NOS Nieuws - Algemeen

"Hé, ik voel me best wel somber vandaag, wat kan ik daaraan doen?" Het is een zin die jongeren steeds vaker intypen als ze praten met AI-chatbots als ChatGPT, zeggen experts. Zo worden kleine persoonlijke dingen zoals ruzies en dilemma's besproken. Maar ook hevigere mentale problemen, depressies en suïcidale gedachten worden gedeeld met de bot.

Jenna (18) is een van de jongeren die regelmatig een gesprek hebben met ChatGPT. "Toen AI net uitkwam was dat echt een heel ding op de middelbare school", vertelt ze aan NOS Stories. Ze begon het dan ook eerst vooral te gebruiken voor schoolopdrachten. Al snel werden ook problemen op de middelbare school besproken en haar eigen mentale klachten.

"Ik ben vroeger gepest en ben daardoor depressief geweest. Daarnaast heb ik een chronische ziekte. Voor al die dingen heb ik ook best lang therapie gehad."

Dat was volgens Jenna niet echt een succes. Zo nam haar laatste therapeut haar klachten niet serieus en kreeg ze zelf de schuld van haar chronische ziekte. "Als ik er zo op terugkijk, dan heb ik liever AI."

Ook Raoul gebruikt ChatGPT regelmatig om het te hebben over emoties en mentale problemen. "Ik ben zelf iemand die niet veel deelt met mensen."

Bij ChatGPT kon hij wel zijn ei kwijt. Zo vond Raoul het veel makkelijker, laagdrempeliger en minder confronterend dan bijvoorbeeld een psycholoog. Ook is hij meestal opgelucht en blij nadat hij iets heeft besproken met de bot. "Omdat het eigenlijk een beste vriend in je zak is."

En dat zeggen meer jongeren. ChatGPT is er altijd. Bij een psycholoog of psychiater moet je nog weleens een week wachten of zelfs maanden op een wachtlijst staan. "ChatGPT kan je midden in de nacht gebruiken als je op bed ligt", zegt Raoul.

Bekijk hieronder het volledige verhaal van Jenna, Raoul en andere jongeren:

Volgens Ramón Lindauer, psychiater en voorzitter van de afdeling voor kind- en jeugdpsychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, biedt de techniek kansen. Zo kunnen jongeren op ieder moment van de dag informatie opzoeken, zoals Raoul ook zei. "En het kan je ondersteunen en helpen om te verwoorden hoe je je voelt", zegt Lindauer.

Maar hij ziet ook duidelijke risico's. Zo is het volgens hem niet altijd duidelijk of de informatie die je krijgt wel kloppend of up-to-date is.

Daarnaast ziet AI-onderzoeker Noëlle Cecilia een ander gevaar. Zo kunnen mensen echt een vertrouwensband opbouwen met ChatGPT en het gaan zien als echt mens. "Zo'n bot weet niet wat goed of fout is en doet eigenlijk aan nep-empathie."

Ook Lindauer maakt zich hier zorgen om. Zo kan een psycholoog of psychiater een behandelplan maken en dan is het soms ook nodig om een beetje tegengas te krijgen. "Dat je ook weleens hoort: wat jij denkt, klopt dat eigenlijk wel?" AI doet dat volgens hem niet.

NOS-podcast

Luister ook naar onze podcast De Dag over dit onderwerp: ChatGPT als therapeut of beste vriend.

Sinds vorig jaar is er een nieuwe AI-wet, en vanaf volgend jaar moeten AI-bedrijven zich daaraan ook echt houden. In deze wet staat onder meer dat AI veilig moet zijn en dat er in echte complexe gevallen een mens moet kunnen meekijken.

Maar volgens Cecilia loopt wetgeving op het gebied van technologie een beetje achter op de werkelijkheid. "De ontwikkelingen gaan zo snel dat je soms niet helemaal vooruit kan lopen op hoe die systemen gebruikt gaan worden."

Lindauer wil dan ook snel dat er extra regels komen. Zo zouden er heel duidelijke disclaimers moeten komen over de informatie die wordt gegeven. "En bijvoorbeeld bewustwordingscampagnes zodat jongeren ook de risico's snappen."

Als dat niet gebeurt, denkt Lindauer dat de problemen van jongeren misschien alleen maar erger worden. "Je hebt dan ook echt kans dat jongeren zich te laat gaan aanmelden voor hulp, met alle gevolgen van dien."

Vragenlijst

Een vragenlijst, verspreid via de socialemediakanalen van NOS Stories, werd door jongeren tussen de 13 en 20 jaar ruim 1300 keer ingevuld. Zo'n 1000 jongeren gaven aan weleens persoonlijke dingen te bespreken met de chatbot. Ruim 600 van die jongeren gaven ook aan echt mentale problemen te bespreken met ChatGPT. Een groot deel van de jongeren doet dit bijna elke week.

Het aantal asielzoekers dat de eerste maanden naar ons land kwam, is gedaald. Het kabinet heeft daarom de prognoses voor de instroom van dit jaar en voor volgend jaar naar beneden bijgesteld. Dat schrijven de asielministers Van Weel (VVD) en Keijzer (BBB) aan de Kamer.

De dalende cijfers komen vooral door een lagere instroom van Syriërs. Het aantal Syriërs dat asiel vraagt, daalt sinds op 8 december vorig jaar het regime van dictator Bashar al-Assad in Syrië viel. Minder Syriërs willen het land verlaten en meer mensen willen terug naar Syrië.

De verwachting is dat er dit jaar in totaal tussen de 40.000 en 55.300 mensen naar Nederland vluchten, terwijl eerder nog werd uitgegaan van een instroom van tussen de 52.000 en 74.800 mensen dit jaar.

Europese trend

Begin dit jaar meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) al dat er in het eerste kwartaal van dit jaar veel minder mensen een asielaanvraag hadden ingediend dan in het eerste kwartaal van vorig jaar. De daling sluit aan bij een Europese trend.

Voor 2026 worden nu tussen de 39.000 en 67.100 instromers verwacht, waar eerder tussen de 45.200 en 78.900 werden verwacht.

Migratieketen onder druk

Ondanks de dalende cijfers zal de migratieketen de komende jaren wel flink onder druk blijven staan, schrijven Van Weel en Keijzer. Daarom werkte het kabinet aan maatregelen en pleitte de Tweede Kamer voor de Asielnoodmaatregelenwet en het tweestatusstelsel.

In de twee wetten staat dat zo snel mogelijk verblijfsvergunningen worden verkort van vijf naar drie jaar, tijdelijke asielvergunningen elke drie jaar worden beoordeeld en gezinshereniging met familieleden lastiger wordt.

Het tweestatusstelsel maakt een onderscheid tussen mensen die vluchten omdat ze gevaar lopen vanwege hun etniciteit, seksuele geaardheid of religie en mensen die vluchten voor oorlog en (natuur)geweld. Deze laatste groep moet sneller terugkeren en krijgt minder rechten.

Volgend jaar treedt ook het Europese migratiepact in werking.

De EHEC-bacterie, waardoor in België meerdere ouderen ziek zijn geworden en zijn overleden, zat waarschijnlijk in rauw gehakt rundvlees. Dat blijkt uit onderzoek van experts van verschillende overheidsdiensten, schrijft de VRT. In België zijn volgens de omroep inmiddels negen bewoners van verpleeghuizen gestorven.

De overleden bewoners hadden al een slechte gezondheid, waardoor zij extra kwetsbaar waren. Het is daarom moeilijk vast te stellen of de bacterie de directe doodsoorzaak was of dat het overlijden erdoor is versneld.

De EHEC-bacterie is een variant van de E. colibacterie. EHEC (in België wordt de afkorting STEC gebruikt) komt veel minder vaak voor. In België zijn 80 tot 130 gevallen per jaar bekend.

Vlees van zelfde leverancier

Deskundigen analyseerden meer dan 70 voedingsstalen, afkomstig van maaltijden en producten die aan de verpleeghuizen waren geleverd. Dat onderzoek wijst nu in de richting van rauw gehakt rundvlees als "de meest waarschijnlijke oorzaak van de besmettingen".

In alle betrokken zorgcentra werd rundvlees van dezelfde leverancier gebruikt. Meer dan 70 mensen werden ziek door de bacterie.

Sporadisch in Nederland

In Nederland komt een besmetting sporadisch voor, zegt het RIVM. In 2011 raakten in Duitsland meer dan 3800 mensen besmet met de EHEC-bacterie. Veertig mensen overleden als gevolg van de infectie. In Nederland raakten toen ook enkele mensen besmet.

Twee jaar na de parlementaire enquête stuurt het demissionaire kabinet de 'Groningerwet' naar de Tweede Kamer. In die wet is vastgelegd dat Groningen en Noord-Drenthe de komende decennia geld krijgen om de gevolgen van de gaswinning te compenseren, "zolang als dat nodig is en koste wat kost".

Al langer is de wens om de afspraken, die na de parlementaire enquête zijn gemaakt, wettelijk vast te leggen. Zo moet voorkomen worden dat komende kabinetten toch weer iets gaan afdoen aan het aflossen van de "ereschuld".

"Er zit een stuk aansprakelijkheid en een stuk zorgplicht in deze wet", zegt demissionair staatssecretaris Van Marum (Herstel Groningen).

Tot 60.000 euro herstellen

In de Groningerwet wordt definitief gemaakt dat inwoners van het aardbevingsgebied komende decennia schades aan gebouwen tot 60.000 euro zonder al te veel onderzoek kunnen herstellen. Inwoners mogen daarvoor zelf de aannemer kiezen.

"We geven inwoners de rust en zekerheid dat er genoeg geld is voor de afhandeling van schade en versterking van hun huizen, nu en in de toekomst", licht Van Marum toe. "Als er woningen kapot zijn of versterkt moet worden, dan gaan we dat oplossen."

Er wordt tot 2055 zo'n 7,5 miljard euro uitgetrokken om onder meer de regionale economie te verbeteren en de sociale achterstand in het aardbevingsgebied weg te werken. Het geld gaat bijvoorbeeld naar dorpsondersteuners en extra lessen op de basisschool.

'Staat van Groningen'

De Raad van State, het belangrijkste juridische adviesorgaan van de regering, vond het geen goed idee om de bedragen over zoveel jaren vast te leggen, want daardoor kunnen de Eerste en Tweede Kamer het bedrag op de begroting niet meer bijsturen. Dat gaat in tegen het budgetrecht.

Ook was het adviesorgaan kritisch op de 60.000 euro die inwoners kunnen krijgen, omdat er geen onderzoek meer wordt gedaan of de aardbeving wel de oorzaak daarvan is. Mensen van wie de schade is afgehandeld, hebben daarnaast pech: zij kunnen geen aanspraak meer op de regeling maken, wat volgens de Raad van State leidt tot ongelijkheid.

In de Groningerwet komt ook te staan dat het kabinet elk jaar verantwoording moet afleggen over de besteding van het geld. Dat gebeurt in een 'Staat van Groningen', naar voorbeeld van de State of the Union in de Verenigde Staten.

Terwijl de Verenigde Staten suggereren dat TikTok zo goed als is "gered", ontbreekt elke bevestiging uit China dat er een akkoord is over de populaire video-app. TikTok is sinds 19 januari wettelijk verboden in de VS, maar president Trump beveelt keer op keer om dat verbod niet te handhaven.

Afgelopen nacht ging Trump akkoord met een plan waarbij TikTok wordt afgesplitst van ByteDance, het Chinese bedrijf achter de app. Een groep van Amerikaanse bedrijven gaat het Amerikaanse deel van TikTok beheren. ByteDance zou voor "minder dan 20 procent" onderdeel zijn van die groep.

Uit China komt geen enkele bevestiging dat de deal daadwerkelijk rond is. Een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken zei vrijdagmiddag dat de Chinese overheid "de wensen van bedrijven respecteert" en dat het ze vrij staat om te onderhandelen om een akkoord te bereiken "dat voldoet aan de Chinese wet".

Geen goedkeuring van Xi

Het zijn exact dezelfde woorden die het staatspersbureau vorige week gebruikte. Ook toen suggereerde het Witte Huis dat een deal rond TikTok zo goed als rond is. Trump en de Chinese president Xi Jinping belden vorige week vrijdag met elkaar. Zij hadden het in dat gesprek ook over een "overeenkomst" over TikTok.

De verklaring lijkt er niet op te wijzen dat Xi de overeenkomst heeft goedgekeurd, schreef de Amerikaanse analist Matt Turpin vorige week. "Het geeft aan wat we van de Volksrepubliek China mogen verwachten over deze kwestie: ze zullen niets goedkeuren", schreef hij. "Omdat ze weten dat president Trump TikTok toch wel wil 'redden'."

Laura van Megen, correspondent China:

Het bericht dat de deal rond zou zijn, komt tot nu toe alleen uit de Verenigde Staten. Dat is in het voordeel van China: het land voelt geen enkele druk om snel akkoord te gaan.

Zolang China dat niet doet, zal het voor Trump een nederlaag lijken. Hij zegt telkens dat de deal zo goed als rond is. China weet ook hoe erg Trump houdt van deals sluiten. En ze zien dat Trump de deadline telkens opnieuw vooruitschuift.

Het akkoord niet bevestigen geeft China de ruimte om zelf eisen op tafel te leggen, want als het straks allemaal niet doorgaat of wéér langer lijkt te duren, is het Trump die gezichtsverlies lijdt.

De wet die TikTok verbiedt, is onder Trumps voorganger Joe Biden in werking getreden, omdat de Amerikaanse overheid de video-app ziet als risico voor de nationale veiligheid. Omdat TikTok uit China komt, zou het land met de app Amerikanen kunnen bespioneren of ze beïnvloeden met video's.

Trump verschuift deadline

Het verbod trad op 19 januari in werking, één dag voordat Trump president werd. Sindsdien draagt hij justitie keer op keer op om geen actie te ondernemen. In juni werd de periode al met negentig dagen verlengd en toen die deadline vorige week naderde, verschoof Trump de deadline opnieuw met negentig dagen.

China-analist Turpin denkt dat dit net zolang kan doorgaan tot Trumps termijn als president erop zit. "Ik vermoed dat geschiedkundigen de periode van 20 januari 2025 tot 20 januari 2029 zullen terugkijken als 'de lange 90 dagen' van TikTok", schrijft hij grappend.

Om de afsplitsing van ByteDance "te voltooien", draagt Trump in het akkoord van afgelopen nacht justitie op om het verbod tot 23 januari 2026 niet te handhaven.

In januari, twee weken voordat de app verboden werd, publiceerde NOS op 3 deze video over de angst voor TikTok:

Een geplette schedel die decennia geleden is opgegraven in China zet volgens een nieuwe studie de menselijke stamboom volledig op zijn kop. Volgens de nieuwe analyse is de moderne mens, homo sapiens, mogelijk een half miljoen jaar eerder ontstaan dan tot nu toe werd gedacht. De resultaten zijn gepubliceerd in Science.

De analyse van de onderzoekers is gebaseerd op een digitale reconstructie van de Yunxian 2-schedel en meer dan honderd andere schedelfossielen. Bij de reconstructie is gebruik gemaakt van geavanceerde CT-scans en speciale optische en virtuele technieken om het bot te scheiden van de rots waarin het was ingekapseld en de vervormingen te corrigeren.

Toen de Yunxian 2-schedel in 1990 aan een rivieroever in de provincie Hubei werd gevonden dachten wetenschappers dat het ging om een verwant van de homo erectus, een vroegere voorloper van homo sapiens.

Niet verwant

Uit homo erectus kwam zo'n 600.000 jaar geleden de moderne mens voort en ook de neanderthaler, die circa 40.000 jaar geleden is uitgestorven. De nieuwe ontdekking zet dat allemaal een beetje op losse schroeven, want uit de analyse blijkt dat Yunxian 2 helemaal niet verwant is aan homo erectus.

De gereconstrueerde schedel is volgens de onderzoekers een vroege versie van homo longi, een zustersoort van de neanderthalers en homo sapiens, en ongeveer even ver ontwikkeld. Er is ook genetisch bewijs dat die soorten naast elkaar leefden.

Veel ouder

De ontdekking stelde de wetenschappers voor een probleem: de Chinese schedel is een miljoen jaar oud, veel ouder dan voor zo ver tot nu toe bekend de homo sapiens en de neanderthalers. Dus, zeggen de onderzoekers, als Yunxian 2 een miljoen jaar geleden op aarde rondliep, deden vroege versies van de neanderthalers en homo sapiens dat waarschijnlijk ook.

Daarmee zou de hele tijdlijn van de evolutie van de mens op de schop moeten, denkt de Britse antropoloog Chris Stringer, een van de leiders van het onderzoeksteam. Volgens hem is het waarschijnlijk dat er nog ergens fossielen van homo sapiens van een miljoen jaar oud te vinden zijn. Ze zijn alleen nog niet gevonden, denkt hij.

"Dit verandert veel aan wat we dachten", zegt Stringer."Het suggereert dat onze voorouders zich een miljoen jaar geleden al in verschillende groepen hebben opgesplitst. Dat wijst op een veel vroegere en complexere splitsing in de menselijke evolutie dan werd aangenomen."

De vroegere datering helpt antropologen wellicht om tientallen andere menselijke fossiele resten te begrijpen, die ze tot nu toe moeilijk konden classificeren en een plaats konden geven in de menselijke stamboom.

Meer bewijs nodig

Ook Chinese wetenschappers waren bij de studie betrokken. "Toen we het resultaat kregen, vonden we het vanaf het begin ongelooflijk. Hoe kon de leeftijd ervan zo ver in het verleden liggen?", zegt Xijun Ni van de Fudan-universiteit. "Maar we hebben het keer op keer getest, alle modellen gecontroleerd en alle methoden gebruikt. Nu hebben we vertrouwen in het resultaat en zijn we eigenlijk heel enthousiast."

De conclusies zijn getoetst door andere experts, buiten het team van Stringer en Ni, die ze onderschrijven, maar er zijn ook deskundigen die de conclusies van de nieuwe studie aannemelijk noemen, maar verre van zeker.

Die twijfel is gebaseerd op de onderzoeksmethodes. De wetenschappers onderzochten zowel de vorm van de schedel als de genetische gegevens ervan. Beide analyses leidden tot dezelfde conclusie, maar sommige onderzoekers wijzen erop dat beide onderzoeksmethodes aanzienlijke onzekerheden met zich meebrengen.

Evolutionair geneticus Aylwyn Scally maant tot voorzichtigheid. "Vooral met schattingen over de timing, omdat die erg moeilijk te maken zijn ongeacht naar welk bewijs je kijkt, of dat nu genetisch of fossiel bewijs is."

Volgens de Britse wetenschapper zijn de conclusies van Ni en Stringer wel aannemelijk, maar is er meer bewijs nodig om zekerheid te krijgen.

Autogigant BMW roept in Nederland bijna 14.000 auto's terug vanwege problemen met de startmotor. Het gaat om voertuigen die zijn gebouwd tussen september 2015 en september 2021.

Een woordvoerder heeft tegen persbureau ANP gezegd dat er water in de startmotor kan komen, waardoor de wagen soms niet start. In het ergste geval kan in de auto brand ontstaan door oververhitting of kortsluiting. Eigenaren wordt geadviseerd om hun auto buiten te parkeren tot het onderdeel is vervangen.

Ook buiten Nederland worden auto's teruggeroepen. Wereldwijd gaat het om 1,2 miljoen auto's. In Duitsland zijn het er 136.500 en in de Verenigde Staten bijna 195.000.

Eigenaren van de auto's krijgen bericht van hun dealer. Mochten klanten op die manier niet bereikt kunnen worden, dan stuurt BMW een melding via een paneel in de auto.

Alle nitazenen, synthetische drugs die op opium lijken, worden verboden. Het kabinet wil de stoffen onder de Opiumwet laten vallen. Dat betekent dat het bezit, het vervoer en de fabricage van deze stof strafbaar wordt.

"De meeste Nederlanders weten niet wat het is en dat is maar goed ook", zegt staatssecretaris Tielen van Volksgezondheid. "Deze synthetische drugs zijn duizend keer sterker dan morfine. Dat maakt ze moeilijk te reguleren waardoor je snel in een overdosis kunt komen."

In Nederland is zeker één persoon door nitazeen overleden. De stof zat in een online gekochte nep-oxycodonpil. Een jaar geleden vond de politie in Nederland voor het eerst een grote hoeveelheid pillen met nitazeen, bij een postsorteerbedrijf bij Delft. Op de pillen stond oxycodon, maar het bleek het veel sterkere nitazeen te zijn.

Zestig jaar geleden

De synthetische drugs zijn ooit uitgevonden met de bedoeling om een pijnstiller te maken. Tielen: "Dat was vijftig, zestig jaar geleden. Toen zijn ze na onderzoek gestopt, omdat het te gevaarlijk bleek te zijn."

De wet wordt zo aangepast dat de hele chemische groep op de verboden drugslijst in de Opiumwet komt. Volgens Tielen is het daardoor niet mogelijk dat chemici varianten uitvinden die niet onder de wet vallen.

De opsporingsdienst van de belastingdienst, de FIOD, heeft vier mannen aangehouden in een groot onderzoek naar fraude, drie van hen werkten in de autobranche. De FIOD nam ook 44 auto's in beslag.

De vier mannen worden verdacht van fraude met de belasting van personenauto's en motorrijwielen (bpm). Naar verwachting is voor vele miljoenen euro's te weinig aan aanschafbelasting geheven.

De mannen van 20, 32, 35 en 45 jaar uit Utrecht, Kampen en Lelystad zouden gebruik hebben gemaakt van onjuiste taxatierapporten. Volgens de FIOD gaat het vermoedelijk om tientallen, mogelijk honderden aangiften met taxatierapporten die niet klopten.

Te weinig omzetbelasting

Ook sjoemelden twee van hen met de omzetbelasting. Daardoor betaalden zij vermoedelijk tussen de twee en drie miljoen euro aan omzetbelasting te weinig.

De opsporingsdienst legde ook beslag op fysieke en digitale administratie, mobiele telefoons, computers, contant geld, bankrekeningen, een bitcoin en twintig dure horloges. Ook werden woningen en bedrijfspanden doorzocht.

Mogelijk volgen er meer aanhoudingen.

De Britse premier stelt een digitale ID verplicht voor alle werkenden in het land. Volgens hem zal dit helpen om illegale migratie en de zwarte economie tegen te gaan.

Britten zijn lang tegen een 'papers please'-samenleving geweest: een samenleving waarin de politie je op straat kan stoppen en om je identificatie kan vragen. Het werd gezien als een inbreuk op de persoonlijke vrijheid en op het vertrouwen dat de staat in zijn burgers zou moeten hebben.

Vele eerdere pogingen om een ID-kaart te verplichten, onder andere van Tony Blair ruim twintig jaar geleden, ketsten af in het parlement. Het leidde destijds tot fel verzet van burgerrechtenorganisaties en politieke partijen.

Illegale immigratie

Maar volgens Starmer is het land die discussie inmiddels voorbij. "We dragen inmiddels veel meer op zak wat ons kan identificeren dan twintig jaar geleden", vindt hij. En dus is het psychologisch niet meer zo'n verschil, meent de premier.

Zijn digitale ID-plan is er vooral op gericht vast te stellen of mensen het recht hebben om te werken en wonen in het VK. Daarmee hoopt de premier illegale immigratie terug te dringen. Veel asielzoekers en migranten steken vanuit Europa Het Kanaal over, in de veronderstelling dat ze in het VK gemakkelijker werk kunnen vinden.

Nederland

Ook in Nederland lag een identificatieplicht lange tijd gevoelig, vooral door de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de Duitse bezetting werd een persoonsbewijs ingevoerd dat door de Duitsers werd gebruikt om mensen te kunnen aanhouden en deporteren, vooral Joden. De algemene identificatieplicht werd in Nederland nog lang na de oorlog geassocieerd met de bezetting, maar in 2005 alsnog ingevoerd.

Het Britse digitale ID wordt verplicht voor werkenden maar niet voor bijvoorbeeld gepensioneerden. Volgens de Britse regering zullen mensen niet zomaar gevraagd worden het te laten zien, behalve wanneer je moet bewijzen dat je het recht hebt om in het VK te werken. Ministers zullen het systeem bovendien presenteren als een handige manier om toegang te krijgen tot allerlei overheidsdiensten.

Oppositiepartijen hebben kritiek op de plannen. Richard Tice van de radicaal-rechtse partij Reform stelde dat de maatregel de stroom van illegale boten over Het Kanaal niet zal stoppen en dat er bovendien al een vorm van identificatie bestaat: het paspoort.

Kemi Badenoch van de Conservatieven vindt dat er eerst een nationaal debat moet plaatsvinden voordat invoering mogelijk is. Ook bestaan er zorgen over de bescherming van persoonsgegevens bij digitale ID's. Wanneer de regering het systeem precies wil invoeren, is vooralsnog onbekend.

De schade aan het Binnenhof na de anti-asielrellen van afgelopen zaterdag wordt geschat op 55.000 euro. Dat meldt het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.

Bij het Tweede Kamergebouw zijn meerdere monumentale ramen ingegooid. Ook is de toegangspoort zodanig beschadigd dat deze vervangen moet worden. Een tijdelijke afzetting van dat hek kostte ook geld.

Een groep demonstranten forceerde zaterdag het toegangshek van de bouwplaats van het Binnenhof. Ze forceerden het hekwerk, beschadigden de bouwschutting en gooiden ruiten in.

Of de schade verhaald kan worden is nog niet duidelijk. De Universiteit van Amsterdam (UvA) is dat bijvoorbeeld nog niet gelukt omdat niet achterhaald kon worden wie de daders waren. Daar werd bij pro-Palestijnse demonstraties voor ruim 4 miljoen euro aan schade veroorzaakt.

Het Binnenhof is de komende jaren, mogelijk tot 2030, een bouwplaats vanwege de renovatie. De Tweede en Eerste Kamerleden zitten in andere gebouwen, elders in Den Haag. De renovatie gaat zeker 2 miljard euro kosten.

Vijf opvanglocaties voor asielzoekers doen morgen om veiligheidsredenen niet mee aan de jaarlijkse open dag. Het gaat in ieder geval om het asielzoekerscentrum in Hoofddorp en twee azc's in Amsterdam. De andere twee locaties worden niet bekendgemaakt, volgens het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) "om onrust te voorkomen".

Op 175 plekken gaat de open dag wel door. Op verschillende locaties zijn op advies van de politie extra veiligheidsmaatregelen getroffen. Details daarover worden niet bekendgemaakt.

Bij meerdere azc's was het de afgelopen week onrustig, nadat afgelopen weekend in Den Haag een grote anti-immigratiebetoging was uitgedraaid op rechtsextremistisch geweld.

Koranverbranding

Afgelopen woensdagavond ontstonden er bij een asielzoekerscentrum in Hoofddorp ongeregeldheden na een koranverbranding. Er waren voor- en tegenstanders op de been, maar ook relschoppende jongeren.

Zij gooiden met vuurwerk en stenen naar demonstranten, het azc en de politie. Vervolgens trokken ze naar een winkelcentrum in Hoofddorp, waar ze volgens burgemeester Marianne Schuurman vernielingen aanrichtten en een winkel plunderden. Zeven mensen werden aangehouden. Schuurman pleitte daarop voor "een gerichte aanpak van deze raddraaiers". Daarover zou de burgemeester met het Openbaar Ministerie in gesprek gaan.

Beelden van voor en na de koranverbranding, toen tegendemonstranten de confrontatie met de politie zochten:

Ook op andere plekken in het land liepen protesten tegen de komst van azc's uit de hand. Gisteravond greep de politie nog in bij een demonstratie voor het gemeentehuis in Doetinchem tegen de komst van een asielzoekerscentrum. Volgens Omroep West was de ME gisteren ook aanwezig in Nieuwerkerk aan den IJssel bij een "grimmige" demonstratie tegen de komst van een opvanglocatie net buiten die Zuid-Hollandse plaats.

In Uithoorn hield de politie een groep agressieve demonstranten tegen en in Amersfoort werden de plannen voor twee opvanglocaties op de lange baan geschoven na "tumultueuze informatieavonden".

Ook twee Amsterdamse opvanglocaties, aan de Kabelweg en op een opvangschip aan het Westerhoofd, doen niet meer mee aan de open dag. Bij deze twee COA-locaties is het de afgelopen dagen niet onrustig geweest.

Meeste azc's open

De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) waarschuwde deze week dat de asielproblematiek "uit de klauwen loopt". Als voorbeeld noemde VNG-voorzitter Sharon Dijksma raadsvergaderingen over asielopvang die worden verstoord en bestuurders die worden geïntimideerd.

Op de open dagen nodigt het COA omwonenden uit om kennis te laten maken met de bewoners en medewerkers van opvanglocaties. "Zo laten we zien dat onze bewoners ook buren zijn met wie je samen een gemeenschap vormt."

Onduidelijk is of er voor morgen op nog meer plekken open dagen worden geschrapt. De woordvoerder van het COA wil benadrukken dat "de overgrote meerderheid" van de open dagen "gewoon doorgaat". "Ook de ontwikkeling van azc's verloopt op veel plaatsen in het land rustig en overwegend in harmonie."

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft een waarschuwing gegeven over Opslagplan, een verkoper van thuisbatterijen. Volgens de autoriteit bedient de verkoper zich van malafide praktijken bij de telefonische verkoop.

De ACM heeft de afgelopen maanden meer dan 250 meldingen gekregen over Opslagplan. Het bedrijf vraagt mensen tijdens het verkoopgesprek een digitale handtekening te zetten, zogenaamd voor een vrijblijvende offerte, of voor een afspraak voor een adviesgesprek bij hen thuis.

Pas na het verkoopgesprek werd het de gedupeerden duidelijk dat ze een koopovereenkomst hadden getekend voor een thuisbatterij van 15.000 tot 20.000 euro. Als consumenten van de koop af willen zien moeten ze volgens het bedrijf duizenden euro's 'annuleringsvergoeding' betalen omdat er sprake zou zijn van een "aanbod op maat".

Gratis annuleren

Dat kan het bedrijf echter helemaal niet vragen, laat de ACM weten. Consumenten kunnen bij telefonische verkoop binnen veertien dagen gratis en zonder reden van een contract af.

Als consumenten tijdens het verkoopgesprek niet goed gewezen zijn op deze wettelijke bedenktijd is de bedenktijd zelfs een jaar. Los daarvan kunnen klanten die tijdens het verkoopgesprek zijn misleid hun contract laten vernietigen.

Er geldt wel een uitzondering voor 'maatwerkproducten' die speciaal voor een klant op maat worden gemaakt, maar thuisbatterijen vallen daar niet onder, omdat ze in bulk worden geproduceerd.

Niet bereikbaar

Opslagplan staat volgens de waakhond niet ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. De website en het telefoonnummer van het bedrijf zijn niet (meer) bereikbaar.

Opslagplan is niet de enige verkoper die dit soort praktijken toepast. De ACM heeft al meerdere keren gewaarschuwd voor malafide verkoop van thuisbatterijen en doet onderzoek naar verschillende bedrijven die zich daarmee bezighouden. Vanwege de vele meldingen over Opslagplan komt de waakhond nu met een specifieke waarschuwing tegen die verkoper.

De ACM adviseert mensen die ongevraagd door een thuisbatterijverkoper worden gebeld om het gesprek te beëindigen en op te hangen. "Zo'n ingewikkelde aankoopbeslissing moet je niet nemen tijdens een ongevraagd telefoontje", aldus de autoriteit.

De ACM zegt door te gaan met het onderzoek doen naar telefonische verkoop van thuisbatterijen en roept consumenten op problemen te melden bij ACM ConsuWijzer.

Een lid van de Noord-Ierse rapgroep Kneecap wordt door de rechtbank in Londen niet verder vervolgd voor het overtreden van de Britse terreurwetten. De rechter zei in een zitting vandaag dat de aanklacht tegen de man te laat is ingediend waardoor de rechtbank de zaak niet kan en mag behandelen.

De 27-jarige Liam Óg Ó hAnnaidh, bekend onder de artiestennaam Mo Chara, had in november vorig jaar tijdens een optreden in Londen een Hezbollah-vlag laten zien op het podium. Daar werd hij in mei voor aangeklaagd door de Britse justitie, na de termijn waarbinnen de aanklacht moet zijn ingediend.

In het Verenigd Koninkrijk staat de Libanese beweging op de lijst van verboden terroristische organisaties. Het tonen van een vlag zou een overtreding van de wet betekenen. Daarin staat dat het verboden is een artikel te tonen op een manier die doet vermoeden dat iemand de organisatie steunt.

Kneecap noemde de aanklacht een politieke vervolging. Volgens de rapper zou een fan de vlag op het podium hebben gegooid en is het proces vooral bedoeld om de muzikanten de mond te snoeren.

Vorige maand was er een hoorzitting. Daarbij draaide het al om de vraag of het proces gegrond was en of het doorgang kon vinden. De rechter oordeelt nu dus van niet.

Kneecap kwam de afgelopen tijd in het nieuws door hun felle pro-Palestina protesten. Bij de optredens vragen ze voortdurend de aandacht voor de situatie in Gaza en het geweld dat Israël gebruikt tegen de Palestijnse bevolking.

Het protest leidde in verschillende landen tot ophef. Zo mogen de artiesten drie jaar lang Hongarije niet in en de zaakwaarnemer in de VS verbrak alle banden nadat bij een optreden anti-Israëlische teksten werden geprojecteerd.

Verenigd Koninkrijk correspondent Fleur Launspach:

"Net als bij de hoorzitting vorige maand werd de rapgroep gesteund met een entour­age van fans en activisten. Waar de band optreedt wordt ook met Palestijnse vlaggen en anti-genocidebordjes gezwaaid. Kneecap engageert zich sterk voor Palestina, wat heeft geleid tot een grote fanbase, maar ook tot verschillende juridische en politieke problemen.

Naast de zaak moesten de rappers onder meer hun Amerikaanse tour afzeggen en is hun toegang tot Canada geweigerd. In Engeland kregen ze kritiek van de Britse premier na hun optreden op Glastonbury, waar het publiek "Free Palestine" liet meeroepen.

Het Ierse Kneecap staat bekend om activistische teksten en politiek geladen thema's. Het trio is uitgesproken pro-Palestina: ze betuigen geregeld solidariteit met Palestijnen en uiten kritiek op het Israëlische leger in Gaza. Hun muziek legt vaak de nadruk op kolonialisme, bezetting en verzet, waarbij ze parallellen trekken tussen de Ierse geschiedenis onder Brits bestuur en het huidige Palestina."

De politie heeft twee mensen aangehouden die in het Drentse Beilen vanuit een pizzeria drugs aan huis zouden bezorgen. Het gaat om mannen van 24 en 26 jaar.

Bij de politie waren meerdere anonieme meldingen binnengekomen van mensen die zeiden dat het restaurant naast eten ook (hard)drugs thuis bezorgde in verpakkingen van voedsel. Agenten namen zelf de proef op de som en constateerden dat dat inderdaad mogelijk was.

Het horecapand is doorzocht. De politie heeft harddrugs en verpakkingsmaterialen in beslag genomen. Volgens RTV Drenthe is ook een woning doorzocht.

Volgens het Dagblad van het Noorden wil de gemeente Midden-Drenthe (waar Beilen onder valt) het horecapand sluiten.

In Zwijndrecht zijn vier wijken als veiligheidsrisicogebied aangesteld. Dat heeft burgemeester Leon Anink besloten samen met het Openbaar Ministerie en de politie. De burgemeester maakt zich zorgen na een reeks aan geweldsincidenten in de gemeente.

De aangestelde risicogebieden zijn de Sterrenbuurt, het stationsgebied, het Develpark en de Vogelbuurt.

In de gebieden mag de politie een kleine maand preventief fouilleren. Ook komt er een extra mobiele bewakingscamera. Die plaatsen zijn uitgekozen omdat bleek dat mensen hier relatief vaker een (vuur)wapen bij zich dragen.

Escalatie van geweld

Al enkele maanden vinden er in Zwijndrecht geweldsincidenten plaats tussen jongeren uit de wijken Noord en Nederhoven. Vorige week vrijdag escaleerde de situatie toen een 17-jarige jongen werd neergestoken in de Grote Beerstraat. Hij raakte zwaargewond.

In de avond was er een grote explosie bij een woning aan de Jeroen Boschlaan. De gemeente en politie zien dat steeds vaker sommige jongeren messen, geïmproviseerde wapens of vuurwapens bij zich dragen.

Vorige week zaterdag, kort na de incidenten van vrijdag, werd al een eerste mobiele camera geplaatst aan de Jeroen Boschlaan.

Grote zorgen

"Ik maak me grote zorgen over de toename van geweld onder jongeren in het land en ook in onze gemeente. Steeds vaker worden daarbij wapens gebruikt. Dat moet stoppen", zegt Anink. "De incidenten van afgelopen vrijdag veroorzaken angst en onrust, het tast ons veiligheidsgevoel aan."

Burgemeester Anink heeft jongeren ook een 'last onder dwangsom' opgelegd. Als jongeren zich niet houden aan die gedragswaarschuwing, dan krijgen ze een boete.

Jongerengeweld

Niet alleen in Zwijndrecht is er de laatste tijd sprake van jongerengeweld. Ook Beverwijk, Heemskerk en Haarlem kwamen de afgelopen tijd veelvuldig in het nieuws vanwege heftige situaties tussen jongeren.

Recent werden daar acht mannen opgepakt. Drie van hen zitten nog vast. Twee mannen van 23 en 24 jaar worden verdacht van poging tot doodslag. Een twintigjarige man kreeg een celstraf opgelegd voor wapenbezit en poging tot bedreiging met een explosief.

Ook in Maastricht is het onrustig. Woensdag werden daar wijken onder verscherpt toezicht geplaatst na aanhoudende overlast door jongeren. Afgelopen mei escaleerde een controle door handhavers, de politie rukte massaal uit. Een maand later raakte iemand gewond bij een ernstige mishandeling in de wijk Malberg. Daarvoor werden twee mensen aangehouden.

In Amsterdam opent het nieuwe Suriname Museum vandaag de deuren. Na vier jaar van voorbereidingen geeft de tentoonstelling 'Meet Su Meet Us' een overzicht van de geschiedenis van het land.

"In een woord: geweldig", zegt Edgar Burgos, zanger van Trafassi. Hij kreeg net als andere bekende Surinaamse Nederlanders alvast een rondleiding door het museum. Journalist en voormalig nieuwslezer Noraly Beyer: "Ook iemand die niks weet van Suriname kan hier komen. Er is heel veel te zien."

In het 1300 vierkante meter grote museum in Amsterdam-Oost is onder andere aandacht voor de natuur en fauna in het land, maar ook voor de heftige geschiedenis, zoals de jarenlange slavernij en de koloniale overheersing. "We willen naast de geschiedenis ook de veerkracht van het land laten zien", zegt museumdirecteur Jan Gerards tegen stadsomroep AT5.

Slavenschip

In de kelder is een slavenschip nagebouwd waarin te zien is hoe de tot slaaf gemaakten onder erbarmelijke omstandigheden werden verscheept vanuit Afrika. Nazaten van tot slaaf gemaakten mochten daar al eerder een kijkje nemen.

Acteur Victor Bottenbley is tevens bestuurder van het Inheems Kennis Centrum. Hij is blij met de aandacht voor de inheemse bewoners van het land, zijn voorouders. In een van de zalen hangen gravures met realistische afbeeldingen van inheemsen, terwijl inheemsen vaak op een karikaturale manier werden afgebeeld.

"Dit is een van de meest pure afbeeldingen die je kunt vinden, omdat ze het echte dagelijkse leven laten zien. Ze zijn gemaakt door iemand die de inheemsen in het echt heeft gezien".

Onlosmakelijk verbonden

De bovenste verdieping toont de meer recente geschiedenis van Suriname, zoals de onafhankelijkheid vanaf 1975 en de decembermoorden van 1982, de moord op vijftien tegenstanders van het militaire regime van Desi Bouterse.

Het museum hoopt 50.000 bezoekers per jaar te trekken. Directeur Gerards: "We leven tenslotte met elkaar samen en die geschiedenis is onlosmakelijk verbonden met die van Nederland."

Voor zijn jarenlange hulp aan kinderen in Oekraïne krijgt de Tilburger Piet Spijkers (85) vanmiddag een hoge Oekraïense onderscheiding namens president Zelensky. Hij wordt benoemd tot Ridder in de Orde van Verdienste, in de eerste klasse.

De onderscheiding is voor mensen die zich buitengewoon hebben ingezet op bijvoorbeeld economisch, militair of maatschappelijk gebied.

Spijkers kreeg ruim dertig jaar geleden het verzoek te helpen in het land, dat toen net onafhankelijk was geworden van de Sovjet-Unie. Bij een bezoek aan het Tsjernobyl-ziekenhuis zag hij dat hij echt iets kon betekenen voor de kinderen.

In 1996 richtte Spijkers de Stichting Humanitaire Hulp Kinderen Oekraïne op. Sindsdien helpt hij in verschillende steden oncologische ziekenhuizen en doveninstituten. "Er is bijvoorbeeld veel vraag naar scootmobielen voor kinderen die op mijnen zijn getrapt die zijn overgebleven van de Russen", legt Spijkers uit.

De onderscheiding noemt hij verrassend. Het gaat Spijkers niet om de eer, maar om de vrijwilligers, de sponsors en de hulp. "Dat is het doel, maar een schouderklopje is nooit weg."

Staatsbanket

Hij is de eerste Nederlander die in deze klasse geridderd wordt. Om dat te bereiken moeten eerst de onderscheidingen in de derde en tweede klasse uitgereikt worden. Dat gebeurde in 2010 en 2020. Tot nu toe was hij net zo hoog geridderd als minister van Defensie Brekelmans, die de onderscheiding in de tweede klasse kreeg.

De derde klasse van deze orde is aan twintig Nederlanders uitgereikt, onder andere aan burgemeester Jan van Zanen van Den Haag en voormalig burgemeester Ahmed Aboutaleb van Rotterdam.

Spijkers krijgt de onderscheiding uit handen van de ambassadeur van Oekraïne. President Zelensky heeft hij nog nooit ontmoet, in tegenstelling tot alle vorige presidenten van Oekraïne. "Die is hier nog niet op staatsbezoek geweest", legt hij uit. Als Zelensky daarvoor door Nederland wordt uitgenodigd, mag Spijkers waarschijnlijk bij het staatsbanket aanwezig zijn op grond van zijn verdienste.

Morgen zal een militaire colonne met onder meer vier pantserhouwitsers dwars door Nederland rijden en daarbij mogelijk voor verkeersoverlast zorgen, zo meldt defensie in een persbericht. In het kader van de legeroefening Ferocious Bison ('woeste bizon') zal de colonne zo'n 200 kilometer afleggen, van het Brabantse Oirschot naar Stroe in Gelderland.

De precieze route wordt niet bekendgemaakt: een pantserhouwitser weegt zo'n 60.000 kilo, dus de colonne is wel gebonden aan snelwegen en N-wegen, zegt een woordvoerder. De colonne neemt niet de meest efficiënte route (dat zou zo'n 120 kilometer zijn), maar zal door het land zigzaggen.

De colonne zal met een maximumsnelheid van 60 kilometer per uur rijden en mag niet door andere weggebruikers doorsneden worden, zo waarschuwt defensie. Ook hebben andere weggebruikers geen voorrang op zebrapaden, en mag de colonne door rood rijden als het voorste voertuig door het groene stoplicht is gegaan. Andere weggebruikers moeten dan wachten.

De voorkant van de colonne is herkenbaar aan een blauwe vlag, de achterkant aan een groene.

Volgende week oefening met scherp geschut

De colonne is het eerste nieuwe wapenfeit van 11 Afdeling Rijdende Artillerie (11 AfdRA). Die legereenheid werd afgelopen zomer nieuw leven ingeblazen, na in 2013 te zijn wegbezuinigd. Door de oorlog in Oekraïne en toenemende dreiging vanuit Rusland werd besloten de Nederlandse krijgsmacht weer te versterken.

Pantserhouwitsers zijn zwaar maar verplaatsbaar geschut dat doelen op grote afstand kan raken. Om effectief te zijn moeten de houwitsers vaak verplaatsen, aldus defensie, vandaar de tocht van dit weekend. Op zondag zal de eenheid van Stroe naar 't Harde rijden, om daar komende werkweek een schietoefening te houden met echte munitie.

Dit zijn de plaatsen die de colonne dit weekend zal aandoen. De precieze route is niet bekend:

Nederland geeft een belangrijke archeologische vondst terug aan Indonesië. Het gaat om de schedelkap van Dubois, waarmee in 1891 werd bewezen dat er andere mensachtigen hadden bestaan.

Het wordt samen met 28.000 andere fossielen teruggegeven. Demissionair minister Moes heeft daar toestemming voor gegeven, na advies van de onafhankelijke Commissie Koloniale Collecties.

De fossielen zijn bekend onder de naam Dubois-collectie, vernoemd naar vinder Eugène Dubois. Deze Nederlandse wetenschapper groef de fossielen aan het einde van de 19de eeuw op in Indonesië. Behalve het schedelkapje zijn ook een kies van een homo erectus en een dijbeen een belangrijk onderdeel van de collectie.

'Javamens'

Van de resten werd aanvankelijk aangenomen dat het om apenbotten ging, maar Dubois bepaalde al snel dat ze van een uitgestorven mensensoort moesten zijn, die hij de Javamens noemde.

In de 19e eeuw werd dit gezien als de "missing link", de ontbrekende schakel in de evolutie van aap naar mens die Charles Darwin enkele jaren eerder had voorgesteld. Tegenwoordig staat deze mensensoort bekend als homo erectus, een van de vele die bestonden naast de moderne mens homo sapiens en een van zijn directe voorgangers.

Weggenomen

Volgens de commissie is de collectie fossielen nooit eigendom van Nederland geworden. Daarnaast is die van mening dat de omstandigheden waaronder de fossielen zijn verkregen het aannemelijk maken dat deze tegen de wil van de bevolking zijn weggenomen en dat de bevolking hiermee onrecht is aangedaan.

"Fossielen waren van spirituele en economische betekenis voor de lokale bevolking en er werd dwang gebruikt om vindplaatsen aan te wijzen", aldus de commissie.

De Indonesische minister van Cultuur, Fadli Zon, noemt de teruggave van de Dubois-collectie een "stap naar het helen van historische wonden". Hij zegt hiermee te hopen op "het herstel van een verstoorde keten van cultureel erfgoed".

Zesde keer

Het is de zesde keer dat Nederland op basis van een advies van de Commissie Koloniale Collecties vondsten teruggeeft aan een land. Zo werden begin dit jaar nog 113 bronzen beelden teruggegeven aan Nigeria.

De Dubois-collectie is van grote waarde voor wetenschappelijk onderzoek. Naturalis en Indonesische wetenschappers werken al jaren intensief samen in onderzoek naar de fossielen. In 2022 vroeg Indonesië officieel om teruggave aan Nederland.

Wanneer de fossielen daadwerkelijk teruggaan, is nog niet bekend. Volgens Moes is daar eerst nog meer onderzoek voor nodig. "We gaan samen met Naturalis en de Indonesische partners met dezelfde zorgvuldigheid aan de slag om de overdracht goed te regelen. Indonesië en Nederland vinden het belangrijk dat het wetenschappelijk onderzoek met deze collectie verder gaat."

De Dubois-collectie krijgt hoogstwaarschijnlijk een plaats in het nationale museum van Jakarta, aldus Zon. "Daar zal de collectie elke dag toegankelijk zijn voor publiek."