunandar, die bij het ministerie werkt. Hij spreekt van een bijzondere dag. "Het is voor ons ook een heel belangrijke collectie die terug naar ons land komt. Dus dit is heel emotioneel voor ons."

Maar er is ook wat verbazing onder historici in Indonesië. De repatriatiecommissie vroeg in 2020 enkel om de schedelkap, een kies en het heupbeen van de Javamens. Maar plotseling komt er een hele collectie van maar liefst 28.000 stukken terug. "Dat komt als een grote verrassing", zegt een historicus die niet bij naam genoemd wil worden.

Sommige historici betwijfelen de capaciteiten van Indonesië om zoveel belangrijke stukken op te slaan. Ook zijn ze sceptisch over de kennis bij museumprofessionals over hoe ermee om te gaan en over de kosten van deze operatie. Dit staat nog los van veiligheidszorgen, na eerdere diefstallen van kunst en een grote brand in het Nationaal Museum in Jakarta.

'In een keer of in etappes'

De Indonesisch-Nederlandse historicus Sadiah Boonstra in Jakarta heeft aan de ene kant begrip voor die twijfels. "Uit ervaring weet ik dat het een enorme operatie is om een collectie van 28.000 stukken op te slaan. Het is heel moeilijk werk. Maar niet onmogelijk."

Indonesië heeft veel ervaring in het behandelen van archeologisch werk. Hoogleraar Ismunandar noemt bijvoorbeeld het Sangiran Museum op Midden-Java. Een archeologische vindplaats van een vroege mens, dat inmiddels Unesco-Werelderfgoed is. Boonstra bevestigt: "Daar is inderdaad veel kennis en ervaring op dit gebied."

Maar voor de collectie die er nu aankomt zijn nog veel meer professionals nodig. En de kritische historici denken dat Indonesië daar op dit moment nog tekortschiet. Maar wat Boonstra betreft kan de manier van opsturen daarbij een oplossing zijn. "Je kunt het in een keer overdragen, of in etappes."

'Koloniaal en historisch onrecht'

Die laatste optie zou meer tijd bieden om opslagruimte te creëren, professionals op te leiden en wetenschappers aan de collectie te koppelen. Want vooral dat laatste is volgens Boonstra belangrijk. "Repatriatie gaat niet alleen over de overdracht van objecten. Maar ook over de kennis die daarmee samenhangt." Het gaat dan niet alleen om kennis die Nederland kan overdragen op basis van de jaren dat de collectie in het Leidse museum Naturalis lag. "Omgekeerd kan Nederland ook veel leren van de wetenschappelijke, de gemeenschappelijke en spirituele waarde van de stukken voor de Indonesiërs."

Wanneer en hoe de stukken worden overgedragen is nog niet bekend. Volgens Ismunandar zijn de twee landen daarover nog in overleg. Maar hij wil iedereen met zorgen geruststellen. "Er zijn Nederlandse onderzoeksteams in Indonesië geweest en die waren onder de indruk. Ze zeiden dat we meer dan klaar waren om de stukken over te nemen."

Maar het belangrijkste is volgens Boonstra dat Nederlanders zich daar ook helemaal niet mee moeten bemoeien. "Je afvragen of Indonesië die stukken wel goed kan behandelen, komt neer op een koloniaal argument. Het is Indonesisch eigendom en Nederland heeft er simpelweg niks meer over te zeggen."

De overdracht is ook onvoorwaardelijk, volgens het G2G-mechanisme, ofwel een overdracht van een soevereine overheid aan een andere. "Dat is bedoeld om koloniaal en historisch onrecht teniet te doen. Om te verzoenen. Ik vertrouw er dus op dat Indonesië er alles aan zal doen om de fossielen een plek te geven."

Tientallen diplomaten hebben voorafgaand aan de toespraak van de Israëlische premier Netanyahu bij de Verenigde Naties de zaal verlaten. Ook werd er gefloten. Uit sommige rijen klonk er ook applaus, vooral van de Israëlische delegatie.

Netanyahu trok in zijn speech van leer tegen de landen die onlangs de Palestijnse staat erkenden. Die landen willen Israël daarmee verder onder druk zetten om een einde te maken aan de desastreuze humanitaire situatie in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever.

De Israëlische premier noemde de erkenning van Palestina beschamend. "Jullie schandalige beslissing zal terrorisme tegen Joden en onschuldige mensen verder aanmoedigen", zei Netanyahu. "Israël zal niet toestaan dat jullie ons een terroristische staat door de strot duwen."

Netanyahu wendde zich in zijn speech tot de gijzelaars:

Over de oorlog in Gaza zei Netanyahu opnieuw dat Israël "de klus moet klaren", verwijzend naar het doel om Hamas te vernietigen. Hij herinnerde de aanwezigen aan de bloedige aanslagen van Hamas op 7 oktober 2023 in Israël. Ook wees hij opnieuw beschuldigingen van de hand dat Israël weinig doet tegen de hongersnood in Gaza.

Terwijl Netanyahu sprak, klonk er onverstaanbaar geschreeuw in de zaal. Op andere plekken werd er ook geklapt. De landen die in de zaal van de VN aanwezig waren tijdens de toespraak, zoals het Verenigd Koninkrijk, hadden niet hun hoogste functionarissen gestuurd. De aanwezige diplomaten waren vooral die met een lagere rang.

Luidsprekers langs grens

Om ervoor te zorgen dat mensen in Gaza ook hoorden wat Netanyahu te zeggen had, waren door het leger luidsprekers geplaatst bij de grens tussen Israël en Gaza. Volgens Netanyahu was dat om ook de door Hamas vastgehouden Israëlische gijzelaars te laten horen dat ze niet worden vergeten.

Volgens de Israëlische regering was een livestream van de toespraak ook te volgen op de telefoon van mensen in Gaza. Netanyahu bedankte de geheime dienst Mossad voor het mogelijk maken daarvan. Het is niet onafhankelijk te verifiëren of dat ook is gebeurd en op welke schaal.

Zoals hij in het verleden vaker heeft gedaan had Netanyahu opnieuw bordjes meegenomen naar de VN om zijn boodschap kracht bij te zetten:

Israël raakt steeds meer in een isolement nu steeds meer landen zich tegen het beleid van Netanyahu keren. Meer dan 150 landen hebben inmiddels de Palestijnse staat erkend. Nederland heeft dat tot nu toe niet gedaan. Demissionair minister Van Weel heeft gezegd dat Nederland dat in een later stadium wel wil doen.

VS, een van de belangrijkste bondgenoten van Israël, heeft de Palestijnse staat ook niet erkend, maar president Trump gaf wel een duidelijk signaal dat er grenzen zijn. Hij zei dat hij het niet zou toestaan dat Israël de Westelijke Jordaanoever annexeert.

Ook zei Trump opnieuw dat hij dicht bij het sluiten van een deal is om een einde te maken aan de oorlog in Gaza en de gijzelaars vrij te krijgen, maar details daarover zijn er nog niet.

Het is voor veel mensen het belangrijkste verkiezingsthema en volgens het demissionaire kabinet staat het vast: er moeten meer woningen komen. Om dichter bij dat doel te komen, wijst minister Keijzer vandaag 127 nieuwe bouwlocaties aan. Samen met al eerder aangekondigde locaties moet dat voor 2050 gaan leiden tot 1,65 miljoen nieuwe woningen.

Het kabinet presenteert de verschillende bouwlocaties in een ontwerp-omgevingsplan, de zogeheten Nota Ruimte. Daarin wordt de puzzel voor het landschap van 2050 gelegd. Volgens David Hamers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) is dat nog een lastige klus: "Nederland is best een ingewikkeld land wat dat betreft."

Wat is de Nota Ruimte?

De Ontwerp-Nota Ruimte, een groot overkoepelend plan, beschrijft hoe Nederland er richting 2050 uit moet zien. In het meer dan 300-pagina's tellende document staat hoe het kabinet het landschap wil inrichten op het gebied van onder andere landbouw, woningbouw, natuur, wegen, energie en defensie. Het plan bevat uitgebreide kaarten waarin alle thema's bij elkaar komen. Die geven vervolgens een beeld van wat er qua ruimtelijke ordening allemaal kan in Nederland.

"We staan als land voor enorme opgaven die vragen om nationale richting en keuzes. De ruimte is schaars en kunnen we maar een keer goed verdelen", schrijft demissionair minister Mona Keijzer.

Volgens Hamers is het lastig om bijvoorbeeld nieuwbouw, wegen en voorzieningen met elkaar te kunnen rijmen: "Je kunt wel woningen bouwen op bepaalde plekken, maar er moet ook elektriciteit heen. Op het moment dat je het op de kaart zet, wordt het extra spannend."

130 bouwlocaties

Minister Keijzer benadrukt dat ze een goede balans wil vinden tussen de verschillende belangen. Toch ligt volgens universitair hoofddocent stedelijke vernieuwing Reinout Kleinhans van de TU Delft de nadruk in dit ontwerp vooral op woningbouw: "Er is al vrij lang een groot woningtekort, daar moet het kabinet iets mee. Wat deze Nota vooral doet, is daarom aangeven waar gebouwd kan worden en wat ervoor nodig is."

In totaal staan er meer dan 130 bouwlocaties op de kaart. 17 daarvan leveren 3000 tot 5000 woningen op tot 2030, vier ervan minimaal 3500 tot 2034. Verder zijn er 127 nieuwe, zogenoemde regionale woningbouwlocaties. Die verschillen per regio en moeten ook tot duizenden woningen gaan leiden.

Hoeveel woningen er dan bijkomen verschilt, en ook waar ze komen. Zo komen er in sommige gebieden maar een 'straatje' of 'wijkje' bij, en in andere gebieden weer hele woonwijken.

Bekijk hier aan welke locaties in Nederland wordt gedacht:

Volgens Hamers wordt er rekening gehouden met hoeveel woningen waar worden gebouwd: "Het zijn gebieden met een andere inkleuring. Alles wat je bouwt in Amsterdam wordt bijvoorbeeld verkocht, maar in Noordoost Groningen moet je vanwege een heel andere bevolkingsontwikkeling denken aan een straatje erbij", zegt Hamers.

"Voor sommige gebieden hoef je geen nieuwe wegen aan te leggen. Buiten grote steden en dorpen moet dat wel en dat maakt het lastig," zegt Kleinhans.

Daar bovenop wil het kabinet op andere plekken versneld bouwen. Dat lukt volgens Hamers nog niet echt: "Vergunningstrajecten zijn lang en bouwers hebben te weinig mensen." Hij benadrukt dat de overheid samen met provincies en gemeenten in gesprek moet gaan om de uitvoering van de Nota te laten werken.

Verkiezingstijd

Dat dit ontwerp van het kabinet voor de Nederlandse ruimte zo vlak voor de verkiezingen verschijnt, kan volgens Hamers tot debat gaan leiden: "Ik ben benieuwd of de Nota in de verkiezingsdebatten een rol gaat spelen. Er zitten heel veel interessante dingen in waar politici allemaal een eigen blik op hebben."

Verschillende politieke partijen kwamen al met ideeën voor locaties om nieuwe woningen te bouwen. Een groot deel wil er per jaar 100.000 woningen bij. Zo wil D66 dat doen door tien nieuwe steden te bouwen, onder andere in het IJmeer. De VVD wil dertig nieuwe, grote woonwijken bouwen, Volt zou het liefste de staalfabriek van Tata Steel in IJmuiden sluiten en daar huizen bouwen en de PVV wil dat doen op de plek van het Mediapark in Hilversum.

Het ontwerpplan gaat vandaag naar de Tweede Kamer. Daarna kan iedereen reageren op de keuzes die het kabinet heeft gemaakt. De definitieve versie zal pas na de verkiezingen komen, als er een nieuw kabinet zit. Het streven is om de Nota helemaal af te hebben in 2026.

Hoe is Nederland in de wooncrisis beland? In onze dataspecial laten we het je zien: