NOS Nieuws - Algemeen

Cabaretier Patrick Laureij heeft gisteravond geweigerd op te treden in Amsterdam omdat er een hulphond in de zaal zat. Direct aan het begin van zijn voorstelling in theater VU Griffioen zei hij zich 'onveilig' en 'kwetsbaar' te voelen door de hond.

"Ik stel mijn grenzen. Ik speel niet voor baby's en niet voor honden", zei hij, om daarna het podium af te lopen.

Veel van de driehonderd mensen in de uitverkochte zaal dachten dat de cabaretier een grap maakte. De vrouw bleef zitten met haar hond, daarbij gesteund door het publiek. "Niet weggaan hoor", riepen verschillende bezoekers.

'Ga maar weg'

Toen Laureij even later weer op het podium verscheen, werd duidelijk dat het hem menens was. "Jullie krijgen je geld terug. Ga maar weg", zei hij.

De Rotterdamse cabaretier Laureij (42) heeft een achtergrond als kickbokser. In zijn cabaretprogramma's, doorspekt met grove uitspraken en straattaal, vertelt hij veel over zijn tijd als bokser, het beheersen van agressie en zijn depressies.

In een schriftelijke verklaring reageerde hij vanmiddag op het voorval van gisteravond. "Ik wist niet dat er een hulphond aanwezig was op de eerste rij. Ik vroeg aan de eigenaresse of de hond last had van de harde muziek in mijn show. Daar kreeg ik niet direct antwoord op en dat bracht me van m'n stuk", schrijft hij. "In een reflex vroeg ik of de mevrouw met de hond de zaal wilde verlaten."

Maar de vrouw met een visuele beperking in een rolstoel wilde dat niet. Zij probeerde Laureij rustig uit te leggen dat ze niet zonder haar geleidehond kon, maar hij bleef bij zijn bezwaar en stuurde haar en het publiek de foyer in.

Een aanzienlijk deel van de bezoekers besloot daadwerkelijk naar huis te gaan. De rest bleef in de foyer, waar de theaterleiding excuses en een gratis drankje aanbood. Veel bezoekers betoonden hun solidariteit met de vrouw met de hond. Theatermedewerkers benadrukten dat het meenemen van een hulphond in de zaal gewoon is toegestaan.

Toch spelen

Groot was de verbazing toen Laureij na een klein half uur in de deuropening van de foyer verscheen en het resterende publiek opriep om toch naar binnen te komen zodat hij zijn voorstelling kon spelen.

"We komen alleen als je je excuses aanbiedt aan die mevrouw", was de reactie. Laureij liep daarop naar haar toe, zei dat hij niets tegen honden heeft maar zich wel heel kwetsbaar voelt. Toen hij daarna zijn excuses aanbood en de vrouw met hond alsnog toestond mee te komen, besloot ook de rest van het publiek weer de zaal in te gaan.

'Cadeau'

Voordat Laureij kon beginnen eiste de vrouw de microfoon op. "Ik beschouw vandaag als een cadeau", zei ze, terwijl ze voor het podium ging staan. "Ik heb in mijn leven best veel discriminatie ervaren. Maar ik ben blij dat u als publiek achter mij bent gaan staan."

Voor twee derde van het oorspronkelijke publiek speelde de cabaretier daarna alsnog de try-out van zijn voorstelling Kintsugi. Laureij viel in de voorstelling regelmatig stil en begon aan het eind te huilen.

In zijn reactie vanmiddag zegt de cabaretier dat hij blij is dat de vrouw niet is weggegaan. "Want na een tijdje heb ik mijn show kunnen spelen. De mevrouw van de hond en ik hebben het met elkaar uitgepraat", aldus Laureij. "Zij verzekerde mij dat de hond geen last had van harde muziek in de show."

Verbinding

"Een van de thema's in de show is verbinding. Ik had een onhandige start", stelt de cabaretier verder. "Toch is het gelukt om dit samen met de mevrouw van de hond en de rest van het publiek om te buigen. Juist door in verbinding te komen, eigenlijk precies waar het in mijn show om draait. Dat maakte het een bijzondere avond."

Het Amsterdamse theater heeft de bezoekers van de voorstelling vanmiddag een mail gestuurd waarin "het ten zeerste betreurt wat er is gebeurd". "Wij zijn een theater voor iedereen en het weigeren van een hulphond hoort daar niet bij", aldus VU Griffioen in de mail. Alle bezoekers kunnen het geld voor hun kaartje terugvragen.

Laureij's management laat weten dat de voorstelling die de cabaretier vanavond in hetzelfde theater in Amsterdam geeft, gewoon doorgaat. De voorstelling is uitverkocht.

Het Louvre heeft een deel van de juwelen die achterbleven na een gedurfde inbraak afgelopen weekend overgebracht naar de kluis van de Banque de France. Bronnen bevestigen aan Franse media dat ze gisteren in het grootste geheim onder strenge beveiliging zijn overgebracht.

Het museum zelf en de nationale bank doen geen uitspraken over de operatie. Anonieme bronnen melden echter dat de juwelen niet te zien zijn tot de beveiliging van het museum is opgeschroefd. Het gaat om stukken uit de getroffen Apollogalerie en juwelen van elders in het museum.

Dieven braken vorige week zondag in in het beroemde Parijse museum, waar ook de Mona Lisa hangt. In vier minuten tijd wisten ze de vitrines met historische juwelen in te slaan en weg te komen met enkele topstukken ter waarde van 88 miljoen euro.

De gestolen stukken waren afkomstig uit de nalatenschap van de Franse keizersfamilie. Onder de buit zijn een diadeem met saffieren, oorbellen en een collier van smaragd en een diamanten broche.

Bij hun vlucht verloren de dieven een ander topstuk, de kroon van keizerin Eugénie, de vrouw van Napoleon III. De kroon zou beschadigd zijn geraakt bij de roof.

Na de roof was er in Frankrijk en wereldwijd verbazing dat de inbrekers zo makkelijk konden wegkomen met de buit. Ook bleek dat het raam waar de daders door binnen kwamen buiten het zicht van de beveiligingscamera's viel.

Om de veiligheid van de resterende juwelen te garanderen besloot het museum de schatten over te brengen naar de bankkluis, waar ook het leeuwendeel van de Franse goudvoorraad ligt opgeslagen. Het ging om maar een korte reis: de bank ligt nog geen halve kilometer van het museum.

Inhaker

Ondertussen krijgt de fabrikant van de bouwlift die werd gebruikt bij de inbraak online de lachers op zijn hand. "Eerst waren we geschokt dat onze lift was misbruikt voor deze overval. Maar toen we over de eerste schrik heen waren, volgde de zwarte humor", legt Alexander Böcker uit.

En dus kwam er een onlinereclame waarin zijn materiaal prominent was te zien op het plaats delict met het advies "als het snel moet" voor Böcker te kiezen, omdat je met dit model "fluisterzacht je schatten kan vervoeren".

Volgens Böcker kan men over het algemeen de humor inzien van de inhaker. Wel wijst hij er nog ten overvloede op dat de lift niet voor personentransport gebruikt had mogen worden.

Een klein schilderij van Picasso dat begin deze maand verdween, is weer terecht. Het schilderij van de beroemde Spaanse kunstenaar raakte zoek toen het voor een tentoonstelling van Madrid naar Granada werd vervoerd.

Nu blijkt dat het niet is ingeladen, meldt de politie. Het bleef in de deuropening van het pand in de Spaanse hoofdstad staan.

De Spaanse politie doet geen uitspraken over waar het schilderij ter waarde van zes ton precies is gevonden. Op foto's die de politie op X deelde, is te zien dat het schilderij wordt onderzocht door forensische experts.

Agenten van de afdeling Historisch Erfgoed doen onderzoek hoe het precies kon gebeuren dat het schilderij achterbleef.

Buurvrouw

Spaanse media schrijven dat een buurvrouw het pakket met daarin het schilderij naar huis had meegenomen, omdat ze dacht dat het om een verloren pakje ging. Ze zette het bij haar thuis, maar opende het niet.

Via haar man hoorde ze over de vermiste Picasso en moest denken aan het gevonden pakketje. Het stel belde vervolgens de politie.

Het werk heet Naturaleza muerta con guitarra (Stilleven met gitaar) en komt uit 1919. Het schilderij heeft een afmeting van 12,7 bij 9,8 centimeter en is ruim zes ton waard.

Het schilderij was met ruim vijftig andere stillevens uit de 17e en 20e eeuw bijeengebracht voor een tentoonstelling. Die twee eeuwen zijn "twee belangrijke momenten in de geschiedenis van het stilleven", zegt de CajaGranada Foundation, de stichting die de tentoonstelling organiseert. Sommige stukken zijn nog niet eerder in het openbaar getoond.

De stukken, allemaal uit privécollecties, werden begin deze maand in een vrachtwagen naar Granada gebracht. Bij het uitpakken van de stukken in Granada ontbrak de Picasso.

De Thaise koningin-moeder Sirikit is op 93-jarige leeftijd overleden. Ze was de moeder van de huidige koning Vajiralongkorn en weduwe van zijn vader Bhumibol, die het land 70 jaar leidde, met haar aan zijn zijde.

Sirikit hielp Bhumibol het Thaise koningshuis relevantie en internationale allure te vinden onder de nieuwe constitutionele monarchie, maar zag die ook weer tanen onder haar losbandige zoon. Ze werd neergezet als moeder van het land, met haar verjaardag zelfs als de officiële moederdag.

Bhumibol had Sirikit leren kennen tijdens zijn studententijd in Parijs, waar haar vader ambassadeur was. Zelf telg uit de koninklijke familie begaven ze zich in dezelfde adellijke kringen. Ze trouwde nog voor haar 18e verjaardag, in het jaar dat haar echtgenoot tot koning werd gekroond.

Het echtpaar moest in die beginjaren een pad vinden in een militaire dictatuur en de veranderende naoorlogse machtsverhoudingen. Ze kozen ervoor met internationale reizen Thailand op de kaart te zetten. Ze ontmoetten bijvoorbeeld koningin Juliana, en Elvis Presley.

Sirikit stond daarbij regelmatig centraal met haar schoonheid en opvallende couture, vaak een moderne draai aan traditionele ontwerpen in Thaise zijde. Het leverde haar de vergelijking op met Jackie Kennedy, die als Amerikaanse presidentsvrouw met soortgelijke charme en stijl de toon zette.

In het binnenland zette ze zich in voor armoedebestrijding op het platteland en natuurbehoud. Traditioneel hield het koningspaar zich verre van omstreden onderwerpen, alhoewel Sirikit soms stelling leek te kiezen. Zo werd een bezoek aan de uitvaart van een omgekomen betoger in 2008 gezien als steun aan de oppositie tegen oud-premier Thaksin.

Ondertussen probeerde ze ook haar enige zoon Vajiralongkorn voor te bereiden op het koningschap. In tegenstelling tot de evenwichtige Bhumibol groeide hij echter op als een playboy. Zelfs de strenge privacyregels en constante propaganda rond het koningshuis konden niet voorkomen dat zijn reputatie leed onder een mislukt huwelijk en een verstoten minnares.

Sirikit toonde zich zelfs soms openlijk gefrustreerd over het bandeloze gedrag van haar zoon: "De kroonprins is een don juan", gaf ze ooit toe. "Als het Thaise volk zijn gedrag afkeurt, moet hij dat veranderen of uit het koningshuis stappen."

Na een beroerte in 2012 kampte de koningin met een broze gezondheid en verscheen ze steeds minder in het openbaar. Zo kon ze in 2016 niet bij de uitvaart van haar man aanwezig zijn. Sinds vorige week werd ze in het ziekenhuis waar ze woonde behandeld aan een bloedinfectie, meldt het paleis.

Vanwege het overlijden van de oud-koningin neemt het Thaise koningshuis een jaar rouw in acht. Premier Charnvirakul heeft een bezoek aan de Aziëtop in Maleisië afgezegd. Later worden de details over de begrafenis van Sirikit bekendgemaakt.

In de Thaise hoofdstad Bangkok werd het overlijden met rouwbeklag ontvangen:

Goedemorgen! De lijsttrekkers voeren vandaag opnieuw campagne en in Chili doen de Nederlandse baanwielrenners weer een gooi naar medailles op het WK.

Eerst het weer: het is vandaag grijs en er trekken buien over het land. Aan zee kan het onweren en zijn zware windstoten mogelijk. Het wordt hooguit 12 of 13 graden. De komende dagen blijft het wisselvallig met soms flink wat wind.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist

Rusland heeft afgelopen nacht opnieuw luchtaanvallen uitgevoerd op de Oekraïense hoofdstad Kyiv. Daarbij raakten zeker acht mensen gewond, meldt burgemeester Klytsjko.

Volgens de burgemeester staan meerdere auto's en leegstaande gebouwen in de hoofdstad in brand na de aanval. Hij zegt niet om wat voor gebouwen het gaat. Ook raakte een woontoren beschadigd, meldt hij.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Woensdag zijn de verkiezingen en de spanning loopt op. In talloze programma's zie je de lijsttrekkers. In Rondje Binnenhof zetten Jorn Jonker en Simone Weimans de boel voor je op een rij:

Fijne dag!

Mensen die er niet Duits uitzien zijn een probleem voor het land. Sinds een aantal dagen woedt er in Duitsland een felle discussie over de vraag of dit is wat bondskanselier Merz suggereerde met zijn uitspraak dat migranten in het straatbeeld een probleem zijn. Volgens critici is het een schadelijke poging om kiezers weg te vangen bij de AfD. Maar hij krijgt ook bijval.

Op een vraag van een journalist over de groeiende steun voor de AfD antwoordde Merz twee weken geleden dat vorige regeringen migratie niet goed hadden aangepakt. Die fouten zet zijn regering nu recht, zei hij, en hij voegde toe: "Maar we hebben natuurlijk in het straatbeeld nog altijd dit probleem. Daarom is de minister van Binnenlandse Zaken ook bezig uitzettingen op zeer grote schaal mogelijk te maken en uit te voeren."

Na veel kritiek en vragen over wat hij precies wilde zeggen, zei hij dagen later: "Vraag dat maar aan uw dochters."

'Wij zijn de dochters'

Daarop verzamelden zich een paar duizend demonstranten voor het hoofdkantoor van de CDU, de partij van Merz, met protestborden waar "wij zijn de dochters" op stond. Meer dan 200.000 mensen hebben de gelijknamige petitie inmiddels ondertekend.

Geweld tegen vrouwen is een probleem, maar vindt bijna altijd in huiselijke kring plaats, schrijven de initiatiefnemers. "De daders zijn niet zomaar mensen uit het 'straatbeeld', maar echtgenoten, vaders of (ex-)partners."

Bijval krijgt de bondskanselier vooral uit zijn eigen partij. Iedereen die door de stad loopt ziet toch wat hij bedoelt, aldus fractievoorzitter Jens Spahn. "Verwaarlozing, drugsdealers, jonge mannen, meestal met een migratie-achtergrond, meestal Oost-Europa of uit een Arabisch-islamitische cultuur."

Merz heeft zijn woorden bewust vaag gekozen, denkt Nina Perkowski, socioloog aan de Universiteit van Hamburg. Ze doet onderzoek naar veiligheid en geweld, ook in relatie tot migratie.

"Die onduidelijkheid laat ruimte voor zeer verschillende interpretaties: van rechts-radicalen die een homogeen wit Duitsland willen, tot mensen die meer uitzettingen van asielzoekers willen binnen de kaders van de wet", aldus Perkowski. "Bovendien suggereert het woord 'straatbeeld' dat je in een oogopslag kunt herkennen wie in Duitsland hoort en wie niet, wat feitelijk onjuist is."

Volgens een peiling zijn de meeste Duitsers het met Merz eens, met name ouderen. Tegelijk voelt twee derde zich eigenlijk veilig en minder dan een op de vijf geeft aan in de eigen directe omgeving problemen te hebben met migranten.

"Er bestaat geen duidelijke publieke opvatting over migratie en veiligheid of criminaliteit", zegt Perkowski. "Ideeën daarover verschillen sterk en spreken elkaar deels ook tegen."

In een onderzoek heeft ze mensen gevraagd wat ze nodig hebben om zich veiliger te voelen in de stad. "Daarbij werd migratie nauwelijks als probleem genoemd." In plaats daarvan vroegen mensen om meer solidariteit in de buurt, betaalbare woningen, bestaanszekerheid en betere hulp voor mensen zonder woning, met een verslaving of met andere problemen.

Bevestiging voor de AfD

Bij de AfD hebben ze de uitspraak van Merz inmiddels omarmd. "Straatbeeldproblemen oplossen in plaats van holle frasen!", stond er deze week boven een persbericht van de partij. "Het staat buiten kijf dat onze binnensteden in zeer negatieve zin veranderd zijn. Dat is niet alleen het gevolg van te veel jaren aanhoudende migratie, maar ook van toenemende verwaarlozing, vervuiling en verwoesting."

Merz zei vervolgens dat hij doelde op migranten zonder verblijfsvergunning en werk, die zich niet aan de Duitse regels houden. Zij zouden deels het beeld in de steden bepalen. Tegelijk heeft Duitsland migranten nodig, met name voor de arbeidsmarkt, aldus de kanselier bij een top in Londen.

Volgens Perkowski heeft Merz, die onlangs opnieuw benadrukte dat zijn partij zich juist van de AfD moet distantiëren, de AfD met zijn uitspraken een dubbele dienst bewezen. "Aan de ene kant legitimeert hij hun wereldbeeld en taal als acceptabel, aan de andere kant wekt hij verwachtingen die hij niet kan waarmaken. Uitzettingen alleen zullen het straatbeeld op veel plaatsen niet radicaal veranderen. De onvermijdelijke teleurstelling maakt dan ruimte voor nog radicalere eisen."

Opgeschoven naar rechts

Ondertussen zien anderen in de uitspraak van de kanselier een bewijs dat Duitsland zelf naar rechts is opgeschoven. In 2017 zei AfD-voorzitter Jörg Meuthen dat hij soms als hij over straat liep nauwelijks nog Duitsers zag. "Dat kan niet het doel van onze politiek zijn."

De toenmalige bondskanselier Merkel antwoordde daarop: "Ik weet niet wat u ziet, want ik kan op straat niet het verschil zien tussen mensen met een migratieachtergrond die Duits staatsburger zijn en niet."

Rusland heeft afgelopen nacht opnieuw luchtaanvallen uitgevoerd op de Oekraïense hoofdstad Kyiv. Daarbij viel zeker één dode en raakten tien mensen gewond, melden lokale autoriteiten. Drie gewonden zijn in het ziekenhuis opgenomen.

"Explosies in de hoofdstad", schreef burgemeester Vitali Klitsjko op Telegram tijdens de aanval. "De stad wordt aangevallen met ballistische raketten. Zoek dekking!"

Daarnaast werden in de regio Dnjepropetrovsk twee mensen gedood en raakten er zeven gewond. Bij de aanvallen raakten onder meer appartementencomplexen, woningen en een winkel beschadigd.

De Oekraïense luchtmacht zegt dat Rusland negen raketten en 62 drones afvuurde. Vier raketten en vijftig drones werden door het luchtafweer onderschept.

Zware winter

Kort voordat er explosies klonken in de hoofdstad, waarschuwde de Oekraïense luchtmacht dat er meerdere Russische ballistische raketten onderweg waren naar de hoofdstad, meldt The Kyiv Independent.

De aanval volgt op een grootscheepse Russische aanval op Oekraïne op 22 oktober. Toen kwamen zeker zes mensen op meerdere plekken in het land om het leven, onder wie twee kinderen. Ook raakten zeker 44 mensen gewond. In Kyiv vielen toen twee doden.

Rusland voert de aanvallen op infrastructuur in de hoofdstad en andere steden op in de aanloop naar de winter. Klytsjko waarschuwde al eerder dat de stad zich voorbereidt op de zwaarste winter sinds het begin van de oorlog in Oekraïne.

Een medewerker van een autoverhuurbedrijf in de Amerikaanse stad Syracuse wordt ervan verdacht 47 auto's te hebben gestolen en die vervolgens zelf te hebben verhuurd.

De auto's werden tussen juni en augustus ontvreemd bij een verhuurlocatie van Avis Budget bij het internationale vliegveld van de stad, meldt een lokale nieuwswebsite. Volgens de politie hebben de auto's een waarde van ruim 1 miljoen dollar, omgerekend zo'n 860.000 euro.

De politie is nog op zoek naar de 31-jarige verdachte. Hoe hij de auto's precies stal, is niet bekend, maar volgens de luchthavenautoriteiten had hij als medewerker van het bedrijf "voorkennis" over toegang tot de auto's. De politie heeft al meerdere mensen gearresteerd die volgens hen "zonder toestemming de voertuigen gebruikten". Wie zij zijn en wat hun rol is bij de diefstallen, is niet bekendgemaakt.

De Litouwse luchthavens van hoofdstad Vilnius en de 100 kilometer verderop gelegen stad Kaunas zijn gisteravond gesloten nadat er weerballonen vanuit de grens met Belarus richting de luchthavens zweefden.

De luchthavens bleven tot ongeveer 04.00 uur (lokale tijd) gesloten. Als reactie op de weerballonnen heeft de regering ook twee grensovergangen met Belarus gesloten tot 12.00 uur. Het gaat om ballonnen van smokkelaars. Het is de derde keer deze maand dat er weerballonnen werden waargenomen boven het Litouwse luchtruim. Afgelopen dinsdag waren er volgens de regering op de radar tientallen ballonnen te zien. Hoeveel er dit keer in het Litouwse luchtruim zweefden, is niet bekend.

Illegale sigaretten

Volgens Litouwen worden de ballonnen de afgelopen tijd regelmatig door Belarussische smokkelaars gebruikt om illegale sigaretten te vervoeren om de strenge controles over land te vermijden. De regering van Litouwen vindt dat de Belarussische president Loekasjenko te weinig doet om de smokkelpraktijken te stoppen.

De premier van Litouwen Ruginiene maakte bekend dat de Nationale Veiligheidscommissie van het land volgende week samenkomt. Daar wordt besproken welke maatregelen op korte termijn kunnen worden genomen die volgens haar "pijnlijk zijn voor de smokkelaars en het regime van Lukashenko dat hen toestaat om te floreren".

CDA-leider Bontenbal roept VVD-leider Yesilgöz en GroenLinks-PvdA-leider Timmermans op niet eindeloos hun verschillen te benadrukken. "Handdoekjes leggen, rode lijnen trekken, breekpunten, het helpt allemaal niet", zei Bontenbal in het 'debat van het midden' van het televisieprogramma Café Kockelmann.

"De verschillen mogen in een campagne worden benadrukt, maar we moeten straks ook een stabiel kabinet willen vormen", vindt de CDA-leider. Eerder zei Bontenbal nog dat, als hij met een pistool gedwongen werd, hij voor de VVD zou kiezen in plaats van GroenLinks-PvdA. Nu zei hij dat het meest realistische kabinet "door het midden gaat".

"Het belangrijkste is dat we uit de impasse komen en het landsbelang bovenaan zetten", vindt Bontenbal. Hij hoopt dat er in beide partijen discussie komt, want "uiteindelijk moeten we verder".

Uitgestoken hand niet aangenomen

Yesilgöz en Timmermans grepen de uitgestoken hand van Bontenbal niet aan. Timmermans zei dat de ervaring leert dat het CDA alleen in uiterste nood gaat samenwerken met links. Yesilgöz verweet de CDA-leider dat hij opnieuw geen duidelijkheid wil geven.

Volgens haar weten CDA-kiezers niet of ze met een stem op Bontenbal voor een links of rechts kabinet kiezen. Zelf blijft ze pleiten voor een centrumrechts kabinet, zonder GroenLinks-PvdA dus.

De lijsttrekkers van de grootste partijen gingen afgelopen avonden twee keer op rij met elkaar in debat: donderdagavond waren Bontenbal, Yesilgöz, Timmermans en Wilders bij SBS 6, vrijdagavond waren ze - zonder Wilders - bij het 'Debat van het midden'. Waar donderdagavond duidelijk werd dat CDA, VVD en GroenLinks-PvdA echt niet met Wilders om tafel gaan om over een nieuw kabinet te onderhandelen, was bij het 'Debat van het Midden' de vraag of ze dan wel met elkaar wilden.

'Mediator' Kockelmann

Gespreksleider Kockelmann - die zichzelf gekscherend 'mediator' noemde - probeerde vooral naar de overeenkomsten tussen de partijen te zoeken. "Alle drie zeggen ze dat er een stabiel kabinet moet komen, willen ze 100.000 woningen bouwen en de NAVO-norm halen", somde hij op.

Maar de manieren waarop partijen die doelen willen bereiken, verschillen flink. Zo kreeg Timmermans er van CDA en VVD van langs omdat hij voor het halen van de NAVO-norm vanaf 2030 nog geen geld had gereserveerd in de doorrekeningen van het Centraal Planbureau. Timmermans toont daarmee volgens Yesilgöz "geen leiderschap".

GroenLinks-PvdA en CDA weten elkaar wel te vinden bij het afbouwen van de hypotheekrenteaftrek, maar daar zet VVD-lijsttrekker Yesilgöz een blokkade op. Voor Bontenbal is het geen breekpunt. Timmermans vroeg zich op zijn beurt af hoe hard de VVD eraan gaat vasthouden.

Hoe Bontenbal ook zijn best deed, Timmermans en Yesilgöz bleven de verschillen benadrukken. Maar kijkend naar de peilingen, is de kans groot dat die middenpartijen straks toch tot elkaar veroordeeld zijn. Duidelijk werd wel dat een coalitie met deze drie partijen na de verkiezingen allesbehalve makkelijk zal worden.

Politiek verslaggever Marleen de Rooy:

"Partijen roepen allemaal hard dat er snel een stabiel kabinet moet komen. Maar hoe partijen zich naar elkaar opstellen, maakt dat nog niet eenvoudig. Het benadrukken van de verschillen hoort natuurlijk bij de campagne, maar de toon en scherpte waarmee het nu gebeurt, kan het straks na de verkiezen ook lastig maken om nader tot elkaar te komen.

Wat wel echt duidelijk is: deze partijen gaan niet met Wilders samenwerken. Hun boodschap voor de kiezer is: een stem op Wilders is een verloren stem. Bij de PVV zijn ze daar niet rouwig om, omdat ze denken dat het kiezers juist kan motiveren op Wilders te stemmen als iedereen zich tegen hem keert. De grootste angst van de PVV is dan ook dat hun achterban niet gaat stemmen."

Met nog een paar dagen tot de verkiezingen te gaan, loopt de spanning op. Op de laatste zaterdag voor de verkiezingen gaan de lijsttrekkers nog één keer het hele land door om kiezers op te zoeken, met hen in gesprek te gaan en folders uit te delen. Nog altijd heeft een groot deel van de kiezers zijn keus niet bepaald, dus er valt nog veel te winnen voor de lijsttrekkers.

Welke lijsttrekker is waar deze zaterdag?

Op dag 24 van de shutdown raakt de ruzie over de overheidsbegroting tussen Republikeinen en Democraten ambtenaren voor het eerst in de portemonnee. Vele honderdduizenden medewerkers van de overheid zien vandaag op de maandelijkse 'payday' geen salaris binnenkomen op hun bankrekening.

Een deel van hen klopt noodgedwongen aan bij de voedselbank. "Het is drukker dan ooit", zegt Trazy Collins van hulporganisatie Bread for the City. Lange rijen staan er bij het uitdeelpunt in Washington. De lobby zit vol. Elke dag ziet Collins hier wel nieuwe gezichten.

"Normaal gesproken zouden de meesten van hen vandaag of morgen hun loon hebben gekregen", zegt ze over haar nieuwste klanten, federale ambtenaren. "Velen leven van loonstrook naar loonstrook. Dit is het moment waarop ze voor een keuze komen te staan: betaal ik mijn hypotheek, of zet ik eten op tafel?"

Shutdown

Haast vier weken lang al zit de overheid op slot. Democraten liggen overhoop met de Republikeinen van president Trump over de begroting, die ieder jaar moet worden goedgekeurd. Knellen doet het vooral bij de Affordable Care Act, beter bekend als Obamacare.

Die wet maakt zorgverzekeringen betaalbaarder voor vele miljoenen Amerikanen, met name voor mensen met een laag inkomen. Als er niets wordt gedaan, lopen de subsidies die dat mogelijk te maken voor zo'n 20 miljoen Amerikanen eind dit jaar af. Democraten willen de subsidie in stand houden, maar vinden tot nu toe geen gehoor bij de Republikeinen.

Een voorstel van de Republikeinen om soldaten en de essentiële werknemers die moeten doorwerken tijdens de shutdown alsnog uit te betalen, kreeg geen steun van de Democraten. Die wilden dat iedereen betaald zou krijgen zolang deze politieke impasse voortduurt.

Tijdens de shutdown van 2018, die met 35 dagen geldt als de langste ooit, waren er grote vertragingen op de vliegvelden toen steeds meer luchtverkeersleiders zich ziek begonnen te melden. Dat valt nu nog mee, maar het aantal vertragingen ligt hoger dan normaal door onderbezetting.

"We geven alles wat we hebben", zegt Dave Spero van PASS, de vereniging van luchtvaartveiligheidsspecialisten. Een kleiner aantal mensen moet het werk nu opknappen, onbetaald dus. "Dit kan niet te lang zo doorgaan. Gaat een kinderopvang zeggen: geen probleem hoor, je hoeft je rekening niet te betalen?"

Hij ziet dat de stress daardoor verder is toegenomen. "Bij dit soort werk wil je er altijd klaar voor zijn. Je wilt scherp en energiek aan de slag gaan", zegt Spero.

Voedselhulp

Daar waar mensen het hoofd echt niet meer boven water kunnen houden, kloppen ze aan bij hulporganisaties als de Community Agency Service. "We zien een enorme toename aan aanvragen voor noodsteun", zegt Sig Meilus. Haar organisatie schiet te hulp bij financiële noodgevallen; federale ambtenaren kunnen een eenmalige bijdrage van 500 dollar krijgen. Hoelang nog is de vraag.

"Onze middelen raken snel uitgeput, zeker nu de shutdown maar blijft voortduren", zegt Meilus. "We maken ons zorgen dat werknemers in deze regio een bijzonder zware herfst tegemoet gaan, met de stijgende kosten van levensonderhoud en het wegvallen van voedselsteun."

Vanaf november dreigt de financiering van het overheidsprogramma SNAP te worden stilgezet. 42 miljoen Amerikanen zijn afhankelijk van de bijbehorende voedselbonnen, een subsidie op de boodschappen van gemiddeld 187 dollar per maand. Collins, van Bread for the City, bereidt zich daarom voor op extra drukte in aanloop naar de feestdagen.

"Tijdens de shutdown van 2018 kregen mensen hun voedselbonnen nog gewoon", zegt Collins. Sommige staten zeggen alsnog bij te springen, maar niet elke staat heeft daar de middelen voor. "Er is nog een week om dit op te lossen. Veel mensen hebben geen buffer; hun spaargeld gebruiken ze al om andere rekeningen te betalen."

"Dit is de enige plek die me kan helpen", zegt Khaos Nwigwesen. De 21-jarige ex-marinier uit Los Angeles is een van de jongste bezoekers van de voedselbank. "Als dit dichtgaat, weet ik niet waar ik heen moet. Maar voor nu is er hier in elk geval nog hoop."

Goudtaxaties door het bedrijf Goudwisselkantoor zijn vaak onbetrouwbaar, zo blijkt uit onderzoek van het consumentenprogramma Kassa, dat met een verborgen camera meerdere filialen van Goudwisselkantoor in Nederland bezocht.

Het bedrijf, met 175 vestigingen in Nederland en België, taxeert niet op basis van de werkelijke waarde van het goud, maar op basis van het type klant. Zo krijgen slecht geïnformeerde klanten, die geen idee hebben van de goudprijs en hoeveel karaat het gouden voorwerp is dat ze willen verkopen, een veel lager bod dan goed geïnformeerde klanten.

Uit verklaringen van betrokkenen, interne documenten en undercoverbeelden blijkt volgens Kassa dat niet goed geïnformeerde klanten vaak maar 20 tot 30 procent van de werkelijke waarde krijgen. In extreme gevallen was dat zelfs maar 5 procent.

Delen cursusboek

Uit interne stukken, waaronder delen van een cursusboek voor werknemers, blijkt dat het bedrijf vijf types klanten onderscheidt, waarbij klanttype 1 het minste en klanttype 5 het meeste geld krijgt voor het goud dat ze willen verkopen.

Kassa liet een ketting door een onafhankelijke expert taxeren en stuurde vervolgens een vrouw die de taxatiewaarde niet kende naar een filiaal van Goudwisselkantoor.

Bekijk hieronder wat de vrouw geboden kreeg voor het sieraad dat door de onafhankelijke expert was getaxeerd op 1301 euro:

Na wat onderhandelen kwamen de partijen uit op een bedrag van 350 euro, iets minder dan een kwart van de door de expert vastgestelde waarde.

De vrouw kreeg na de transactie een bon mee waarop alleen stond: 'Kettinkje, 350 euro'. Zonder de gegevens van gewicht en karaat kunnen klanten achteraf niet controleren wat het gouden sieraad werkelijk waard was.

Bewust zo laag mogelijk bedrag

Kassa bezocht dit jaar zeven filialen van Goudwisselkantoor, waar in geen enkel geval de juiste prijs werd betaald. Een strafrechtadvocaat die Kassa raadpleegde, stelt dat deze werkwijze verder gaat dan onethisch handelen en dat er mogelijk sprake is van oplichting omdat het bedrijf bewust probeert een zo laag mogelijk bedrag uit te keren.

Goudwisselkantoor zegt zich in een reactie aan Kassa niet te herkennen in de suggesties die het programma doet over hun werkwijze en opleiding van medewerkers. "Onze medewerkers worden opgeleid om klanten op een eerlijke, deskundige en professionele manier te helpen, met als doel dat iedere klant tevreden de deur uitgaat", staat in de reactie.

Het bedrijf verklaart dat "prijsverschillen kunnen ontstaan door inschattingen van medewerkers of doordat klanten graag uit willen onderhandelen". Verder schrijft het bedrijf dat de geboden prijs een inkoopprijs is, die lager ligt dan een taxatiewaarde vanwege de kosten die het bedrijf maakt voor bijvoorbeeld personeel en beveiliging.

Verder benadrukt Goudwisselkantoor dat het de klant een vrijblijvend aanbod doet. "De klant bepaalt altijd zelf of hij of zij daarop wil ingaan, er nog over na wil denken of elders een vergelijking wil maken."

De publieke omroep behoudt drie tv-zenders, maar die worden wel op een andere manier gevuld waardoor er minder programma's nodig zijn. Het is een van de maatregelen om de door het kabinet opgelegde bezuiniging van bijna 160 miljoen euro vanaf 2027 door te voeren, bevestigt de NPO na berichtgeving van het AD.

NPO 1 blijft het vlaggenschip met programma's zoals Heel Holland Bakt en Even tot hier. NPO 2 en NPO 3 gaan op de schop. De jeugdprogramma's, die nu nog tot 19.30 uur worden uitgezonden op NPO 3, verhuizen naar NPO 2. In de avond blijft op deze zender plek voor verdieping en achtergrondprogramma's.

NPO 3 wordt deels een evenementenzender, meldt Jurre Bosman, directeur Audio en Video bij de NPO. "Op tafel ligt onder meer ons plan om NPO 3 de plek te maken voor live evenementen, zoals cultuur, actualiteiten en sport."

Programma's verdwijnen

Daardoor zou een groot deel van de live sport hier terechtkomen. Ook de tv-registraties van 3FM Serious Request en de Top 2000 van NPO Radio 2 zouden er een plek kunnen krijgen. Verder moet de zender een etalage worden voor programma's die exclusief worden aangeboden op streamingdienst NPO Start.

Het resultaat van de wijziging is dat er minder programma's nodig zijn om de drie zenders te vullen. Volgens Jojanneke Doorn, ook directeur Audio en Video, gaan er daardoor programma's verdwijnen. "Gezien de hoogte van de bezuiniging ontkomen we in 2027 niet aan ingrijpende besparingen op de programmering." De 156 miljoen euro die van het kabinet moet worden bezuinigd, is ongeveer een zesde van het totale budget.

Dat NPO 2 deels een kinderzender wordt, heeft gevolgen voor de dagprogrammering en de vooravond op de zender waar nu programma's als BinnensteBuiten, Podium Klassiek, VPRO Boeken en Kruispunt worden uitgezonden.

Of die programma's kunnen blijven bestaan, is nog niet duidelijk. "De toekomst van de programma's die nu op de dag van NPO 2 staan, nemen we mee in de gesprekken met de omroepen", zegt Bosman.

Dat niet alle programma's verzekerd zijn van een plek in de programmering vanaf 2027 is wel duidelijk. Doorn spreekt over "moeilijke keuzes".

Eerder werd al bekend dat de politieserie Flikken Rotterdam wordt geschrapt. Ook De Rijdende Rechter verdwijnt, evenals Het Mooiste Meisje van de Klas. Van andere titels, zoals First Dates, Van Roosmalen & Groenteman en Keuringsdienst van Waarde worden minder afleveringen gemaakt. Een deel van die bezuinigingsmaatregelen gaat al in 2026 in.

Zenders die verdwijnen

Daarnaast verdwijnt een aantal radio- en tv-zenders: NPO Campus Radio, NPO Soul & Jazz, NPO 2 extra en BVN. Die laatste is de tv-zender om in het buitenland naar de publieke omroep te kijken.

Volgens Doorn wordt vooral de programmering van de "lineaire kanalen" geraakt. Dat zijn de tv- en radiozenders. Over de verdere bezuinigingen bij de radio wil de NPO nog niets zeggen, behalve dat die het ook met minder zullen moeten doen.

De politie in de Duitse deelstaat Beieren heeft meerdere mensen aangehouden op verdenking van handel in vervalste meesterwerken. De verdachten probeerden onder meer een nagemaakt exemplaar van het topstuk De Staalmeesters van Rembrandt van Rijn te verkopen, terwijl het origineel al sinds 1885 in het Rijksmuseum in Amsterdam hangt.

In totaal zijn twintig kunstwerken in beslag genomen die onder de naam van wereldberoemde kunstenaars werden verhandeld. Naast werken van Rembrandt gaat het onder meer om schilderijen van Peter Paul Rubens, Pablo Picasso en Frida Kahlo.

De zaak kwam aan het licht toen de hoofdverdachte, een 77-jarige man uit Duitsland, twee nep-Picasso's aanbood op de kunstmarkt. Later bleek dat hij ook De Staalmeesters wilde verkopen voor zo'n 120 miljoen Zwitserse frank, omgerekend ongeveer 130 miljoen euro.

De man beweerde dat het schilderij in het Rijksmuseum een kopie is, en dat het 'echte' origineel in handen was van een 84-jarige vrouw uit Zwitserland. De politie onderzoekt ook haar rol en heeft het schilderij in beslag genomen.

Tientallen invallen

De overige vervalsingen werden aangeboden voor bedragen tussen 400.000 en 14 miljoen euro. Ze zijn de afgelopen week gevonden bij politie-invallen op tientallen locaties in Duitsland, Zwitserland en Liechtenstein.

Naast de 77-jarige hoofdverdachte zijn nog tien andere mensen aangehouden. Onder hen is ook een 74-jarige Duitser die valse deskundigenrapporten opstelde om de echtheid van de schilderijen te bevestigen.

De verdachten zijn onder voorwaarden vrijgelaten. De politie in Beieren meldt dat het onderzoek nog loopt en dat alle in beslag genomen werken de komende weken worden onderzocht door experts.

Hoeveel sociale huurwoningen gaan er naar erkende vluchtelingen, ook wel statushouders genoemd? Dat is een regelmatig terugkerende vraag, ook deze verkiezingscampagne weer. Lijsttrekker Jetten (D66) sprak over een percentage van ongeveer 7 procent, Klaver (GroenLinks-PvdA) had het over "7 tot 10 procent".

Demissionair minister Keijzer van Volkshuisvesting (BBB) sprak over "25, 30 procent" en PVV-leider Wilders noemde gisteren in het SBS-debat een nog hoger percentage, van 37 procent. Dat zou betekenen dat een op de drie vrijkomende sociale huurwoningen naar statushouders gaat. SBS6 noemde wéér een ander cijfer: 17 procent.

Waar zijn al deze verschillende percentages op gebaseerd?

CBS-cijfers

Jetten en Klaver varen vermoedelijk op cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In het recentst onderzochte jaar (2022) werd volgens het CBS bijna 7 procent van alle vrijgekomen corporatiewoningen toegewezen aan "huishoudens met statushouders".

Dat zijn mensen die na een asielaanvraag in Nederland een verblijfsvergunning hebben gekregen, bijvoorbeeld omdat ze gevlucht zijn voor oorlog. Op het moment dat zij een Nederlands paspoort krijgen, worden zij Nederlander genoemd en geen 'statushouder' meer.

In 2022 kwamen 162.500 corporatiewoningen vrij. Daarvan werden er 11.000 toegewezen aan een huishouden met een statushouder, oftewel een kleine 7 procent. In de vier jaar daarvoor lag dat percentage ergens tussen de 4 en 6 procent.

De koepel van woningcorporaties, Aedes, beschikt over recentere cijfers, maar dat zijn schattingen. Over de jaren 2023 en 2024 ligt het percentage sociale huurwoningen dat naar statushouders ging volgens een woordvoerder rond de 10 procent.

Starters of niet?

Wilders zegt zich te baseren op berekeningen van wiskundige Jan van de Beek, die zichzelf "het wetenschappelijk migratiecijferbureau van X" noemt. Van de Beek stelt dat je statushouders moet beschouwen als starters, omdat zij vaak geen lege sociale huurwoning achterlaten.

In de redenering van Van de Beek - en ook van Wilders en Keijzer - concurreren statushouders vooral met starters. Tot starters worden mensen gerekend die voor het eerst een eigen woning krijgen, omdat ze tot dan toe nog bij hun ouders wonen of bijvoorbeeld in een opvanglocatie van het COA verblijven. Op dit moment wachten zo'n 19.000 statushouders in de asielopvang op een (sociale) huurwoning.

In de berekening van Van de Beek ging in 2023 37 procent van alle vrijkomende sociale 'starterswoningen' naar statushouders, in 2021 was dat volgens hem 29 procent. Hij vergelijkt cijfers van Aedes over het toegewezen aantal woningen aan statushouders met CBS-cijfers over het totaal aantal toegewezen woningen aan starters.

'Scheve vergelijking'

Experts noemen het een scheve vergelijking, omdat in het cijfer van toegewezen woningen aan statushouders ook doorstromende statushouders zitten, die een woning leeg achterlaten.

Volgens de experts zou dat getal vergeleken moeten worden met het totaal aantal sociale huurwoningen dat werd verhuurd, waarin ook de cijfers zitten van doorstromers. Zoals eerder genoemd berekende het CBS dat het in 2022 om zo'n 7 procent ging.

Of, zeggen zij, het aantal startende statushouders, die vanuit het COA een woning krijgen toegewezen, moeten worden vergeleken met het totaal aantal woningen dat specifiek aan starters wordt toegewezen. In de berekening van het CBS gaat dat om 17 procent - het cijfer dat SBS6 gisteren gebruikte.

"Ik vind het raar dat het CBS groepen statushouders uit elkaar trekt", zegt Van de Beek in reactie tegen de NOS. "Elke statushouder die een woning krijgt toegewezen zorgt toch voor een woning die wordt onttrokken aan de woningmarkt? Waarom noemen ze sommigen dan startende statushouders en andere doorstromers?"

In de kern draait de cijferdiscussie vooral om de vraag: kijk je naar álle sociale huurwoningen die naar statushouders gaan of alleen naar de 'starterswoningen' - zoals Wilders, Keijzer en SBS.

Gemeenten bepalen

Feit is ook dat gemeenten wettelijk verantwoordelijk zijn voor de huisvesting van statushouders, de zogeheten 'taakstelling'. Omdat er een groot tekort is aan sociale huurwoningen, voldoen zij vaak niet aan deze taak. Ook veel andere groepen maken aanspraak op sociale huurwoningen; de gemiddelde wachttijd is in veel gemeenten enorm opgelopen - in Utrecht bijvoorbeeld naar zo'n 11 jaar.

Het is aan de gemeenten zelf om te bepalen welke groepen voorrang krijgen bij de toewijzing van sociale huurwoningen. In grotere gemeenten kan het aandeel 'urgenten' oplopen tot meer dan een kwart van het aandeel vrijkomende woningen.

Dat kunnen bijvoorbeeld slachtoffers van huiselijk geweld zijn, mensen van wie het huis is afgebrand of mensen met "vitale beroepen", bijvoorbeeld in de zorg, het onderwijs of bij de politie. Ook mogen gemeenten nu voorrang geven aan statushouders. Veel gemeenten doen dat, juist ook om te voldoen aan de wettelijke taakstelling.

Maar het huidige demissionaire kabinet wil af van de voorrang voor statushouders. Minister Keijzer vindt de voorrangsregel oneerlijk ten opzichte van andere mensen die al een jaar of tien op een wachtlijst staan. Ondanks een kritisch advies van de Raad van State wil het kabinet het verbod op voorrang voor statushouders doorzetten.

De vrouw van 80 die onlangs in Amsterdam dood werd gevonden in haar woning, had een man binnengelaten die zich voordeed als een politieman die de sloten in huis kwam controleren.

Het aantal babbeltrucincidenten, waarbij ouderen worden opgelicht door criminelen die zich voordoen als agent, blijft stijgen. Vorig jaar werden 8329 gevallen geregistreerd, de teller in de eerste zes maanden van dit jaar stond op 6496. De incidenten gaan bijna nooit met dodelijk geweld gepaard.

Dagelijks registreert de politie gemiddeld 35 babbeltrucs met nepagenten, maar omdat slachtoffers uit schaamte vaak geen aangifte doen, is het werkelijke aantal slachtoffers veel groter.

De politie in Amsterdam belegde naar aanleiding van de dood van de vrouw vandaag een voorlichtingsbijeenkomst voor de buurt. Vanwege de impact, maar ook om mensen te waarschuwen voor babbeltruccriminelen.

Sieraden

"Het begint vaak met een telefoontje", zegt Marijke Stor van de Amsterdamse politie. "Zodra de beller begint over sieraden of inbrekerslijsten, moeten alle alarmbellen gaan rinkelen. En als iemand in politie-uniform voor de deur staat, kijk dan goed of de uitrusting compleet is. Is er bijvoorbeeld een portofoon?"

De politie benadrukt ook dat altijd naar een legitimatie kan worden gevraagd. Op de website van de politie kun je zien hoe het politielegitimatiebewijs eruit ziet.

"En ja, die kunnen ook vals zijn", zegt Stor, "maar we hopen dat door op al deze dingen te letten, je doorkrijgt of je wordt opgelicht. Als iemand echt al binnen is, probeer dan zo snel mogelijk via 112 hulp in te schakelen, bijvoorbeeld via de app. Dan kan het zonder een gesprek te voeren en valt het minder op."

Criminelen met bijlen

De 85-jarige Sophia kan erover meepraten. Ook zij werd dit jaar slachtoffer van een babbeltruc. Bij haar aan de deur stond geen nepagent, maar de criminelen gebruikten wel dezelfde werkwijze.

Sophia woont in een flat in het centrum van Rotterdam; ze is actief voor de vereniging van eigenaren van het complex.

"Ik werd opgebeld door een mijnheer die mij vertelde dat er criminelen met bijlen door de buurt liepen om mensen te beroven", zegt Sophia. De man vertelde haar dat er iemand zou langskomen die haar kostbaarheden en pasjes zou meenemen.

Die persoon zou de spullen registreren, zodat ze, mocht er worden ingebroken, zouden weten wat er ontbrak. De crimineel hield haar de hele tijd aan de lijn. "De man zei dat ik daarna mijn spullen terug zou krijgen."

Even later stond er inderdaad een jonge jongen aan de deur, aan wie ze haar juwelen en bankpasjes afgaf. "De jongen was de deur nog niet uit, of ik besefte dat ik was opgelicht. Alsof ik in een soort vacuüm had gezeten waar ik ineens uitkwam."

Vreselijk stom

Ze belde direct de bank om haar pasjes te laten blokkeren. Er was al geld van haar rekening gehaald, maar dat kon de bank nog terugstorten. "Maar mijn juwelen ter waarde van zo'n 65.000 euro ben ik kwijt."

Achteraf begrijpt Sophia niet hoe ze hier in heeft kunnen stinken. "Alsof ze je door paniek te zaaien in een bepaalde psychische toestand brengen waardoor je niet meer helder denkt. Ik vond het echt vreselijk stom van mezelf."

Het zal Sophia geen tweede keer overkomen. Als ervaringsdeskundige weet ze nu hoe makkelijk je er in trapt. "Ze gaan heel geraffineerd te werk."

In Londen is op de bijeenkomst van de zogeheten coalition of the willing afgesproken om de druk op Rusland en de steun aan Oekraïne verder op te voeren. De coalitie bestaat uit een groep westerse landen die een voortrekkersrol willen spelen bij de veiligheid van Oekraïne.

De Britse premier Starmer noemde het "duidelijk dat president Poetin de enige is die deze oorlog niet wil stoppen".

Starmer prees de stap van president Trump om strafmaatregelen in te stellen tegen twee Russische oliemaatschappijen. Ook het Verenigd Koninkrijk heeft dat onlangs gedaan. Starmer hoopt dat andere Europese landen dit ook gaan doen, zei hij.

Koude winter als wapen

De Oekraïense president Zelensky noemde de sancties tegen Russische olie een "grote stap" en benadrukte dat er druk moet worden uitgeoefend op alle Russische oliebedrijven, evenals op hun schaduwvloot en op olieterminals.

Zelensky zei dat Rusland de koude winter gebruikt om Oekraïne onder druk te zetten door aanvallen uit te voeren op de energiesector.

Volgens NAVO-chef Rutte raakt Poetin "door zijn geld, troepen en ideeën heen" en is het "nu het juiste moment om de druk op te voeren".

Luchtverdediging

In Londen spraken de deelnemers aan het overleg af de luchtverdediging van Oekraïne te versterken. Zelensky had daarom gevraagd. Hij wil met meer langeafstandswapens druk uitoefenen op Rusland om over de oorlog te onderhandelen. Starmer kondigde de versnelling aan van een raketbouwprogramma zodat 140 raketten eerder dan gepland kunnen worden afgeleverd.

Zelensky wil ook graag Tomahawk-raketten uit de Verenigde Staten. Vorige week was hij in de VS om te proberen Trump ertoe te bewegen die langeafstandswapens te leveren, maar dat is niet gelukt.

Starmer en Rutte zeiden op de persconferentie na afloop van het overleg in Londen dat ze hierover met Trump hebben gesproken en dat de Amerikaanse president heeft toegezegd de kwestie te onderzoeken.

Noordzee

Demissionair premier Schoof was ook aanwezig bij de bijeenkomst van de coalition of the willing. Hij zei dat Nederland zich in overleg met internationale partners gaat inzetten tegen de Russische schepen die illegaal in de Noordzee varen.

Verder zei hij dat het belangrijk is om Oekraïne de winter door te helpen door de zwaar getroffen energiesector te steunen. Ook Nederland steunt die volgens Schoof financieel en materieel.

Bevroren tegoeden

De Britse premier Starmer zei verder dat er tijdens de bijeenkomst "absolute duidelijkheid" is gekomen dat er snel vooruitgang moet worden geboekt met het gebruik van bevroren Russische tegoeden ter ondersteuning van Oekraïne. "Het Verenigd Koninkrijk is bereid om dit in samenwerking met de EU zo snel mogelijk te realiseren", zei hij.

Op de EU-top gisteren in Brussel werd nog geen concreet besluit genomen over het vrijmaken van dat geld. Bij de Brusselse financiële instelling Euroclear staat voor 185 miljard euro aan bevroren Russische tegoeden.

De EU wil het geld gebruiken als onderpand voor leningen ter waarde van 140 miljard euro aan Oekraïne. De Europese Commissie moet de opties nog verder gaan verkennen, zo besloten 26 van de 27 EU-landen. Hongarije tekende de slotverklaring niet.

Het parlement in Kroatië heeft ingestemd met het opnieuw invoeren van de dienstplicht. Het gaat om een diensttijd van twee maanden, waarin de dienstplichtigen "militaire basistraining" zullen krijgen, meldt de Kroatische omroep HRT. Vorig jaar kondigde het land deze maatregel al aan vanwege de verhoogde spanningen in Europa en op de Balkan.

Het ministerie van Defensie schrijft nu dat het gaat om training "in overeenstemming met Europese trends en gewijzigde veiligheidssituaties, steeds vaker voorkomende natuurrampen en crisissituaties".

Kroatië schrapte de dienstplicht in 2008. In die periode hebben ongeveer 300.000 mensen geen militaire training gehad, schrijft het ministerie.

Het ministerie wil jaarlijks 4000 dienstplichtigen oproepen, te beginnen met mensen die zijn geboren in 2007.

Russische dreiging

Sinds de annexatie van de Krim door Rusland en de grootschalige inval in Oekraïne in 2022 is de dienstplicht bij meerdere landen weer hoog op de agenda gezet.

Oekraïne voerde de dienstplicht weer in na de annexatie van de Krim in 2014. Zweden volgde in 2017. In Duitsland kwam de regering dit jaar met een plan voor een "vrijwillige dienstplicht", waarbij alle mannen die geboren zijn in 2008 of de jaren erna een verplichte medische keuring zouden moeten ondergaan. Daarna kunnen ze alsnog kiezen of ze wel of niet in dienst gaan.

Vragenlijst

In Nederland geldt de dienstplicht nog altijd, maar sinds 1997 worden dienstplichtigen niet meer opgeroepen. Wel krijgt iedereen die 17 wordt een brief over de inschrijving voor de dienstplicht. Dat geldt ook voor mensen onder de 35 die Nederlander worden.

Vorige maand maakte demissionair staatssecretaris Tuinman (BBB) bekend dat Defensie voortaan alle 17-jarigen een vragenlijst stuurt over het leger. Dat de dienstplicht ook in Nederland weer wordt ingevoerd, is niet uitgesloten. Volgens de staatssecretaris is er sprake van een 'escalatieladder' waarbij de laatste stap herinvoering van de dienstplicht is.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) eist van onder meer de voedingsmerken Vivera en De Vegetarische Slager dat ze de term "plantaardig gehakt" niet meer gebruiken. De producten hebben namen die in strijd zouden zijn met de wet. Dit bevestigt een woordvoerder van de toezichthouder na berichtgeving door EenVandaag.

De marktleiders zeggen dat ze de naam al meer dan vijftien jaar gebruiken. De waarschuwing van de NVWA komt volgens hen dan ook onverwacht en "is niet in lijn met eerdere signalen van de toezichthouder of het beschermen van consumenten".

De toezichthouder refereert aan het Warenwetbesluit Vlees, gehakt en vleesproducten. Deze wet komt uit 1998 en werd ingevoerd om de voedselveiligheid te verbeteren, onder meer naar aanleiding van de uitbraak van de gekkekoeienziekte.

Rutger Rozendaal, topman van De Vegetarische Slager, is not amused. "Destijds waren er specifieke problemen rondom de samenstelling van gehakt. Deze regels zijn bedoeld om de voedselveiligheid van vlees te waarborgen en heeft geen betrekking op de plantaardige sector. En zou daarom niet op deze categorie van toepassing moeten zijn."

Volgens Rozendaal is de benaming inmiddels ingeburgerd. "Onderzoek laat zien dat consumenten goed weten wanneer het om een vegetarisch of veganistisch product gaat. Een naamswijziging roept juist meer verwarring en dus zorgen op."

Meer plantaardig eten

De bedrijven snappen de oproep van de voedselwaakhond ook niet. "Meer plantaardig eten is essentieel voor het tegengaan van klimaatverandering, verbeteren van de gezondheid en verminderen van dierenleed."

"Daarom maken we plantaardig eten makkelijker voor consumenten. Een naamsverandering zal het behalen van deze doelen bemoeilijken omdat bekende woorden als 'gehakt' helpen bij het maken van de overstap."

De waarschuwing van de NVWA volgt kort op een stemming in het Europees Parlement over vleestermen voor plantaardige producten. Als het aan het aan de Europarlementariërs ligt verdwijnen termen zoals vegetarische worst, vegaburger en plantaardige schnitzel van verpakkingen. Het is aan de Europese Commissie en de EU-lidstaten of een dergelijk verbod er ook daadwerkelijk komt.

Vivera en De Vegetarische Slager willen in gesprek met de NVWA.

In de regio Arnhem is voor de tweede dag op rij sprake van forse verkeersoverlast door een zinkgat in de middenberm van de A12. De hoofdrijbaan van de snelweg richting Duitsland is daarom volledig afgesloten tussen knooppunt Velperbroek en de IJsselbruggen.

Het gat werd in de nacht van woensdag op donderdag ontdekt tijdens wegwerkzaamheden. Het bevindt zich nabij het bruggenhoofd van een van de IJsselbruggen en is ongeveer twee meter diep en één vierkante meter groot.

Volgens Rijkswaterstaat is het gat ontstaan doordat regenwater zand heeft weggespoeld naar een holle ruimte in een van de bruggenhoofden van de IJsselbruggen. Omdat het gat ook onder de snelweg doorloopt, is afgelopen nacht een deel van het asfalt verwijderd om beter zicht te krijgen op het probleem.

Rijkswaterstaat graaft nu het talud van de snelweg verder af tot aan de fundering van het betonnen bruggenhoofd. Daarna wordt een nieuwe wand geplaatst om te voorkomen dat het zand opnieuw wegspoelt.

Nog tot en met zondag overlast

Naar verwachting duren de herstelwerkzaamheden nog tot en met zondag. Tot die tijd blijft de hoofdrijbaan van de A12 richting Duitsland afgesloten en wordt het verkeer over de parallelbaan geleid.

Rond Arnhem staan er al twee dagen flinke files vanwege de herstelwerkzaamheden. Omroep Gelderland spreekt van een verkeerschaos. Op de A12 was de extra reistijd rond 18.00 uur vanavond zo'n 50 minuten. Ook in Arnhem zelf is het extra druk door automobilisten die proberen de file te ontwijken.

Verder is het bij Nijmegen vanmiddag extra druk, door een ongeluk op de Waalbrug. Op de A325 tussen Elst en Nijmegen moeten automobilisten rekening houden met een vertraging van bijna anderhalf uur.

Wat is een zinkgat?

Een zinkgat, ook wel sinkhole genoemd, ontstaat door het instorten van een ondergrondse holte. Dat kan gebeuren doordat zand uit de ondergrond wegspoelt, maar ook door het oplossen van kalksteen of zout in de bodem.

In het buitenland komen met enige regelmaat grote zinkgaten voor, zoals vorige maand in Bangkok. Hier moesten duizenden mensen worden geëvacueerd toen er een zinkgat van 30 bij 30 meter en 50 meter diep was ontstaan.