NOS Nieuws - Algemeen

Het leven van mensen in Iran zag er de afgelopen twee weken totaal anders uit dan normaal, door de luchtaanvallen van de Verenigde Staten en met name van Israël. Op WhatsApp en Instagram gaat het er vrijwel continu over, waar ook Iraniërs elkaar en vrienden en familie in het buitenland op de hoogte houden. De NOS volgde een aantal van hen.

Zoals de 55-jarige arts die in Nobonyad in het noorden van Teheran woont en het nieuws hoorde dat er een staakt-het-vuren was. We noemen hem 'Hamid'. Net als de andere mensen in dit stuk kunnen we hun echte naam, in verband met hun veiligheid, niet gebruiken.

"Ik zal zo blij zijn als dit eindelijk afgelopen is." Hij kwam thuis na een dag werken in het ziekenhuis, maar veel slaap kreeg hij niet. Op een filmpje is te zien hoe de inslagen van de bommen vlak bij zijn huis zo hard zijn dat de gordijnen ervan opwaaien. Een andere inwoner van Teheran stuurt ook een filmpje. Zijn dochter gilt na de harde klappen vlakbij.

Ook veel andere inwoners filmen, niet zonder risico, de vele luchtaanvallen:

Maryam weet niet meer waar ze naartoe moet. Ze bleef in Teheran ondanks alles, want haar moeder wil en kan er niet weg. Ze kreeg midden in de nacht opdracht om acuut te evacueren. Het lukte om haar moeder in de auto te krijgen. Ze stuurt een filmpje van een eindeloze rij auto's op de snelweg. "In de auto op de snelweg voelt het veiliger dan thuis. Ik sterf liever in de auto dan onder een berg puin in m'n huis."

En zo zijn er veel filmpjes en berichten van ontploffingen en mensen zoals Yasmin die met haar gezin de stad wel ontvlucht is. Ze hebben een zoon van 16 en een jongetje van 4. Ze vluchtten naar Hamadan - 4 uur rijden buiten Teheran. "Daar vielen ook bommen, maar minder dan in Teheran en we kunnen hier bij familie verblijven."

Maar er klinkt ook kritiek op de eigen overheid. Op Instagram vraagt Casper zich hardop af of het regime zich niet heeft verkeken op de vrienden ze dachten te hebben. Hij is ondernemer, maar kan niet werken terwijl hij ondertussen wel veel kosten heeft. De huur en salarissen moeten betaald worden en dus is hij boos. "Waar waren jullie bondgenoten?", vraagt hij zich af. "Waar was Vladimir Poetin toen je hem nodig had?"

En er zijn mensen die hoopten dat de aanval van Israël eindelijk het regime ten val zou brengen. Nu dat nog niet is gebeurd, is er teleurstelling, maar ook angst. De 45-jarige Amin woont in het centrum van Teheran en is cultureel ondernemer. Op sociale media leverde hij regelmatig kritiek. Maar nu er niets verandert, maakt hij zich zorgen dat hij opgepakt zou kunnen worden. Vanmorgen hoorde hij nog over arrestaties van andere critici. "Op iedere hoek van de straat staat politie. Ik ben doodsbang."

Bij luchtaanvallen van Rusland zijn in verschillende steden in Oekraïne volgens de autoriteiten zeker 25 burgers gedood. Nog eens 200 anderen zijn gewond geraakt.

Met name Dnipro, in het oosten van Oekraïne, werd bestookt. Daar kwamen 16 mensen om het leven en raakten er 174 gewond. Onder meer 31 schoolgebouwen en acht klinieken in de stad zijn beschadigd geraakt, zei burgemeester Filatov. Ten tijde van de aanvallen waren er geen leerlingen op school, omdat het zomervakantie is.

Het nationale treinvervoersbedrijf zegt dat ook een trein met passagiers beschadigd is geraakt. Daar vielen geen doden, maar raakte wel een aantal mensen gewond. Zij zijn behandeld door medisch personeel, meldt de treinvervoerder. Overige passagiers zijn geëvacueerd en naar schuilkelders gebracht.

In het nabijgelegen Samar zijn twee mensen gedood en raakten veertien anderen gewond, schrijft een regionale bestuurder op Telegram.

Ook aanvallen in Cherson en Soemy

In het zuiden van het land, in de regio Cherson, werden vier mensen gedood na drone- en artillerie-aanvallen, meldt een lokale militaire functionaris. Nog eens elf mensen raakten gewond. In het noordoostelijke Soemy, vlak bij de Russische grens, zijn drie mensen gedood bij een droneaanval, onder wie een jongen van 5.

Oekraïne viel vandaag ook Rusland aan. Het Russische ministerie van Defensie zegt dat het twintig drones uit Oekraïne heeft onderschept. Bij een van de aanvallen werd een wooncomplex in Moskou geraakt. Er ontstond brand, waarbij een 34-jarige man gewond is geraakt.

De Oekraïense president Zelensky is in Den Haag, waar hij onder meer in een speech in de Tweede Kamer stilstond bij de Russische aanvallen van vandaag. "Elke dag in Oekraïne begint op dezelfde manier: de gevolgen van de acties van Rusland", zei hij.

Ook haalde hij fel uit naar de Russische president Poetin. "Poetin verwoest levens en dat is hoe hij controle definieert: als hij mensen en huizen kan verwoesten en anderen kan chanteren, denkt hij dat hij macht heeft."

Leerlingen hebben dit schooljaar voor de tweede keer de doorstroomtoets gemaakt op de basisschool. Maar de toets die bedoeld is om de kansengelijkheid te bevorderen, leidt juist tot grote verschillen tussen leerlingen en scholen. Dat blijkt uit een vandaag verschenen rapport van de PO-Raad, de belangenbehartiger van scholen in het (speciaal) basisonderwijs.

De doorstroomtoets werd vorig jaar ingevoerd, voorheen was er een centrale eindtoets. De doorstroomtoets maakte het voor leerkrachten verplicht om 'kansrijk' te adviseren: maakt de leerling de doorstroomtoets beter dan verwacht, dan wordt het advies voor de middelbare school naar boven bijgesteld.

Uit de analyse van de PO-Raad komt naar voren dat dat bijstellen vaker gebeurt in kansrijke dorpen en steden. Het zijn plaatsen waar meer welvarende gezinnen wonen die bovendien taalvaardig zijn en waar genoeg hulp, kennis en geld is om kinderen te ondersteunen, zoals Bloemendaal en Naarden. Ook blijkt dat scholen niet altijd hetzelfde schooladvies geven op basis van de toetsresultaten.

Flinke verschillen in uitkomst

Daarnaast is volgens de PO-Raad duidelijk geworden dat er tussen de zes toetsaanbieders verschillen zijn in de normering. Zo volgt uit sommige toetsen vaker een vwo-advies dan uit andere. De percentages van leerlingen met een vwo-advies loopt uiteen van 19 procent tot 37 procent. "Ook al presteren leerlingen hetzelfde op de toets, toch krijgen ze soms een ander toetsadvies, afhankelijk van de toets die ze maken", concludeert de organisatie.

"Het invoeren van de doorstroomtoets moest de kansengelijkheid vergroten. Dat is niet is gelukt", zegt Freddy Weima, voorzitter van de PO-Raad. "Het maakt nog steeds uit welke doorstroomtoets je maakt en de verplichte bijstelling pakt vooral gunstig uit voor kinderen die al in een relatief kansrijke omgeving opgroeien."

Overigens krijgen leerlingen nu wel vaker meervoudige adviezen. Een docent legt dan bijvoorbeeld aan een leerling zowel het advies tl-mavo als havo voor. Volgens de PO-Raad draagt dit juist bij aan kansengelijkheid.

Terug naar één doorstroomtoets

De brancheorganisatie wil dat de doorslaggevende rol die de doorstroomtoets heeft opnieuw wordt bekeken. Ook pleit de raad voor één doorstroomtoets en roept de politiek op om niet te wachten op het nieuwe kabinet voor het aanpakken van de toets.

De Tweede Kamer wil ook dat het aantal aanbieders wordt teruggebracht naar één, daarover werd in december 2024 een motie aangenomen. Demissionair staatssecretaris Paul komt daarom in het najaar met een voorstel. Voor het schooljaar 2025-2026 verandert er nog niets en dus is het voorlopig nog aan de scholen welke toets ze kiezen.

Het College van Toetsen en Examens (CvTE), dat verantwoordelijk is voor de kwaliteit en het niveau van de doorstroomtoetsen, wil inhoudelijk niet ingaan op de verschillen tussen de toetsen en komt binnenkort met een eigen rapport.

Het omstreden Duitse tijdschrift Compact mag blijven publiceren. De Duitse regering had het tijdschrift in juli vorig jaar een publicatieverbod opgelegd omdat het werd gezien als een spreekbuis van extreemrechts. Dat verbod is door de rechtbank in Leipzig tenietgedaan.

Volgens de rechtbank staan er wel uitingen in het tijdschrift die in strijd zijn met de grondwet, maar is dat niet genoeg voor een verbod. Dat is volgens de rechter alleen gerechtvaardigd als die uitingen de overhand zouden hebben en dat is nu niet het geval.

"Veel uitspraken in Compact kunnen worden gezien als overdreven, maar toegestane kritiek", zei de rechter. Compact is een maandelijks blad met een oplage van zo'n 40.000 exemplaren.

Opsteker voor AfD

Hoofdredacteur Jürgen Elsässer is blij met de uitspraak en ziet het ook als een opsteker voor de AfD. Die radicaal-rechtse partij werd vorige maand door de Duitse inlichtingendienst bestempeld als extremistisch en een bedreiging voor de democratie.

"Als het mogelijk is om Compact te verbieden, is het ook mogelijk om de AfD te verbieden", is de redenering van Elsässer. Hij noemt de uitspraak daarom een dubbel succes. In Duitsland woedt een felle discussie over het verbieden van de AfD vanwege het gedachtegoed van de partij.

Het tijdschrift kon het afgelopen jaar gewoon blijven publiceren, omdat de rechtbank in een tussenvonnis al had geoordeeld dat ondanks een "militante en agressieve houding tegenover constitutionele basisprincipes" de meeste uitingen binnen de vrijheid van meningsuiting vielen.

Toch overweegt hoofdredacteur Elsässer om een schadevergoeding in te dienen, met name vanwege de inbeslagname van documenten en ander materiaal bij invallen in juli vorig jaar.

'Aanzetten tot haat'

Het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken vindt dat de makers aanzetten tot haat tegen Joden, migranten en de parlementaire democratie. Dat gebeurt onder meer door het verspreiden van complottheorieën.

De Duitse Journalistenvereniging ziet het opheffen van het verbod als een nieuwe bevestiging dat persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting veel waard zijn. De voorzitter zegt dat een rechter mag optreden tegen extreemrechtse inhoud, maar dat het verbieden van een tijdschrift een laatste redmiddel moet blijven.

Bij station Gouda Goverwelle is een bovenleiding kapot waardoor er geen treinen over het spoor kunnen. Twee treinen vanaf Utrecht richting Den Haag zijn daardoor gestrand, bevestigen spoorbeheerder ProRail en NS. Volgens de NS gaat de storing tot zeker 23.00 uur duren.

De vervoerder laat weten dat zo'n 350 mensen in de gestrande treinen zitten. Zij worden met twee evacuatietreinen teruggebracht naar een eerder station. Vanaf daar kunnen ze via een andere route verder reizen, schrijft Omroep West.

ProRail stuurt mensen om de bovenleiding te repareren. Hoe die kapot kon gaan, is onbekend. Reizigers tussen Den Haag en Utrecht kunnen met zo'n 45 minuten vertraging via Leiden omreizen.

Storing op Schiphol

Door een stroomstoring rijden er al de hele dag geen treinen tussen Schiphol en de stations Utrecht en Amsterdam. De NS houdt er rekening mee dat het defect nog tot zeker 23.00 duurt.

Het treinverkeer is uitgevallen door een brand in kabels langs de rails. Volgens ProRail is daarbij aanzienlijke schade ontstaan en zal herstel uren duren. De politie houdt er rekening mee dat er sprake is van een misdrijf.

De Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) heeft vanochtend in Breda een inval gedaan in de woning van Mo Bicep.

De 34-jarige influencer is gearresteerd op verdenking van witwassen, zo bevestigt de FIOD aan Omroep Brabant. Hij wordt verhoord.

Ook zijn drie bedrijfspanden zijn doorzocht. De politie bevestigt tegenover de NOS dat er inderdaad een man van 34 uit Breda is aangehouden.

Mo Bicep is met meer dan 1 miljoen volgers op Instagram een bekende Brabantse influencer. Hij verdient zijn geld onder meer met de verkoop van voedingssupplementen en de website Coaching by Mobicep, waar hij sport- en voedingsadvies geeft.

Vorig jaar meldde Omroep Brabant dat hij illegale websites voor cryptohandel promootte onder zijn volgers. Meerdere Europese beurswaakhonden waarschuwen voor die praktijken vanwege het risico op fraude.

Kokerjuffers maakten in de jaren 70 al gebruik van vervuilende microplastics, ver voor die term in 2004 werd bedacht. De larven gebruikten de superkleine stukjes plastic toen al ter bescherming tegen vijanden, hebben Naturalis en de Universiteit Leiden uitgezocht.

Kokerjuffers zijn de larven van schietmotten, vliegende insecten. Ze leven onder water in slootjes en beekjes, en beschermen zichzelf door kokertjes te maken van materiaal dat ze onder het wateroppervlak vinden. Ze gebruiken onder meer steentjes, schelpjes, zandkorrels, waterplanten en dennennaalden.

Gouden kokers

Onderzoeker Auke-Florian Hiemstra kreeg het idee voor zijn onderzoek van de Franse kunstenaar Hubert Duprat. "Die had gehoord dat goudzoekers goud in slootjes en rivieren vonden en hij vroeg zich af of kokerjuffers niet af en toe goud gebruikten voor hun bouwwerkjes. Vervolgens bedekte hij in aquaria de bodem met onder meer goud en diamant. De kokerjuffers hebben daar ware sculpturen van gemaakt die nu in de grote Franse musea te vinden zijn", vertelt Hiemstra.

Die gegevens brachten Hiemstra op een idee, vertelt hij in het NOS Radio 1 Journaal: "Als ze al die materialen opnemen, dan waarschijnlijk ook plastic." Dat bleek te kloppen toen in 2018 de eerste waarneming opdook van microplastics in een kokerjuffer.

Om te achterhalen hoe lang kokerjuffers al plastic gebruiken, dook Hiemstra in de collectie van Naturalis op zoek naar kokerjuffers van lang geleden. Daar vond hij kleine felblauwe en felgele stukjes plastic ingebouwd in de kokertjes, de oudste uit 1971.

In de voedselketen

Ook wilde Hiemstra weten hoe vervuild de huidige kokertjes van de larven zijn. Met een student ging hij op onderzoek uit in de Eyserbeek in het Limburgse Simpelveld. Daar werd het water uitgekamd met schepnetten. Van de gevonden kokertjes bleek meer dan de helft kunstmatige onderdelen te bevatten.

Die ontwikkeling is volgens de onderzoeker zorgelijk. "Het heeft zeker nadelen als je bedenkt dat de kokerjuffer de basis is voor de voedselketen rondom zo'n beek." Er zijn vele diersoorten die de kokerjuffers eten.

Hoe meer plastic ze binnenkrijgen, hoe slechter dat is. "Op die manier raakt het hele systeem rondom zo'n beek doordrenkt van de microplastic, doordat de kokerjuffers dat al tientallen jaren massaal verzamelen", zegt Hiemstra.

Het onderstreept volgens de onderzoeker nog maar eens de waarde van natuurhistorische collecties en dat je die moet koesteren. "Je weet nooit hoe waardevol een exemplaar in de toekomst kan zijn."

Autobanden

Microplastics komen vooral in het milieu door autobanden, plastic korrels uit de industrie en plastic afval. De afgelopen jaren worden de kleine stukjes plastic ook steeds vaker gevonden in het menselijk lichaam. Zo zitten ze onder meer in het bloed, longen en de hersenen van mensen.

Het RIVM pleit voor maatregelen om de uitstoot te verminderen door minder plastic te gebruiken, extra regelgeving en het tegengaan van slijtage van autobanden.

Jako Herrebout uit het Zeeuwse Terneuzen is Taalheld van het jaar geworden. De prijs wordt ieder jaar uitgereikt aan iemand die moeite heeft met lezen en schrijven, maar zich inzet om het te leren en ook andere laaggeletterde mensen helpt met het verbeteren van hun basisvaardigheden.

De 28-jarige Herrebout had moeite met lezen en schrijven omdat hij vroeg stopte met school en ging werken. Via zijn werk heeft hij taalles gevolgd. Prinses Laurentien reikte in Delft de prijs uit namens de Stichting Lezen en Schrijven.

Volgens de jury voelt hij zich nu zelfverzekerder en doet hij mee aan elke cursus of opleiding die hem wordt aangeboden. Volgens de jury is hij een inspiratie voor iedereen.

"Hij moedigt andere mensen aan, deelt zijn verhaal op sociale media en laat zo zien dat er voor iedereen hulp is. Hij bereikt mensen die anders misschien niet zouden luisteren. Zijn moed, openheid en zijn inzet voor anderen maken hem een echte Taalheld", aldus de jury.

Herrebout is blij met de prijs. "Vroeger schaamde ik me, maar door de lessen heb ik meer zelfvertrouwen gekregen. Ik ben er trots op dat ik deze stap heb gezet", aldus de kersverse winnaar.

Publieksprijs

De publieksprijs gaat dit jaar naar Dajandra van Loo (35). Ze ging terug naar school, omdat ze er onder meer van droomde om in de horeca te werken. "Dan moest ik wel met een kassa werken en dingen kunnen opschrijven", vertelt Van Loo. Ook zij heeft veel meer zelfvertrouwen gekregen nu ze kan lezen, schrijven en rekenen, vertelt ze. "Ik voel me nu menswaardig."

Volgens de organisatie zijn er drie miljoen mensen tussen de 16 en 75 jaar die moeite hebben met lezen, schrijven of rekenen. Dat is een op de vijf mensen in Nederland.

Sinds de escalatie tussen Israël en Iran is er online een grote hoeveelheid desinformatie losgekomen. Op sociale media circuleren veel nepfoto's en -video's, meestal gemaakt met kunstmatige intelligentie (AI).

Dat blijkt dagelijks op de NOS-redactie, waar specialisten op het gebied van open source-onderzoek (OSINT) tientallen beelden eruit filteren waarvan de echtheid vaak niet is vast te stellen of die zelfs duidelijk nep zijn. Veruit de meeste desinformatie over de oorlog tussen Israël en Iran wordt gedeeld op X.

Die constatering doet de BBC ook. De Britse publieke omroep schreef over tientallen video's die de effectiviteit van Irans reactie op Israëlische aanvallen proberen te benadrukken. Daarnaast zijn er nepvideo's gemaakt en gedeeld over de nasleep van aanvallen op Israëlische doelen. Ook pro-Israëlische accounts hebben online desinformatie gedeeld.

De drie meest bekeken nepvideo's die de BBC vond, werden samen al meer dan 100 miljoen keer bekeken op meerdere platforms.

OSINT

De OSINT-specialisten van de NOS stellen eveneens dat in deze oorlog opvallend veel beeld door AI wordt gemanipuleerd. Het doel van hun onderzoek is altijd: uitzoeken waar en wanneer een foto of video is gemaakt. Dat doen ze door omgevingskenmerken te verifiëren, tijdsbepalingen vast te stellen of beeld te vergelijken met andere beelden op het internet.

Ook hebben ze in de afgelopen dagen een lijst met X-accounts aangelegd waarop steevast gemanipuleerd beeld wordt gedeeld. Als beelden met AI zijn gemaakt of bewerkt, zie je dat niet zelden meteen met het blote oog. Maar steeds vaker is er meer voor nodig om manipulaties eruit te filteren.

In de meeste gevallen lukt dat, maar gisteren ging het toch mis met één van de video's van de aanval op een gevangenis in Iran. Op bewakingsbeelden zou de explosie van de toegangspoort tot de beruchte Evin-gevangenis te zien zijn.

Naast de eerder genoemde elementen, speelt ook context een grote rol bij het controleren van beeldmateriaal. In dit geval stond de aanval zelf al vast, en was er ook geverifieerd beeld van na de explosie. Dat, in combinatie met een relatief 'goede' bewerking, heeft ertoe geleid dat dit beeld er bij veel media waaronder de NOS doorheen is geglipt.

Achteraf onterecht. Het blijkt te gaan om een oude foto van de gevangenispoort, gebruikt om met AI een video te genereren.

Dit is de vervolgens met AI gegenereerde video van de 'explosie bij de gevangenis':

Een expert op het gebied van AI zegt tegen de BBC dat het de eerste keer is dat AI op een dergelijke schaal wordt ingezet tijdens een conflict.

De "superverspreiders" van Iraanse desinformatie op X groeien hard en hebben soms officiële namen. Ook hebben ze allemaal blauwe vinkjes, maar het is niet duidelijk door wie ze worden beheerd. De BBC merkt op dat Grok, de AI-chatbot van X, ook niet altijd kan zien dat iets nep is.

"Ze hebben geen idee what the fuck ze aan het doen zijn." Zo beschreef Donald Trump Iran en Israël vandaag in een inmiddels befaamde uitspraak.

Maar ondanks bestandsschendingen lijkt in ieder geval nu nog een rustpauze stand te houden na 12 dagen luchtoorlog in het Midden-Oosten. Dat geeft ruimte voor een vraag: wat heeft de oorlog veranderd in Iran, Israël en de Verenigde Staten? De NOS spreekt twee deskundigen erover.

Allereerst het Iraanse regime. Hoe zijn de leiders van de Islamitische Republiek uit de oorlog gekomen? Volgens Joost Hiltermann, hoofd Midden-Oosten van de denktank International Crisis Group in Brussel, zijn ze verzwakt. "Om twee redenen. Veel militaire leiders en nucleaire wetenschappers zijn de afgelopen paar weken gedood door Israël. Daarnaast is hun reputatie binnen Iran zwaar beschadigd doordat ze zo kwetsbaar zijn gebleken."

Die kwetsbaarheid wordt door veel mensen in Iran online bespot, zoals in deze cartoon waar de hoogste geestelijk leider van het land, Ali Khamenei, de geest van zijn voorganger, ayatollah Khomeini, om hulp smeekt:

Er is ook een andere kant van het medaille. Doordat de Israëlische luchtaanvallen tot burgerdoden hebben geleid - volgens sommige bronnen meer dan 800 - leeft ook het nationalisme op, zegt Hiltermann. "Iran wordt aangevallen, niet het regime. Dat is het gevoel."

De kans dat de kwetsbaarheid tot een opstand tegen het regime leidt is klein, denkt hij, "want het interne veiligheidsapparaat is niet beschadigd".

Nucleair doorstart?

Een van de meest prangende vragen is of Iran zal doorgaan met het verrijken van uranium. Het nucleair programma is voor Iran een bron van binnenlandse trots, maar volgens Israël en de Verenigde Staten zo ontoelaatbaar dat het oorlog rechtvaardigt.

"De nucleaire ambities van Iran zullen niet veranderd zijn, maar wel de mogelijkheden", zegt Hiltermann. "Veel is verwoest, al weten we niet hoeveel. Maar ze kunnen alles herbouwen. Ze hebben niet alleen de kennis, maar ook de motivatie, want ze hebben nu gezien hoe kwetsbaar ze zijn zonder kernwapen. Als ze kernwapens hadden, zouden Israël en de VS ze niet durven aanvallen, zullen ze redeneren."

Dat de aanvallen op Iran averechts kunnen werken, vindt Niels van Willigen ook. Al zet de universitair hoofddocent internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden daar wel wat vraagtekens bij. "Als Iran bezig was met kernwapens ontwikkelen, en als dat programma niet is vernietigd, en als er na een eventuele nieuwe deal met de VS ruimte blijft om in het geheim aan kernwapens te blijven werken, dan is de motivatie om dat te doen hoog."

Als dat gebeurt, zullen de Iraniërs hun nucleaire installaties nog beter beschermen dan ze al deden, voegt Hiltermann toe. "Ze zullen de bunkers nog dieper in de bergen verstoppen en nog verder door het land verspreiden. Het is een kwestie van tijd."

De grootschalige, rechtstreekse aanval op Iran door Israël en bondgenoot Amerika was de vervulling van een langgekoesterde wens van de Israëlische premier Netanyahu. Hoe verandert zijn positie door de oorlog?

Van Willigen: "Netanyahu heeft zijn vijanden een voor een weten te verzwakken: Hamas, Hezbollah en nu Iran. Hij zal hopen dat hij hierdoor politiek krediet wint en langer in het zadel kan blijven. De oorlog met Iran heeft ook gezorgd voor afleiding van Gaza. Hij lijkt sterker uit de oorlog te komen."

"Netanyahu is alleen op korte termijn winnaar", stelt Hiltermann. "Daarna volgt de rekening, want Iran overleeft de oorlog, heeft laten zien dat het schade kan aanrichten en in Iran is de wraakzucht alleen sterker geworden. Israël is goed in oorlogen winnen, maar slecht in de vrede winnen. Het land heeft hooguit koude vrede gesloten met zijn buurlanden. Het volk moet op zijn hoede blijven. Dat is geen leven."

America First?

Tenslotte de VS. Donald Trump heeft tijdens zijn verkiezingscampagnes beloofd om Amerika weg te houden uit internationale conflicten, maar met zijn aanval op Iran verloochent hij zijn isolationistische idealen. Althans, dat idee zorgt voor onvrede in een deel van Trumps achterban.

Sommige Trump-kiezers willen dat Amerika verre blijft van alle buitenlandse militaire avonturen, maar andere vinden dat de VS altijd bereid moet zijn om Israël te hulp te schieten.

Hiltermann: "Hij blijft een zakenman. Niet per se een goede, maar wel iemand die vindt dat je de beste kaarten moet houden als je een deal gaat sluiten. Als een aanval nodig is om die kaarten te bemachtigen, dan is hij daartoe bereid. Maar hij wil Amerika niet een langdurige oorlog inslepen."

Van Willigen denkt dat Trump niet voor totale isolatie is, maar ook niet voor ongebreidelde interventies. "Het ligt subtieler. Tijdens zijn eerste termijn greep hij ook in. Hij liet Syrië bombarderen en hij gaf opdracht tot de aanslag op de Iraanse commandant Soleimani. Het is minder zwart-wit dan mensen zeggen".

Recreatieplas het Valkenburgse Meer bij Leiden is na drie maanden grotendeels weer toegankelijk voor publiek. De gemeente Katwijk heeft de noodverordening ingetrokken die op en om het meer gold, nadat op 1 april een deel van de oever was ingestort.

Over een lengte van zo'n 200 meter kwamen toen een wandelpad en bomen in het water terecht. De oever liep vlak langs de spoorlijn van een historische stoomtrein. Een surfschool die aan het meer zit, werd per direct gesloten.

Omdat de kade nog wekenlang instabiel bleef, was de omgeving verboden gebied voor recreanten. Volgens de gemeente laten onderzoeken zien dat er geen aanleiding meer is om de noodverordening in stand te houden.

Geen zandwinning

Onderzoeksinstituut Deltares concludeerde in april dat de kade inzakte doordat een slappe zandlaag als drijfzand wegstroomde. Aanvullend onderzoek toont een verband aan met de trillingen door zandwinning in het meer. Voorlopig mag geen zand uit de plas worden gehaald, waardoor het veilig is om de noodverordening in te trekken.

"Ik ben blij dat zwemmen, surfen en recreëren in en rond het meer weer mogelijk is", zegt burgemeester Visser van Katwijk. "De ondernemers rondom het Valkenburgse Meer hebben het zwaar gehad. Het is positief dat daar nu weer ruimte voor komt."

Alleen het deel van het meer waar de oever instortte, blijft voorlopig verboden gebied. Het is niet mogelijk om langs de zuidkant van het meer te fietsen of te wandelen, schrijft Omroep West. De provincie Zuid-Holland is verantwoordelijk voor het afzetten van het gebied.

De online boodschappenbezorgers Picnic en Flink zijn levensmiddelenbedrijven en vallen daarmee onder de supermarkt-cao. Dat oordeelt het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Volgens het gerechtshof zijn bedrijven die online supermarktproducten verkopen en die producten daarna verzamelen, sorteren en aan huis bezorgen bezig met de exploitatie van een (virtuele) supermarkt.

De rechtszaak was aangespannen door de vakbonden FNV en CNV. Door dit vonnis hebben medewerkers van Picnic en Flink onder meer recht op toeslagen als zij op zon- en feestdagen werken.

De twee bedrijven moeten met terugwerkende kracht de toeslagen uitbetalen aan medewerkers die voor hen werkten tussen 13 september 2022 en 1 juli 2023. Dat was de periode dat de cao door de minister algemeen verbindend werd verklaard en elke supermarkt zijn personeel volgens de afspraken in die cao moest betalen. De uitspraak heeft volgens Picnic en Flink betrekking op ongeveer 35.000 (oud-)medewerkers.

De discussie of online boodschappenbezorgers onder de supermarkt-cao vallen, loopt al sinds 2019. De rechtbank Midden-Nederland oordeelde vorig jaar februari dat de bezorgdiensten onder de werksfeer van levensmiddelenbedrijven vallen. De vakbonden krijgen nu in hoger beroep weer gelijk.

Andere cao

Picnic-oprichter Michiel Muller is teleurgesteld. "Als we onder de supermarkt-cao vallen, worden onze loonkosten 40 procent hoger dan die van fysieke supermarkten." Vakkenvuller kun je al vanaf 15 jaar worden en zij bouwen nog geen pensioen op, terwijl bij Picnic meer volwassenen werken.

Dat creëert oneerlijke concurrentie, volgens Muller. "De supermarkten jutten de vakbonden op. Tegelijkertijd kunnen wij niet bij de vakbonden aan tafel schuiven, maar de cao is ondertussen wel op ons van toepassing." De online supermarkt hadden een eigen e-commerce-cao gesloten met enkele werknemersorganisaties.

De FNV wuift de aantijgingen weg. "Zij zijn altijd welkom aan de supermarkttafel, maar zij willen alleen afspraken maken over een aparte e-commerce-cao." FNV benadrukt dat een cao juist bedoeld is om een gelijk speelveld te creëren. "Het is de keuze van Picnic om ouder personeel aan te nemen. Dat ontslaat het bedrijf niet van de verplichting om medewerkers eerlijk te belonen."

In cassatie

De boodschappenbezorgers dienden tot nu steeds een verzoek in bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) om uitgezonderd te worden van de cao. Dat werd in juni 2024 nog gehonoreerd. Toch hoopt FNV dat de invloed van de uitspraak van het hof verder reikt dan alleen de periode 2022-2023. "We verwachten niet dat de minister de uitspraak van de rechter zomaar naast zich neerlegt en de dispensatie opnieuw verleent."

Muller geeft aan opnieuw een uitzondering te hebben aangevraagd voor de huidige cao en hij verwacht binnenkort een besluit. En de strijdbijl is nog niet begraven: Picnic gaat tegen de uitspraak in cassatie bij de Hoge Raad.

Na jaren van gesteggel hebben onder anderen boerenorganisatie LTO en de Dierenbescherming hun handtekening gezet onder een akkoord om het dierenwelzijn in de veehouderij te verbeteren. Het stappenplan richting 2040 gaat minder ver dan de Tweede Kamer aanvankelijk wilde.

In het convenant Dierwaardige Veehouderij, dat vandaag op een boerderij in Streefkerk is ondertekend, staan afspraken om dieren een beter leven te geven. Zo is het de bedoeling dat koeien vaker in de wei worden gelaten, dat biggen langer bij hun moeder blijven en dat staarten niet meer worden gecoupeerd.

Demissionair landbouwminister Wiersma (BBB) zegt dat met de overeenkomst "de koers naar verdere verbetering" van het dierenwelzijn wordt doorgezet "zonder het onmogelijke te vragen" van veehouders.. Ze voegt daaraan toe dat "alleen een realistisch pad ook een haalbaar pad is".

Behalve dieren- en boerenorganisaties hebben bijvoorbeeld ook supermarkten meegewerkt aan het convenant. Zij hebben afgesproken dat zij producten zullen afnemen "tegen een eerlijke prijs, zodat boeren ook bij hogere kosten een redelijk inkomen kunnen verdienen".

Aanvulling op de wet

Wiersma heeft 51 miljoen euro uitgetrokken voor de uitvoering van de afspraken. Er wordt een Autoriteit Dierwaardige Veehouderij opgericht, die in 2028, 2033 en 2038 zal bekijken of het allemaal goed gaat en of boeren het kunnen bolwerken om de gevraagde veranderingen door te voeren.

De minister heeft, los van het convenant, ook een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) opgesteld. Dat is een soort aanvulling op de wet, die dan zelf niet hoeft te worden veranderd. In deze AMvB staat beschreven hoe melkvee, kalveren, varkens en kippen op een dierwaardige manier kunnen worden gehouden.

De concept-AMvB gaat vandaag in internetconsultatie. Dat betekent dat burgers, bedrijven en organisaties er nog op kunnen reageren, voordat de aangepaste versie in het najaar naar de Tweede en Eerste Kamer wordt gestuurd.

Het convenant Dierwaardige Veehouderij kent een lange geschiedenis. In 2021 nam een meerderheid in de Tweede Kamer een wetswijziging aan van de Partij voor de Dieren. Die moest ertoe leiden dat boeren alleen nog vee mochten houden als dat natuurlijk gedrag kon vertonen, maar dat ging volgens de veehouders te ver.

Vorig jaar, een paar maanden voor de nieuwe wet zou ingaan, zette toenmalig minister Adema, de voorganger van Wiersma, er een streep door. Hij wilde de boeren, middenin de stikstofcirisis, niet verder onder druk zetten en besloot de uiteenlopende partijen met elkaar om tafel te zetten om er onderling uit te komen.

Het compromis dat daaruit is gekomen, gaat minder ver dan het voorstel dat de Tweede Kamer had aangenomen. In de Algemene Maatregel van Bestuur worden minimumeisen gesteld. Zo wordt bijvoorbeeld geregeld dat koeien vaker naar buiten moeten kunnen, maar niet hoeveel vaker.

Wakker Dier: onacceptabel

Actiegroep Wakker Dier, die niet meedeed aan de onderhandelingen over het convenant, vindt deze uitkomst onacceptabel. De stichting wijst erop dat natuurlijk gedrag is dat een varken in de grond kan wroeten en dat een koe zelf naar buiten kan lopen om eten te zoeken.

De organisatie kondigt een protestmars aan op 4 oktober. Het is dan Dierendag.

Israël gaat Iran niet meer aanvallen en het staakt-het-vuren tussen de twee landen is nog steeds van kracht. Dat heeft de Amerikaanse president Trump gezegd in een bericht op zijn sociale mediakanaal Truth Social. "Alle vliegtuigen zullen omkeren en naar huis vliegen. Niemand zal gewond raken, het staakt-het-vuren is van kracht", zei hij.

Even daarvoor had Trump Israël gewaarschuwd geen bommen meer op Iran te gooien, omdat dat een schending zou zijn van het staakt-het-vuren. "Israël. Gooi die bommen niet. Als je dat doet, is het een ernstige schending. Breng je piloten naar huis, nu!" schreef Trump in kapitalen op Truth Social.

Vóór zijn vertrek naar de NAVO-top in Den Haag zei Trump tegen verslaggevers dat hij niet blij was met beide landen en vooral niet met Israël, omdat dat land direct na het akkoord volgens hem nog even "losging, omdat ze een raket terugkregen die niet eens iets heeft geraakt".

Trump leek oprecht geërgerd door het optreden van beide landen. "Deze landen vechten al zo lang en hard, ze hebben geen idee 'what the fuck' ze aan het doen zijn", zei hij:

Niet lang daarna maakten Israëlische media bekend dat de Israëlische premier Netanyahu en Trump een telefoongesprek met elkaar hadden. In dat gesprek zou Trump Netanyahu hebben opgedragen om Iran niet aan te vallen.

Netanyahu vertelde Trump dat hij de aanval niet kon afblazen. Die was volgens de Israëlische premier nodig omdat Iran het staakt-het-vuren had geschonden, meldt een Axios-verslaggever op X. De aanval werd aanzienlijk teruggeschroefd. Besloten zou zijn dat er slechts één doel werd aangevallen, in plaats van meerdere.

Iran en Israël wezen naar elkaar

Voorafgaand aan de verwijten van Trump zei Israël dat Iran het staakt-het-vuren had geschonden. Het Israëlische leger zei dat er na de bevestiging van het bestand Iraanse raketten waren afgevuurd op Israël.

Iran ontkende het staakt-het-vuren te hebben geschonden en zei juist dat Israël dat had gedaan. Volgens een woordvoerder van het Iraanse militaire hoofdkwartier heeft Israël in drie fases aangevallen tot 09.00 uur lokale tijd in Iran. Het staakt-het-vuren zou om 07.30 uur lokale tijd ingaan.

Volgens de Israëlische premier Netanyahu is er een radarinstallatie verwoest bij Teheran als reactie op de raketaanval van Iran.

Robert van Langh wordt de nieuwe algemeen directeur van het Drents Museum. Hij volgt Harry Tupan op, die in september met pensioen gaat. Tupan kreeg kort voor zijn pensioen te maken met een kunstroof, waarbij kostbare topstukken uit Roemenië werden gestolen.

Toen Van Langh solliciteerde, was het dus een roerige tijd in het museum in Assen. "Dat het speelde was een gegeven, maar het heeft geen invloed op mij. Wat ik zie bij het team van het museum is dat het in de verleden tijd ligt. Het is doodeenvoudig hoe ik daarmee omga: ik kijk naar de toekomst", zegt hij tegen RTV Drenthe.

Voor de kunstroof in het Drents Museum werden meerdere verdachten aangehouden, maar de schatten zijn niet teruggevonden. De nieuwe directeur is heel duidelijk over de zoektocht: "Ik denk niet dat ik daar een rol in heb of hoef te hebben. Het onderzoek bij justitie loopt en zo hoort het ook, dat ligt niet bij mij."

Enorme invloed

Harry Tupan maakte sinds 2008 deel uit van de directie van het museum en werd in 2017 algemeen directeur. De roof had een enorme invloed op hem, zei hij tegen RTV Drenthe. "Het gaat niet goed, ik ben verdrietig om wat er allemaal gebeurd is. Wat is nou tegen dit excessieve geweld opgewassen?" zei hij kort na de roof.

Van Langh komt van het Rijksmuseum, waar hij jarenlang hoofd Conservation & Science was. De Brabander werkte onder meer samen met musea in New York, Florence en Los Angeles, en stond aan de wieg van het onderzoeksinstituut NICAS. Hij studeerde in Antwerpen en promoveerde aan de TU Delft.

Sterk netwerk

Van Langh bezocht het Drents Museum voor het eerst in 1997 tijdens een tentoonstelling over zilveren avondmaalsbekers, vanwege zijn interesse vanuit zijn opleiding tot goud- en zilversmid. "Sindsdien kijk ik met genoegen naar wat hier gebeurt. Ik voel me vereerd dat ik mag voortbouwen op wat er is neergezet."

Voorzitter van de raad van toezicht Alexander Pechtold noemt Van Langh iemand met een brede achtergrond en een sterk netwerk. "Hij kent de museale wereld en weet hoe belangrijk de band met de regio is."

De politie houdt rekening met een misdrijf bij de grote treinstoring vanmorgen rond Schiphol. In een persbericht zegt een woordvoerder dat er "nadrukkelijk" onderzocht wordt of er iemand verantwoordelijk was voor het incident.

Het is nog niet duidelijk wat de brand veroorzaakte die tot een grote stroomstoring rond Schiphol leidde. Terwijl ProRail werkt aan het verhelpen van het defect, doet de politie onderzoek. Er zijn meerdere leden van de forensische recherche op de plek van de kortsluiting en er vliegt een helikopter boven.

Volgens de politiewoordvoerder is er bij het onderzoek bewijsmateriaal verzameld dat nu verder zal worden onderzocht. Er wordt ook gekeken of bijvoorbeeld omwonenden beelden hebben van wat er vannacht gebeurd is.

Gestremd

Vannacht rond 03.45 uur ontstond er een stroomstoring nadat er een brand was uitgebroken op het spoor tussen Amsterdam en Schiphol. Het treinverkeer van en naar de luchthaven viel daardoor enkele uren volledig stil.

Hoewel het ProRail lukte om het verkeer ten zuiden van Schiphol rond 08.15 uur weer op gang te krijgen, bleven trajecten ten noorden van het vliegveld onbruikbaar. Van en naar Utrecht en Amsterdam is er daardoor geen treinverkeer mogelijk.

Testen nodig

Zo'n dertig kabels raakten door het vuur zo bij beschadigd dat ze moeten worden vervangen. Spoorbeheerder ProRail verwacht nog de hele dag bezig te zijn met het herstel. "Zo'n brand heeft grote gevolgen", legt een woordvoerder uit. "Sommige kun je direct zien, maar andere zijn onzichtbaar en dan moet je gaan testen. De aannemer is nu ter plekke om dat te doen, maar dat gaat nog even duren."

De NS gaat ervan uit dat de treinen niet voor 23.00 uur zullen rijden. In de tussentijd worden er pendelbussen ingezet naar station Sloterdijk. Een andere optie is via Leiden naar de luchthaven komen, omdat er op dat traject wel weer gereden wordt. Reizigers die met de auto komen, worden gewaarschuwd voor wegafsluitingen in verband met de NAVO-top.

"Je kan op Schiphol komen, maar houd rekening met een langere reistijd en meer drukte", waarschuwt een NS-woordvoerder. Ze raadt aan de online reisinformatie goed in gaten te houden, omdat die actueel wordt gehouden.

Overlast door NAVO-top

Schiphol is altijd al een belangrijk treinstation voor reizigers die hun vlucht willen halen, maar volgens de NS komt de kortsluiting nu helemaal op een ongelukkig moment. "De verstoring weegt nu extra zwaar omdat er veel wegen zijn afgesloten voor de NAVO-top en veel mensen ervoor hebben gekozen met het ov te reizen. Dat maakt het extra vervelend."

Grote overlast bleef vanmorgen echter uit. Vanwege de NAVO-top geldt de oproep om zoveel mogelijk thuis te werken en veel forenzen hebben daar blijkbaar voor gekozen. Ook de ochtendspits op de weg was vandaag aanzienlijk rustiger dan gebruikelijk op de dinsdag.

Sabotage?

Omdat de verstoring plaatsvindt op de eerste dag van die NAVO-top sluit minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) niet uit dat het om een sabotageactie gaat. "Dat is een van de dingen die we onderzoeken", zei hij vanmorgen in de marge van de top.

"Dan is de vraag: wie zit erachter? Het kan een activistische groep zijn, het kan een ander land zijn. Het kan van alles zijn. Het belangrijkste nu is de kabels repareren en het verkeer weer op gang krijgen." De brand brak uit op een plek langs de A4, die in principe makkelijk te bereiken is voor kwaadwillenden.

ProRail wilde vanmorgen nog niet speculeren over een dergelijke oorzaak. Een andere oorzaak zou bijvoorbeeld koperdiefstal zijn. "Daar doen we nu uitgebreid onderzoek naar in samenwerking met de politie. We kijken naar meerdere scenario's, daar willen we niet op vooruitlopen."

Onderzoekers in de VS hebben ontdekt dat orka's elkaar schoonmaken met zeewier. Een bijzondere ontdekking, want tot nu was het onbekend dat zwaardwalvissen 'gereedschap' kunnen gebruiken. De resultaten zijn gepubliceerd in het tijdschrift Current Biology.

De onderzoekers wisten met drones vast te leggen dat de orka's kelp, een soort zeewier, uitzochten en dat lostrokken met hun tanden. Vervolgens plaatsen ze het zeewier op de rug van een soortgenoot en begonnen te 'scrubben'.

De wetenschappers denken dat deze massages bedoeld zijn om de hygiëne of de gezondheid te verbeteren. Ook zou het een vorm van sociale binding zijn. Orka's leven vaak met tientallen soortgenoten samen in groepen die pods of troepen worden genoemd.

Poetsbeurten

Het onderzoek werd gedaan op twaalf dagen tussen april en juli vorig jaar. De troep met zo'n tachtig dieren die de South Residents genoemd worden, zwom toen in het water voor de kust van de noordwest-Amerikaanse staat Washington. In de onderzoeksperiode voerden de orka's zeker dertig kelpmassages uit.

De onderzoekers noemen de ontdekking uniek. Volgens hen is nooit eerder het maken en gebruiken van gereedschap bij zeezoogdieren vastgesteld.

De orka's scrubben elkaar met zeewier:

Ze denken dat de poetsbeurten een variant zijn op het gedrag dat ook bij apen wordt waargenomen. Die maken elkaars vacht schoon en verwijderen insecten en andere kleine diertjes.

Uit de beelden maken de onderzoekers op dat vooral walvissen met een meer schilferige huid meededen aan de massages. "Dat zou kunnen wijzen op het krabben tegen jeuk", legt een wetenschapper van het onderzoekscentrum voor walvisonderzoek uit aan de BBC.

Afwijkend gedrag

Het is niet duidelijk of het gedrag voorkomt bij alle orka's of alleen bij de South Residents. Niet alle groepen van de walvisachtige soort vertonen hetzelfde gedrag. Zo kwamen twee jaar geleden orka's voor de kust van Spanje en Portugal in het nieuws, omdat ze het gemunt hadden op boten. Andere troepen doen dat niet.

De orka's in de staat Washington worden al ruim vijftig jaar onderzocht en dat leverde een schat aan informatie op. Zo werd enkele jaren geleden vastgesteld dat een orka-grootmoeder een belangrijke rol op zich neemt in de verzorging van haar kleinkind. En in 2018 bleek dat een orka-moeder haar dode pasgeboren baby wekenlang bij zich hield.

Het Openbaar Ministerie heeft twee jaar cel geëist tegen oud-Jumbo-topman Frits van Eerd, waarvan acht maanden voorwaardelijk. Hij wordt verdacht van omkoping, witwassen en valsheid in geschrifte. Van Eerd beweerde gisteren in de rechtbank dat hij onschuldig is en dat hij niets verkeerd heeft gedaan. Het Openbaar Ministerie ziet dat anders.

Tegen medeverdachte Theo E. eiste het OM vier jaar cel en een verbod van negen jaar om bestuurder te zijn in een onderneming.

Gebaseerd op getapte telefoontjes en in beslag genomen administratie presenteerden de officieren van justitie hun bewijs in de rechtszaal in Groningen. Volgens het OM heeft Van Eerd als Jumbo-topman valse facturen geaccordeerd en aangemerkt als sponsorgeld voor een motorteam. Het geld kwam volgens justitie in feite terecht in de zakken van Theo E.

'Wie gaan we sponsoren?'

In ruil voor de valse facturen zou E. allerlei giften aan Van Eerd hebben gedaan. Het gaat om crossmotoren, gereedschapskisten, een kleine terreinwagen en een rode Mercedes.

Ook mocht Van Eerd een trailer kopen van E. voor 10.000 euro, ook al was de marktprijs vele malen hoger. In een afgeluisterd gesprek zou Van Eerd hebben gezegd: "Ben je niet bang als je dit aan mij verkoopt voor een veel te lage prijs, dat is toch misdaad?" Toen opperde E. dat ze facturen konden opstellen, aangemerkt als sponsoring van een motorteam, zodat het er correct zou uitzien in de boekhouding. In het afgeluisterde gesprek valt Van Eerd stil. Pas daarna zegt hij: "Wie gaan we sponsoren?"

Het OM beschouwt dit als bewijs dat de mannen hadden besloten dat Jumbo geld zou betalen. Pas daarna zouden ze een op papier acceptabel doel voor dat geld hebben bedacht.

Volgens de advocaten van Van Eerd is de aanklacht gebaseerd op "cherry picking" en twijfelachtige verhalen van Theo E. Ze stelden dat de Jumbo-topman sarcastisch is geweest toen hij in app-berichten is begonnen over spullen die hij cadeau zou krijgen. "Theo E. was een handelaar en deed geen dingen cadeau", betoogde een van de advocaten.

Code tegen corruptie

De zaak werd extra pijnlijk toen één van de officieren van justitie vertelde over de zogenoemde 'code geel' die werd geïntroduceerd bij Jumbo in 2017. De code was bedoeld om corruptie en omkoping tegen te gaan. Er kwam ook een meldsysteem voor overtredingen van de regels. Volgens de code moesten medewerkers alle giften boven de 50 euro melden aan de werkgever. Overtredingen konden tot ontslag leiden.

In een e-learning over de code die alle medewerkers moesten volgen, deed Van Eerd de introductie. "De [interne] regels tegen omkoping heeft Van Eerd met voeten getreden", concludeerde de officier van justitie.

Maar volgens de advocaten zijn de bedrijfsregels niet relevant. Er is nooit sprake geweest van giften aan Van Eerd in zijn rol bij Jumbo, zei de verdediging. Het ging om spullen die Van Eerd had gekocht als particulier, cash en zonder facturen volgens zijn advocaten.

Donderdag is er een derde zittingsdag. Dan komt ook de advocaat van Theo E. aan het woord.

Een van de rechters in het Marengo-proces wordt vervangen. Dat heeft het gerechtshof in Amsterdam bekendgemaakt. Twee weken geleden vroeg de rechter zelf om te mogen vertrekken.

De verdediging van twee verdachten in het Marengo-proces had op het vertrek aangedrongen. Zij wezen erop dat de raadsheer eerder al een andere zaak tegen kroongetuige Nabil B. heeft behandeld, waardoor er sprake zou kunnen zijn van vooringenomenheid.

Volgens het gerechtshof hoeft het geen probleem te zijn wanneer een rechter eerder al een zaak tegen dezelfde verdachte heeft behandeld. Maar in dit geval gebeurde dat deels achter gesloten deuren. Wat toen is besproken, is wel bij de rechter bekend maar niet bij de andere partijen in het Marengo-proces.

"De verschoningskamer is van oordeel dat een zittingsrechter niet over meer en andere informatie mag beschikken dan de procespartijen", schrijft het gerechtshof. Dat is volgens het hof in strijd met het recht op een eerlijk proces.

Vuurwapen

Het Marengo-proces tegen Ridouan Taghi en een aantal medeverdachten loopt nu in hoger beroep. De zaak draait om liquidaties en ander geweld in opdracht van Taghi. Als kroongetuige legde Nabil B. hierover uitgebreide verklaringen af.

De eerdere zaak waar de vertrekkende raadsheer bij betrokken was, gaat over wapenbezit. In 2017 liet B. zich arresteren met een vuurwapen op zak. Hij deed dit om met de politie te kunnen praten zonder argwaan te wekken van de organisatie van Taghi. Nabil B. kreeg uiteindelijk een klein jaar cel voor wapenbezit.

Het gerechtshof wijst binnenkort een nieuwe raadsheer aan voor het Marengo-proces, die zal worden vrijgesteld om zich in te lezen in het enorme dossier. Tot hoeveel vertraging dit leidt, is nog niet bekend.

Hoofdverdachte Ridouan Taghi is ook nog steeds op zoek naar nieuwe advocaten. Onlangs werd zijn advocaat Vito Shukrula aangehouden omdat hij boodschappen zou hebben doorgegeven. Hij is recent weer vrijgelaten.

Bij een aanval op een ziekenhuis in Sudan afgelopen zaterdag zijn meer dan 40 mensen gedood, meldt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Onder de slachtoffers zijn zes kinderen en vijf zorgmedewerkers.

De aanval was in de buurt van de frontlinie tussen het Sudanese leger en de paramilitaire groepering Rapid Support Forces (RSF) in de zuidelijke deelstaat West-Kordofan. Beide partijen strijden sinds 2023 om de macht in Sudan.

WHO-directeur Tedros Adhanom Ghebreyesus riep de partijen op om te stoppen met de aanvallen op zorginstellingen.

Mensenrechtenorganisatie Emergency Lawyers beschuldigt het Sudanese leger ervan het ziekenhuis met een drone te hebben aangevallen.