NOS Nieuws - Algemeen

Een inwoner van Zeewolde staat versteld van de vraag naar zijn 3D-geprinte fluitjes. Dennis Hoegen Dijkhof deelt ze gratis uit in zijn gemeente, om het gevoel van veiligheid onder vrouwen en meisjes vergroten. Maar dat de vraag zo groot zou zijn, had hij niet kunnen bedenken.

Twee mannen in Naarden begonnen met het printen van de SOS-fluitjes na de gewelddadige dood van Lisa (17) uit Abcoude. Het inspireerde Dijkhof om zijn 3D-printer er ook overuren voor te laten draaien. In een week tijd heeft hij er 500 geprint.

Geschrokken

Hij begon met 150 fluitjes, maar er waren veel meer reacties van mensen die vroegen of ze er een konden halen. "Eerlijk gezegd schrok ik daarvan", zegt Hoegen Dijkhof. Hij wilde ze in eerste instantie vanuit huis weggeven, maar de vraag bleek daarvoor te groot. De distributie is nu verplaatst naar een cafetaria in het centrum.

"We krijgen telefoontjes en berichtjes met de vraag of ze er nog zijn. Er komen mensen binnen die ik normaal nooit zie. Ze komen echt voor het fluitje", zegt de cafetaria-eigenaar. "We zijn er een beetje van geschrokken."

Enorm kabaal

Hoegen Dijkhof erkent dat de fluitjes de oorzaken van onveiligheid onder vrouwen niet wegnemen. "Een claxon in je auto maakt je auto ook niet veilig. Maar het kan wel een waarschuwing geven in een bepaalde situatie waardoor je wel veilig bent. Ik hoop dat het fluitje daaraan kan bijdragen. Het maakt een enorm kabaal."

De inwoner hoopt dat anderen met een 3D-printer het initiatief overnemen.

Een 43-jarige Amerikaan is schuldig bevonden aan een reeks moorden in de staat Arizona. In 2017 doodde Cleophus Cooksey Jr. in drie weken tijd acht mensen, onder wie zijn moeder en stiefvader.

De moorden begonnen kort nadat Cooksey was vrijgelaten uit de gevangenis voor de dodelijke beroving van een stripclub. Eerste slachtoffers waren twee twintigers die op 27 november 2017 dood werden aangetroffen in hun auto.

Enkele dagen daarna werd een 31-jarige beveiliger op weg naar huis gedood. De dader stal ook het handvuurwapen van de man.

Geweerschoten

Daarna volgden nog twee willekeurige moorden en een verkrachting die fataal afliep. Cooksey liep tegen de lamp toen buren op 17 december de politie belden omdat ze geweerschoten bij hem thuis hadden gehoord. Agenten vonden daarop de lichamen van zijn moeder en stiefvader (56 en 54) bij hem thuis.

Het van de beveiliger gestolen wapen werd bij een huiszoeking aangetroffen. Ook bleek Cooksey een halsketting van de man te dragen. Zijn DNA kwam bovendien overeen met sporen die na de verkrachting waren gevonden.

Cooksey blijft ontkennen en heeft nooit een motief gegeven voor het geweld. De strafmaat wordt later bekend, de rechter kan hem de doodstraf opleggen.

Hackers zetten na een cyberaanval een Britse kinderopvang onder druk met berichten aan gedupeerde ouders. Ze hopen dat de ouders het bedrijf dwingen losgeld te betalen voor de buitgemaakte gegevens.

Cybercriminelen kregen bij een aanval op opvangketen Kido gegevens in handen over de kinderen die er staan ingeschreven, zoals persoonsgegevens, foto's en contactinformatie van de ouders. Als bewijsmateriaal hebben de hackers tien profielen van kinderen openbaar gemaakt.

Het bedrijf heeft achttien vestigingen in het Verenigd Koninkrijk, en nog meer in de VS en India.

'Laaghartig'

De BBC sprak met ouders die per mail benaderd zijn door de hackers, een nieuwe groep onder de naam Radiant. In een reactie aan de omroep zeggen de criminelen ook gebeld te hebben met cliënten van Kido. Experts spreken van een laaghartige escalatie om zo de druk op te voeren.

Een ouder die zich Mary noemt zegt een mail te hebben gehad van de hackers. "Het zag er heel professioneel en goed geschreven uit, zonder spelfouten ofzo." In de mail werd uitgelegd welke gegevens er zijn gestolen.

Tegen de BBC bevestigen de hackers het contact. Ze zeggen zich niet schuldig te voelen dat ze weerloze kinderen als doelwit hebben gekozen. "We vragen geen groot bedrag", vergoelijkt de groep, die vindt "iets van compensatie voor onze pentest te verdienen". Een pentest (penetration test) is een hack die een bedrijf wijst op tekortkomingen in de beveiliging.

Patroon

Hoeveel geld de hackers eisen is niet bekend. Kido wil tegen de BBC niet reageren op de hack.

Verschillende bedrijven in het Verenigd Koninkrijk werden de afgelopen tijd getroffen door cybercriminaliteit. Zo werden de systemen van winkelketens als M&S platgelegd en werd de productie bij autofabrikant Jaguar tot stilstand gebracht.

In Nederland kregen hackers gegevens in handen van tienduizenden patiënten na een inbraak in de systemen van een medisch lab. De daders zeiden die gegevens te hebben gewist nadat er volgens hen losgeld was betaald.

De politie heeft twee 17-jarige jongens aangehouden voor spionage, meldt De Telegraaf. De vader van een van de jongens zegt dat zijn zoon wordt verdacht van het uitvoeren van hackopdrachten in Den Haag, mogelijk voor Rusland.

De verdachte zou afgelopen augustus een route langs Europol, Eurojust en de Canadese ambassade hebben gelopen. Daarbij zou hij een zogenoemde 'wifi-sniffer' hebben gebruikt, een apparaat of app die netwerken in de omgeving in kaart brengt of data onderschept.

De opgepakte jongens zouden zijn benaderd via Telegram door een pro-Russische hacker. Het Openbaar Ministerie wil vanwege de jonge leeftijd van de verdachten en het onderzoeksbelang niet ingaan op de zaak, schrijft de krant.

Het OM bevestigt alleen dat de jongens zijn aangehouden en zijn voorgeleid aan de rechter-commissaris. Een van hen moet veertien dagen langer vastzitten, en de ander kreeg huisarrest.

'Baantje bij supermarkt'

De vader zegt tegen de krant dat zijn zoon maandagmiddag huiswerk aan het maken was toen de deurbel ging en zeker acht mannen met bivakmutsen het huis binnenstormden. Ze hadden een huiszoekingsbevel en renden doelgericht naar boven, waarna de jongen werd meegenomen. Sindsdien zit zijn tienerzoon vast.

De vader kon naar eigen zeggen nooit vermoeden dat zijn zoon zou worden geronseld voor een spionageklus voor de Russen. "Hij gaat niet uit, heeft een baantje bij een supermarkt en vertoont geen enkele neiging om de wereld te verkennen." De jongen van 17 wordt omschreven als een fanatieke gamer en handig met computers, met een fascinatie voor hacken.

De twee verdachten konden worden aangehouden na een tip van de AIVD. Het zou de eerste zaak in Nederland zijn waarin minderjarigen worden geronseld door een buitenlandse mogendheid.

Goedemorgen! De Israëlische premier Netanyahu zal naar verwachting vandaag spreken op dag vier van de Algemene Vergadering van de VN. En KLM staat voor de rechter vanwege een staking van het grondpersoneel.

Eerst het weer: De dag begint zonnig. In de loop van de dag steeds meer bewolking en vooral in het oosten kans op wat regen. Het wordt vandaag maximaal 17 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Voormalig FBI-directeur en prominent Trump-criticus James Comey wordt strafrechtelijk vervolgd na druk van de president. Hij wordt aangeklaagd voor het afleggen van valse verklaringen en obstructie van de rechtsgang. Comey zou in 2020 valse getuigenissen hebben afgelegd over zijn rol in het onderzoek naar mogelijke beïnvloeding van de presidentsverkiezingen in 2016.

Met de aanklachten voldoet justitie aan een eis van president Trump. Die had justitie opgedragen zijn politieke vijanden te vervolgen. Comey kan tot vijf jaar gevangenisstraf krijgen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In Capelle aan den IJssel hebben nabestaanden stilgestaan bij de dood van de 15-jarige Jerryson door een politiekogel. Hij werd zondag doodgeschoten nadat hij betrokken was geweest bij de diefstal van een fatbike. Zijn pleegmoeder hield een toespraak:

Fijne vrijdag!

Wie zijn mentale problemen bij ChatGPT neerlegt, loopt grote kans om te worden doorverwezen naar hulplijn 113. Die instantie is bedoeld voor mensen die kampen met suïcidale gedachten, maar ChatGPT adviseert ook om te bellen bij veel lichtere mentale problemen.

ChatGPT verwijst zelfs vaker naar 113 dan naar de psycholoog of geestelijke gezondheidszorg, blijkt uit data-onderzoek van NOS Stories. De organisatie achter 113 ziet zelf sinds deze zomer ook een toename van mensen die ChatGPT noemen als reden om te bellen.

Vermeldingen van 113 komen veel vaker voor in GPT-5, de nieuwste versie van het model achter ChatGPT. Oudere versies doen dat veel minder snel en vaak zelfs helemaal niet.

"Mensen die helemaal geen suïcidale gedachten hebben, kunnen wij eigenlijk niet helpen", zegt Maryke Geerdink, klinisch psycholoog en hoofd hulpverlening bij 113. Dat kan averechts werken, omdat de kans dan een stuk kleiner is dat mensen nog een keer hulp zoeken.

"Mensen zetten een stap en zoeken hulp, en meteen krijgen ze te horen dat dit niet de juiste plek is omdat ze niet aan zelfdoding denken. Dan is het risico dat ze denken: laat maar, blijkbaar is mijn probleem niet belangrijk genoeg."

Waar moederbedrijf OpenAI aanvankelijk de kritiek kreeg dat ChatGPT te weinig deed om gebruikers te helpen, en bijvoorbeeld meedacht over methoden voor zelfdoding, lijkt de chatbot nu juist te voorzichtig te zijn.

11.000 antwoorden

NOS Stories voerde geautomatiseerd honderden gesprekken met ChatGPT, over verschillende thema's. In totaal genereerde de chatbot 11.000 verschillende antwoorden, via verschillende versies van het zogenoemde large language model achter ChatGPT.

Elke keer als je ChatGPT een vraag stelt, komt er net een ander antwoord uit, en de adviezen van de chatbot zijn dus deels ook willekeurig. Dat betekent dat 113 soms wel en soms niet wordt genoemd: deels afhankelijk van toeval, maar ook van de vraag.

Yasemin (14) heeft gemerkt hoe ChatGPT 113 aanbeveelt. Na de scheiding van haar ouders zocht ze mentale steun bij de chatbot. Ze kreeg naar eigen inschatting vijf of zes keer het advies om eventueel 113 te bellen.

"Hij neemt alles heel letterlijk. Als je bijvoorbeeld zegt dat je het niet meer aankunt, dan vraagt hij meteen of je jezelf iets wil aandoen." Ze heeft het advies genegeerd. "Ik schrok ervan, maar ik kon er niet zoveel mee."

113 Zelfmoordpreventie heeft OpenAI gevraagd om de adviezen te nuanceren. Het bedrijf gaf in een reactie tegenover de hulplijn aan dat het de feedback "zou delen met interne teams" die bezig zijn met het verbeteren van zijn chatbot.

In een reactie gaat moederbedrijf OpenAI niet in op vragen van de NOS, maar reageert het in algemene bewoordingen. "We hebben de afgelopen weken maatregelen aangekondigd om tieners beter te beschermen", schrijft een woordvoerder.

Ook baat

Psychologen wijzen overigens ook op de voordelen van chatbots. Zo kunnen mensen met beginnende mentale problemen en mensen die op een wachtlijst staan voor een behandeling, baat hebben bij gesprekken met een chatbot.

Wel bestaat daarbij het risico dat ze daardoor minder gesprekken met andere mensen hebben, en worden meegezogen in de wereld van de chatbot. Er zijn zelfs psychoses bekend na intensief gebruik van chatbots.

Overigens is hulpinstantie 113 wel blij dat ChatGPT doorverwijst als het wél om gedachten over zelfdoding gaat. "En als mensen bellen die we zelf niet kunnen helpen, verwijzen we ze wel door naar een organisatie die iets kan met hun hulpvraag."

Als er sprake is van duidelijk suïcidale gedachten, verwijst voorganger GPT-4o ook naar 113: in 98 procent van de gevallen, tegen 100 procent van de gevallen door GPT-5.

Opvallend is dat GPT-5 ook vaak verwijst naar 112 of de huisarts, in veel gevallen de huisartsenpost. Wie bijvoorbeeld aangeeft dat het mentaal niet lekker gaat, krijgt soms de suggestie om 112 te bellen "bij concreet gevaar". Of dat betekent dat mensen ook vaker 112 bellen, is onbekend: de politie weet dat niet.

Hulp nodig?

Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfdoding helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

Maak je je zorgen over psychische klachten bij jezelf of anderen? Neem dan contact op met de hulplijn van MIND via 0900-1450 of via www.mindhulplijn.nl

Verantwoording

Voor dit onderzoek voerde NOS Stories zes verschillende gesprekken via de zogenoemde API van OpenAI, met verschillende modellen: GPT-4.1, GPT-4o en GPT-5. Elk gesprek bestond uit vier tot zes vragen en voerden we honderd keer, in dezelfde volgorde, met uitzondering van GPT-5: die voerden we 100 keer met de standaard-instelling voor redenatie, en 100 keer met de redenatie-instelling 'hoog'.

De antwoorden analyseerden we handmatig met steekproeven en geautomatiseerd met zoekwoorden, inclusief varianten: dus als we zochten op "psycholoog", dan ook op "psychologe" en "psychologen".

De gesprekken voerden we ook 25 keer met de GPT4- en 5-implementaties die OpenAI zelf gebruikt in ChatGPT. Er waren geen fundamentele verschillen tussen de nieuwste modellen die OpenAI gebruikt en de onderliggende modellen die via de API kunnen worden aangesproken.

Voormalig FBI-directeur James Comey wordt strafrechtelijk vervolgd na druk van president Trump. De aanklacht wordt gezien als een poging af te rekenen met een politieke vijand van Trump: Comey was uitgesproken kritisch over hem.

De oud-FBI-baas wordt ervan beschuldigd in 2020 valse verklaringen te hebben afgelegd over zijn rol in het parlementaire onderzoek naar mogelijke pogingen om de presidentsverkiezingen van 2016 te beïnvloeden. Dat onderzoek draaide toen om mogelijke banden tussen toenmalig presidentskandidaat Donald Trump en Rusland.

Daarnaast wordt Comey aangeklaagd voor obstructie van de rechtsgang. Als hij schuldig wordt bevonden, kan hij tot vijf jaar gevangenisstraf krijgen. Het is de eerste keer ooit dat een FBI-directeur strafrechtelijk wordt vervolgd.

Druk op justitie

Afgelopen zaterdag droeg president Trump minister van Justitie Pam Bondi via sociale media op zijn politieke vijanden te vervolgen. In dat bericht noemde hij ook Comey bij naam, naast de aanklager die Trump vervolgde voor fraude en de Democratisch politicus die de impeachment tegen hem leidde.

"Pam," riep Trump zijn justitieminister publiekelijk bij de les, "we kunnen niet meer wachten, onze reputatie en geloofwaardigheid gaan eraan. Ze hebben me twee keer geprobeerd af te zetten en vijf keer aangeklaagd, voor niets. Het recht moet zijn beloop krijgen, nu!!!!"

Weggewerkt

Binnen het ministerie van Justitie was zeker niet iedereen overtuigd van de zaak tegen Comey. De aanklager die erover moest beslissen, Erik Siebert, vertrok vorige week onder druk vanuit het Witte Huis omdat hij een aanklacht niet vond passen. Trump verving hem daarop door zijn voormalig persoonlijk advocaat, Lindsey Halligan.

"Niemand staat boven de wet", schreef Pam Bondi op X vlak na het nieuws over de aanklachten. Ze noemde de naam Comey daarbij niet.

In een videoboodschap laat Comey weten de aanklacht dieptriest te vinden, maar dat hij vertrouwt op het federale rechtssysteem. "Ik ben onschuldig, dus laten we een proces voeren en het vertrouwen behouden". Volgens nieuwszender CNN zal Comey zich vanochtend melden bij de autoriteiten.

Meer onderzoeken

Het ministerie van Justitie doet ook onderzoek naar andere tegenstanders van Trump, onder wie de procureur-generaal van New York Letitia James en John Bolton. Bolton was tijdens Trumps eerste termijn de Nationale Veiligheidsadviseur. Hij werd in 2019 door Trump ontslagen en werd daarna een fel criticus van Trump.

Rudy Bouma, correspondent Verenigde Staten:

"Trump kan Comeys bloed wel drinken. Hij noemt de voormalige FBI-directeur "afval" en "één van de slechtste mensen die het land ooit gekend heeft" en schreef dat Comey "schuldig als de hel" zou zijn. Comey werd in 2017 ontslagen nadat hij een onderzoek had geleid naar Russische inmenging bij de presidentsverkiezingen van 2016.

Destijds had Trumps veiligheidsadviseur Michael Flynn ongeoorloofde contacten met Russische functionarissen, maar Trump zou hebben geprobeerd Comey te laten stoppen met dat onderzoek. Later lekten aantekeningen over die gesprekken naar de pers. De huidige aanklacht tegen Comey zou hier mogelijk op slaan, maar dat wordt niet expliciet vermeld in de tenlastelegging.

Binnen het ministerie van Justitie en het Openbaar Ministerie waren er aanzienlijke twijfels over de vraag of er voldoende bewijs is voor strafbare feiten tegen Comey en een ander doelwit van Trump, procureur-generaal Letitia James. James heeft eerder Trump succesvol vervolgd voor fraude met zijn bedrijf in New York. De tijd begon te dringen: de feiten tegen Comey zouden volgende week dinsdag verjaren. Halligan beschikt niet over ervaring met dit soort complexe strafzaken."

In Washington wordt de aanklacht als een partijdige aanval op Comey gezien. Democratisch Senator Warner spreekt van gevaarlijk machtsmisbruik door de president. "Donald Trump wil ons rechtssysteem gebruiken om critici te straffen en monddood te maken."

Oud-aanklager Neama Rahmani legt aan persbureau AP dat juist Trumps publieke aanvallen op Comey in diens voordeel kunnen werken. "Doordat hij de druk opvoerde op minister Bondi en Justitie kunnen zijn advocaten betogen dat het om een gerichte vervolging gaat. Zijn verdediging kan betogen dat zijn grondrechten zijn geschonden en hij vervolgd wordt vanwege zijn politieke overtuiging of kritiek op de president."

Bij een schietincident in Sneek is een 32-jarige man omgekomen. Een 33-jarige vrouw is in kritieke toestand overgebracht naar het ziekenhuis. De politie gaat uit van een incident in de relationele sfeer.

De politie denkt de man op de vrouw heeft geschoten en daarna zichzelf van het leven heeft beroofd.

113

Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten erover helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

De zwaargewonde vrouw en de overleden man werden rond 21.30 uur gevonden op de galerij van een flat aan de Furmerusstraat. De politie heeft ter plekke sporenonderzoek gedaan en een vuurwapen gevonden.

De politie probeert te achterhalen wat er precies gebeurd is. De politie zal nog spreken met getuigen in de buurt en camerabeelden onderzoeken. Omdat de verdachte is overleden, wordt er niemand vervolgd.

Geen verband met steekincident

Op de galerij van dezelfde flat vond afgelopen april ook een fataal steekincident plaats. Een 39-jarige vrouw kwam toen om het leven. De politie zegt dat er geen verband is met het incident van gisteravond.

Volgens Omrop Fryslân is er een speciale post ingericht bij de flat waar inwoners in gesprek kunnen gaan met de woningbouwvereniging en handhavers.

De intimidatie van Nicaraguanen door het regime van Daniel Ortega en Rosario Murillo vindt op grote schaal en tot ver buiten de landsgrenzen plaats. Dat schrijft het mensenrechtenbureau van de Verenigde Naties in een rapport dat deze week is gepubliceerd.

Op basis van interviews met honderden getuigen en slachtoffers wordt in het rapport een beeld geschetst dat een weinig verrassend, doch ontluisterend inkijkje geeft in de meest gesloten dictatuur van Latijns-Amerika. Tienduizenden Nicaraguanen zijn het land de afgelopen jaren ontvlucht, maar zijn nog altijd doelwit van repressie.

Bedreiging en intimidatie

Van honderden Nicaraguanen is de nationaliteit ontnomen, en tegen een nog groter aantal zijn inreisverboden ingevoerd. Anderen kunnen hun paspoort niet meer verlengen. Achtergebleven familieleden worden daarnaast bedreigd door milities of politieagenten, met name als Nicaraguanen in het buitenland zich kritisch uitlaten over het regime in hun thuisland. Zelfs in Europese landen, als Spanje en België, worden gevluchte Nicaraguanen nog lastiggevallen door informanten van het Nicaraguaanse regime.

Maar het geweld tegen gevluchte Nicaraguanen gaat verder dan alleen intimidatie. Zeker zes dissidenten zijn de afgelopen jaren in Costa Rica, het buurland van Nicaragua waar veel mensen heen zijn gevlucht, neergeschoten. De VN meldt specifiek de moord op Roberto Samcam, die in juni 2025 werd doodgeschoten in de Costa Ricaanse hoofdstad San José. Samcam was een criticus wiens nationaliteit twee jaar eerder al was afgepakt.

Afgegleden naar een dictatuur

Het brede scala aan mensenrechtenschendingen waar de VN over schrijft, lezen als een beknopte samenvatting van de bijna twintig jaar dat Daniel Ortega het Midden-Amerikaanse land bestuurt. Sinds Ortega in 2007 president werd van het land, is Nicaragua afgegleden tot een dictatuur. Opeenvolgende verkiezingen zijn gemanipuleerd, van de scheiding van machten in het land is niets meer over.

Critici zijn vastgezet of hebben het land ontvlucht, paramilitaire milities en een uitgebreide inlichtingendienst zorgen voor controle van de bevolking. En door een reeks grondwettelijke hervormingen is Rosario Murillo, de vrouw van Ortega, nu "co-president" van het land, en volgens experts de eigenlijke leider en machtigste persoon van het land.

Door de aanhoudende repressie van het Nicaraguaanse regime is er ook weinig over van oppositie en verzet tegen Ortega en Murillo. Vrije pers is er niet meer, een pluriform politiek landschap ook niet. De laatste grootschalige protesten tegen het regime vonden plaats in 2018. Deze betogingen werden echter met harde hand neergeslagen, met ruim 300 doden als gevolg. Honderdduizenden Nicaraguanen ontvluchtten het land hierna. Sinds die protesten en de daaropvolgende repressie hebben Ortega en Murillo systematisch al hun (mogelijke) tegenstanders, in zowel binnen- als buitenland, geprobeerd aan te pakken.

Schoonmaak van de partijtop

Ook (voormalige) loyalisten van het regime en zelfs familieleden van Ortega en Murillo worden doelwit, zo schreef The New York Times deze week. Maar liefst vier leden waarmee Ortega zijn Sandinistische Partij oprichtte, in de jaren 70 toen hij nog een rebellenleider was die het opnam tegen de toenmalige dictatuur geleid door Anastasio Somoza, zijn de afgelopen maanden opgepakt.

Deze hooggeplaatste oud-partijgenoten, onder wie Humberto Ortega, de broer van president Ortega, kregen huisarrest of werden gearresteerd op basis van onduidelijke aanklachten, zoals "verraad". Het waren in sommige gevallen mensen die uitgesproken loyaal waren geweest aan het regime: zo zit Nestor Moncada Lau, als voormalig veiligheidsadviseur een van de hoofdverantwoordelijken voor de onderdrukking van de protesten in 2018, al sinds augustus vast. Ook Bayardo Arce, die vijftig jaar lang aan de zijde van Ortega bleef, ondanks diens autocratische koers, is inmiddels gearresteerd.

De schoonmaak aan de top van de partij van Ortega zou werk zijn van de 74-jarige Rosario Murillo. De gezondheid van de 80-jarige Ortega zou broos zijn en door kopstukken uit het veiligheidsapparaat, het leger en de regeringspartij vast te zetten zou Murillo haar eigen toekomst veilig willen stellen. Verwacht wordt dat Laureano Ortega, een van de zonen van het echtpaar en professioneel operazanger, het stokje na Murillo overneemt.

Of het ooit tot vervolging van leiders van het Nicaraguaanse regime komt, is sterk de vraag. In het rapport door de VN wordt benadrukt dat het land zich vrijwel volledig internationaal heeft geïsoleerd door zich terug te trekken uit internationale organisaties, waaronder de VN-Mensenrechtenraad. Alleen met China, Rusland en Iran worden nog nauwe banden onderhouden.

Demissionair premier Schoof heeft in zijn toespraak voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de nadruk gelegd op het belang van de organisatie.

"Zonder de VN zouden er geen ontwapeningsverdragen zijn, geen Internationaal Gerechtshof", zei Schoof. "Zonder de VN - die vaak de enige organisatie is die in staat is om hulp te bieden op de moeilijkste plekken op aarde - zouden miljoenen mensen verstoken zijn van voedsel."

De Amerikaanse president Trump bekritiseerde de VN eerder deze week nog in felle bewoordingen. Zo sprak hij zijn twijfels uit over het instituut, dat volgens hem te weinig heeft gedaan om oorlogen in de wereld te beëindigen.

Schoof onderstreepte juist het belang van de VN in een veranderende wereldorde: "De wereld is veranderd. Internationale relaties zijn veranderd en de manier waarop we samenwerken is veranderd. Maar dit kan maar tot één conclusie leiden: dat we moeten meeveranderen."

'Gruwelen in Gaza'

Volgens Schoof is de bescherming van de internationale rechtsorde het allerbelangrijkste. Ook wees hij op de gevolgen van de oorlog in Oekraïne, de hongersnood in Sudan en "de gruwelen die zich in Gaza afspelen".

"Iedere dag zien we meer hartverscheurende beelden uit de regio", zei Schoof over de oorlog in Gaza. "Beelden die we nauwelijks voor mogelijk hielden. Beelden die ons begrip en geloof in de mensheid tarten. Er is maar een antwoord: deze oorlog, dit lijden, moet nu stoppen."

Schoof zei de Israëlische regering aan te blijven sporen om zijn koers daar drastisch veranderen. "De annexatie van de Westelijke Jordaanoever en Gaza-stad is onacceptabel en we veroordelen elke stap in deze richting."

De recente erkenning van de Palestijnse staat door meerdere westerse landen de afgelopen tijd liet hij echter onbesproken. Nederland erkent de Palestijnse Staat nog niet.

President Trump is akkoord met de TikTok-deal tussen de Verenigde Staten en China. Met de ondertekening van een presidentieel besluit maakt hij de weg vrij voor om een deel van de app in Amerikaanse handen te krijgen, al heeft China nog niet gereageerd.

Zonder deze deal zou TikTok in de Verenigde Staten verboden worden. Details ontbreken nog maar volgens Trump is ook de Chinese leider Xi Jinping akkoord. Vorige week vrijdag belden de twee leiders elkaar. In dat gesprek ging het onder andere over TikTok.

Eerder deze maand zei het Witte Huis al dat er een overeenkomst was gesloten over de verkoop van de activiteiten van TikTok in de VS door het Chinese moederbedrijf ByteDance. Die zouden nu voor een groot deel in handen komen van Amerikaanse investeerders, waaronder softwareconcern Oracle en Silver Lake. De data van Amerikaanse gebruikers zouden nu ook op een Amerikaanse cloudservice worden opgeslagen.

China heeft nog niet officieel gereageerd op eventuele afspraken. Ook nu is er nog geen officiële reactie vanuit Peking, of van moederbedrijf ByteDance. Over het prijskaartje dat Trump nu noemt, 14 miljard dollar, wordt nog gezwegen.

Verbod wegens veiligheid

Begin vorig jaar kondigde toenmalig president Biden in de VS een verbod op TikTok aan. Er waren grote zorgen over de privacy van de gebruikers van de app en over de nationale veiligheid; China zou via TikTok gevoelige informatie van Amerikaanse gebruikers kunnen verzamelen en Amerikanen kunnen beïnvloeden. In januari dit jaar ging de app tijdelijk op zwart.

Bidens opvolger Trump stelde vervolgens alles in het werk om de app toch in de lucht te houden. De voorwaarde daarvoor was dat TikTok een Amerikaanse eigenaar zou krijgen of een eigenaar die de zorgen over de nationale veiligheid zou wegnemen. Trump verleende dit jaar meerdere keren uitstel voor de verkoop van de Amerikaanse activiteiten.

TikTok heeft zo'n 170 miljoen Amerikaanse gebruikers. De Amerikaanse president heeft zelf ook een account. Hij heeft 15 miljoen volgers op zijn persoonlijke account. Het Witte Huis lanceerde vorige maand ook een officieel TikTok-account.

De organisator van het Eurovisie Songfestival, de European Broadcasting Union (EBU), wil eerder een besluit nemen over de deelname van Israël. Dat zei songfestivalcommentator Cornald Maas vanavond in de talkshow Eva.

Het besluit wordt genomen via een stemming onder de deelnemende landen. Hoe die wordt georganiseerd is nog niet duidelijk.

Eerst zou in december worden besloten of Israël mag meedoen. Nu is het plan om begin november te stemmen, al dan niet anoniem, zegt Maas.

De EBU heeft een brief aan alle deelnemende omroepen gestuurd, zegt Maas. Het Oostenrijkse persbureau APA heeft die brief in handen. Omroep AVROTROS bevestigt aan de NOS een uitnodiging te hebben ontvangen voor de stemming.

De Israëlische omroep KAN hoopt dat het Eurovisie Songfestival "zijn culturele en niet-politieke identiteit behoudt". Verder wil Israël dat bij de stemming in november een driekwart meerderheid geldt.

Deelname Nederland

Deze maand werd al duidelijk dat Nederland niet meedoet aan het Eurovisie Songfestival als Israël ook weer meedoet. Dat geldt ook voor verschillende andere landen.

Volgend jaar is de 70ste editie van Eurovisie Songfestival in Wenen. De finale is op zaterdag 16 mei in de Wiener Stadthalle, de grootste concerthal in Wenen.

'Extra teleurstellend'

Israël reageerde teleurgesteld op het nieuws dat Nederland het Songfestival boycot als Israël deelneemt. Izchak Sonnenschein, jarenlang het hoofd van de Israëlische Songfestival-delegatie, zei tegen Nieuwsuur dat de Nederlandse boycot harder aankwam dan die van andere landen.

"Spanje en Ierland zijn traditiegetrouw vaker 'tegen' Israël", zei Sonnenschein. "Maar Nederlanders werden hier gezien als vriend. Juist daarom voelt dit extra teleurstellend."

Spotify wil artiesten beter beschermen tegen misbruik van AI (kunstmatige intelligentie). Daarom neemt de muziekstreamingdienst maatregelen.

Het afgelopen jaar zijn er al 75 miljoen 'spamnummers' verwijderd. Dat zijn nummers waarmee bijvoorbeeld met behulp van AI artiesten worden geïmiteerd of die worden geüpload om zoekresultaten te beïnvloeden. Het kan ook gaan om liedjes die nagenoeg hetzelfde zijn als van een bestaande artiest en heel vaak worden geüpload.

De afgelopen twaalf maanden was er sprake van "een explosie van AI-tools", staat in een verklaring. De streamingdienst stelt dat AI-technologie zich snel ontwikkelt. Daarom zal Spotify regelmatig met nieuw beleid komen. Zo moet voorkomen worden dat mensen AI gebruiken om luisteraars te misleiden, schrijft de muziekapp, of om authentieke artiesten te dwarsbomen.

Stemklonen

Vandaag zijn nieuwe maatregelen aangekondigd. Zo zijn er nu strengere regels om imitatie van artiesten en het klonen van hun stem aan te pakken. "Dit beschermt artiesten beter en geeft ze duidelijkere mogelijkheden om hun verhaal te doen. Vocale imitatie is alleen toegestaan in muziek op Spotify als de geïmiteerde artiest toestemming heeft gegeven."

Als tweede komt er deze herfst een nieuw systeem om 'spam-muziek' te filteren. Dat systeem identificeert uploaders en nummers waarmee AI misbruikt wordt. "We markeren ze en stoppen met het aanbevelen ervan." Dat betekent bijvoorbeeld dat een nummer niet meer in afspeellijsten komt te staan.

AI of geen AI?

Ook zal Spotify onder meer platenlabels vragen om het gebruik van AI openbaar te maken via de muziekcredits. "Zodra deze informatie via labels, distributeurs en muziekpartners is ingediend, geven we deze in de app weer."

Een liedje een AI-label geven zal niet gebeuren, omdat het bij het gebruik van AI-tools het gaat om een breed scala. Het is niet een kwestie van wel of niet, legt de streamingdienst uit. Artiesten kunnen kiezen om AI te gebruiken voor bepaalde onderdelen van hun producties en voor andere weer niet.

"De muziekindustrie heeft een genuanceerde benadering van AI-transparantie nodig," vindt Spotify, "en wil niet gedwongen worden om elk nummer te classificeren als 'dit is AI' of 'dit is geen AI'."

Hoe werkt AI?

Met kunstmatige intelligentie (vaak afgekort tot AI uit het Engelse artificial intelligence) 'leert' een computerprogramma om iets te doen of te maken aan de hand van voorbeelden. AI-bedrijven geven het programma voorbeelden, zoals liedjes van een artiest, zodat het die kan herkennen. Dit heet het 'trainen' van kunstmatige intelligentie. Zodra dat is gelukt, kan je het AI-programma de opdracht geven om iets te maken dat lijkt op die voorbeelden.

De politie heeft ingegrepen bij een demonstratie voor het gemeentehuis in Doetinchem tegen de komst van een asielzoekerscentrum. Agenten voerden charges uit toen vuurwerk en stenen naar de mobiele eenheid (ME) werden gegooid. Zeven mensen zijn aangehouden.

Voor het gemeentehuis verzamelden zich honderden betogers, terwijl binnen een raadsvergadering plaatsvond over de opvang van asielzoekers. Het plein was al afgezet met dranghekken en camera's waren geplaatst. Volgens Omroep Gelderland waren er zeker tien ME-busjes.

De raadsvergadering vond om veiligheidsredenen achter gesloten deuren plaats, en was te volgen via een livestream. De gemeenteraad besloot vanavond dat er een tijdelijke azc-locatie komt die de komende drie jaar zo'n honderd asielzoekers moet herbergen.

Vorige week werd eveneens gedemonstreerd bij het gemeentehuis. Toen werden eieren gegooid en werd vuurwerk afgestoken. Raadsleden verwezen in de vergadering van vanavond naar die ongeregeldheden. "Demonstreren is een recht, maar geweld plegen hoort daar niet bij," zei een van hen. "Binnenlopen, dreigen en schreeuwen is niet de oplossing."

De politie heeft in Montfort een 49-jarige Duitser aangehouden, omdat hij wordt verdacht van betrokkenheid bij een dodelijk geweldsincident in Limburg. Bij dat incident in Herkenbosch, bij Roermond, kwam tien dagen geleden een 66-jarige man om het leven.

De man werd zwaargewond in zijn tuin gevonden, waar hij kort daarna overleed. In een pand aan de Kerkstraat in Montfort doet de recherche op dit moment onderzoek.

Ook wordt er een buurtonderzoek in de omgeving uitgevoerd. De politie zegt dat er nog meerdere aanhoudingen kunnen volgen.

Steel met keukenmes

De politie meldde eerder dat in de tuin van het slachtoffer een lange, grijze steel met een daarop bevestigd keukenmes was gevonden. De politie deelde foto's van het object. De politie vermoedt dat het door de verdachte zelf in elkaar gezet was. Of het slachtoffer ook met dat mes is omgebracht, is niet door de politie bevestigd.

Het onderzoek naar het dodelijke incident gaat nog door. Mensen die informatie hebben, wordt gevraagd zich te melden bij de politie. Omroep L1 meldde eerder dat de gedode man net met pensioen was gegaan.

De Amerikaanse immigratiepolitie ICE en het Witte Huis gebruiken zonder toestemming de animatieserie Pokémon in een video waarin te zien is dat de ICE immigranten arresteert. Dit bevestigt The Pokémon Company International aan de NOS. "Er is geen toestemming gegeven voor het gebruik van ons intellectueel eigendom."

De omstreden video is op sociale media gedeeld door de officiële accounts van het Witte Huis en het ministerie voor Binnenlandse Veiligheid. De Amerikaanse autoriteiten zetten ICE-agenten neer als het Pokémon-hoofdkarakter Ash Ketchum. In de serie staat Ash bekend om zijn vriendelijkheid, empathie en loyaliteit, maar hij kan ook onbezonnen en impulsief handelen.

De video begint met de bekende uitdrukking en titelsong Gotta Catch 'Em All (ik moet ze allemaal vangen) en vervolgt met Ash die een Pokéball gooit. Deze bal gebruikt hij in de serie om nieuwe Pokémons te vangen.

Nep-Pokémonkaarten

Daarna volgen beelden waarop agenten mensen arresteren, waarmee gelijkenissen worden gesuggereerd tussen het vangen van fictieve figuren en het 'vangen' van immigranten. Pokémon distantieert zich hiervan. "Ons bedrijf was niet betrokken bij het maken of verspreiden van deze inhoud."

In de video is te zien hoe agenten mannen fouilleren en woningen en bedrijven binnenvallen. Sommige mensen zitten op de grond, geboeid met tie-wraps. Agenten dragen hun volledige uitrusting met getrokken wapens.

De video eindigt met een serie nep-Pokémonkaarten, waar je de namen en foto's ziet van vermoedelijk veroordeelde immigranten. Op elke kaart staat een strafbaar feit, zoals mensensmokkel en aanranding, met vervolgens een omschrijving van de beschuldigingen en de straf. Ook is er een kaart met daarop de tekst "worst of the worst".

Niet de eerste keer

De reacties onder de video lopen uiteen. De meesten vinden de video kwalijk, sommigen vinden hem grappig.

Het is niet voor het eerst dat de Amerikaanse overheid ongeoorloofd de bekendheid van anderen misbruikt. Rapper Jay-Z, autosportorganisatie IndyCar (Indianapolis 500) en sociale mediapersoonlijkheid Theo Von waren eerder niet te spreken over het gebruik van hun merk.

De afgelopen maanden zijn er vele anti-ICE-protesten georganiseerd in de VS. Er wordt geprotesteerd tegen het oppakken en deporteren van immigranten en tegen racisme.

De TikTok-video van het Witte Huis heeft inmiddels 11 miljoen weergaven. Het is niet duidelijk of Pokémon juridische acties zal ondernemen.

Er is veel kritiek op de massale uitzettingen en het optreden van ICE. NOS op 3 maakte er deze video over:

Het industriële concern Bosch gaat in thuisland Duitsland 13.000 banen schrappen. De banen verdwijnen bij het onderdeel Bosch Mobility, dat onderdelen levert aan de auto-industrie.

Het bedrijf zegt dat de wereldwijde automarkt zich langdurig zwak blijft ontwikkelen. Daarom wil Bosch de kosten verlagen met zo'n 2,5 miljard euro per jaar.

De banen worden tussen nu en eind 2030 geschrapt. "Wereldwijde politieke ontwikkelingen en handelsbarrières, zoals importheffingen leiden tot grote onzekerheid", zegt Bosch-bestuurder Markus Heyn. "En hier hebben we als bedrijf mee om te gaan."

Stuttgart

Vooral in de regio Stuttgart, de bakermat van Bosch, verdwijnen veel banen. Zo worden daar 3500 banen geschrapt in een fabriek waar motoronderdelen voor dieselauto's worden gemaakt.

Wereldwijd verliezen dieselauto's marktaandeel. Maar ook in een fabriek waar onderdelen voor elektrische auto's worden gemaakt verdwijnen banen, zo'n 1750. "De langzame groei van nieuwe technologie leidt ertoe dat we onze kosten moeten aanpassen", aldus Bosch.

Bosch is niet het enige bedrijf in de Duitse auto-industrie dat last heeft van een tegenvallende vraag. Zo speelde Volkswagen vorig jaar met de gedachte om fabrieken in Duitsland te sluiten vanwege tegenvallende verkopen. Uiteindelijk besloot de autofabrikant dat dat niet nodig was. Maar Volkswagen wil wel 35.000 banen schrappen in vijf jaar tijd.

Bosch maakt niet alleen auto-onderdelen, maar ook bijvoorbeeld warmtepompen en huishoudelijke apparaten als vaatwassers en stofzuigers. Bij die onderdelen van het bedrijf zijn geen ontslagen aangekondigd.

Op de Oirschotse Heide is tijdens een militaire oefening opnieuw brand ontstaan door een rookgranaat. Het vuur brak rond 15.15 uur uit toen enkele militairen in opleiding de rookgranaat lieten afgaan, bevestigt een woordvoerder van de Koninklijke Marechaussee aan Omroep Brabant.

De brandweer en marechaussee kregen de brand snel onder controle.

De heide wordt gebruikt als oefenterrein door de nabijgelegen Generaal Majoor de Ruyter van Steveninckkazerne. Vorige maand brandde op dezelfde heide een stuk grond van 100 bij 100 meter af. De marechaussee noemt het gebruik van rookgranaten nu "een punt van aandacht".

Alerter zijn

Volgens de woordvoerder ligt het niet per se aan de rookgranaten zelf, want de oefening verliep volledig volgens protocol. "We geven tijdens een training mee om goed op te letten of de granaat uitbrandt en niet zomaar weg te gaan. Gewoon iets nauwlettender kijken."

Wel waarschuwt hij voor de risico's na een droge periode: "Vooral na een periode van droogte kan droog struikgewas vlamvatten na een explosie. De gebruikers moeten daarom alerter zijn op de afloop."

In april ontstond een grote natuurbrand bij Ede, ook door een oefening van Defensie. Toen brandde 130 hectare natuur af en moesten 500 brandweermensen uit verschillende regio's het vuur bestrijden. Meerdere bewoners werden geëvacueerd. Minister Brekelmans van Defensie benadrukte destijds dat oefeningen altijd gepaard gaan met risico's.

Minister van Weel van Asiel en Migratie heeft afspraken gemaakt met Uganda over de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers. De VVD-minister zette met de minister van Buitenlandse Zaken van het Afrikaanse land een handtekening onder een intentieovereenkomst voor een kleinschalige proef. Dat gebeurde in New York, waar beiden bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties waren.

Het is een proef met een 'Transit Hub', een plek in Uganda waar uitgewezen asielzoekers tijdelijk onderdak krijgen, voor ze verder reizen naar hun land van herkomst. Het gaat om "enkele tientallen asielzoekers", zei Van Weel.

Nauwelijks

Het demissionaire kabinet van VVD en BBB wil duidelijk maken dat het zich blijft inzetten voor het uitzetten van ongewenste vreemdelingen. Het lukt al jaren nauwelijks om deze groep terug te laten keren. Identiteitspapieren zijn vaak kwijtgemaakt en landen van herkomst voelen er niets voor om hun onderdanen terug te nemen.

Het was PVV-minister Klever voor Ontwikkelingssamenwerking die een klein jaar geleden tijdens een werkbezoek aan Uganda plotseling aankondigde dat er gewerkt ging worden aan een plan om uitgeprocedeerde Afrikaanse asielzoekers naar Uganda te sturen. Dat was opmerkelijk, ook omdat het plan niet door haar, maar door PVV-minister Faber uitgewerkt moest worden.

Kritiek

Premier Schoof wist van niets en de Ugandese minister ontkende later dat er met Klever over zo'n plan gepraat was. Er kwam ook kritiek op het idee, vooral omdat het Afrikaanse land het niet zo nauw neemt met de mensenrechten.

In de tussentijd is op het ministerie van Asiel en Migratie toch verder gewerkt aan een proef. Minister Van Weel is tevreden over de intentieovereenkomst. "We moeten gaan kijken naar wat er wél kan", aldus de minister. Hij benadrukt dat de bescherming van de mensenrechten voorop staat. De uitgeprocedeerde asielzoekers worden "menswaardig" opgevangen, zegt Van Weel. "Het is geen vluchtelingenkampt, maar een keurige opvang, geen gevangenis."

Politiek verslaggever Nouschka van der Meijden:

"Het gaat hier om de intentie om met een proef te beginnen. We zijn dus nog ver weg van het moment dat mensen daadwerkelijk op het vliegtuig naar Uganda worden gezet. En het is onzeker of een permanente deal er überhaupt ooit komt. Maar zo vlak voor de verkiezingen is het interessant om deze stap wel groot aan te kondigen. Want BBB en VVD willen graag bewijzen dat zij, ook zonder de PVV, werken aan een streng asielbeleid."

Tientallen mensen hebben vanavond meegelopen in een herdenkingsmars voor Jerryson, de 15-jarige jongen die zondag bij een McDonald's in Capelle aan den IJssel door een politiekogel werd gedood. De tocht, die gemoedelijk verliep, eindigde pal voor het politiebureau.

Voorafgaand aan de mars sprak de pleegmoeder van Jerryson, die zichzelf "zijn oma" noemde. Geëmotioneerd zei ze dat hij als baby bij haar kwam.

"Hij was een jongen die niet hield van hard praten, dat er ruzie was. Het was een stille jongen, we gaan daarom rustig lopen. Ik wil niet dat er rellen zijn. Mensen die dat willen gaan doen wil ik vragen deze plek te verlaten, want dat hebben we niet nodig."

Ze zei dat ouders hun kinderen uit het oog verliezen, "door geen aandacht te geven". Ook zei ze dat er niet gekeken wordt wat iemand tot zijn daden brengt. "We hebben allemaal een rugzakje. We hebben geen aandacht voor de problemen van kinderen. Wat brengt een persoon tot zijn daden?"

Bekijk hier hoe de mars verliep:

Omgebouwd gasalarmpistool

Ook sprak ze over de politie. "Mensen, we hebben ze nodig. We kunnen boos worden. Nee. Ik ben niet van het gaan vechten." Hierop trok de mars naar het politiebureau aan de Slotlaan, waar een minuut stilte werd gehouden voor Jerryson.

De 15-jarige jongen werd doodgeschoten nadat hij betrokken was geweest bij het roven van een fatbike. De eveneens 15-jarige eigenaar van de fatbike kreeg een vuurwapen op zijn hoofd gericht en werd geschopt en geslagen.

Het OM meldde gisteren dat Jerryson een omgebouwd gasalarmpistool bij zich had, dat een functionerend vuurwapen was. Twee andere 15-jarigen die ook betrokken zouden zijn geweest bij de beroving, blijven 14 dagen langer vastzitten. De politie gaat ervan uit dat er vier verdachten betrokken waren bij de beroving. De vierde wordt nog gezocht.

Aangifte moeder

Jerryson werd buiten bij een McDonald's doodgeschoten, volgens de politie nadat hij meermaals gewaarschuwd was zich over te geven. Het Rotterdamse Openbaar Ministerie (OM) zei vandaag dat hij niet in zijn rug is geschoten, zonder daar verder over uit te weiden. Het OM reageerde op uitlatingen van Gerald Roethof, de advocaat van de biologische moeder van de 15-jarige Jerryson.

Hij vertegenwoordigt de moeder die op Curaçao woont en aangifte heeft gedaan van doodslag. De tiener leefde in Nederland in een pleeggezin. De rijksrecherche doet onderzoek naar het incident, zoals gebruikelijk is bij wapengebruik door agenten waarbij gewonden of doden vallen.