NOS Nieuws - Algemeen

De Libanees-Franse operaregisseur Pierre Audi is gisteravond op 67-jarige leeftijd overleden. De Franse minister van Cultuur heeft dat bekendgemaakt. Audi werkte jarenlang in Nederland en is hier onderscheiden. Hij was artistiek directeur van het Holland Festival en De Nationale Opera (voorheen De Nederlandse Opera).

Volgens de Franse minister Dati komt het overlijden van Audi onverwachts. De doodsoorzaak is niet bekendgemaakt. "Ik bied zijn vrouw Marieke Peters, zijn kinderen en geliefden mijn welgemeende condoleances aan", zegt ze op X.

Audi wordt geroemd als visionair die "de taal van de opera fundamenteel heeft vernieuwd". Hij werd in 1957 geboren in de Libanese hoofdstad Beiroet. Zijn familie verhuisde naar Europa en in Londen richtte hij in 1979 het Almeida Theatre op. Hij regisseerde er diverse theater- en operaproducties en ging vervolgens aan de slag bij de opera in Amsterdam.

Van 1988 tot 2018 was Audi de artistiek leider van De Nationale Opera. Hier oogstte hij successen met opera's van onder meer Monteverdi, Mozart en Wagners cyclus Der Ring des Nibelungen, schrijft NPO Klassiek.

Adventure seats

Audi staat bekend om het oprekken van de decors tot in de zaal. Ook waren er zogenoemde 'adventure seats' beschikbaar bij zijn voorstellingen, waar toeschouwers hoog boven het podium het podium konden bekijken vanuit een ongebruikelijk perspectief.

Bij het Holland Festival zat Audi van 2005 tot 2014 in de directie. Na zijn periode in Nederland gaf hij leiding aan het Festival International D'Art Lyrique in Aix-en-Provence in Zuid-Frankrijk, een prestigieus zomerfestival dat drie weken duurt.

De regisseur won in 2001 de Prins Bernard Cultuurfonds Theaterprijs en in 2009 de Johannes Vermeerprijs. Ook is hij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

In de Franse hoofdstad Parijs is vanmiddag overlast ontstaan door flinke hagelbuien en regenval. Daarbij stroomde het water de metrostations in, melden Franse media.

De straten veranderden binnen enkele minuten in wit-grijze banen. Sommige hagelstenen hadden een diameter van vier centimeter. Volgens de brandweer is er niemand gewond, schrijft de Franse zender BFMTV. Wel zijn er bomen omgevallen en zijn er auto's beschadigd.

De plotselinge hagel- en regenbuien zorgden ook voor veel overlast in het verkeer. Veel auto's kwamen in de file te staan.

De hevige buien ontstonden door een botsing van een warme en koude luchtlaag, legt een meteoroloog uit in de krant Le Parisien. Doordat de hagelstenen meerdere keren rondgeslingerd werden in die luchtlagen konden ze zo groot worden.

Zo plotseling als het noodweer uitbrak, zo snel trokken de buien ook weer weg. Voor morgen wordt in het zuiden van Frankrijk onstuimig weer verwacht.

Hulporganisaties zijn kritisch over het plan van Israël om de toelating van hulpgoederen in Gaza zelf te controleren. Ze zeggen dat de voorstellen onrealistisch zijn.

Persbureau AP heeft een document van twintig hulporganisaties die in Gaza actief zijn ingezien waarin het Israëlische voorstel beschreven staat en waarin zij hun zorgen uiten.

Israël wil samen met de Verenigde Staten via een nieuw opgerichte internationale stichting de noodhulp in Gaza hervatten. Dat meldde de Amerikaanse nieuwssite Axios eerder vandaag ook al op basis van Israëlische en Amerikaanse bronnen.

Al twee maanden laat Israël niets meer toe in Gaza. Het land doet dit naar eigen zeggen om Hamas te dwingen om de gijzelaars vrij te laten. Meerdere hulporganisaties vrezen dat duizenden Palestijnen in Gaza binnen een maand zullen sterven van de honger als er niet snel hulp wordt toegelaten.

Israël heeft zelf nog niks heeft gemeld over het nieuwe plan. Maar volgens de hulporganisaties wil Israël op vijf vaste distributiepunten ten zuiden van de zogenoemde Netzarim-corridor voedsel uitdelen. Die weg scheidt het noorden van Gaza van de rest van het gebied.

Daarbij wil het land volgens AP het leger of huurlingen inzetten voor beveiliging van de voedseltransporten. Israël wil zelf bepalen hoe hulp wordt uitgedeeld, omdat de goederen anders in handen van Hamas zouden vallen.

Hulporganisaties ontkennen dat en zeggen dat de Verenigde Naties de distributie van hulp al nauwkeurig controleert. Ze dringen er bij elkaar op aan om niet mee te doen aan het voorgestelde programma.

Politieke criteria

"Israël heeft de verantwoordelijkheid om ons werk te faciliteren, niet om het te bewapenen", zegt de VN-organisatie OCHA, die toezicht houdt op de coördinatie van de hulp in Gaza.

"Met dit voorstel wil Israël bepalen wie hulp mag krijgen, niet wie het nodig heeft", zegt een woordvoerder van CARE Nederland. "Dat ondermijnt de kern van humanitaire principes: hulp moet gebaseerd zijn op nood, niet op politieke criteria." Volgens CARE dwingt het plan de Palestijnen "tot verplaatsing en houdt het hen ontheemd". De organisatie roept donoren en landen op om het af te wijzen.

Ook het Rode Kruis heeft er nog veel vragen over. "Kunnen er hulpgoederen worden uitgedeeld waar mensen wonen of tijdelijk in tentenkampen zitten, of moeten ze ergens naartoe? Wat betekent het voor de veiligheid als ze heel ver moeten lopen, ook over wegen die zijn vernietigd en waar mogelijk nog onontplofte munitie ligt? Hoe ga je water meenemen voor een hele week?" Het Rode Kruis vraagt zich ook af hoe medische hulp moet worden geleverd.

Vrachtwagens aan de grens

Thea Hilhorst heeft ook vragen bij het Israëlische plan. Zij is hoogleraar humanitaire studies aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. "Er zijn veel nadelen aan het plan, maar het ergste vind ik dat het minimaal twee weken duurt voordat het begint."

Volgens haar bestaat er een makkelijk alternatief. "Gooi de grenzen open. Laat het Rode Kruis naar binnen, laat de Verenigde Naties naar binnen. De hulporganisatie van de VN heeft op dit moment 350 vrachtwagens aan de grens aan boordevol hulpgoederen. Als je de grens opendoet heeft morgen iedereen hulp. En dat gebeurt nu niet."

De politie mag vanavond en vannacht bezoekers van het Nelson Mandelapark in Amsterdam-Zuidoost fouilleren, zonder dat daar een directe aanleiding voor is. Dat heeft de gemeente besloten nadat er de afgelopen dagen meerdere confrontaties waren geweest tussen groepen jongeren.

Zo gaan er beelden rond van een mogelijke schietpartij, afgelopen nacht op het busstation van station Amsterdam Bijlmer Arena. Er valt te zien hoe mensen achter elkaar aan rennen terwijl er mogelijk geschoten wordt, beschrijven NH en AT5. Er zijn nog geen verdachten aangehouden.

Verder zouden er ook confrontaties geweest zijn in het Bijlmer Sportpark, dat in het Nelson Mandelapark ligt.

Omdat er op sociale media oproepen rondgaan over meer confrontaties en feesten in het Nelson Mandelapark, heeft de gemeente besloten een zogenoemd veiligheidsrisicogebied in te stellen. Hierin mag preventief worden gefouilleerd op bijvoorbeeld het bezit van wapens. Het veiligheidsrisicogebied geldt in elk geval tot 04.00 uur.

In verschillende plaatsen in Nederland is al stilgestaan bij de dodenherdenking van morgen. De gemeenten, veelal in de zogeheten Biblebelt, doen dat vanwege de zondagsrust. In onder meer Staphorst en Urk, maar ook in dorpen in Zeeland en Gelderland werden daarom vanavond al de oorlogsslachtoffers herdacht.

Het verplaatsen van de herdenking is niet onomstreden. Door een comité van veteranen en vertegenwoordigers van de gemeente Urk was bijvoorbeeld onderzocht of de dodenherdenking dit jaar toch niet op zondag zou kunnen plaatsvinden.

Een versoberde versie zou niet op bezwaar stuiten bij de inwoners van het dorp, was de conclusie. Toch besloot het college van burgemeester en wethouders dat de officiële herdenking op zaterdag zou plaatsvinden.

Een actiegroep probeerde tevergeefs om de herdenking alsnog naar 4 mei te laten verplaatsen. Die actiegroep wil nu dat de Tweede Kamer de wet aanpast, zodat alle gemeenten verplicht op 4 mei dodenherdenking houden. Ook houdt een groep inwoners van Urk morgenavond toch nog een eigen dodenherdenking.

Sobere herdenking

Op andere plekken is na lang overleg voor een compromis gekozen, schrijft Omroep West. In de dorpen Waarder en Driebruggen worden de oorlogsslachtoffers op zondag herdacht, zij het in een iets soberder setting.

Zo lopen normaal gesproken bassischoolklassen van drie scholen mee in een stille tocht. Dit jaar is hen gevraagd om niet te komen, zodat de herdenking klein blijft en de docenten niet hoeven te werken. Dat laatste zou in strijd zijn met de zondagsrust.

De landelijke herdenking werd tot 1968 regelmatig naar 3 mei verschoven, als 4 mei op een zondag viel. In 1968 besloot de regering dat de herdenking voortaan altijd op 4 mei zou worden gehouden, ongeacht de dag. Maar gemeenten mogen hiervan afwijken.

Voor veel Joden geldt juist de zaterdag als rustdag. Daardoor waren er gisteren ook al een aantal herdenkingen, zoals op de Joodse begraafplaats in Rijssen.

De Amerikaanse 'superbelegger' Warren Buffett heeft aangekondigd dat hij eind dit jaar zal stoppen als topman van zijn investeringsmaatschappij Berkshire Hathaway. De 94-jarige Buffett vindt dat de tijd is gekomen om de leiding over te dragen aan Greg Abel. Die geldt al jaren als zijn opvolger en is ook al verantwoordelijk voor een groot deel van het management van het succesvolle bedrijf.

Maar dat Buffett vertrekt, komt als een grote verrassing: algemeen werd aangenomen dat Abel zijn plek pas zou overnemen na Buffetts overlijden. Buffett maakte zijn besluit bekend op de jaarlijkse bijeenkomst van zijn aandeelhouders in Omaha, wat hem een langdurige staande ovatie opleverde van de tienduizenden aanwezigen, onder wie Hillary Clinton, die hij in 2015 steunde bij haar campagne om president te worden.

Niemand wist van zijn plannen, zei hij, behalve zijn kinderen Howie en Susie, die ook in het bestuur van Berkshire Hathaway zitten. Tot nu toe hield hij altijd vol dat hij niet wilde stoppen, omdat hij nog te veel lol had in het investeren.

Buffett wilde vandaag verder niets kwijt over zijn besluit om terug te treden. Wel benadrukte hij dat hij al zijn aandelen in Berkshire Hathaway zal houden: de vooruitzichten voor het bedrijf zijn volgens hem beter nu Abel aan het hoofd komt, dan als hijzelf zou aanblijven.

Veel inzicht

Buffett heeft zestig jaar leiding gegeven aan zijn Berkshire Hathaway. Hij geniet veel aanzien in kringen van beleggers doordat hij zeer succesvol is bij de handel in aandelen. Bij herhaling gaf hij blijk van veel inzicht in de beurskoersen en hij wist vaak precies op het goede moment aandelen te kopen en te verkopen.

Zijn devies daarbij is dat je moet durven kopen "als het bloed door de straten gutst", ofwel als er grote verliezen worden geleden, en juist moet verkopen als het heel goed gaat. Minder ervaren beleggers maken wel de fout om dat juist andersom te doen: instappen als het goed gaat op de beurs (en de aandelen dus duur zijn), en "verlies nemen" als het slecht gaat.

Verder bleek enkele jaren geleden dat Buffett van de Amerikaanse superrijken de minste belasting had betaald: 0,1 procent. Dat komt mede doordat in de VS geen belasting wordt geheven over rendement op aandelen, alleen op de verkoop ervan. Overigens pleit Buffett zelf al jarenlang voor hogere belastingtarieven voor vermogenden.

Op dit moment ziet hij weinig mogelijkheden voor succesvolle investeringen, daarom houdt hij zijn geld in kas. Dat betekent dat Berkshire Hathaway een slordige 350 miljard dollar te besteden heeft. Maar op een dag, zo verwacht hij, zal er "een explosie van mogelijkheden komen, waarvan we blij zijn dat we er het geld voor hebben".

Instabiliteit

Wel liet hij zich kritisch uit over de importheffingen die president Trump heeft aangekondigd. Die brengen volgens hem het risico mee op wereldwijde instabiliteit. "We moeten zaken doen met de rest van de wereld. Wij moeten doen wat wij goed kunnen, andere landen wat zij goed kunnen."

Maar de recente onrust op de beurzen, die ontstond nadat Trump een handelsoorlog ontketende, bagatelliseerde hij. "Dat betekent niets", zei Buffett, verwijzend naar verschillende keren in zijn lange loopbaan dat hij de beurswaarde van zijn bedrijf zag halveren. Daarna werd het altijd weer beter.

Het beleid van de Franse hoofdstad Parijs om de stad te vergroenen en autoluw te maken lijkt zijn vruchten af te werpen. In twintig jaar tijd is de luchtvervuiling gemiddeld gehalveerd. Dat is belangrijk, want giftige stoffen in de lucht vormen een gezondheidsrisico.

"De verbeteringen zijn vooral te danken aan milieumaatregelen die zijn genomen'', aldus Airparif, de onafhankelijke organisatie die voor Parijs kwaliteitsmetingen doet. "De hoeveelheid stikstofdioxide in Groot-Parijs is in 20 jaar tijd met 50 procent gedaald. Het aantal fijnstofdeeltjes is met 50 tot 55 procent gedaald.'' Alleen de ozonconcentraties zijn niet verbeterd.

Het linkse gemeentebestuur heeft de laatste jaren tal van maatregelen genomen om de Parijse lucht schoner te maken. Dat gebeurde vooral door het aantal auto's terug te dringen. Autorijstroken zijn geschrapt ten gunste van trottoirs, fietspaden, busbanen en tramlijnen.

Volgens de gemeente was dat nodig om een beter leefklimaat te creëren. Luchtvervuiling kan leiden tot ademhalingsproblemen, maar verhoogt ook het risico op bijvoorbeeld astma, hartinfarcten en longkanker.

,,In Groot-Parijs sterven jaarlijks 7900 mensen voortijdig door luchtvervuiling'', aldus Airparif. "Luchtvervuiling verkort de levensduur van mensen in Groot-Parijs met 10 maanden en is verantwoordelijk voor 11 procent van de totale sterfte.''

Fietspaden

In Parijs is in 20 jaar tijd 1400 kilometer aan fietspaden aangelegd. De laatste vijf jaar werden 200 straten geheel of gedeeltelijk autovrij gemaakt. De komende jaren komen daar 500 straten bij waar groenvoorzieningen worden aangelegd en waar auto's en parkeerplaatsen moeten verdwijnen.

In 2017 werden milieuvignetten verplicht voor auto's, waarop te zien is hoe vervuilend ze zijn. De meest vervuilende auto's worden sindsdien geweerd of aan banden gelegd.

Grote rotondes zoals Place de la Bastille, Place de la République en Place de la Concorde zijn rigoureus veranderd. Er zijn veel minder opstoppingen en er is meer wandelruimte voor voetgangers.

Ook komt er meer 'groen' op straat. Tussen 2020 en 2026 worden 170.000 bomen in de stad geplant. De komende 15 jaar moet daar nog eens 300 hectare aan groen bij komen.

Nederlandse fietsen

,,Wij vinden het geweldig'', zegt Samuel Moreau. Hij organiseert wekelijks de Friday Night Skate, een tocht dwars door Parijs waar duizenden rollers aan meedoen. Hij skate zelf nu even over de Rue de Rivoli. Die is 3 kilometer lang en bestond uit vier rijstroken voor auto's. Nu zijn personenauto's daar verboden.

Alleen taxi's en ov hebben samen nog één rijstrook. De rest van de weg is voor fietsers, wandelaars, skaters en mensen op elektrische steps. Moreau: "We hebben veel meer ruimte in de stad gekregen. Het is voor ons ook veiliger geworden, als je gewoon rijstroken hebt waar auto's niet mogen komen.''

Langs de kades van de Seine fietst een groep Nederlanders op huurfietsen van 'Holland Bikes'. "Vroeger reden hier alleen maar auto's en die scheurden dan met 120 kilometer per uur langs de Seine. Nu is het hier stil en rustig'', zegt Bart Vos, die Holland Bikes ruim 20 jaar geleden in Parijs met een collega opzette. "Toen wij hier begonnen zei de burgemeester vol trots dat de eerste 100 meter aan fietspad was aangelegd. Nu is er al meer dan 1000 kilometer fietspad.''

Maar niet alle Parijzenaars zijn blij. Winkeliers zeggen dat ze slechter bereikbaar worden voor klanten en leveranciers. Bewoners van de wijk Montmartre hebben gedemonstreerd. Zij zijn bang dat de oorspronkelijke bewoners worden weggejaagd door het 'anti-autobeleid' en dat er straks alleen maar toeristen op straat lopen.

Overigens zijn de verbeteringen van de luchtkwaliteit nog geen reden voor gejuich, waarschuwen specialisten. ,,De luchtvervuiling in heel Groot-Parijs overschrijdt nog steeds de grenswaarden die de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft opgesteld'', aldus Airparif. ,,Daardoor lopen mensen gezondheidsrisico's. Als we ons aan de WHO-waarden zouden houden zouden er (in Groot-Parijs, red.) jaarlijks 7900 minder voortijdige sterfgevallen zijn.''

Vijf keer de WHO-norm

Een heikel punt is de ringweg rondom Parijs, de périphérique, met gemiddeld meer dan een miljoen auto's per dag. Maatregelen om het verkeer daar terug te dringen zijn pas recent genomen. De maximumsnelheid is vorig jaar verlaagd van 70 naar 50 kilometer per uur. Sinds dit jaar is één van de rijbanen gereserveerd voor carpoolers.

Het aantal kilometers dat alle auto's samen afleggen in Parijs is de afgelopen 20 jaar gehalveerd, blijkt uit cijfers van Aiparif. Maar als de ringweg wordt meegerekend is het aantal kilometers 'slechts' met een kwart gedaald.

"Op sommige plaatsen rond de ringweg is de luchtkwaliteit nog altijd minder dan wat de Franse en Europese regels voorschrijven. Er zijn zelfs plaatsen waar de luchtvervuiling vijf keer zo hoog is als wat de WHO aangeeft als maximaal toelaatbaar'', aldus Airparif.

Terwijl aan beide kanten van de grens politici verbaal oorlog voeren, spreken de Indiase en Pakistaanse troepen aan de grensovergang Attari-Wagah vooral met hun voeten. Elke avond voor de zon ondergaat is daar een speciale ceremonie om de grens af te sluiten en de vlag te strijken.

Ruim 35.000 mensen kijken toe hoe fraai uitgedoste grenswachten indrukwekkende marspassen uitvoeren. "Ik had kippenvel tijdens de ceremonie zojuist. Er is minder publiek dan normaal, maar niemand is bang. Het patriottische gevoel neemt juist toe", zegt Bharat Sharma, die zelf dicht bij de grens woont.

Willekeurige grens

Volgens antropoloog aan de Universiteit Leiden Radhika Gupta is de ceremonie een weerspiegeling van de historische en culturele relatie tussen India en Pakistan. "Vergeet niet dat met name Punjab, waar de Attari-Wagah-grens ligt, een cultureel homogeen gebied was. Mensen spraken dezelfde taal en hindoes en moslims bezochten elkaars religieuze plekken". Op islamitische en hindoeïstische feestdagen worden er zoetigheden uitgewisseld tussen de grenswachten.

Voordat ze het subcontinent verlieten, trokken de Britten een willekeurige grens door Punjab en Bengalen. Daar was de verdeling van hindoes en moslims vrijwel gelijk en konden de deelstaten dus het beste verdeeld worden tussen India en Pakistan, zo was de gedachte.

Dat gebeurde in amper vijf weken, zonder enige rekening te houden met bestaande banden tussen mensen. Die haastige verdeling van India veroorzaakte diepe littekens, waar ook Kashmir nog elke dag de gevolgen van voelt.

Blijvende fascinatie

Sanjay Gupta is op reis met zijn familie vanuit Kolkata. "We zijn net uit Pahalgam gekomen, het is fijn om nu hier te zijn. De ceremonie was geweldig". Hij vindt niet dat het vertoon moet stoppen na de recente escalatie in de onderlinge relatie.

"Dat de ceremonie doorgaat na al die jaren geeft ook de blijvende fascinatie weer van Indiërs en Pakistanen voor het leven aan de andere kant van de grens", denkt Gupta. Want Attari-Wagah is een van de weinige plekken waar ze elkaar ongegeneerd kunnen oberveren.

Bekijk hier hoe de marcherende militairen hun benen in de lucht gooien:

Wat ze zien als ze door de open hekken aan de grens kijken, is eigenlijk niet zo anders dan wat ze aan hun eigen kant zien. Het publiek wordt bij het patriottische spektakel aan beide kanten stevig opgezweept om hun liefde voor het eigen land luidkeels te uiten.

"Pakistan Zindabad", klinkt het aan de ene kant, en "Bharat Mata Ki Je" aan de andere. De uniformen zijn anders, maar de passen en de passie waarmee grenswachten aan beide kanten zich verliezen in hun optreden zijn gelijk. "Zij zijn mensen en wij zijn mensen. Als dit conflict met een compromis kan worden opgelost en zonder geweld is dat veel beter", denkt toeschouwer Vilas Khobragade.

Watertoevoer

Er is ook kritiek op de ceremonie, omdat die de laatste jaren uitgegroeid is tot een toeristische trekpleister. Het zou alleen maar bijdragen aan verdere verdeling. Emoties onder toeschouwers kunnen hoog oplopen.

"India moet zeker actie ondernemen tegen Pakistan. Ik heb het niet over oorlog, maar bijvoorbeeld de watertoevoer via de rivieren. Sluit die maar af", vindt Anurag Mishra, die vanuit Kanpur is gekomen om de ceremonie te zien. "India is van ons", vindt ook Pherne uit Ahmedabad. "Premier Modi zal actie ondernemen", zegt ze.

Hek blijft dicht

Na de aanslag in Pahalgam van 22 april, waarbij 26 voornamelijk Indiase toeristen werden gedood, gingen er in India stemmen op om te stoppen met de ceremonie. Sinds 1959 is het in al die jaren slechts enkele keren gebeurd dat er niet werd gemarcheerd aan de grens.

In 2019, toen een Indiase piloot in handen viel van Pakistan nadat Indiase troepen een vergeldingsactie hadden uitgevoerd, werd de ceremonie afgelast. Maar toen in 2014 zestig mensen om het leven kwamen aan Pakistaanse kant door een zelfmoordaanslag, ging de volgende dag de ceremonie gewoon door.

"Het is goed voor onze troepen om te worden toegejuicht door zo veel mensen. Dat geeft ze moed", vindt Bharat Sharma.

Tijdens momenten van oplaaiende spanning is de politieke situatie vaak terug te zien in de manier waarop de grenswachten bewegen en aan welke kant het publiek meer lawaai maakt.

Sinds de aanslag in Kashmir blijft het hek van de grens dicht en schudden de grenswachten elkaar niet meer de hand aan het einde van de ceremonie. Aan Pakistaanse kant wordt er de laatste dagen gewerkt aan de tribunes en daardoor is er nauwelijks publiek, wat nu misschien niet zo slecht uitkomt.

"Ten noordwesten van Sanaa, 15.437790°, 44.156274°." Aan de hand van satellietbeelden dacht een anonieme X-gebruiker de exacte locatie van een ondergrondse Houthi-basis in Jemen te hebben geïdentificeerd.

Het account - @VleckieHond - houdt zich al jaren bezig met osint (dat staat voor open source intelligence): het gebruiken van publiek toegankelijke bronnen, zoals video's op sociale media en satellietbeelden, om informatie te verifiëren. Het account staat te boek als zeer betrouwbaar en wordt gebruikt als bron door gerenommeerde denktanks als het Amerikaanse Institute for the Study of War (ISW).

Vier weken na het bericht, op 28 april, voerde het Amerikaanse leger een luchtaanval uit op precies die locatie. "Oké, het is tijd om mijn fouten onder ogen te zien", schreef het account enkele uren na de aanval. "Ik had dit nooit moeten posten."

Volgens aan de Houthi's gelieerde media was er op die locatie geen Houthi-basis en vielen er alleen burgerdoden.

Het mea culpa maakt veel los, blijkt uit de reacties onder het bericht. Zo houdt een deel van de X-gebruikers het account verantwoordelijk voor de dood van twee Jemenitische gezinnen. De NOS heeft geprobeerd om contact op te nemen met de persoon achter het account, die overigens zelf aangeeft dat het Amerikaanse leger zijn locatiegegevens vrijwel zeker niet van X haalt.

Opvallend is wel dat diegene niet alleen door het stof is gegaan, maar ook 500 euro heeft overgemaakt aan twee ngo's, Artsen zonder Grenzen en het Yemen Data Project.

'Niet heel waarschijnlijk'

Hoewel bekend is dat legers sociale media nauwlettend in de gaten houden om inlichtingen te vergaren, noemt osint-expert Wim Zwijnenburg het niet heel waarschijnlijk dat de aanval alleen werd uitgevoerd door de melding van @VleckieHond. Zwijnenburg schrijft regelmatig voor Bellingcat, een collectief van burgerjournalisten dat met behulp van openbare bronnen onderzoek doet.

"De Amerikanen maken gebruik van uiteenlopende inlichtingenmiddelen: van spionagedrones tot informanten." Zo stelt de VS een lijst op met militaire doelwitten, zegt Zwijnenburg. "Of die lijst klopt, is een ander verhaal. De Amerikanen maken regelmatig fouten."

Hoe dan ook is het leger dat bombardeert verantwoordelijk, maar de kwestie met de Houthi's roept wel de vraag op waar de grens ligt tussen het controleren van de macht en het in kaart brengen van militaire doelwitten. Het is niet de eerste keer dat dit leidt tot ethische dilemma's.

Er zijn talloze accounts zoals @VleckieHond, die in hun vrije tijd en op eigen initiatief osint gebruiken en hun bevindingen op X delen. "Over het algemeen zijn dat mensen met bepaalde vaardigheden en een gezonde dosis wantrouwen jegens machthebbers", zegt Zwijnenburg. "Zij gebruiken hun kennis om onrecht aan het licht te brengen. Ze doen erg belangrijk werk."

"In 2014 was er bijvoorbeeld een account dat heel goed werk deed rond de burgeroorlog in Syrië", legt hij uit. "Het Syrische leger beweerde dat het een legitiem militair doelwit had aangevallen, maar dat account kon aan de hand van open bronnen bewijzen dat daar niets van klopte."

Oorlog in Libië

De oorlog in Libië in 2011, een van de eerste conflicten waarin sociale media een belangrijke rol speelden, toont de andere kant van het spectrum. Op 31 maart 2011 begon de NAVO met luchtaanvallen op Libië "om burgers te beschermen tegen het regime van de dictator Kadhafi".

Twitteraars wisten aan de hand van openbare bronnen militaire doelwitten te achterhalen en brachten hun bevindingen massaal onder de aandacht van de NAVO. Als zo'n locatie vervolgens werd aangevallen, werd dat uitbundig gevierd.

Of de NAVO de berichten van particuliere osint'ers gebruikte om doelwitten te identificeren, is onduidelijk. Dát de NAVO Twitter als bron gebruikte, staat vast. "Al dit materiaal wordt samengebracht. Inlichtingenanalisten moeten vervolgens beslissen welke waarde ze eraan toekennen", zei een woordvoerder daarover.

Hoewel de NAVO-interventie wordt beschouwd als doorslaggevend bij het omverwerpen van het wrede Libische regime, werden naar schatting honderden burgers gedood bij de NAVO-luchtaanvallen.

Voorzichtig

Wat moet je wel of niet publiceren? Wanneer stel je iemand bloot aan gevaar? Het zijn dilemma's waar Zwijnenburg veel over nadenkt. "Over de Houthi's is bijvoorbeeld bekend dat ze veel onder de grond bouwen. Als je ziet dat een onlangs aangebouwde weg in een berg verdwijnt, zou dat een Houthi-wapenopslag kunnen zijn. Maar het kan ook gewoon om een steengroeve gaan."

Volgens Zwijnenburg is het voor osint'ers belangrijk om voorzichtig te zijn met het trekken van conclusies, zo toont ook het rumoer rond de observatie van @VleckieHond. "Om echt zeker te weten dat het om een wapenopslag gaat, heb je beelden nodig van Houthi's die je kunt herleiden naar diezelfde locatie."

Maar ook als vaststaat dat het om een legitiem doelwit gaat, is er volgens Zwijnenburg sprake van een spanningsveld. "Je kunt niet weten hoe er wordt omgegaan met die informatie. Bij een aanval op een legitiem doelwit kunnen ook burgers omkomen." Hij verwacht dat onder president Trump het aantal burgerslachtoffers zal toenemen, omdat de VS de richtlijnen voor het beschermen van burgers heeft afgezwakt.

Bij een luchtaanval op een ziekenhuis van Artsen zonder Grenzen in het noorden van Zuid-Sudan zijn zeker zeven mensen gedood. Dat meldt de internationale hulporganisatie op X. Er vielen zeker twintig gewonden.

Twee helikopters openden vanochtend rond 04.00 uur het vuur op het ziekenhuis in de stad Old Fangan, schrijft AzG. Wie achter de aanval zit, wordt niet gemeld. Een lokale ambtenaar stelt dat de aanvallen zijn uitgevoerd door de Zuid-Sudanese regering, maar levert daarvoor geen bewijs.

Het zou gaan om de enige plek waar de 40.000 inwoners van de afgelegen regio nog medische zorg konden krijgen. Door de aanval is alle apparatuur van het ziekenhuis verwoest, schrijft AzG. De hulporganisatie spreekt van "een duidelijke schending van het internationaal humanitair recht".

Twee jaar nadat Zuid-Sudan in 2011 onafhankelijk werd, brak een bloedige burgeroorlog uit in het land. Het ging om een machtsstrijd tussen president Salva Kiir en zijn voormalige vicepresident Riek Machar, met 400.000 doden tot gevolg.

Kiir vertegenwoordigt de grootste etnische groep van het land, de Dinka, Machar de op een na grootste, de Nuer. In 2018 sloten de partijen een vredesakkoord.

Vrees voor nieuwe burgeroorlog

De onderlinge spanningen zijn de afgelopen maanden weer toegenomen. Regionale waarnemers vrezen dat het land op de rand staat van een nieuwe burgeroorlog.

Het regeringsleger voerde de afgelopen maanden meermaals luchtaanvallen uit op gebieden waar vooral Nuer wonen. Afgelopen maart vielen tientallen burgerslachtoffers bij aanvallen op de staat Opper-Nijl. Ook in de regio waar het ziekenhuis staat dat vandaag werd aangevallen wonen vooral Nuer.

Klanten van de Rabobank konden vandaag urenlang niet of nauwelijks betalen door een technische storing. Het probleem speelde op rond 15.00 uur en was volgens het bedrijf tegen 21.00 uur verholpen.

Er waren vele duizenden klachten binnengekomen bij Allestoringen.nl. Het lukte mensen bijvoorbeeld niet meer om te pinnen in winkels. Ook digitale betalingen via iDeal waren niet altijd mogelijk. Het is onduidelijk hoeveel mensen waren getroffen door de storing.

Het bedrijf heeft excuses aangeboden voor het ongemak. De Rabobank heeft miljoenen klanten in Nederland.

De maximumsnelheid op een aantal drukke wegen in het buitengebied rond Vaals wordt verlaagd van 60 naar 30 kilometer per uur. De gemeente verwacht dat het zo veiliger wordt op de weg in het Zuid-Limburgse heuvelland, ook al omdat navigatie-apps waarschijnlijk een alternatief gaan zoeken voor wegen waar je maar 30 kilometer per uur mag rijden.

"Daarmee buigen we een deel van de verkeersdruk af", laat de gemeente weten bij L1 Nieuws. "Route-apps zullen hoofdroutes waar je 80 of 60 kilometer per uur mag rijden prefereren. Hierdoor zal het doorgaande verkeer verminderen in de stiltegebieden en landelijke wegen in Vaals."

Oldtimers

De heuvels in de regio Vaals zijn populair bij toeristen. Fietsers, wandelaars, automobilisten, oldtimers, campers en motorrijders vechten om de ruimte op de vaak smalle, onoverzichtelijke wegen. Omdat veel mensen de weg niet kennen, schakelen ze hun navigatie in, wat dan meestal tot nog meer drukte leidt.

Uit onderzoek onder bewoners van het buitengebied blijkt volgens de regionale omroep dat er veel klachten zijn over het verkeer. Het is niet alleen druk, maar er wordt ook te snel gereden en het verkeer veroorzaakt geluidsoverlast.

"Met de snelheidsaanpassing naar 30 kilometer per uur willen we allereerst de verkeersveiligheid verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan minder kans op ongevallen", zegt een woordvoerder van de gemeente.

Verkeersborden aangepast

Tegelijkertijd denkt de gemeente de navigatie-apps te misleiden, omdat die altijd de snelste en efficiëntste weg zoeken. Bij een maximumsnelheid van 30 kilometer per uur op een aantal wegen berekent het navigatiesysteem naar verwachting een alternatieve route.

Het blijft niet bij de snelheidsmaatregel alleen. De gemeente Vaals past ook de verkeersborden aan, begint een campagne en stuurt handhavers het heuvelland in.

Wat de gemeente betreft blijft het niet bij deze actie binnen de gemeentegrenzen. Er is overleg met de net zo drukke buurgemeente Gulpen-Wittem. De inzet van Vaals is om in elk geval op de wegen die door beide gemeenten lopen de snelheid te verlagen naar 30 kilometer per uur.

De schade aan dertien woningen in een appartementencomplex in Heerhugowaard na een explosie en brand van 10 april is zo groot dat ze langdurig onbewoonbaar zijn.

De bewoners van die woningen kunnen niet meer terug naar hun huis, laat woningcorporatie Woonwaard weten bij NH Nieuws. De bewoners van de overige woningen in het complex kunnen naar verwachting over vijf tot zes weken weer terug.

Het is onduidelijk of de bewoners van de dertien appartementen weer in Heerhugowaard terechtkunnen. "We gaan kijken wat beschikbaar is en gaan ze dat aanbieden", zegt een woordvoerder van de woningcorporatie. "Wij zitten in Alkmaar en de gemeente Dijk en Waard, dus het zal in die regio zijn. Waar exact is nog onduidelijk. Wellicht komen ze wel allemaal in Heerhugowaard."

Brandstichting

Op donderdagavond 10 april was er een explosie, gevolgd door een felle brand in het appartementencomplex. De bewoners van de 66 appartementen bleven ongedeerd, wel kwam een aantal huisdieren om het leven.

Een 19-jarige verdachte zit vast voor brandstichting. Zijn voorarrest werd onlangs verlengd met drie maanden. Het motief voor de brandstichting is nog onduidelijk, al sloot het Openbaar Ministerie een aanslag uit.

Woonwaard meldt nu dat tien woningen volledig zijn verwoest door de brand. Drie woningen een etage lager blijven ook lange tijd onbewoonbaar vanwege ingrijpende herstelwerkzaamheden aan de constructie erboven.

Deuren ingetrapt

"De herstelwerkzaamheden in de woningen zijn zo groot dat ze minstens anderhalf jaar niet bewoonbaar zijn", aldus de woordvoerder. Daarom worden de bewoners elders ondergebracht.

De bewoners van de overige 53 woningen in het appartementencomplex kunnen naar verwachting over vijf tot zes weken terug naar huis. Die tijd is volgens Woonwaard nodig voor andere reparaties.

"Er zijn nog veel dingen die moeten gebeuren", zegt de woordvoerder. Zo moet de mechanische ventilatie in het pand worden schoongemaakt, komen er nieuwe rookmelders en worden alle deuren vervangen. "Die zijn door de brandweer allemaal ingetrapt en dat waren maatwerkdeuren", legt de woordvoerder uit. "Door de lange levertijd duurt dat nog even."

Werkgevers in de zorg proberen al maanden met man en macht zzp'ers over te halen in loondienst te komen vanwege de striktere handhaving van de regels door de Belastingdienst. Toch moeten veel zzp'ers er niet aan denken om in loondienst te gaan. Hoe pakt het tot nu toe in de praktijk voor hen uit?

De NOS volgde de afgelopen maanden een aantal zzp'ers in de zorg, die allemaal de gevolgen van de onrust rond zelfstandigen ondervonden.

Toch maar in dienst

Imke Wijkmans (35 jaar, zzp'er sinds 2022) is niet zo'n teamspeler, zegt ze zelf. Haar directheid wordt niet altijd gewaardeerd bij collega's. En na drie maanden op één plek jeuken haar handen om iets nieuws te gaan doen.

Het leven als zzp'er beviel haar dus goed. De huidige wetgeving noemt ze een "doktersbriefje zonder duidelijk handschrift", omdat ze niemand kent die het helemaal snapt.

In januari wilde ze niet in loondienst, want ze wil zich kunnen blijven ontwikkelen. "Instellingen hebben handjes aan het bed nodig, en willen niet echt investeren, waardoor je uiteindelijk alleen maar afgestompte verpleegkundigen aan je bed hebt."

Maar een maand later trad ze toch in dienst. "Het was gewoon geen doen meer", vertelt ze. "Geen opdrachten of alleen maar hele korte, en veel meer reistijd. Dit was thuis ook niet houdbaar. Ik heb toch besloten de rust op te zoeken door in loondienst te gaan."

Wijkmans werkt nu op een revalidatieafdeling, waar ze afwisseling vindt in de constante doorstroom van patiënten. "Het was in het begin wel heel erg vermoeiend om binnen een team te werken, met een vaste routine. Maar gelukkig werken er veel mensen die ook direct zijn."

Van de bank terug naar de werkvloer

Ook Shirley Koningstein (52, zzp'er sinds 2010) heeft een paar karige werkmaanden achter de rug. In het eerste kwartaal had ze maar vier diensten als verpleegkundige, tegenover de vier diensten die ze normaliter per week draait.

Na de onrust van afgelopen jaar wist ze dat er een rustige periode aankwam. "Sinds de herfst zeiden instellingen dat ze met ons gingen stoppen, dus ik heb een potje gemaakt", vertelde ze eind maart. "Ik kan het nog wel tot volgend jaar uitzingen, maar dat wil ik natuurlijk niet. Ik zit hier maar thuis, terwijl heel veel collega's zich rot rennen."

Nu, een maand later, is de situatie compleet veranderd. Koningstein werkt weer vier à vijf dagen per week bij een ouderenzorginstelling - nog steeds als zzp'er. "Ze probeerden het de eerste maanden met alleen vast personeel te doen, maar het personeel stond op omvallen, hoorde ik."

Ze werkt nu op een afdeling met vijf vaste medewerkers en zeven zzp'ers. "Het geeft iets meer rust nu, dat ik weer kan doen waar ik blij van word. Maar ik maak me wel zorgen over hoe de situatie na de zomer is."

Kick van ondernemerschap

Mahin Talei (56, zzp'er sinds 2021) heeft zich nog nooit zo erg ondernemer gevoeld als de afgelopen maanden. Toen ze begin dit jaar merkte dat de zorginstellingen in haar woonplaats Apeldoorn stopten met de inzet van zzp'ers, zette ze wat veranderingen in gang.

"Ik ben nu bereid verder te reizen voor opdrachten en ik ben veel actiever op LinkedIn om mijn bedrijf onder de aandacht te brengen. Als je een echte onderneming wil zijn, moet je er hard voor werken. Dan krijg je echt een kick."

Ze vertelt dat ze voorheen meer dan 70 procent van de tijd bij één opdrachtgever zat. "Nu zeg ik dat dat niet kan, omdat ik zzp'er ben. Ik draag ook nooit een uniform van een instelling. Dat vinden ze dan een beetje raar. Maar er moet een verschil zijn tussen mij en werknemers. Daarom ga ik ook niet mee met teamuitjes." Om opdrachten zit ze sinds januari niet verlegen.

Talei is nu vooral actief bij particuliere opdrachtgevers in de palliatieve thuiszorg en kleinschalige zorginstellingen. Begin januari vertelde ze nog dat ze voor het eerst bij zo'n patiënt langs was geweest.

Toen werd haar nog elke dag gevraagd om in loondienst te komen, maar dat wilde ze niet. "Tuurlijk, vaste dienst zou meer stabiliteit geven, maar je moet je er wel gelukkig voelen. Ik merk hoe fijn afwisseling is voor mij."

Er is meer dan 150.000 euro opgehaald voor de groep jonge asielzoekers uit het Friese Sint Annaparochie om een tripje te maken naar de Efteling. Desondanks ziet het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) af van de reis naar Kaatsheuvel.

Afgelopen week kwam naar buiten dat het COA een uitje naar het pretpark organiseerde om onrust te voorkomen op de drukste dag van het jaarlijkse dorpsfeest. Vorig jaar ontstonden in Sint Annaparochie opstootjes tussen jongeren uit de omgeving en jonge asielzoekers.

Maar nadat asielminister Faber op X haar ongenoegen had geuit over het dagje uit op kosten van de belastingbetaler, en aankondigde dat ze met het COA wilde gaan praten, werd vrijdag besloten om de excursie "een andere invulling te geven". Met andere woorden: de trip naar Kaatsheuvel werd afgeblazen. Daarop werden door verschillende initiatiefnemers vier inzamelingsacties opgezet.

Niet naar de Efteling

Maar het bezoek aan de Efteling gaat dus niet door, zegt het COA. Het is wel hartverwarmend dat mensen geld willen geven aan een uitje voor jongeren, zegt een woordvoerder. "Ze hebben veel meegemaakt in hun korte leven en een dagje uit laat hen weer kind zijn."

Het COA zegt dat ze samen met stichtingen als De Vrolijkheid, TeamUp, VluchtelingenWerk, het Wolkentheater en Stichting Vluchtelingenkind het geld zullen besteden. Die organiseren ook activiteiten voor kinderen en jongeren. "Hun werk is ontzettend waardevol. We zullen samen met deze organisaties zorgen dat het ingezamelde geld goed terechtkomt."

Meer dan vijftig Nederlandse websites zijn deze week doelwit geweest van een pro-Russische hackersgroep. Dat is het grootste aantal in twee jaar tijd, blijkt uit een analyse van de NOS. Het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) monitort de situatie.

De afgelopen week waren zeker 57 verschillende Nederlandse websites doelwit van de aanvallen van NoName057(16), een hackersgroep die kort na de Russische inval in Oekraïne in 2022 begon met acties tegen onder andere private bedrijven die leveren aan de defensie-industrie en logistieke bedrijven in NAVO-lidstaten.

Het is voor het eerst in bijna een jaar dat de hackersgroep zich op Nederland richt. Als reden noemde de groep maandag de Nederlandse kabinetssteun van 3,5 miljard euro aan Oekraïne. De laatste aanvallen vonden in juli 2024 plaats. Sinds juni 2023 heeft de groep het gemunt op in totaal 93 verschillende .nl-websites.

Sites platleggen

Het gaat om acties die ddos-aanvallen heten. Daarbij worden websites bestookt met enorme hoeveelheden dataverkeer. De website kan daardoor onbereikbaar worden of traag laden voor 'echte' bezoekers. Bij zo'n aanval is geen sprake van een digitale inbraak (hack) of diefstal van gegevens.

De aanvallen begonnen maandag en waren gericht tegen de websites van negen gemeenten en tien provincies. Onder meer de sites van de gemeenten Apeldoorn, Nijmegen, Breda en Tilburg waren daardoor korte tijd onbereikbaar.

In de dagen daarna waren tientallen andere websites het doelwit. De pro-Russische groep had het vooral gemunt op overheidswebsites. Daarnaast waren de aanvallen op de vervoersbedrijven GVB (regio Amsterdam) en Arriva (vooral Noord- en Oost-Nederland) gericht. Ook de website van de krant NRC lag na aanvallen van NoName korte tijd plat.

NoName wil media-aandacht

"De ddos-aanvallen van NoName zijn alleen gericht op het bereiken van eenmalige media-aandacht, in plaats van het daadwerkelijk platleggen van sites", legt de Franse cybersecurityonderzoeker Amaury Garçon uit. Hij volgt de groep met veel interesse.

"Ze kijken naar kansen om op zich op één dag op een bepaald land te richten", zegt hij. "Het doel is dat mensen over ze praten en dat ze kunnen meeliften op het nieuws."

Op het Telegramkanaal van de groep worden berichten over doelwitten afgewisseld met afbeeldingen waaruit blijkt dat de groep succesvol media-aandacht wist te generen.

Het NCSC noemde de ddos-aanvallen van NoName057(16) eerder "vaak beperkt en symbolisch". De hackers "lijken een pro-Russisch ideologisch motief te hebben".

"Een kleinschalige ddos-aanval kan gezien worden als 'digitaal belletje lellen'", zegt een woordvoerder. Toch kan zo'n aanval in grotere vorm "een serieus middel in de gereedschapskist" zijn van landen of criminele organisaties die Nederlandse doelwitten digitaal willen aanvallen.

In 139 Nederlandse gemeenten is onderzoek gedaan naar de onteigening en doorverkoop van panden van Joodse eigenaren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat meldt het journalistieke onderzoeksplatform Pointer.

De gemeenten komen voor in de zogenoemde 'Verkaufsbücher', waarin de Duitsers tijdens de oorlog vastlegden welke panden die toebehoorden aan Joden waren verkocht. Aan de hand van deze informatie lanceerde Pointer in 2020 een groot online project met een kaart waarop te zien is waar deze panden stonden.

Naar aanleiding daarvan besloten veel gemeenten om onderzoek te doen naar hun rol bij de verkoop van de bewuste panden. In de Verkaufsbücher komen 218 gemeenten voor. In 167 daarvan is een onderzoek aangekondigd, waarvan er dus 139 zijn afgerond.

Er zijn dus vijftig gemeenten die nog geen onderzoek hebben gedaan. Bij het merendeel gaat het om een handjevol panden van Joodse eigenaren. In zes gemeenten gaat het om tien huizen of meer: Almelo, Rijswijk, Midden-Drenthe, Hengelo, Waterland en Culemborg. De gemeente Almelo - waar zestig van dergelijke panden verkocht zijn - wil afwachten "tot een nabestaande melding doet van een mogelijke dwaling".

'Niet alleen voor eigenaren'

Oud-voorzitter van het Centraal Joods Overleg Ronny Naftaniel vindt dat gemeenten verkeerd bezig zijn als ze niet kritisch kijken naar hun rol bij de verkoop van onroerend goed dat aan Joodse eigenaren toebehoorde.

"Als het vermoeden bestaat dat een gemeente zich verrijkt heeft aan een Joods pand, dan heeft zij de maatschappelijke plicht deze specifieke kwestie te onderzoeken", zegt hij tegen Pointer. "Niet alleen naar de Joodse burgers toe, als die er nog zijn, maar ook als vorm van historische rechtvaardigheid."

Daarom vindt hij het een "kulargument" van de gemeente Almelo dat er niets wordt gedaan omdat nabestaanden niet om een onderzoek vragen. "Die onderzoeken doe je niet alleen voor de oorspronkelijke eigenaren of nabestaanden, maar om een beeld te krijgen van het handelen tijdens de Tweede Wereldoorlog."

Berekenend te werk

Een van de gemeenten die wel uitgebreid de geschiedenis in doken is Apeldoorn. Uit het onderzoek van de Nijmeegse Radboud Universiteit bleek dat de gemeente actief meewerkte aan het onteigenen van Joods vastgoed. De gemeente besloot in 2022 om 700.000 euro vrij te maken voor de uitbreiding van het herinneringscentrum Het Apeldoornsche Bosch.

En onlangs werd bekend dat drie gemeenten in het noordoosten van Groningen - Eemsmond, Westerwolde en Pekela - heel berekenend omgingen met de huizen en ander vastgoed van hun Joodse inwoners. Soms onteigenden ze de panden al voordat duidelijk was of de weggevoerde bewoners zouden terugkomen.

Niet alle onteigende panden staan in de Verkaufsbücher. Daarin wordt melding gemaakt van zo'n 8000 transacties, terwijl er wordt geschat dat er tussen de 16.000 en 20.000 panden die van Joden waren zijn onteigend. Veel woningen zijn niet doorverkocht, maar verhuurd.

De jongste is 96, de oudste 105 jaar jaar. Twintig WO II-veteranen zijn vanuit Canada overgevlogen om mee te doen aan een parade in Apeldoorn ter gelegenheid van 80 jaar bevrijding.

Sinds 1985 wordt dit iedere vijf jaar georganiseerd. Tien jaar geleden dacht de organisatie dat het de laatste keer zou zijn, omdat de veteranen toen al midden tachtig en ouder waren.

"In 2020 was er ook een heel mooi programma gemaakt. Daar werd een streep doorheen getrokken in verband met corona. We hadden ze niet meer verwacht", vertelt Anita Menninga van Stichting Bevrijding '45.

Maar ze kwamen, en rijden vanmiddag in golfkarretjes van monument De Naald over de Loolaan naar het Oranjepark. Althans, degenen die daar fit genoeg voor zijn, de anderen zitten langs de route.

Vijf jaar geleden zou het nog een groep van 57 Canadese bevrijders zijn geweest. "Iedereen was extreem teleurgesteld dat het niet doorging", zegt Jennifer MacLeod van Veterans Affairs. Dit Canadese ministerie van Veteranenzaken organiseert de trip en laat artsen vooraf medische controles doen.

"De afgelopen maanden en jaren ben ik veel gebeld en gemaild door veteranen die nog een keer wilden gaan. Er is een heel speciale connectie tussen hen en mensen in Nederland. Veel hadden langdurige vriendschappen, sommige daarvan begonnen tijdens de bevrijding en andere in de jaren erna toen de veteranen op bezoek kwamen."

Afgelopen week bleek dat twee heren vanwege hun gezondheid op het laatste moment toch niet mee konden. Onder hen is Edward Stafford van 104, die inmiddels alweer opknapt van een longontsteking.

Jaren van voedselgebrek

Op zijn twintigste ging hij het leger in. Tijdens de oorlog diende hij in Engeland, Italië en Nederland. Hij had het graf van zijn beste vriend op de Canadese Oorlogsbegraafplaats in Groesbeek nog eenmaal willen bezoeken.

"Hij is heel teleurgesteld dat hij er niet bij kan zijn", vertelt zijn dochter Jackie. "Hij herinnert zich nog het huis in Assen waar hij zat en koffie gaf aan de bewoners na jaren van voedselgebrek. Hier wilde hij ook naartoe, en hij had een 'dingo', waar hij de hele oorlog in had gereden, nog willen zien."

Voorop in de parade rijdt vanmiddag een Dodge Command Car met daarin paradecommandant Luitenant-Generaal Richard Rohmer (101), die piloot was bij de Canadese luchtmacht. Organisator Peter Mansveld van United Pipers for Peace is daar verheugd over en wil de veteranen zolang ze leven eer bewijzen.

"Ze hebben dat gewoon verdiend. Veel van die mannen hebben op jonge leeftijd gezegd: 'Wij gaan ons inzetten zodat die mensen in Nederland weer in vrijheid kunnen leven'."

Naast de veteranen lopen er zo'n 400 doedelzakspelers uit zes landen mee. "We gaan geen oorlogen oplossen met muziek. Maar door te blijven herdenken, hopen we dat mensen het belang van vrijheid niet vergeten en beseffen dat er zware offers gebracht moeten worden om de vrijheid te handhaven", zegt Mansveld.

"Hier in West-Europa leven we al 80 jaar in vrijheid. We hebben dure auto's, een mooi huis, van alles, we leven hier in luxe. Maar als je naar de Gazastrook kijkt of naar andere landen in oorlog, is duidelijk dat de vrijheid die wij hebben een groot goed is maar zeker niet meer zo vanzelfsprekend."

De veteranen werden donderdag bij aankomst al speciaal welkom geheten:

Een metalen bol met een doorsnee van een meter en het gewicht van een koe komt binnenkort vanuit de ruimte ergens op aarde terecht met op dat moment een snelheid van zo'n 250 kilometer per uur. Waar dat gaat gebeuren is niet te zeggen, maar de kans op gevaar is klein, zeggen experts.

Het object is een restant van de Sovjet-ruimtecapsule Kosmos 428, die lang geleden op de planeet Venus had moeten landen. Al meer dan 50 jaar draait de capsule in banen rond de aarde, en komt steeds een klein beetje dichterbij. Rond 11 mei zal de capsule door de dampkring van de aarde komen en vervolgens ergens op onze planeet terechtkomen, heeft ruimteonderzoeker Marco Langbroek berekend. "Met een onzekerheid van ongeveer twee dagen daarin."

Toch maakt Langbroek, die zich dagelijks bezighoudt met "dingen die omlaag komen", zich niet veel zorgen. "Het is relatief een heel klein object. En de kans dat het in zee terechtkomt, is groot, aangezien 70 procent van het aardoppervlak water is." Ook bestaat de kans dat het object verbrandt zodra het door de dampkring komt.

Tijdcapsule

In 1972 stuurde de Sovjet-Unie de Kosmos 482 op missie naar Venus om daar allerlei metingen te doen. Aan boord was wetenschappelijke apparatuur om de temperatuur, de luchtdruk, straling, de intensiteit van de zon en gassen in de atmosfeer van Venus te meten.

Het mislukte. Door een technisch mankement bleef de capsule rondjes om de aarde maken. In de eerste tien jaar belandden veel onderdelen al terug op de grond, maar dit object hield het uiteindelijk 53 jaar vol. "Het is eigenlijk een soort tijdcapsule", vindt Langbroek, "vol met Sovjet-technologie uit de jaren 60 en 70."

Ruimtepuin

Het gebeurt niet vaak dat er spullen na zo veel tijd uit de ruimte op aarde vallen, maar de hoeveelheid ruimtepuin neemt de laatste jaren enorm toe. Dat komt door de vele lanceringen van satellieten en andere vaartuigen. De restanten komen ook steeds vaker in de atmosfeer terecht, en dat is een punt van zorg, zegt Langbroek. "We weten dat er een toename is van metaaldeeltjes in de top van de atmosfeer. Dat zou effect kunnen hebben op de ozonlaag en het klimaat, maar daar is nog weinig onderzoek naar gedaan."

Ook zijn er nauwelijks internationale afspraken over ruimtepuin. "Het enige wat in een verdrag is vastgelegd, is dat het lancerende land verantwoordelijk blijft voor een object en voor de eventuele schade die het veroorzaakt."

Of dat nu gebeurt, is zelfs heel kort van tevoren nog niet te zeggen. "De onzekerheid over het precieze tijdstip is dan nog steeds in de orde van een half uur. En in die tijd draait 'ie al bijna een derde van zijn rondje om de aarde."

De raaf is helemaal terug in het land. De zwarte broedvogel was nog niet eens zo lang geleden compleet verdwenen uit Nederland, maar broedt nu weer volop. Niet alleen op het oude land, maar ook in het kleine bosgebied Hollandse Hout en een aantal hoogspanningsmasten bij Lelystad. Afgelopen week nog werden twee pasgeboren raafjes geringd.

"Het was een indrukwekkende ervaring", zegt boswachter Douwe Brouwer bij Omroep Flevoland. Brouwer zag in januari voor het eerst dat een ravenpaar was begonnen met de bouw van een nest bij Lelystad. Dat was op zich al bijzonder. Want raven waren er al wel in Flevoland, maar ze vestigden zich tot nu toe vooral in uitgestrekte bosgebieden met open vlaktes zoals de Veluwe, Drenthe en de Utrechtse Heuvelrug.

Maar dit stel bouwde niet alleen een nest in de polder, onlangs kropen ook twee jongen uit het ei. "We zijn blij te kunnen melden dat het broeden succesvol is verlopen", schrijft boswachter Brouwer enthousiast op zijn blog.

Beschermde soort

Het enthousiasme is terecht, reageert Hans de Vos Burchart van de Ravenwerkgroep Nederland. "Hoewel de raaf het best wel goed doet in Nederland, blijft het nog steeds een bijzonder en beschermde soort", zegt hij. "Vorige eeuw was de raaf niet meer aanwezig in Nederland. Dan is het best bijzonder dat je nu tussen de 1200 en 1500 raven hebt in Nederland."

De gitzwarte raaf, waarbij het vrouwtje en het mannetje er precies hetzelfde uitzien, was ooit een gewone broedvogel in Nederland. Maar de raaf werd uitgeroeid omdat hij als ongeluksvogel werd gezien. Bovendien zagen de jagers de raaf vaak als concurrent. Rond het jaar 1900 was de vogel zeldzaam geworden. In 1944 vond in Zuid-Limburg het voorlopig laatste broedgeval plaats. Pas sinds 1976 broeden er weer (geïntroduceerde) wilde raven in Nederland.

Alleseter

Dat de raaf het sinds die tijd goed doet in grote bosgebieden is niet verrassend, zeggen de kenners. Voor een alleseter als de raaf is daar altijd iets te vinden. Maar dat het nu ook goed gaat in het open Flevoland met z'n aangeplante, relatief beperkte bosgebieden, is minder vanzelfsprekend.

De Vos Burchart vermoedt dat het vooral de Oostvaardersplassen zijn die als foerageergebied voor de raaf dienen.

In het gebied tussen Lelystad en Almere komen nu vooral zeer jonge vogels voor, zegt hij. De raafjes leven in grote groepen en blijven de eerste jaren samen. Uiteindelijk vinden ze in hetzelfde gebied ook hun partner, denkt hij.

Hoogspanningsmasten

Er is nóg een reden waarom de raaf zich thuis voelt in Flevoland: de vele hoogspanningsmasten. "Je zit daar hoog en droog", legt de expert van de Ravenwerkgroep uit. Bovendien is de raaf daar veilig voor z'n belangrijkste vijand: de marter. Een marter kan niet naar boven klimmen in een hoogspanningsmast.

Bijkomend voordeel is dat raven die nesten bouwen in hoogspanningsmasten zich zo veilig voelen dat ze nog meer jongen krijgen dan in bosgebieden. Zo werden onlangs in één nest in een hoogspanningsmast tussen Lelystad en Dronten zes jongen tegelijk aangetroffen.

Deskundigen zijn ervan overtuigd dat de raaf in Flevoland een blijvertje is. De Ravenwerkgroep verwacht zelfs dat het aantal raven de komende tijd verder zal toenemen in Flevoland.