NOS Nieuws - Algemeen

AI-chatbots geven nieuws geregeld verkeerd weer. Dat blijkt uit onderzoek van de BBC, het samenwerkingsverband van publieke omroepen EBU en 22 publieke omroepen, zowel in Europa als Canada en de Verenigde Staten. Zij zochten uit hoe betrouwbaar de resultaten van AI zijn. Ook de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) en de NOS werkten mee aan het onderzoek.

In het onderzoek werden ruim 3.000 vragen, zogeheten prompts, gesteld aan vier AI-hulpen. Dat waren ChatGPT, Gemini (Google), Copilot (Microsoft) en Perplexity. De antwoorden werden vervolgens door journalisten van de verschillende omroepen gecontroleerd op onder meer nauwkeurigheid en bronvermelding.

Verkeerde bronnen

Volgens EBU en BBC gebruiken mensen de AI-chatbots om een samenvatting van het nieuws te krijgen, maar gaat er bij 45 procent van de antwoorden iets mis. Zo geeft de chatbot vreemde bronnen voor zijn informatie aan en ook linkt de chatbot naar sites die niets met de vraag te maken hebben.

Dat gebeurde onder andere bij de Vlaamse omroep VRT. Die vroeg aan Perplexity waarom de naam van de Golf van Mexico is veranderd in de Golf van Amerika. In het antwoord worden links aangehaald die niets met het onderwerp te maken hebben.

Ook werden er in antwoorden citaten van sprekers toegeschreven aan een artikel of radiogesprek van een publieke omroep die niet in het originele materiaal van de omroep zaten. Dat gebeurde het meest bij de AI-hulp van Google, Gemini.

Overleden paus

Uit het onderzoek blijkt ook dat nauwkeurigheid en genoeg relevante context in de antwoorden een probleem is. Zo gaat het bij paus Franciscus mis. Deze paus overleed in april dit jaar. Het AI-onderzoek werd eind mei uitgevoerd. Drie van de chatbots geven aan dat Franciscus dan nog paus is. Microsoft's Copilot zet er nog wel bij dat hij al overleden is.

De antwoorden waar informatie ontbreekt of waar foute elementen in staan, hebben volgens de publieke omroepen effect op hoe mensen kijken naar hun neutraliteit. Zo wordt er in een vraag aan ChatGPT over klimaatverandering een waardeoordeel gegeven. In het antwoord worden alleen NOS-bronnen getoond, wat bij de lezer tot de foutieve conclusie kan leiden dat de NOS een standpunt aanhangt.

Alle antwoorden van de AI-hulpen zijn via de publieke, gratis versie van de chatbots verkregen. De Britse omroep BBC deed dit jaar al een zelfde soort onderzoek naar de betaalde versies. Ook toen werden veel fouten gevonden in de antwoorden, maar uit het nieuwe onderzoek blijkt wel dat er verbetering is.

De EBU en de publieke omroepen roepen de Europese Unie op om het naleven van de wetten over AI beter te handhaven. Ook zou er volgens hen een waakhond moeten komen die regelmatig de AI-hulpen controleert.

Universal Music hoeft muzikanten Arriën Molema, Henk Westbroek en Marinus de Goederen geen hoger deel te geven uit de streaminginkomsten van hun muziek op internet. Volgens de rechtbank in Amsterdam heeft de platenmaatschappij de artiesten niet te weinig betaald.

De drie artiesten eisten bij de rechtbank een groter deel van de inkomsten. Zij willen de helft van de opbrengst als een liedje via streamingsplatforms zoals Apple Music, YouTube of Spotify wordt afgespeeld. Universal Music verhoogde het percentage voor artiesten al naar 20 procent, maar Molema, Westbroek en De Goederen eisten de helft.

In de zaak bepleitten de artiesten onder meer dat zij hun muziek zo goed als af bij Universal aanleveren. Anders dan bij een lp of cd zou het platenlabel aan de distributie op internet weinig extra werk hebben. De drie zeggen dat het streamen van muziek niet eens bestond of nog in de kinderschoenen stond toen zij hun handtekening onder een contract zetten.

Universal stelde daar tegenover dat het platenlabel zelf flink heeft geïnvesteerd om überhaupt iets te verdienen aan muziek via internet. Ook spreekt het in Hilversum gevestigde bedrijf tegen dat het tegenover de artiesten onduidelijk is geweest over de vergoedingen.

Grote gevolgen

Omdat de uitspraak wereldwijd grote gevolgen kan hebben, wilde de rechtbank zich alleen richten op de afspraken die de drie artiesten hebben gemaakt met Universal. De rechter concludeert nu dat niet genoeg duidelijk is gemaakt waarom de artiesten recht hebben op een hogere vergoeding.

"Het is niet vast komen te staan dat Universal de platencontracten verkeerd heeft toegepast en te lage royalty's heeft betaald", luidt het vonnis.

Universal Music zegt blij te zijn met het oordeel van de rechter. "De deur stond en staat open voor de artiesten om de relatie, de contracten en hun optreden verder te bespreken", laat een woordvoerder weten.

De rechtszaak was aangespannen met hulp van belangenorganisaties De Kunstenbond/Ntb en BAM! Popauteurs. Die spreken van "een gemiste kans voor eerlijke beloning in het digitale tijdperk". Zij weten nog niet of zij in hoger beroep gaan.

'Amper van rond te komen'

Platenlabels en artiesten klagen al langer over de geringe opbrengsten die grote platforms als Spotify, Apple Music of YouTube per gedraaid liedje afdragen. Dat bedrag is weliswaar verbeterd, maar volgens de artiesten vooral in het voordeel van platenmaatschappijen.

Zo bleek in maart dat Nederlanders vorig jaar opnieuw meer geld hebben uitgegeven aan het luisteren van muziek op internet. Toch betekent dat volgens branchevereniging NVPI niet dat de artiesten er meer aan overhouden.

In Groot-Brittannië zorgde de klaagzang van muzikanten er enkele jaren terug voor dat een parlementaire enquêtecommissie onderzoek deed naar de betaling van artiesten uit 'streaming royalty's'.

Fiona Bevan, die liedjes schreef voor One Direction, Kylie Minogue en Natalie Imbruglia, vertelde de commissie dat zij amper kon rondkomen van haar werk. Voor het nummer Unstoppable van Kylie Minogue had ze in een jaar tijd zo'n 100 Britse pond ontvangen via streaming. "De meest succesvolle songschrijvers ter wereld kunnen hun huur niet betalen", vertelde ze. "Schrijvers van hits moeten daarnaast als chauffeur bij Uber werken."

In de Ierse hoofdstad Dublin is een protest bij een asielzoekerscentrum gisteravond uitgelopen op een flinke botsing met de politie. Een deel van de demonstranten viel de politie aan met stenen, flessen, vuurwerk en hooivorken.

Ook staken ze een politieauto in brand en probeerden ze met laserstralen de bemanning van een politiehelikopter te verblinden. Enkelen probeerden te paard het politiecordon te doorbreken.

Dit zijn beelden van het protest en van de inzet van ME'ers:

De aanleiding voor het protest was de aanhouding van een man die in de buurt van het centrum een meisje zou hebben aangerand. Volgens de leider van een oppositiepartij in het Ierse parlement was het een asielzoeker tegen wie in maart een uitzettingsbevel was uitgevaardigd. Het is niet duidelijk of die bewering klopt.

De schattingen over het aantal demonstranten lopen uiteen van 500 tot 2000. Ze hadden Ierse vlaggen en borden met anti-immigratieleuzen bij zich.

Agenten paraat

Volgens de politie was het protest georganiseerd door "haatzaaiende en gewelddadige groepen" die op sociale media mensen aanmoedigen om mee te doen. De politie wist van de oproep en was met 300 agenten paraat, onder meer met een hondeneenheid, een waterkanon en een helikopter.

Er zijn zes mensen opgepakt voor openlijke geweldpleging. Een politievrouw raakte gewond.

Rellen vorig jaar

Ierland is van oudsher een emigratieland dat tolerant is ten opzichte van asielzoekers. In het parlement zitten geen anti-immigratiepartijen, maar de afgelopen jaren namen de protesten tegen asielzoekers en de demonisering van asielzoekers op sociale media toe.

Twee jaar geleden kwam het in Dublin tot ernstige ongeregeldheden nadat een man een vrouw en drie kinderen ernstig had verwond met een mes. De dader was een Ierse man met een Algerijnse achtergrond.

Op de bodem van de Noordzee voor de kust van Terschelling is het wrak van de viskotter HD8 gevonden. Het schip verging op 7 oktober 1954 met man en muis tijdens een zware storm. Duikers hebben nu een viskist met een elektromotor, snelheidsmeter en twee patrijspoorten aan land gebracht.

"Het zijn 100 procent overblijfselen van de HD8", zegt Cees Meeldijk tegen omroep NH. Meeldijk is duiker en leidt de Stichting Onderzoek Maritieme Vermisten die elf vermiste schepen heeft opgespoord. "Maar dit was echt de moeilijkste zoektocht ooit", zegt hij.

De stichting is twee jaar lang op zoek geweest naar de HD8, ook bekend als de 'Jonge Jochem'. Probleem was dat er eigenlijk maar weinig archiefmateriaal was. Een paar foto's en een lijstje met de namen van de vijfkoppige bemanning: Wolter Bijker, Meindert Bijker, Jo van Dok, Klaas Bijl en naamgenoot Klaas Bijl.

De zoektocht kwam in een stroomversnelling nadat NH in september een nabestaande van twee van de bemanningsleden aan het woord had gelaten. Wout Bijker verloor op 8-jarige leeftijd zijn vader en oom en wilde heel graag weten waar het wrak was gebleven.

Koksmaatje

Naar aanleiding van die oproep meldde zich oud-visserman Frans Kraak (87). Kraak werkte als koksmaatje van 1952 tot de zomer van 1954 aan boord van de HD8. In de nacht van 6 op 7 oktober 1954, voer hij op een andere kotter, vlak bij de HD8.

"Het was een hachelijke nacht, windkracht 11. Het was het hoogtepunt van de storm. Ik was 15 en mocht niet aan dek, maar ik hoorde wel het radiocontact met de HD8. 'Ze liggen te drijven' is het laatste wat ik heb gehoord", vertelt hij.

De informatie van Frans Kraak leidt tot een doorbraak. "We zaten in een heel ander zoekgebied", aldus Meeldijk. "Frans wist te vertellen waar ze voor het laatst contact hadden gehad voor de kust van Terschelling."

Vorige week zijn er sonarscans gemaakt van het gebied, waarna duikers van het Wrakduikteam Zeester zaterdag zijn gaan zoeken. Met succes. Op 35 meter diepte lag daar, ongeveer 46 kilometer uit de kust van Terschelling, de 'Jonge Jochem'.

Meeldijk: "Ik stond te springen toen de stukken naar boven kwamen. Alle kenmerken klopten met de beschrijvingen die Frans van het schip heeft gegeven."

Kraak is onder de indruk en realiseert zich 71 jaar later hoeveel geluk hij heeft gehad. "Ik was net drie maanden van het schip af toen het verging. Dat is mijn hele leven nog bijgebleven", zegt hij. "Het is prachtig mooi dat het schip gevonden is voor de nabestaanden. Wat een geluk dat mijn woorden bewaarheid zijn."

Zeemansgraf

De HD8 ligt diep verzonken op de bodem van de Noordzee. Alleen delen van de motor en de voor- en achterkant van het schip zijn nog zichtbaar, stelt Meeldijk. Naar lichamen wordt niet meer gezocht. "Het is en blijft een zeemansgraf."

Voor de Stichting Onderzoek Maritieme Vermisten kan opnieuw een dossier worden gesloten. "Dit betekent zoveel voor de nabestaanden. Het schip is vergaan. De mensen zijn ook nooit gevonden", aldus Meeldijk. "Dat de families dit na zoveel jaar eindelijk kunnen afsluiten, dat ze weten waar hun vaders zijn gebleven, waar het schip ligt; dat is heel emotioneel."

Spoorbedrijf Eurostar investeert twee miljard euro in vijftig nieuwe dubbeldekstreinen, heeft het bedrijf bekendgemaakt. Een bestelling van dertig treinen bij de Franse Alstom Group is bevestigd en ondertekend, met een optie op nog eens twintig stuks.

De nieuwe 200 meter lange treinen kunnen 20 procent meer passagiers vervoeren. Twee gekoppelde treinen bieden zo'n 1080 zitplaatsen per rit.

De eerste zes treinen worden naar verwachting in mei 2031 in gebruik genomen. Na levering van alle treinen bestaat de vloot van Eurostar uit 67 treinen: 50 nieuwe en 17 hogesnelheidstreinen uit de huidige vloot.

Eurostar beschikt momenteel over 51 hogesnelheidstreinen die rijden naar 28 bestemmingen in Duitsland, België, Frankrijk, Nederland en het Verenigd Koninkrijk.

'Hemels netwerk'

De nieuwe vloot krijgt de naam Eurostar Celestia, afgeleid van het Latijnse woord caelestis dat 'hemels' betekent. De naam verwijst volgens Eurostar naar de sterren en de essentie van reizen en is "een perfecte weerspiegeling van de geest van een bedrijf dat een sterrenstelsel van steden in Europa met elkaar verbindt".

De volledig elektrische Eurostar Celestia-treinen zijn ontworpen met duurzaamheid en toegankelijkheid als uitgangspunt. Ze zijn 20 tot 50 procent energiezuiniger dan de huidige vloot, zegt Alstom.

Volgens directeur Gwendoline Cazenave van Eurostar kunnen treinreizigers een "heel bijzondere nieuwe trein verwachten, die uitzonderlijk comfort biedt". Ook hint ze op "nieuwe verrassingen", die later onthuld zullen worden.

Drie nieuwe routes

In juni kondigde het bedrijf aan dat er vanaf 2030 drie nieuwe routes bijkomen. Vanuit Londen komt er een verbinding naar Frankfurt en Genève bij en vanuit Amsterdam gaat er via Brussel ook een trein naar Genève rijden.

In 2024 vervoerde Eurostar 19,5 miljoen passagiers. Het is de bedoeling dat het aantal passagiers met de nieuwe vloot groeit naar 30 miljoen.

113 (oud-)studenten, docenten, hoogleraren en medewerkers roepen de Radboud Universiteit in Nijmegen op om actie te ondernemen tegen docent Harry Pettit. Hij is omstreden vanwege zijn uitlatingen over Hamas en Israël.

Zo noemde Pettit op X de terreuraanslagen van Hamas op 7 oktober 2023 in Israël "een wettige daad van verzet", een feestdag en "in bepaald opzicht geniaal". Ook spreekt hij als hij het over Israël heeft van "zionist demons", zionistische demonen. De leider van Hamas noemde hij "een held".

In een open brief worden nog meer berichten van Pettit op X aangehaald als reden om het bestuur van de Radboud Universiteit op te roepen er iets tegen te doen. De ondertekenaars roepen het College van Bestuur van de universiteit op om aangifte te doen tegen Pettit. "Zodat zijn uitspraken kunnen worden beoordeeld op strafbare feiten", staat in de brief. Ook willen de ondertekenaars dat er arbeidsrechtelijk wordt opgetreden tegen de docent.

"Er is een duidelijk patroon: hij heeft onlangs ook nog een bezetting van een gebouw met levensgevaarlijke stoffen toegejuicht en toegejuicht dat een academisch debat verstoord werd", zegt student en initiatiefnemer Milos Boksan, die ook actief is als VVD-gemeenteraadslid in Waalwijk. "Het is genoeg."

'Breed gedragen oproep'

Er hebben 39 mensen de brief ondertekend met hun naam. Nog eens 74 anderen hebben de brief uit veiligheidsoverwegingen anoniem ondertekend. Onder de ondertekenaars zijn onder meer hoogleraar astrodeeltjesfysica Heino Falcke en hoogleraar biochemie Nico Sommerdijk.

"Er zitten ook mensen onder met een vreedzaam pro-Palestijns geluid die zich belemmerd voelen door zijn gedrag", zegt initiatiefnemer Boksan. "Dat spreekt boekdelen over hoe breed gedragen deze oproep is."

Het College van Bestuur van de Radboud Universiteit laat weten de brief te hebben ontvangen en een afvaardiging van de groep ondertekenaars uit te nodigen om met hen in gesprek te gaan.

Lees hier de open brief aan het College van Bestuur:

Het is overigens niet de eerste open brief die studenten en medewerkers van de Radboud Universiteit hebben opgesteld over Pettit. Eind vorige maand ondertekenden ruim vierhonderd mensen, van zowel de Radboud Universiteit als andere universiteiten, een oproep aan de Radboud Universiteit om Pettit juist te beschermen.

"Door geen steun of bescherming te bieden, maar Pettit juist actief te onderdrukken en lastig te vallen, verzuimen de faculteitsraad en het college van bestuur van de Radboud Universiteit hun morele plicht om de academische vrijheid te handhaven", staat in die oproep.

Ook minister roert zich

Demissionair onderwijsminister Moes bemoeide zich vorige week ook met de onrust rond de docent. Op tv zei Moes dat hij ook vindt dat de Radboud Universiteit aangifte moet doen tegen Pettit. Anders dreigde hij "stappen op de escalatieladder" te nemen. Wat hij daar precies mee bedoelde, maakte hij niet duidelijk.

Vanwege die uitspraak deed Pettit zelf aangifte tegen de minister. Hij vindt dat Moes misbruik heeft gemaakt van zijn gezag. "Het is niet aan de minister om zich uit te laten over meningen van burgers, laat staan om een docent met een mening te betichten van een strafbaar feit", zei Pettit. Volgens Pettit zijn zijn uitlatingen niet strafbaar.

In een groot Belgisch onderzoek naar afvalfraude zijn ook in Nederland huiszoekingen gedaan, onder andere in het huis en in een loods van een mesthandelaar in Baarle-Nassau, in Noord-Brabant. De man is niet aangehouden, omdat agenten hem niet thuis troffen.

De handelaar zou een van de hoofdverdachten zijn in het onderzoek. Dat richt zich op een criminele organisatie die actief is in het grensgebied van Noord-Brabant en België. De organisatie zou afvalstoffen illegaal verwerken. Het afval zou terechtkomen in mestopslag of in de bodem.

Bronnen in het onderzoek zeggen tegen BN de Stem dat het gaat om "opruimers die probleemafval aannemen en laten verdwijnen door het te begraven of uit te rijden met mest. Het gaat bijvoorbeeld om chemisch afval uit drugslabs en asbest uit gesloopte boerenschuren."

In België zijn er zes personen aangehouden: mannen en vrouwen tussen de 32 en 63 jaar.

Illegaal wapen en tonnen cash

De Nederlandse mesthandelaar wiens huis werd doorzocht is geen onbekende van justitie. Hij heeft in een andere zaak bekend dat hij een aandeel had in fraude met mestverwerking en biogasproductie, waarmee miljoenen zouden zijn verdiend. In december beslist de rechtbank in Den Bosch wat zijn straf wordt.

In Nederland werden in totaal drie huiszoekingen gedaan. Naast de huiszoekingen bij de mesthandelaar uit Baarle-Nassau, werd ook het loonwerkbedrijf van een zakenpartner in Esbeek doorzocht. Die zou ook al eens in verband zijn gebracht met criminele activiteiten. Bij één van de huiszoekingen werd een illegaal wapen gevonden. Ook werd er 430.000 euro in beslag genomen.

Bij een busongeluk op een van de drukste wegen van Uganda zijn zeker 46 mensen om het leven gekomen. Ook vielen er meerdere gewonden.

In de eerste berichten had de Ugandese politie het over 63 doden, maar een paar uur later werd het dodental naar beneden bijgesteld. Dat gebeurde na een update uit het ziekenhuis.

"Tijdens de crash werden meerdere slachtoffers bewusteloos aangetroffen", schrijft de politie. Daardoor is een aantal van hen ten onrechte meegeteld in het oorspronkelijke dodental.

Gisteravond botsten op de snelweg tussen de hoofdstad Kampala, in het zuiden, en de stad Gulu, in het noorden, twee bussen op elkaar. Eén daarvan zou hebben geprobeerd om een SUV en een vrachtwagen in te halen.

Vier voertuigen

"Bij de inhaalmanoeuvre botsten beide bussen frontaal op elkaar", schrijft de Ugandese politie. Ook de SUV en de vrachtwagen raakten betrokken bij het ongeluk. De slachtoffers zijn allemaal inzittenden van de vier betrokken voertuigen.

De gewonden zijn onder andere naar het Kiryandongo-ziekenhuis gebracht, in het westen van het land. Het ongeluk gebeurde daar zo'n twintig minuten vandaan.

Zware verkeersongelukken komen vaker voor in Uganda. De wegen zijn vaak smal. Volgens de politie is de oorzaak van ongelukken vaak dat er te hard wordt gereden.

De wegen langs 162 basisscholen in Nederland zijn voor kinderen onveilig, zegt de Fietsersbond. Op deze wegen mag 50 kilometer per uur worden gereden en er is geen apart fietspad, blijkt uit onderzoek van de bond. Die pleit voor directe invoering van 30 km/u rond deze scholen.

Dagelijks fietsen ruim 36.000 kinderen over de gevaarlijke 50-kilometerwegen om bij hun schoolplein of schoolingang te komen, heeft de bond becijferd. "Het invoeren van 30-kilometerwegen rond scholen is een eenvoudige, bewezen maatregel die ongelukken kan helpen voorkomen," zegt Ross Goorden, beleidsadviseur van de Fietsersbond.

Daarnaast leidt een onveilige schoolomgeving volgens Goorden ertoe dat ouders hun kinderen minder vaak zelfstandig naar school laten fietsen. Ze worden vaker met de auto naar school gebracht en daardoor wordt het verkeer rond de scholen drukker. "Zo ontstaan chaotische en onveilige verkeerssituaties, waardoor we in een vicieuze cirkel belanden."

Het Jeugdjournaal ging kijken bij een school in Tilburg.

Bij 90 van de 162 basisscholen is wel voorzien in een zogenoemde schoolzone, waarmee wordt gewaarschuwd voor spelende of lopende kinderen. Zo'n zone is bedoeld om de veiligheid voor de kinderen te vergroten, maar in de praktijk geldt er volgens de Fietsersbond vaak alleen een adviessnelheid voor automobilisten. Meestal mag er in die straten nog steeds 50 worden gereden.

De meeste scholen aan gevaarlijke wegen staan in Rotterdam (10), Almelo (7) en Dordrecht (6). In de provincies Drenthe, Flevoland, Friesland, Gelderland en Groningen kunnen kinderen het veiligst naar school fietsen, daar zijn geen 50-kilometerwegen vlak langs scholen. In Zuid-Holland liggen de meeste onveilige wegen (28).

In Arnhem zijn afgelopen nacht drie jonge mannen opgepakt tijdens een ramkraak bij een juwelier. Het komt niet vaak voor bij een ramkraak, maar ze zijn op heterdaad betrapt door de politie.

Het gaat om een minderjarige, laat een woordvoerder weten. De andere twee zijn 18 en 19 jaar oud. Het zijn alle drie Amsterdammers. Ze zitten vast en zullen worden gehoord.

De ramkraak was rond 03.30 uur. De daders zetten eerst een ijzeren rolcontainer tussen de paaltjes voor de zaak, schrijft Omroep Gelderland. Vervolgens reden ze met een bestelbus het rolluik van de winkel kapot.

De politie was er snel bij. Toen de agenten aankwamen, waren de mannen nog bezig om de zaak leeg te halen. Voor de deur stond al een vluchtscooter klaar.

Onderzoek op locatie

"Voor de ramkraak is gebruik gemaakt van een container, maar wat er exact is gebeurd, maakt nog onderdeel uit van onderzoek", meldt een woordvoerder.

De omgeving van de juwelier, 't Gouden Paleis aan de Hommelstraat, was vanochtend enige tijd afgesloten. "Op locatie is door Forensische Opsporing onderzoek gedaan, dat is inmiddels afgerond," zegt de politiewoordvoerder.

Goedemorgen! NAVO-chef Rutte is in Washington om met Trump te praten over de oorlog in Oekraïne. En Ajax speelt in de Champions League tegen Chelsea.

Eerst het weer: vandaag een afwisseling van zon, wolken en nog een enkele bui. Het wordt 15 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Oekraïne zegt dat het een belangrijke chemische fabriek in de regio Brjansk heeft aangevallen. Daarbij zouden onder meer Frans-Britse Storm Shadow-raketten zijn gebruikt. Dat zijn raketten die een afstand van 250 kilometer kunnen afleggen.

Volgens Oekraïne is onder meer het Russische luchtafweersysteem uitgeschakeld. De fabriek was "essentieel voor oorlogsinspanningen van Moskou", zegt het Oekraïense leger.

Rusland heeft nog niet gereageerd op de aanval. Rusland voerde vannacht zelf een luchtaanval uit op de Oekraïense hoofdstad Kyiv. Over slachtoffers is nog niks bekend.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Vrolijke gezichten bij PSV na een avond waarop het Philips Stadion in een heuse schiettent veranderde. PSV stuurde de Italiaanse kampioen met een 6-2 nederlaag huiswaarts in de derde speelronde van de competitiefase van de Champions League.

Trainer Peter Bosz bleef nuchter onder de historische zege van zijn ploeg:

Fijne dag!

De politie en het Openbaar Ministerie maken zich zorgen om extreem gewelddadige online chatgroepen waar ook Nederlandse jongeren deel van uitmaken. Zij delen daar gruwelijk materiaal en dwingen leeftijdsgenoten tot misbruik en geweld.

Onderzoeksprogramma Zembla achterhaalde dat de politie in juni een 24-jarige man uit Eindhoven heeft gearresteerd die een belangrijke rol zou hebben gespeeld in dit sadistische milieu. Hij zou meerdere groepen hebben geleid binnen het online netwerk '764', ook bekend als 'Com'.

Leden van dit wereldwijde netwerk ronselen kwetsbare jongeren, om hen vervolgens te dwingen tot zelfverminking, dierenmishandeling, seksueel misbruik en zelfs suïcide. Beelden hiervan worden gedeeld in tientallen chatgroepen op platforms als Telegram en Discord. Ook gaat er ander extreem materiaal rond, van martelingen tot kinderporno.

Het Openbaar Ministerie maakt zich grote zorgen over de "extreem schadelijke" inhoud van deze groepen. Volgens de politie is het beeldmateriaal dat rondgaat zo gruwelijk dat zelfs gespecialiseerde rechercheurs er soms niet naar kunnen kijken.

Tientallen slachtoffers

De politie zegt tegen Zembla dat er al meerdere strafrechtelijke onderzoeken zijn geweest naar leden van '764'-groepen. Deze zomer wees onderzoek van NRC al uit dat er 25 jongeren uit Nederland betrokken lijken te zijn. Wereldwijd zijn er naar schatting enkele duizenden leden.

Volgens de politie zijn er in Nederland inmiddels al tientallen slachtoffers geïdentificeerd. Zij zouden onder invloed staan van leden van de online groepen.

Zo zou de Eindhovense verdachte meerdere slachtoffers hebben gedwongen om zijn bijnaam in hun lichaam te kerven. Volgens Zembla zijn daar in chatgroepen verschillende foto's van te zien.

Terrorisme

In de groepen die de verdachte beheerde, werden ook beelden van gewelddadige aanvallen op mensen gedeeld. Verder werden er handleidingen verspreid om bijvoorbeeld bommen te maken en moorden te plegen.

Het Openbaar Ministerie vervolgt de 24-jarige man voor deelname aan een terroristische organisatie. Hij zit momenteel vast op de terroristenafdeling van de gevangenis in Vught. Dinsdag begint de rechtszaak tegen hem.

Naast de verdachte uit Eindhoven, heeft Zembla nog drie andere Nederlandse deelnemers aan gewelddadige chatgroepen geïdentificeerd. Het gaat om een 28-jarige man uit Amsterdam en twee jongens uit Sittard en Zaandam.

De jongen uit Sittard is al veroordeeld tot jeugddetentie, bij de jongen uit Zaandam heeft de politie alleen huiszoeking gedaan. De Amsterdammer erkent in de uitzending van Zembla dat hij actief is in het beruchte netwerk, maar niemand ergens toe dwingt.

Geweld in Europa

De '764' of 'Com'-gemeenschap is ontstaan in de Verenigde Staten en heeft daar de afgelopen jaren al meerdere slachtoffers gemaakt. De FBI zou meer dan 250 zaken koppelen aan het sadistische online milieu.

Ook in Europa zijn er al voorbeelden van geweld dat voortkomt uit deze gemeenschap. In 2022 stak een 17-jarige jongen tijdens een livestream een vrouw dood in een Roemeens dorp. In Zweden staken tieners willekeurige voorbijgangers neer en in Duitsland zou een geneeskundestudent een 13-jarige jongen hebben aangezet tot zelfmoord tijdens een online uitzending.

Het ronselen van slachtoffers gebeurt op spelplatforms die populair zijn bij jonge kinderen, maar ook op fora waar jongeren praten over hun problemen. Vaak persen de daders hun slachtoffers eerst af met naaktfoto's.

Verschillende buitenlandse diensten hebben dit jaar al gewaarschuwd voor het '764'-netwerk. In het meest recente dreigingsbeeld van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) staat dat de beweging zich richt op willekeurig geweld, chaos en ineenstorting van de maatschappij. De invloed van de groepen in Nederland is klein, maar volgens de NCTV is alertheid geboden.

De politie roept ouders op om met jongeren over de problematiek te praten.

Oekraïne zegt dat het een belangrijke chemische fabriek in de Russische regio Brjansk heeft aangevallen. Daarbij zouden onder meer Frans-Britse Storm Shadow-raketten zijn gebruikt. Rusland heeft niet gereageerd op de aanval.

"We hebben een massale raket- en luchtaanval uitgevoerd, onder andere met vanuit de lucht gelanceerde Storm Shadow-raketten die de Russische luchtverdediging hebben gepenetreerd, zegt het Oekraïense leger. De getroffen fabriek zou "essentieel voor de oorlogsinspanningen van Moskou" zijn.

De Storm Shadow is een kruisraket die vanuit de lucht kan worden afgevuurd en doelen kan treffen over een afstand van maximaal 250 kilometer.

Raketten van groot belang

Het Kremlin waarschuwt het Westen al langer om Oekraïne geen wapens te geven waarmee langeafstandsaanvallen gedaan kunnen worden. Kyiv zegt juist dat die raketten van groot belang zijn om Russische doelen aan te vallen die een sleutelrol spelen in de oorlog.

De aanval vond plaats op de dag dat meerdere Europese leiders, onder wie de Oekraïense president Zelensky, in een gezamenlijke verklaring zeiden dat "Oekraïne in een zo sterk mogelijke positie moet verkeren "vóór, tijdens en na een eventueel staakt-het-vuren". Ook willen de leiders de druk op de Russische economie en defensie-industrie opvoeren totdat president Poetin "klaar is om vrede te sluiten".

Ontmoetingen afgelast

President Trump heeft zijn besluit toegelicht om de ontmoeting met president Poetin af te gelasten die binnenkort in Boedapest zou plaatsvinden. Volgens Trump heeft zo'n ontmoeting geen zin als bij voorbaat vaststaat dat die geen resultaat oplevert. Trump en andere landen die Oekraïne steunen, willen dat er een staakt-het-vuren komt voordat er verder wordt onderhandeld.

Rusland wil eerst onderhandelen en is pas bereid tot een wapenstilstand als het tot een akkoord komt. Het eist ook dat Oekraïne de Donbas-regio opgeeft en dat Oekaïne zijn leger volledig ontmantelt, iets wat Oekraïne absoluut afwijst. Dit is steeds de opstelling van Moskou geweest, zei Kremlin-woordvoerder Peskov deze week en dat blijft zo.

Ook een voorbereidende ontmoeting deze week tussen de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio en zijn Russische collega Lavrov gaat niet door. Volgens het Witte Huis hebben de twee een "productief" telefoongesprek gehad, een ontmoeting zou daardoor niet meer nodig zijn.

Luchtaanval op Kiyv

Afgelopen nacht voerde Rusland nieuwe luchtaanvallen uit op Kyiv, meldt de burgemeester van de Oekraïense hoofdstad. In de stad werden meerdere explosies gehoord. Zeker zes mensen kwamen om het leven, onder wie twee kinderen.

NAVO-secretaris-generaal Rutte praat vandaag met de Amerikaanse president Trump over de oorlog in Oekraïne. Naar verwachting zullen de twee ook de ontmoeting bespreken tussen Trump en Zelensky van vorige week.

Volgens de Britse krant Financial Times kende die ontmoeting een dramatisch verloop voor Oekraïne. Trump zou Zelensky vloekend hebben aangespoord om de deels bezette Donbas af te staan aan Rusland.

Het vliegverkeer rond de luchthaven van de Litouwse hoofdstad Vilnius is gisteravond tijdelijk stilgelegd vanwege de aanwezigheid van tientallen heliumballonnen in het luchtruim. De ballonnen werden gebruikt om sigaretten uit buurland Belarus te smokkelen.

Het vliegveld van Vilnius ligt op zo'n dertig kilometer van de grens met Belarus. Volgens de autoriteiten worden de heliumballonnen doorgaans gebruikt voor weersvoorspellingen.

Vanwege de ballonnen werden vluchten naar andere luchthavens in Litouwen en Polen omgeleid. Rond 07.00 uur vanochtend werd het vliegverkeer hervat.

Enkele weken geleden lag het vliegverkeer rond Vilnius ook al stil vanwege soortgelijk incident. Toen liepen tientallen vluchten vertraging op en moesten duizenden mensen uren wachten op de luchthaven.

Drones

De laatste tijd is het vliegverkeer op meerdere Europese luchthavens verstoord. Onder meer in Kopenhagen, Oslo en in de Baltische staten werd het luchtruim gesloten vanwege de aanwezigheid van drones.

Nog altijd is niet bekend van wie die drones waren. Algemeen wordt aangenomen dat Rusland erachter zit. Het incident in Vilnius lijkt hier los van te staan.

De Verenigde Naties vieren hun 80ste verjaardag, maar veel reden voor een feestje is er niet. Gepraat wordt er nog steeds door de 193 lidstaten over vrede, internationaal recht en mensenrechten. De interne verdeeldheid is echter groter dan ooit en budgetten staan onder druk. Amerika, China en Rusland hebben de VN in de houdgreep.

Van 51 landen in 1945 naar 193 lidstaten nu: acht decennia sinds de oprichting is er aan de doelen van de VN niets veranderd. Wel aan de slagkracht die de organisatie nog heeft: voor komend jaar ligt een bezuiniging van liefst 15 procent en dat lijkt nog maar het begin. Mensenrechten zijn het kind van de rekening, waarschuwen belangenclubs.

"China en Rusland stonden de afgelopen jaren sowieso al met de rode pen klaar om hun anti-mensenrechtenagenda verder door te duwen", zegt Angeli Datt, die in opdracht van mensenrechtenorganisatie ISHR onderzoek deed naar het gedrag van landen binnen de VN. "Een existentiële bedreiging voor het mensenrechtenwerk binnen de VN", noemt ze de recente ontwikkelingen.

Nog geen cent overgemaakt

China betaalt zijn contributie zo laat, dat het geld formeel niet meer kan worden uitgegeven. Nog zwaarder weegt het gat dat het Amerika van president Donald Trump slaat. Washington was goed voor ruim een vijfde van de reguliere begroting, een kwart van de vredesmissies en 40 procent van de humanitaire hulp. Maar het heeft betalingsachterstanden en dit jaar werd er nog geen cent overgemaakt.

Die koerswijziging kwam niet uit de lucht vallen. Trump heeft weinig op met instituties als de VN. Al twee weken na zijn inauguratie tekende Trump een decreet dat VN-organisaties antisemitisch noemde. Er werden 180 dagen uitgetrokken om de Amerikaanse bijdragen te herzien. Resultaten zijn nooit gedeeld, maar de geldkraan was al goeddeels dichtgedraaid.

Trump haalt uit naar VN

Net als in de eerste termijn doet Trump het liever op eigen titel. Hij zegt de VN niet nodig te hebben. "Ik heb zeven oorlogen beëindigd", beweerde Trump afgelopen maand nog van achter de katheder van de Verenigde Naties. "Loze woorden doen dat niet. Het is jammer dat ík deze dingen moest doen, in plaats van de Verenigde Naties."

"Pragmatisch realisme", typeerde Jared Kushner het buitenlandbeleid van zijn schoonvader bij CBS-programma 60 Minutes. Samen met speciaal gezant Steve Witkoff werkt Kushner al wekenlang aan een pad naar vrede in Gaza. Zijn visie: "Uitzoeken hoe je deals kunt sluiten in plaats van de wereld de les te lezen. De nadruk leggen op belangen boven waarden."

Transacties, in plaats van het uitdragen van democratische kernwaarden waar Amerika ook in VN-verband lange tijd de boer mee opging. Concreet stapte de VS uit diverse VN-onderdelen, waaronder het mensenrechtenbureau OHCHR. Ook werkt het niet langer mee aan het VN-mensenrechtenrapport dat jaarlijks over ieder land verschijnt, ook over Amerika dus, waarmee het vooral lijkt te willen voorkomen dat het zelf de les gelezen wordt.

China en Rusland

"Deze stap terug van de VS creëert meer ruimte voor China en Rusland om hun invloed verder uit te breiden", meent Datt. Zowel China als Rusland gijzelen het begrotingsproces, stelt ze. Een VN-onderzoek naar oorlogsmisdaden in Congo kon al niet worden uitgevoerd. Ook valt op dat niet alle landen openlijk durven te praten als China aanwezig is. Bang voor repercussies uit Peking, zeggen diplomaten in een rapport van mensenrechtenorganisatie ISHR.

Voormalig VN-baas Ban Ki-moon, gevraagd naar de staat van de organisatie die hij tien jaar leidde, toont zich diplomatiek. "Hoe machtig of rijk een land, individu of politiek leider ook mag zijn, we moeten allemaal samen onze handen ineenslaan", zegt Ban, die tussen de regels door wel antwoord geeft op de vraag hoe hij kijkt naar de 'sloophamer' van Trump, die boven de VN hangt. "Er is geen enkel persoon of land in deze wereld die dit alleen kan doen."

Bij een explosie van een tankwagen in het noorden van Nigeria zijn zeker 31 mensen om het leven gekomen en zijn zeker 17 mensen gewond geraakt.

Volgens een politiewoordvoerder viel de vrachtwagen om, waarna omwonenden massaal toestroomden om de lekkende brandstof op te vangen. Op dat moment volgde een explosie.

Het ongeluk gebeurde in het midden van het land op een belangrijke doorvoerroute voor vrachtverkeer. De autoriteiten doen onderzoek naar hoe het ongeluk kon gebeuren.

Vaker ongelukken

De afgelopen maanden zijn er in het gebied vaker zware ongelukken geweest met vrachtwagens, onder meer door de slechte staat van de wegen.

In januari kwamen nog bijna honderd mensen om het leven toen ze brandstof probeerden over te hevelen nadat een tankwagen was gekanteld en later in brand vloog.

Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) moet maatregelen nemen om de situatie van lhbti'ers in de opvang te verbeteren, zegt het COC. Uit onderzoek van de belangenvereniging blijkt dat lhbti'ers zich nog altijd erg onveilig voelen in de opvang.

COC heeft 54 lhbt-asielzoekers en statushouders gesproken voor het onderzoek. Intersekse personen zijn niet gesproken waardoor het rapport alleen spreekt over lhbt-asielzoekers.

57 procent van de ondervraagden zegt dat ze te maken hebben gehad met bijvoorbeeld schelden, pesten of bedreiging. De daders zijn volgens de ondervraagden niet alleen medebewoners, maar ook mensen die in de buurt van een azc wonen en COA-medewerkers.

Veilige plek

Vier op de vijf ondervraagden zeggen niet altijd open te zijn over hun identiteit, omdat ze zich onveilig voelen. Volgens belangenorganisatie COC is de situatie voor deze groep niet verbeterd sinds eerder onderzoek in 2018.

Het COC pleit voor maatregelen om de situatie van deze groep te verbeteren. In de opvang zijn vaak al aparte ruimtes voor lhbti'ers. Die kunnen een veilige plek zijn waar lhbt-asielzoekers zichzelf kunnen zijn. De contactpersonen daar kunnen een luisterend oor bieden, klachten serieus nemen en voor de asielzoekers opkomen.

De belangenvereniging vindt het ook belangrijk dat medewerkers van het COA voldoende kennis hebben over lhbti'ers en trainingen daarover krijgen.

Signalen erkend

Het COC biedt het rapport over de situatie van lhbt+asielzoekers vanmiddag aan het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers aan. Het COA heeft in een schriftelijke reactie al erkend dat het inderdaad nog steeds signalen van onveiligheid binnenkrijgt, maar probeert zoveel mogelijk rekening te houden met de wensen die er zijn. Omdat de locaties vol zitten, is dat niet altijd mogelijk, zegt het COA.

Voor het eerst is in Nederland een besmetting met een nieuwe variant van de infectieziekte mpox vastgesteld, meldt demissionair minister van Volksgezondheid Bruijn in een brief aan de Tweede Kamer.

De besmetting is op 17 oktober geconstateerd. Volgens het RIVM was de man niet gevaccineerd tegen het virus en was hij ook niet recent in het buitenland. De man had wel seks met andere mannen, staat in de brief.

De minister zegt dat de kans op verspreiding van het virus klein lijkt te zijn omdat de man in isolatie is geplaatst. De GGD doet bron- en contactonderzoek.

Bruijn zegt dat de mpox-variant 1b ook in Spanje en de Verenigde Staten is geconstateerd. De Wereldgezondheidsorganisatie WHO en het Europese bureau voor de infectieziektebestrijding ECDC houden de situatie in de gaten, zegt de demissionaire minister.

Vaccinatie

Mensen die besmet raken met mpox kunnen volgens het RIVM bultjes of blaasjes krijgen die pijnlijk zijn. Ook kunnen ze koorts, hoofdpijn en spierpijn krijgen en vermoeid raken. De ziekte verspreidt zich door huid-op-huidcontact. Mannen die seks hebben met mannen lopen het grootste risico om het virus te krijgen.

Tot eind dit jaar kunnen hoogrisicogroepen zich laten vaccineren tegen mpox. Het kabinet komt later met een besluit over een mogelijk vervolg.

Drie jaar geleden was er wereldwijd een uitbraak van mpox. In Nederland raakten sinds 2022 zo'n 1300 mensen besmet met het virus.

De politie heeft in het buitenland een 43-jarige man aangehouden in verband met de dood van een vrouw (78) in Bunschoten. De vrouw werd in juni zwaargewond gevonden in haar woning en overleed enkele dagen later.

Een deel van de woning lag overhoop en er was een ruit vernield, schrijft RTV Utrecht.

In welk land de man is aangehouden, wil de politie niet zeggen. Of de man en het slachtoffer elkaar kenden, is niet bekendgemaakt. De verdachte zal later aan Nederland worden uitgeleverd.

In Leerdam hebben vandaag robots geholpen met het bezorgen van pakketjes. PostNL test onder meer een robothond die pakketjes van de bestelbus naar de voordeur brengt. "Door nu met robotica te experimenteren, krijgen we inzicht in hoe technologie onze bezorgers kan helpen", zegt directeur Stephan van den Eijnden.

De robots gaan tijdens het experiment niet in hun eentje langs de deuren maar zijn bedoeld als ondersteuning voor medewerkers en bezorgers. "We zijn echt enorm tevreden met hoe het ging", zegt een woordvoerder tegen RTV Utrecht over de testdag. De robothond kan volgens het bedrijf bijvoorbeeld goed traplopen en dus ook pakketjes in flats naar boven brengen.

PostNL testte daarnaast vandaag ook een servicerobot en een zogenoemde humanoïde robot die op een mens lijkt. Die laatste gaat aan de slag met het vullen van een pakketautomaat.

In het sorteercentrum in Nieuwegein worden al jaren robots gebruikt voor het sorteren van pakketten. PostNL denkt dat robots de komende jaren een grotere rol gaan spelen bij de bezorging.

Toekomst

Het is nog niet duidelijk wanneer de robotviervoeters en de andere robots in de praktijk worden ingezet. Sommige robots moeten nog doorontwikkeld worden. Zo kan de humanoïde robot nog niet alle formaten pakketten verwerken.

PostNL benadrukt dat de robots niet het personeel gaan vervangen. De bezorger blijft degene die een pakket overhandigt, aldus het bedrijf.