NOS Nieuws - Algemeen

President Trump van de VS heeft opnieuw hard uitgehaald naar de Oekraïense president Zelensky. Hij stelt in een bericht op sociale media dat Zelensky met zijn "opzwepende retoriek" de kans op een wapenstilstand frustreert. "De emoties zijn vandaag hoog opgelopen", reageerde Zelensky aan het einde van de dag.

Trump uitte kritiek op uitspraken van Zelensky dat Oekraïne de Russische annexatie van de Krim nooit zal accepteren. De VS zou achter de schermen hebben voorgesteld dat Washington het bezette Oekraïense schiereiland als Russisch grondgebied erkent als onderdeel van een deal.

Dit plan en andere voorstellen werden vanmiddag besproken in Londen. Daar gingen Britse, Duitse, Franse en Oekraïense diplomaten in gesprek met een Amerikaanse delegatie over manieren om de oorlog te stoppen. Afgaand op publieke verklaringen is er geen doorbraak bereikt.

'Sterke besluiten'

Zelensky noemt het op X het positief dat vijf landen bijeen waren om over vrede te spreken. Hij haalde op zijn beurt uit naar Trumps uitspraken op Truth Social over de Krim, maar in minder expliciete bewoordingen dan de Amerikaanse president.

"Oekraïne zal altijd handelen volgens zijn grondwet en we zijn er zeker van dat onze partners, en specifiek de VS, blijft handelen volgens zijn sterke besluiten", zei Zelensky. Onder zijn bericht plaatste de Oekraïense leider een screenshot van het Amerikaanse besluit uit 2018 waarin de Russische invasie van de Krim wordt verworpen.

Die verklaring was ondertekend door Mike Pompeo, de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken aan het einde van Trumps eerste termijn.

Aan het begin van de avond (Nederlandse tijd) had Trump geplaatst: "Niemand heeft Zelensky gevraagd om de Krim te erkennen als Russisch grondgebied. Als hij de Krim wil hebben, waarom hebben ze er dan elf jaar geleden niet voor gevochten", beet Trump de Oekraïense leider toe. "We zijn heel dicht bij een deal, maar de man zonder speelkaarten moet het nu eindelijk regelen."

Trump heeft Zelensky al herhaaldelijk keihard aangepakt en juist bewondering getoond voor de Russische president Poetin. In Brussel en Kyiv groeit de vrees dat de VS Oekraïne zal dwingen tot vergaande concessies aan Rusland om de oorlog te beëindigen.

'Constructieve gesprekken'

Volgens de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Sybiha waren er vandaag "constructieve" gesprekken met onder meer VS-gezant Kellogg. Het hoofd van de Oekraïense presidentiele staf Jermak neemt die kwalificatie niet in de mond.

"We hebben benadrukt dat een volledige en onvoorwaardelijke wapenstilstand de eerste stap moet zijn voor gesprekken over een duurzame vrede", schreef Jermak in een bericht op X. Het Oekraïense standpunt om eerst een wapenstilstand te sluiten en pas dan te praten over concessies is een doorn in het oog in het Witte Huis, aldus een anonieme bron tegenover The Washington Post.

Eerder vandaag besloot de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio niet meer naar de top in Londen te komen. Als reactie daarop zagen ook de hoge Europese diplomaten af van deelname. Op lager niveau waren er wel onderhandelaars van de VS en EU-landen aanwezig.

Er was geen Russische delegatie in Londen. Het Kremlin laat weten dat de directe onderhandelingen met de VS nog gaande zijn. Woordvoerder Peskov deed alle uitgelekte berichten, bijvoorbeeld dat Poetin zou hebben voorgesteld om de frontlinie te bevriezen, af als nepnieuws.

Uitgelekte voorstellen

Onder meer The Wall Street Journal, Washington Post en Financial Times hebben geschreven over welke voorstellen op tafel liggen. Anonieme bronnen schetsen het beeld dat Oekraïne minimaal de Krim en alle andere gebieden die Rusland nu bezet houdt wat Washington betreft moet afstaan bij een akkoord.

Gezien de militaire verhoudingen is de kans klein dat Oekraïne de Krim kan bevrijden. Vooral omdat Rusland zich al tien jaar militair heeft kunnen voorbereiden op zo'n aanval. Zelensky heeft de herovering van het schiereiland nog steeds als oorlogsdoelstelling, maar heeft ook openlijk gezegd dat Oekraïne er te weinig militairen voor heeft.

"De Krim is van Oekraïne", herhaalt EU-buitenlandchef Kallas. "Het betekent voor diegenen die bezet zijn veel dat men het gebied niet erkent als Russisch." Ook de Franse president Macron laat weten dat de territoriale integriteit van Oekraïne "zeer sterke voorwaarden zijn voor de Europeanen".

Onduidelijkheid over veiligheidsgaranties

De grote vraag is welke veiligheidsgaranties staan tegenover de door de VS voorgestelde concessies aan Rusland. Europese en Oekraïense functionarissen hebben geen enkel vertrouwen in Russische beloftes. In de uitgelekte informatie wordt gesproken over een Europese troepenmacht in Oekraïne om toe te zien op een bestand, maar de onderbouwing voor dat plan ontbreekt.

Ondertussen is bekend geworden dat NAVO-chef Rutte morgen en vrijdag in Washington is. Hij zal daar spreken met de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio, minister van Defensie Hegseth en Nationaal Veiligheidsadviseur Waltz.

Een eventueel NAVO-lidmaatschap van Oekraïne is een van de hete hangijzers in de onderhandelingen om de oorlog in Oekraïne te stoppen. In geen van de uitgelekte scenario's wordt een lidmaatschap voor Oekraïne als mogelijke uitkomst genoemd.

Sterrenchef Jonnie Boer is op 60-jarige leeftijd overleden. Dat hebben zijn kinderen aan het begin van de avond geschreven op Instagram. Later verscheen er ook een bericht van zijn restaurant De Librije.

In dat bericht staat dat de topchef op Bonaire overleed aan de gevolgen van een longembolie. "We zijn ontzettend verdrietig en verslagen en kunnen het nog niet bevatten." Boer was eigenaar van De Librije in Zwolle, het enige restaurant met drie Michelinsterren in Nederland.

Boer begon zijn carrière op 17-jarige leeftijd als kok in Amsterdam. Sinds 1987 kookte hij in De Librije. In 1993 nam hij het restaurant samen met zijn vrouw Thérèse over. Dat jaar ontving het restaurant de eerste Michelinster. In 1999 volgde een tweede ster en in 2004 de derde.

Een van de Michelin-inspecteurs zei vorig jaar over een gerecht van Boer in De Librije: "Ik eet nu al ruim dertig jaar in Nederland als Michelin-inspecteur, maar word nog steeds verbluft door de ogenschijnlijke eenvoud waarmee deze chef emotionele creaties zoals deze bereiding op het bord brengt."

Door de jaren heen breidde het echtpaar uit. Naast De Librije werden ze ook eigenaar van drie andere restaurants in Zwolle, twee restaurants op Bonaire en een op Curaçao.

Boers kinderen Jimmie en Isabelle en chef-kok Nelson Tanate kregen de afgelopen jaren een steeds belangrijkere rol bij De Librije. Zij werden mede-eigenaren, maar ook Jonnie en Thérèse bleven eigenaar. De dagelijkse leiding in de keuken was in handen van Tanate.

In een interview met De Stentor dit jaar zei Boer nog niet te weten wanneer hij wilde stoppen en dat hij "over vijf jaar" met zijn vrouw wilde kijken of dat het moment zou zijn waarop hij het stokje definitief over zou geven.

In de zesdelige docuserie De Opvolging van Omroep MAX was te zien hoe Boer en zijn vrouw de kinderen en Tanate klaarstomen voor de opvolging.

Schok

In Zwolle wordt er geschokt gereageerd op het overlijden van Boer. Burgemeester Peter Snijders schrijft in een reactie: "Hij was meer dan een topkok - een vernieuwer, een inspiratiebron en een trotse ambassadeur van onze stad".

Bij de Librije worden ook al de eerste bloemen gelegd.

Na meer dan 250 jaar is het carillon op het stadhuis van Schoonhoven tijdelijk stilgezet. De gemeente heeft daartoe besloten nadat een klacht van een buurtbewoner was binnengekomen over geluidsoverlast.

"Uit recente metingen bleek dat het carillon het toegestane geluidsniveau volgens de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) fors overschreed", laat de gemeente weten.

Het carillon overschreed de geluidsnormen in de APV zodanig dat de Omgevingsdienst (waarin ook de gemeente zelf zitting heeft) eigenlijk een handhavingsprocedure tegen de gemeente had moeten starten. "Door het stilzetten van het carillon is dit voorkomen", stelt de gemeente.

De oorlog doorstaan

Maar nu is het volgens sommigen wel erg stil. "Ik vind het absurd", zegt iemand op een terras. "Ik verwacht ook niet dat de Big Ben zich ieder kwartier inhoudt", stelt een terraszitter iets verderop. "Jammer", reageert ook de eigenaar van een winkel in de historische binnenstad. "Want het is wel een traditie hier in Schoonhoven."

Gideon Bodden, een van de beiaardiers, noemt het besluit om de stekker uit het klokkenspel te trekken "onbegrijpelijk". "250 jaar lang heeft het een oorlog en allerlei moeilijkheden doorstaan. Tot afgelopen woensdag", zegt hij bij Omroep West.

Het carillon in de klokkentoren van het oude stadhuis speelde tot vorige week elk half uur en was dan overal in het stadje aan de Lek te horen.

Het college van burgemeester en wethouders zegt te begrijpen dat deze situatie emoties oproept: "Het carillon hoort bij de geschiedenis en cultuur van Schoonhoven. Toch moeten we ons aan de regels houden en kijken we naar wat wel mogelijk is."

Handmatig bespelen

Er lijkt een uitweg. Zo is bepaald dat de beiaardier het carillon handmatig mag blijven bespelen, met een maximum van vier uur per week. Voor feestdagen geldt ook een uitzondering. Op Koningsdag, 4 en 5 mei en de Nationale Zilverdag (Schoonhoven wordt ook wel de zilverstad genoemd) is het carillon 'gewoon' te horen.

Intussen onderzoekt de gemeente of het carillon technisch aangepast kan worden. Mogelijk kan ook de APV worden veranderd, zodat een hogere geluidsnorm voor het carillon mogelijk is.

Vorig jaar werden na een klacht ook de klokken in de kerk van Zevenhuizen, 20 kilometer van Schoonhoven, stilgezet. Maar dan alleen tussen 23.00 en 07.00 uur. "Na een geluidsmeting blijkt dat de norm voor nachtelijke uren wordt overschreden", aldus de gemeente toen.

Het World Economic Forum (WEF) is een onderzoek gestart naar oprichter Klaus Schwab, die onlangs ontslag nam als voorzitter van de raad van toezicht. Aanleiding is een brief van een anonieme klokkenluider die vorige week naar het bestuur van het WEF werd gestuurd, meldt The Wall Street Journal.

In de brief worden zorgen geuit over het gedrag van Schwab en zijn vrouw bij het WEF. De 87-jarige Schwab wordt door de klokkenluider beschuldigd van het gebruiken van geld van het forum voor persoonlijke zaken. Schwab spreekt in de Amerikaanse krant alle beschuldigingen tegen.

Schwab zou volgens de briefschrijver jonge werknemers van het forum de opdracht hebben gegeven om duizenden dollars uit zijn naam te pinnen van de rekening van het WEF, om daarmee vervolgens privémassages in hotels mee te betalen. Daarnaast zou zijn vrouw Hilde zogenaamde vergaderingen hebben ingepland uit naam van het forum, om zo zelf op vakantie te kunnen gaan op kosten van de organisatie.

In de brief worden ook zorgen geuit over hoe Klaus vrouwelijke werknemers van het WEF behandelde. Hij heeft als voorzitter seksuele intimidatie en discriminerend gedrag toegelaten, is de beschuldiging van de schrijver.

Onderzoek

Het WEF zegt deze beschuldigingen serieus te nemen, maar benadrukt daarbij "dat ze nog niet bewezen zijn". De organisatie wil pas verder reageren als er meer onderzoek naar de aantijgingen is gedaan.

Klaus en Hilde Schwab ontkennen zoals gezegd alle beschuldigingen. Als Schwab massages nam terwijl hij op reis was voor het forum, betaalde hij het WEF naar eigen zeggen altijd terug. De beschuldigingen van het opnemen van geld en de luxereizen spreken ze tegen.

Klaus Schwab is ook van plan om een rechtszaak aan te spannen tegen degene die de anonieme brief heeft verstuurd en "iedereen die deze onjuiste waarheden verspreidt", zegt zijn woordvoerder.

Vertrek

De bekendmaking van het onderzoek naar Schwab volgt op het nieuws dat Klaus Schwab per direct stopt bij het WEF als voorzitter van de raad van toezicht. Schwab zelf gaf geen reden voor zijn vertrek.

The Wall Street Journal schrijft over de beschuldigingen dat Schwab de afgelopen dagen achter de schermen tegen een onderzoek had gepleit. Het bestuur besloot echter afgelopen zondag in een spoedvergadering om een onderzoek in te stellen. Daarop besloot Schwab op te stappen.

Oprichter

Klaus Schwab richtte het WEF in 1971 op. Het forum organiseert een jaarlijkse bijeenkomst waarbij wereldleiders, politici, bestuurders van grote bedrijven, journalisten en invloedrijke denkers samenkomen in Davos, in Zwitserland, om ideeën uit te wisselen.

Er is al langer kritiek op de bijeenkomst, die te veel gericht zou zijn op financieel gewin. Er waren ook al langer berichten over de negatieve cultuur binnen de organisatie.

De rechtbank heeft een 36-jarige man uit Nijmegen veroordeeld tot drie jaar cel voor de verkrachting van een vrouw vorig jaar op de wc van een café in Nijmegen. Acht maanden van de celstraf zijn voorwaardelijk en de rechtbank legde ook een contactverbod met het slachtoffer op: bij iedere overtreding van het verbod riskeert de man een celstraf van zeven dagen.

"De man hing rond bij de toiletten toen het slachtoffer naar de wc ging. Nadat zij uit het hokje was gekomen, nam hij haar mee naar het wc-hokje", schrijft de rechtbank in het vonnis. "Hij deed de deur op slot en ging voor de deur staan. Daar dwong hij haar seksuele handelingen te verrichten en te ondergaan."

Het incident gebeurde op 27 januari 2024 in een café in de binnenstad van Nijmegen. De vrouw was aan het stappen met een vriendin toen ze door de man bij het toilet werd opgewacht, meldt Omroep Gelderland.

Man deed haar pijn

De man bekende later dat hij seks heeft gehad met de vrouw, maar beweerde dat ze dit allebei wilden. Daar ging de rechtbank niet in mee. De rechter wees erop dat het slachtoffer al tijdens de verkrachting meermalen zei dat ze het niet wilde en dat de man haar pijn deed.

Naast de verklaring van het slachtoffer baseerde de rechtbank zich ook op camerabeelden, DNA-bewijs en verklaringen van getuigen die zagen en hoorden hoe slecht het slachtoffer er kort na de verkrachting aan toe was.

Geen berouw

Bij het bepalen van de straf hield de rechtbank er ook rekening mee dat de man in de zaak op geen enkele manier berouw toonde of verantwoordelijkheid nam voor zijn misdragingen. De man werd al eens eerder veroordeeld voor een zedendelict.

Hij moet verder een schadevergoeding betalen van 9.500 euro aan het slachtoffer voor de geleden immateriële schade en ook moet hij ruim 450 euro aan onder meer medische kosten vergoeden.

De rechtbank heeft een 30-jarige man veroordeeld tot 18 jaar cel voor de moord op een 27-jarige man bij een nieuwjaarsfeest vorig jaar in Capelle aan den IJssel. Of hij de cel in gaat, is de vraag. De man is sinds de fatale schietpartij voortvluchtig, meldt regionale omroep Rijnmond. Hij bevindt zich vermoedelijk in Brazilië.

"Verdachte is anderhalf uur lang op zoek geweest naar een vuurwapen en heeft zonder aanleiding geschoten", stelt de rechtbank in het vonnis. "Hij heeft dus voldoende tijd gehad om zich te beraden en de gevolgen te overzien. Hij heeft niet in een opwelling geschoten, er is voldoende bewijs voor moord."

Gewist filmpje

Dader en slachtoffer waren op 1 januari 2024 aanwezig in een loods in Capelle waar een nieuwjaarsfeest werd gehouden. Het is nog steeds niet helemaal duidelijk wat er toen precies is gebeurd. De rechter spreekt in het vonnis van een "opstootje", waarna de 30-jarige Rudilio B. druk aan het telefoneren sloeg. Uit politieonderzoek is gebleken dat hij contact zocht met mensen van wie bekend was dat zij in de wapenhandel zaten.

Een van de onderschepte berichten van B. was: "Waar is die ding? Breng!" De rechtbank denkt dat het over een wapen ging. Op een gewist filmpje van een wapenleverancier dat door de politie deels werd teruggehaald was een zwarte Glock te zien, het wapen waarmee het 27-jarige slachtoffer werd vermoord.

Acht kogels

In het vonnis wijst de rechter er ook op dat Rudilio B. meermaals heeft geschoten met een onderbreking: eerst een paar keer in de auto waar het slachtoffer tijdens het feest naartoe was gelopen. Toen de auto verder rolde, liep hij mee en schoot hij nogmaals. In totaal werden ten minste acht kogels afgevuurd waarvan drie in het hart van het slachtoffer.

Over het motief voor de moord bestaat geen duidelijkheid. Tijdens de rechtszitting kwam wel een eerdere schietpartij ter sprake uit 2019, waarbij slachtoffer en dader allebei aanwezig waren. Maar of en in hoeverre dat een rol heeft gespeeld op 1 januari 2024 is niet duidelijk geworden.

Schietklaar wapen

De rechtbank heeft vandaag ook twee medeverdachten veroordeeld, die wel aanwezig waren in de rechtszaal. Een van hen kreeg een half jaar cel omdat hij de schutter hielp te vluchten door hem naar Frankrijk te brengen. Een andere man kreeg een jaar cel voor het leveren van het moordwapen. Hem wordt nadrukkelijk verweten "dat hij een schietklaar wapen heeft gebracht naar een feestlocatie waar veel mensen aanwezig waren".

De NOS berichtte over de schietpartij op nieuwjaarsdag 2024:

De Nationale Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam wordt weer vrij toegankelijk. Vorig jaar moesten bezoekers zich nog van tevoren aanmelden, maar daar ziet de gemeente Amsterdam dit jaar geen aanleiding voor.

Wel blijven strenge veiligheidsmaatregelen van kracht. Zo is er extra politie op de been, zijn hoorbare demonstraties of protestacties in de buurt van de Dam verboden en mogen agenten personen op of rondom de Dam fouilleren.

Herdenking vorig jaar kleiner

Vorig jaar besloot de gemeente Amsterdam het aantal bezoekers op 4 mei terug te brengen naar 10.000, in plaats van de gebruikelijke 20.000. Aanleiding hiervoor waren de toegenomen spanningen en actiebereidheid in de maatschappij, stelde burgemeester Halsema toen. Uiteindelijk waren er ongeveer 4400 bezoekers en genodigden aanwezig op de Dam.

"Dit jaar is de actiebereidheid weliswaar nog groot, maar is er op dit moment geen aanleiding om te veronderstellen dat deze zich op de Nationale Herdenking zal richten", schrijft Halsema in een brief aan de gemeenteraad. Twee incidenten enkele weken geleden, waarbij een man in de buurt van de Dam meerdere mensen neerstak en een andere man zichzelf in brand stak, doen daar volgens de burgemeester niets aan af.

Mochten er demonstraties worden aangemeld, dan zal de gemeente op zoek gaan naar een locatie waar "met respect voor de herdenkingen in de stad en de twee minuten stilte, gedemonstreerd kan worden". Volgens Halsema geldt een stil protest niet direct als een verstoring.

Zo zagen de twee minuten stilte er vorig jaar uit:

Regeringspartij NSC ligt zwaar onder vuur van de voorstanders van het nieuwe pensioenstelsel. In het Kamerdebat over de Wet toekomst pensioenen worden over en weer harde woorden gebruikt. VVD, D66 en andere voorstanders verwijten NSC een chaos te veroorzaken door pensioendeelnemers alsnog het recht te willen geven niet mee te doen aan het nieuwe stelsel. NSC zegt juist chaos door ontevreden gepensioneerden te willen voorkomen.

"Je kunt niet zomaar iemands grootste eigendom afpakken en omzetten in iets nieuws", zei NSC-Kamerlid Joseph aan het begin van het debat. "Als het nieuwe stelsel zo goed is, waarom geef je mensen dan geen inspraak? Dit leidt tot wantrouwen." Joseph noemt het nieuwe stelsel een gevaarlijk experiment omdat iedereen meer beleggingsrisico gaat lopen. Zij is bang voor rechtszaken van ontevreden pensioendeelnemers.

De partijen die voor het nieuwe stelsel zijn, vinden het onverantwoordelijk van NSC om nu nog de inspraak aan te passen. De Wet toekomst pensioenen is al door de Tweede en Eerste Kamer aangenomen en pensioenfondsen zijn al met de voorbereidingen bezig.

Toen minister Van Hijum van Sociale Zaken vertelde dat het voorstel minstens een jaar uitstel en een wetswijziging betekent, sloeg in de Kamer de wanhoop toe. Het debat werd stilgelegd voor overleg:

Na het overleg stelde NSC-Kamerlid Joseph voor het debat uit te stellen tot na de voorjaarsvakantie en eerst goed te kijken wat de gevolgen zijn. De partijen die door willen met het nieuwe pensioenstelsel vonden dat een slecht idee. Als Joseph zelf niet weet wat de gevolgen van haar voorstel zijn dan is dat haar eigen verantwoordelijkheid, zeiden zij.

Zij wijzen op de ernstige bezwaren van de Raad van State, de Autoriteit Financiële Markten, De Nederlandsche Bank, de Pensioenfederatie en het kabinet. Twee stelsels naast elkaar in stand houden kost veel geld en dat gaat uiteindelijk van de pensioenuitkeringen af. Ook is het heel lastig om de oude pensioenpot eerlijk te verdelen over deelnemers die blijven en die overstappen.

De voorstanders wijzen erop dat in de jaren van overleg over het nieuwe stelsel juist is gekeken naar de belangen van pensioendeelnemers, nu en in de toekomst. En dat er misschien geen individuele inspraak is, maar dat werknemers via de vakbonden en pensioenbesturen wel degelijk kunnen meepraten.

NSC-Kamerlid Joseph houdt vol dat haar voorstel het enige juiste is. Zij vindt de inspraak nu niet goed geregeld. Werkgevers, vakbonden en de besturen van pensioenfondsen bepalen of en hoe de opgebouwde pensioenrechten worden overgezet in het nieuwe systeem. Joseph vindt dat iedere werknemer of pensioengerechtigde dat zelf moet kunnen beslissen.

Joseph komt zelf uit de pensioenwereld. Ze zegt dat het "makkelijk te doen" is om een nieuw pensioenstelsel op te bouwen terwijl groepen werknemers liever in het oude systeem willen blijven zitten. De ernstige bezwaren van de Raad van State, de Autoriteit Financiële Markten, De Nederlandsche Bank en de Pensioenfederatie hiertegen, neemt zij niet helemaal serieus. Het zijn bezwaren van instituties die zelf het nieuwe pensioenstelsel hebben bedacht, zegt zij.

CU-Kamerlid Ceder vindt dat NSC doet of meer inspraak alleen maar heel mooi is, terwijl het erg nadelig kan uitpakken: "Mevrouw Joseph gebruikt dit voorstel om de wet te torpederen." Hij vindt dat ze wantrouwen aanwakkert met "populistische uitspraken" over belangrijke, degelijke financiële instituties. Ook D66-Kamerlid Vijlbrief ergert zich aan de manier waarop Joseph haar voorstel verdedigt. "In wat voor dimensie leeft mevrouw Joseph eigenlijk, dat zij denkt dat ze de enige is die gelijk heeft en de rest van de wereld gek is?"

Maar NSC staat niet alleen. Ook regeringspartijen PVV en BBB en oppositiepartij SP hebben hun handtekening onder het voorstel gezet. De VVD is als enige regeringspartij tegen het voorstel en dat zegt volgens Kamerlid Aartsen iets over het gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel binnen de coalitie. "Je zal soms verder moeten kijken dan je eigen politieke belang, je stokpaardje. Dat is goed bestuur in onze ogen", sprak hij hen toe. "Het gaat om de vraag of de Nederlandse politiek nog in staat is tot grote sociaaleconomische hervormingen."

Een van de partijen die de doorslag kunnen geven is Denk, met drie Kamerzetels. De partij is tegen het nieuwe pensioenstelsel, maar vindt dat de discussie daarover de afgelopen jaren zorgvuldig is gevoerd. Nu weer opnieuw gaan discussiëren "voelt ongemakkelijk", vindt Kamerlid Ergin. Hij wil niet dat het voor pensioendeelnemers juist slechter wordt door meer inspraak. "Ik twijfel niet aan de goede bedoelingen van mevrouw Joseph", zegt Ergin. "Maar vervangt het voorstel drijfzand niet door mist?"

Ook de Partij voor de Dieren is tegenstander van de nieuwe pensioenwet en kan met drie zetels het verschil maken. De partij was mede wegens een geplande operatie van fractievoorzitter Ouwehand niet aanwezig. "We zijn een kleine fractie, maar volgen het debat op de voet." De partij voert ook gesprekken "met verschillende groepen en organisaties, onder wie jongeren". Pas later volgt een besluit. Ook Volt, JA21 en FvD stuurden geen Kamerlid naar het debat.

Of alle werknemers en pensioengerechtigden binnenkort mogen stemmen over wel of niet overstappen naar het nieuwe stelsel blijft nog even onduidelijk. Verschillende partijen hebben nog geen definitief standpunt. En de Tweede en Eerste Kamer moeten er nog over stemmen.

China en Rusland denken na over de bouw van een kernreactor op de maan. Dat heeft Pei Zhaoyu, de hoofdingenieur van China's geplande Chang'e-8-maanmissie, vandaag bekendgemaakt. De Chang'e-maanmissies moeten de basis leggen voor de bouw van een permanente onderzoeksbasis op de maan, het International Lunar Research Station (ILRS).

Naast de bouw van een kernreactor werden ook andere energieplannen besproken. Volgens Pei wordt er ook gedacht over de bouw van grote zonnepanelen om elektriciteit mee op te wekken. De Chinese ingenieur gaf de presentatie aan de vooravond van China's tiende editie van de Nationale Ruimtevaartdag.

Zorgen over afval

Volgens atoomfysicus en emeritus hoogleraar Wim Turkenburg roept de Chinese aankondiging vooral vragen op. Hoe zijn ze bijvoorbeeld van plan om atomen te splitsen? Dat is een zeer ingewikkeld proces. Maar ook: hoe zijn ze van plan om de kernreactor te koelen? "Er is geen water op de maan, dus de koeling zou met gassen moeten gebeuren. Maar hoe China van plan is om deze mee te nemen, in welke hoeveelheden, en hoe ze deze willen opslaan, is niet duidelijk."

Ook maakt Turkenburg zich zorgen over het afval. "Het is natuurlijk niet de bedoeling dat de maan, de ruimte of andere planeten vervuild raken met kernafval." Over hoe ze dit willen voorkomen zijn nog geen uitspraken gedaan.

Mondiale maanambities

De laatste keer dat er mensen op de maan waren, was in 1972 met NASA's Apollo 17-missie. Sindsdien hebben verschillende landen, waaronder Rusland, Japan, India en China, onbemande maanmissies ondernomen. Toch is de verwachting dat de wereld niet lang meer hoeft te wachten: NASA verwacht in 2026 weer mensen op de maan te kunnen zetten. China en Rusland zetten in op 2030 en 2031. Allemaal hebben ze dezelfde ambitie: het opzetten van een permanente maanbasis.

China is van plan om dit in internationaal verband te doen, met als grootste partner de Russische ruimteorganisatie Roscosmos. Het plan voor het International Lunar Research Station, zoals de maanbasis moet gaan heten, werd in 2021 gepresenteerd. Na een jarenlange zoektocht hebben zich volgens Peking inmiddels zeventien landen en internationale organisaties, waaronder Zuid-Afrika, Pakistan, Venezuela en Egypte, aangesloten bij het plan. Het Europees Ruimteagentschap en de Verenigde Staten hebben bedankt.

Om het ILRS nog internationaler te maken, heeft China ook het 555-project gelanceerd, waarmee het 5000 onderzoekers van 500 internationale wetenschappelijke onderzoeksinstellingen uit 50 landen wil aantrekken. Hoe ze dat precies willen doen, is nog niet bekend.

Niet voor het eerst

Volgens Turkenburg bestaat het onderwerp nucleaire energie in de ruimte al zolang als de ruimtevaart zelf. Wereldwijd wordt er onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om nucleaire energie op te wekken op andere plekken dan de aarde. Zo kondigde de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA in 2021 aan de bouw van een kernreactor op de maan te overwegen. Destijds verwachtte de organisatie in 2030 een kleine splijtingsreactor op een satelliet te kunnen plaatsen.

En vorig jaar vertelde Joeri Borisov, het toenmalige hoofd van het Russische ruimteagentschap Roscosmos, al aan de pers dat Rusland en China "serieus nadachten" over de bouw van een kernreactor op de maan. Destijds spraken Amerikaanse ambtenaren hun zorgen uit over de veiligheid van de Chinees-Russische ambities. Hoewel er geen bewijs is voor een militaire component, maken Amerikaanse ambtenaren zich daar al lange tijd zorgen over.

Huisartsen kunnen in de toekomst patiënten met een verhoogd risico op longkanker tot vier maanden eerder identificeren met behulp van kunstmatige intelligentie (AI). Onderzoek naar de gegevens van mensen die de diagnose longkanker kregen, wijst dat uit.

AI pikt uit de dossiers van die patiënten gegevens op die een risico op longkanker kunnen voorspellen. Op basis daarvan kan een huisarts iemand al doorverwijzen naar het ziekenhuis voor een CT-scan voordat diegene zelf met klachten komt.

Een onderzoeksteam van het Amsterdam UMC concludeert dat met de gegevens die een huisarts in het patiëntendossier heeft een risicofactor kan worden berekend. Dat schrijven de onderzoekers in een artikel in de British Journal of General Practice.

"Er zijn ongeveer een miljoen patiënten in een database verzameld, met alle gegevens van hun huisartsen. Daarop hebben we een aantal programma's losgelaten en hebben we gekeken of we in staat zijn om een tot zes maanden voordat de diagnose werd gesteld te voorspellen welke patiënten longkanker zouden krijgen", zegt een van de onderzoekers, oud-hoogleraar huisartsgeneeskunde Henk van Weert, tegen de NOS.

Betere behandeling

Die paar maanden kunnen een groot verschil maken in de behandeling en de overlevingskans van patiënten. Hoe eerder ermee wordt begonnen, hoe minder intensief de behandeling hoeft te zijn, aldus Van Weert. Nu is het zo dat meer dan driekwart van de diagnoses pas wordt gesteld als de longkanker al verder is gevorderd. Het sterftecijfer onder deze patiënten ligt op meer dan 80 procent binnen een jaar.

"AI zoekt in de voorgeschiedenis van een patiënt en van alle andere patiënten naar verbanden die erop wijzen dat iemand mogelijk longkanker heeft", zegt Van Weert. "Het systeem heeft geleerd van mensen die in het verleden longkanker hebben gehad." Hoe AI dat precies doet, moet nog worden onderzocht, voordat de methode kan worden ingevoerd.

De onderzoekers denken dat ook de behandeling van andere kankersoorten die vaak in een vergevorderd stadium worden vastgesteld, zoals alvleesklier- maag- of eierstokkanker, kan profiteren van deze ontwikkeling.

Huisartsinformatiesysteem

Mocht de methode in de praktijk worden gebracht, dan gaat dat via het huisartsinformatiesysteem dat iedere huisarts in zijn computer heeft. De computer geeft dan een waarschuwing als iemand een bepaald risico loopt op longkanker. De huisarts kan op dat moment in actie komen en besluiten de patiënt verder te laten onderzoeken.

Onderzoekers hebben al langer de theorie dat de medische dossiers van huisartsen een schat aan informatie bevatten. In het Nederlandse zorgsysteem is bovendien vaak niet alleen de voorgeschiedenis van de patiënt bekend, maar ook die van naaste familieleden.

Goede ondersteuning

De Landelijke Huisartsenvereniging zegt dat het gebruik van AI het werk van huisartsen goed zou kunnen ondersteunen. "Diagnose-ondersteuning zit nu nog niet in het systeem, maar zal op den duur zeker gaan helpen", laat een woordvoerder weten. "Veel huisartsen zouden er graag gebruik van willen maken en er wordt al gekeken hoe AI zou kunnen helpen om grote hoeveelheden data terug te brengen tot zinvolle conclusies."

AI is niet nieuw in de spreekkamer, zegt hij, het wordt al gebruikt om betere gesprekken te kunnen voeren. "Maar het moet wetenschappelijk onderbouwd zijn voor we het verstandig en goed kunnen toepassen."

De overheid en olie- en gasbedrijven hebben een akkoord getekend om meer gas te winnen uit de Noordzee. Het kabinet vindt dit noodzakelijk om niet volledig afhankelijk te worden van gas uit het buitenland. Sinds 2018 is Nederland netto-importeur van gas. Dat komt door de afbouw en latere stopzetting van de gaswinning uit het Groningenveld.

Tegelijkertijd loopt ook de gaswinning uit de zogenoemde 'kleine velden' terug. Twintig jaar geleden haalde Nederland nog 39 miljard kubieke meter gas uit deze kleine velden, grotendeels uit de Noordzee. Twee jaar geleden was dit nog maar 8,8 miljard kubieke meter. Zonder aanvullende maatregelen loopt de gaswinning op de Noordzee snel terug.

Steeds meer aangeboorde gasvelden raken leeg en gasplatforms worden opgeruimd. Er was de afgelopen jaren weinig belangstelling bij olie- en gasbedrijven om naar nieuwe gasvelden te boren. Dat heeft te maken met grote financiële risico's en langdurige vergunningprocedures. Het was voor bedrijven aantrekkelijker om in het Britse en Noorse deel van de Noordzee te boren.

Minder schadelijk

De afgelopen jaren is er veel gesproken over "van het gas af" gaan, in verband met het klimaat. Inmiddels is duidelijk dat Nederland nog tot 2045 gas nodig zal hebben. De overgang van gas naar elektriciteit verloopt trager dan verwacht. Een kleine 90 procent van de huizen wordt nog met gas verwarmd.

Nederland verbruikt jaarlijks zo'n dertig miljard kubieke meter gas. Ruim 60 procent wordt geïmporteerd. Veertien procent komt via pijpleidingen uit Noorwegen, 27 procent is vloeibaar gas (lng) uit de Verenigde Staten.

Nederland en Europa willen de afhankelijkheid van Rusland, het Midden-Oosten en de Verenigde Staten verkleinen. Bovendien is gaswinning uit de Noordzee minder schadelijk dan lng uit de VS, waarbij veel meer methaangas vrij komt.

Noordzee opgedeeld

Buiten het Groningenveld (500 miljard kubieke meter) is er in Nederland naar schatting nog 200 miljard kubieke meter 'technisch te winnen'. 150 miljard onder de Noordzee en 50 miljard uit kleine velden op land. Het grootste potentieel bevindt zich dus op zee, tegen boringen daar is ook minder verzet dan tegen gaswinning op land.

100 miljard kubieke meter op zee is relatief makkelijk aan te boren. Om te zorgen dat dit ook gaat gebeuren gaat de overheid de vergunningsprocedures versnellen. Verder wordt de Noordzee opgedeeld in acht delen, waarbinnen olie- en gasbedrijven intensiever gaan samenwerken om de kosten te drukken.

Risico beperkt

Minister Hermans van Klimaat en groene Groei, belangenorganisatie ElementNL en Energiebeheer Nederland (EBN) hebben daar afspraken over gemaakt in een contract dat vanmiddag is ondertekend op het strand van Scheveningen.

EBN neemt namens de overheid deel in alle olie- en gaswinningsprojecten in Nederland. Waar EBN tot nu toe voor 40 procent deelnam aan de gaswinning, kan dit met nieuwe wetgeving uitgebreid worden naar 85 procent.

Hiermee beperkt de overheid het risico van nieuwe boringen voor de gasbedrijven. Afgesproken is dat er jaarlijks niet meer gas gewonnen wordt dan de dertig miljard kuub die we in Nederland gebruiken.

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft met het verzamelen van gedetailleerde persoonlijke gegevens niet de privacy geschonden van ongeveer 800.000 patiënten in de geestelijke gezondheidszorg. Dat heeft de rechtbank in Utrecht vandaag geoordeeld.

Actiegroep Vertrouwen in de GGZ, een verbond van patiënten, wetenschappers en behandelaren, had een zaak aangespannen tegen de NZa. Zij vinden dat de vertrouwensrelatie tussen behandelaar en patiënt op het spel staat wanneer een overheidsinstantie gevoelige patiëntgegevens mag gebruiken.

Maar de rechters oordelen dat de verzamelde gegevens in feite geen persoonsgegevens meer zijn omdat die dusdanig zijn 'gepseudonimiseerd' dat ze niet meer zijn te herleiden naar een individuele patiënt. Dus volgens de rechters is er geen sprake van een schending van de Algemene verordening gegevensbescherming.

Zeer persoonlijke informatie

Tussen 1 juli 2022 en 1 juli 2023 verzamelde de NZa deze gepseudonimiseerde maar inhoudelijk gedetailleerde gegevens over het mentale welzijn van patiënten. Denk aan meldingen van verslaving, suïcidale gedachten of seksuele voorkeuren.

Deze data heeft de zorgtoezichthouder nodig om een algoritme te trainen dat de zorgvraag moet voorspellen. De hardnekkige wachtlijsten in de ggz zouden zo beter kunnen worden aangepakt terwijl de kwetsbaarste mensen voorrang krijgen.

Toen details over dit project naar buiten kwamen, leidde dit tot onrust onder sommige patiënten. Als onderdeel van hun therapie moeten zij soms hun diepste geheimen delen. Erop kunnen vertrouwen dat deze informatie niet verder gaat dan hun behandelaar is volgens deskundigen essentieel voor een succesvolle behandeling.

Zorgmijding

De gedachte alleen al dat de overheid inzage krijgt in deze informatie, ook in de gepseudonimiseerde versie, is voor kwetsbare patiënten vaak reden genoeg om de therapie af te breken.

De vrees voor deze zorgmijding was voor actiegroep Vertrouwen in de GGZ de hoofdreden om via de rechter deze dataverzameling proberen te verbieden.

Maar dat is dus mislukt. De rechtbank stelt dat het medisch beroepsgeheim een "groot goed" is, maar ook dat dit recht "niet absoluut" is. De rechters kennen grote waarde toe aan de rol van de NZa om de zorg in Nederland betaalbaar en toegankelijk te houden.

Om deze taak te kunnen uitvoeren heeft de NZa volgens de rechtbank de wettelijke bevoegdheid om gepseudonimiseerde patiëntgegevens te gebruiken. In dit geval om een algoritme te trainen dat zorgverzekeraars zou kunnen helpen om beter te kunnen anticiperen op de zorgvraag in de regio's waarvoor zij verantwoordelijk zijn.

'Geen wetenschappelijke basis'

Deskundigen, onder wie hoogleraren die Vertrouwen in de GGZ steunen, wezen de rechtbank er tijdens de inhoudelijke behandeling in januari op dat er geen wetenschappelijk basis is voor de aanname dat een algoritme het per definitie onvoorspelbare verloop van therapiesessies kan voorspellen. Maar volgens de rechters maakt dat voor de bevoegdheid van de NZa geen verschil.

Vanuit Vertrouwen in de GGZ is teleurgesteld gereageerd. "We weten nog niet of we in hoger beroep gaan", zegt woordvoerder Ronald Huissen. "Eerst moeten we de uitspraak nog goed bestuderen."

Bij Turkije is een aardbeving geweest met een kracht van 6,2. Het epicentrum lag zo'n 80 kilometer ten zuidwesten van Istanbul in de Zee van Marmara. De beving vond plaats op een diepte van 10 kilometer.

Mensen renden de straat op toen gebouwen begonnen te schudden in de grootste stad van Turkije. Volgens eerste berichten lijkt de schade mee te vallen en zijn er geen doden gevallen.

Ziekenhuizen behandelden 151 gewonden. Een aantal van hen was in paniek uit een raam gesprongen. Volgens het kantoor van de gouverneur van Istanbul is geen van de gewonden in levensgevaar.

Minister van Binnenlandse Zaken Yerlikaya zei op de televisie dat er geen gebouwen zijn ingestort. Volgens de gouverneur van Istanbul stortte een leegstaand gebouw in de wijk Fatih in.

Kort na de eerste beving zijn er naschokken geregistreerd. Over het aantal lopen de berichten uiteen.

De dienst voor rampenbestrijding waarschuwt om uit de buurt van gebouwen te blijven. De beving is ook in aangrenzende regio's in Turkije en Griekenland gevoeld.

Veel mensen renden de straat op tijdens de aardbeving:

In februari 2023 werd het zuidoosten van Turkije en Syrië getroffen door een zware aardbeving, waarbij bijna 60.000 mensen om het leven kwamen.

Deskundigen waarschuwen al langer voor een zware aardbeving met een kracht van 7 in Istanbul. Zo'n anderhalf miljoen gebouwen lopen gevaar bij zo'n aardbeving.

Subtropisch zwembad Mosaqua in Gulpen kan toch weer open. Mosaqua sloot begin dit jaar de deuren omdat de gemeente er geen geld meer in wilde steken vanwege de hoge kosten. Nu is er een nieuwe exploitant gevonden die een groot deel van de kosten op zich wil nemen.

Al sinds het faillissement is de curator op zoek geweest naar mogelijkheden voor een doorstart. Mosaqua trok meteen na de opening in 1992 zo'n 250.000 bezoekers per jaar en is voor veel mensen in de regio een bron van herinneringen.

Het Tilburgse sportbedrijf Optisport toonde zich geïnteresseerd in een overname, maar dat bedrijf wilde niet opdraaien voor de onroerendezaakbelasting (ozb) en de verzekeringskosten. Dus het zwembad zou gesloten blijven, want de gemeente hield voet bij stuk en wilde niet bijspringen.

Water bij de wijn

Nu zijn de twee partijen tot een compromis gekomen: Optisport betaalt de ozb, de gemeente de verzekeringen. De daarmee gemoeide bedragen vallen ongeveer tegen elkaar weg, schrijft L1 Nieuws.

Optisport deed als eerste water bij de wijn, zegt de gemeente. En het zou volgens Gulpen-Wittem "buitenproportioneel zijn als op basis van enkel verzekeringspremies de doorstart van zwembad Mosaqua niet zou doorgaan". Het huurcontract kan nu ondertekend worden.

Optisport is al begonnen met het werven van personeel. Het bedrijf wil Mosaqua rond 1 juni weer openen.

Belangrijk voor toerisme

Optisport krijgt jaarlijks 100.000 euro van de gemeente voor het beheer van het zwembad. Ook de omliggende gemeenten Valkenburg aan de Geul en Vaals springen bij: die leggen elk 30.000 euro per jaar neer.

Gulpener Bierbrouwerij zal vijf jaar lang 10.000 euro bijdragen. Volgens directeur Jan-Paul Rutten is Mosaqua belangrijk voor het toerisme in Gulpen.

"Het trekt jongere gezinnen aan", zegt hij. "Dat is ook een belangrijke factor voor ons. Het is goed voor de werkgelegenheid, het trekt mensen naar het dorp."

De politie heeft vanmorgen in verband met de roof van Roemeense kunstschatten uit het Drents Museum een bedrijfspand in Heerhugowaard doorzocht. Er is computerapparatuur in beslag genomen die nog bekeken en geanalyseerd moet worden. De geroofde kunstvoorwerpen zijn niet gevonden.

De daders maakten in het Drents Museum in Assen op 25 januari topstukken uit het Nationaal Historisch Museum in Boekarest buit: een gouden helm en drie gouden armbanden die tot het nationaal cultureel erfgoed behoren.

Al na een paar dagen werden in Heerhugowaard drie verdachten opgepakt: een vrouw en twee mannen. Op 20 februari en 15 april volgden nog twee aanhoudingen, één van een man uit dezelfde plaats en één van een man uit Alkmaar.

De opsporing van de gestolen voorwerpen heeft nog altijd prioriteit, zegt de politie.

De dieven maakten vier topstukken uit de expositie Dacia - rijk van goud en zilver buit:

Roy Thomas Baker is op 12 april overleden op 78-jarige leeftijd, heeft zijn familie gisteren bekendgemaakt. De doodsoorzaak is nog onbekend. Baker was een Britse producer die het meest bekend is van zijn werk voor hits van Queen, zoals Bohemian Rhapsody en Don't Stop Me Now.

Baker werkte niet alleen met Queen, maar ook met populaire bands als Journey en Foreigner. Hij was al sinds 1963 actief in de muziekindustrie. Toen hij begon werkte hij samen met producers van grote Britse artiesten, zoals Elton John en David Bowie.

Hij ontmoette Queen in de vroege jaren 70, toen de band net was opgericht. Baker werkte toen voor een nieuwe geluidsstudio in Londen. Queen nam daar gratis demotapes op, in ruil voor hulp bij het testen van het geluid van de nieuwe studio. Baker produceerde de eerste vier albums van de band, met hits als Killer Queen en You're My Best Friend.

Compleet waanzinnig

Over Bohemian Rhapsody zei Baker tegen Mix Magazine in 1999 dat het nummer een "succesvolle grap" was. "Bohemian Rhapsody was compleet waanzinnig, maar we hebben er elke minuut van genoten."

Zes jaar later zei hij in een interview met The New York Times dat de hit tijdloos was, omdat het nummer zich niet beperkte tot een bepaald muziekgenre. "Ik had niet gedacht dat het nummer dertig jaar later nog zo groot zou zijn", zei hij destijds.

Queen-drummer Roger Taylor zei over samenwerken met Baker: "Hij bracht een bepaalde hoeveelheid discipline en veel cynisme. Hij had het altijd goed, de opname moest net juist zijn."

Grotere platenmaatschappijen

Na zijn succes werkte hij ook voor grotere platenmaatschappijen, zoals Columbia Records en Warner Bros. Daar produceerde hij bijvoorbeeld de albums Infinity en Evolutions van Journey.

De laatste plaat waaraan hij heeft gewerkt kwam uit in 2014, Heaven & Earth van de Britse band Yes.

De diefstal van cocaïne was waarschijnlijk de aanleiding voor een reeks geweldsincidenten in oktober in Zuid-Holland. Dat concludeert het Openbaar Ministerie na onderzoek. In onder meer Den Haag, Alphen aan den Rijn en Leiden waren toen explosies, beschietingen, brandstichtingen en bedreigingen. Inmiddels zijn dertig mensen aangehouden.

Het geweld volgde vermoedelijk dus op een ripdeal. In augustus werd in België door criminelen 1400 kilo cocaïne ingevoerd. Die partij werd door anderen onderschept en meegenomen naar Nederland.

De drugs werden volgens het OM in een loods in het Noord-Brabantse Oud Gastel verdeeld onder een grote groep personen.

Daarop volgde een reeks geweldsincidenten bij woningen en bedrijven in Den Haag, Rijswijk en Delft. Daar waren explosies en werd brand gesticht. Uit onderzoek blijkt dat de getroffen bewoners en ondernemers zelf niet betrokken waren bij de ripdeal, maar dat ze slachtoffer werden omdat vrienden of familieleden mogelijk een rol speelden.

Nieuwe diefstal

Een deel van de gestolen cocaïne was opgeslagen in een loods in Ter Aar (Zuid-Holland), maar werd daar op 10 oktober opnieuw gestolen. Daarop verplaatste het geweld zich van de regio Den Haag naar de omgeving van Alphen aan den Rijn.

Het nieuwe geweld leek gericht op de ondernemer van de loods en zijn naasten. Onder anderen een werknemer, familie en vrienden werden slachtoffer van bedreigingen, beschietingen en explosies. Of de ondernemer wist dat er drugs in zijn loods waren opgeslagen, wordt nog onderzocht. Hij is wel verhoord, maar niet aangehouden.

Aanhoudingen

Na onderzoek concludeert het OM dat vooral onschuldige mensen groot gevaar liepen door een ruzie tussen criminelen.

In totaal zijn in de zaak dertig mensen opgepakt, vooral uitvoerders van het geweld. Zij werden benaderd voor een klus en hadden waarschijnlijk geen idee van de ripdeal en de gevolgen. Ook zijn enkele brokers aangehouden. Dat zijn de mensen die de uitvoerders ronselden en aanstuurden.

Ze moeten allemaal voor de rechter verschijnen. Het onderzoek naar de opdrachtgevers loopt nog.

Het geplande topoverleg in Londen over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne is uitgesteld. Dat bevestigt de Britse regering. Op de top zouden de ministers van Buitenlandse Zaken van Oekraïne, Frankrijk, het VK en de VS een Amerikaans voorstel bespreken.

De gesprekken gaan wel nog door, maar zullen op een lager niveau plaatsvinden. Frankrijk en het VK stuurt diplomaten naar het overleg, namens de VS is Trumps Oekraïne-gezant Kellogg erbij. De ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie van Oekraïne zijn wel bij de gesprekken aanwezig.

De stafchef van de Oekraïense president Zelensky, Andriy Jermak, zegt dat de Oekraïense delegatie deelneemt om zich in te spannen voor "een compleet onvoorwaardelijk staakt-het-vuren als eerste stap op weg naar een oplossing" van het conflict.

De Britse minister van Buitenlandse Zaken Lammy ontvangt zijn Oekraïense collega om over het einde van de oorlog te praten.

Rubio en Witkoff niet aanwezig

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio maakte gisteravond bekend niet naar de top in Londen te reizen. Ook speciaal gezant Witkoff, die de Russische president Poetin drie keer in Moskou heeft bezocht, is niet aanwezig.

Het overleg in Londen volgt op soortgelijke besprekingen in Parijs vorige week. Daar dreigde Rubio nog met het afblazen van onderhandelingen als er niet snel vooruitgang zou worden geboekt.

De Amerikaanse president Trump sprak de hoop uit dat deze week een bestand tussen Oekraïne en Rusland kan worden gesloten.

Apple en Meta (het bedrijf achter Facebook en Instagram) krijgen boetes van honderden miljoenen euro's voor het overtreden van de nieuwe Europese wet voor grote techbedrijven. Apple moet 500 miljoen euro betalen en Meta 200 miljoen euro.

Apple krijgt de boete omdat het bedrijf erop aanstuurt dat abonnementen via zijn appwinkel afgesloten worden, terwijl mensen ze buiten de App Store misschien goedkoper konden krijgen.

Meta krijgt de boete omdat het bedrijf zijn gebruikers maandenlang twee opties gaf: een gratis abonnement in ruil voor het delen van persoonlijke data voor advertenties, of een betaald abonnement voor Facebook en Instagram zonder advertenties.

Handelsoorlog met VS

Het zijn de eerste boetes die Europa uitdeelt voor het overtreden van de Digitale Marktenwet (DMA). Deze wet is bedoeld om machtsmisbruik door de grootste internetbedrijven te voorkomen. Zij moeten sinds maart 2024 aan de regels voldoen.

De Europese Commissie begon nog diezelfde maand onderzoeken naar Apple en Meta vanwege mogelijke overtreding van de wet. De boetes zaten er al weken aan te komen, maar zouden telkens zijn uitgesteld vanwege de handelsoorlog met de VS.

De Europese Commissie benadrukt dat de boetes voortkomen uit "heldere regels" en dat de hoogte van de boetes alleen daarop is gebaseerd.

"Apple en Meta hebben de DMA niet nageleefd met maatregelen waarmee mensen en bedrijven afhankelijker werden van hun platformen", zegt Teresa Ribera, de Eurocommissaris die verantwoordelijk is voor de handhaving van de DMA. "Alle bedrijven die in de EU actief zijn, moeten onze wetten naleven."

Geen miljardenboete, zoals eerder

"De wet is specifiek bedoeld om snel op te kunnen treden tegen grote techbedrijven en je ziet dat dat nu ook gebeurt", zegt Belle Beems. Zij is DMA-deskundige aan de Radboud Universiteit.

De boetes voor Apple en Meta zijn een stuk lager dan de miljardenboetes die Europa eerder oplegde aan internetgiganten vanwege machtsmisbruik. Zo kreeg Google een boete van 2,4 miljard en een van bijna 1,5 miljard om de oren - hoewel de rechter die laatste van tafel veegde.

"De DMA-boetes zijn vermoedelijk een stuk lager uitgevallen omdat de Europese Commissie vrijwel direct ging handhaven", zegt Beems. "De wet is nog niet zo lang in werking, dus de overtreding heeft niet zo lang kunnen duren. Dat is belangrijk bij het bepalen van de hoogte van de boete."

"Zeker de boete van 500 miljoen voor Apple is best hoog", zegt Beems. Het bedrijf zal dat bedrag wel makkelijk kunnen betalen: vorig jaar boekte het een winst van bijna 100 miljard dollar. Bij Meta was de winst vorig jaar 62 miljard dollar.

Apple gaat bezwaar maken

De twee Amerikaanse techgiganten zijn het niet eens met de boetes. Apple heeft al aangegeven bezwaar te zullen maken. Het bedrijf noemt de boete "oneerlijk".

"We hebben honderdduizenden uren besteed en tientallen wijzigingen doorgevoerd om aan deze wet te voldoen", zegt het bedrijf in een verklaring aan de NOS.

Apple heeft van de Europese Commissie zestig dagen de tijd gekregen om aanpassingen te doen. Appmakers zouden daardoor meer ruimte moeten krijgen om te vertellen dat mensen buiten de App Store goedkoper uit kunnen zijn. Als het bedrijf zich na twee maanden nog niet aan de wet houdt, kunnen nieuwe boetes volgen.

Aanpassingen Facebook en Instagram

Het is onduidelijk of ook Meta bezwaar gaat maken. Wel blijkt uit een verklaring dat het bedrijf niet te spreken is over de Europese boete. "Dit gaat niet alleen om een boete. De Commissie dwingt ons om ons verdienmodel te veranderen", schrijft het bedrijf.

Het bedrijf deed in november al een aanpassing in de manier waarop het gebruikers van Facebook en Instagram vroeg of hun data gebruikt konden worden voor persoonlijke advertenties. In plaats van twee opties (betalen en geen advertenties, of gratis met advertenties, waarbij persoonlijke data met het bedrijf worden gedeeld) zijn dat er nu drie.

Facebook- en Instagram-gebruikers kunnen er nu ook voor kiezen om de apps gratis te gebruiken, waarbij zij wél advertenties te zien krijgen, maar er minder data wordt gedeeld. Het moet nog blijken of dat volgens de Commissie voldoende is: de boete van vandaag gaat alleen over de situatie van voor november.

Grote techbedrijven liggen niet alleen in Europa, maar ook in hun thuisland onder vuur. Zo begon eerder deze maand in de VS een rechtszaak over de overname van Instagram door Facebook. Vorig jaar klaagde de Amerikaanse overheid ook Apple aan vanwege machtsmisbruik op de smartphonemarkt.

Minister Faber (Asiel en Migratie) mag stoppen met de opvang van zogeheten 'derdelanders' uit Oekraïne. Dat oordeelt de Raad van State, die daarmee een eerdere uitspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie bevestigt. Minister Faber noemt de uitspraak van de Raad van State "goed nieuws".

Derdelanders zijn mensen die met een tijdelijke verblijfsvergunning in Oekraïne waren toen de oorlog uitbrak. Het gaat onder meer om mensen uit Algerije, Turkije en Pakistan. Een deel van hen vluchtte met Oekraïners mee naar Nederland. Vorig jaar waren er nog zo'n 1900 van hen in ons land.

Er is een groep die net als de andere vluchtelingen uit Oekraïne gebruik wil blijven maken van de opvang in Nederland. Rechters hebben de afgelopen jaren verschillend geoordeeld over de vraag of dat mocht. Daardoor was er lange tijd onduidelijkheid over hun lot. Nu heeft de hoogste bestuursrechter dus ook bepaald dat Nederland ze niet hoeft op te vangen.

Einddatum

De uitspraak heeft nog niet meteen gevolgen: de Vereniging Nederlandse Gemeenten laat weten dat derdelanders voorlopig recht op opvang blijven houden, totdat minister Faber met een definitieve einddatum komt. "Daar ga ik werk van maken", schrijft Faber op X. "Als er geen verblijfsrecht meer is, dien je het land te verlaten."