Meesterpianist Alfred Brendel, die vandaag op 94-jarige leeftijd is overleden in zijn woonplaats Londen, kreeg grote bekendheid met zijn poëtische interpretaties van het werk van onder anderen Mozart, Beethoven en Schubert. Hij bracht in de jaren 60 als eerste pianist het complete werk van Beethoven uit en was een van de weinigen die alle sonates van Beethoven in een cyclus uitvoerden.
"Als ik bij een traditie hoor, dan is dat de traditie waarin het meesterwerk de musicus vertelt wat hij moet doen en niet de musicus die het meesterwerk vertelt hoe het zou moeten zijn", typeerde Brendel zichzelf op zijn eigen website.
Operetteplaten
Dat hij musicus zou worden was zeker geen vanzelfsprekendheid voor de in 1931 in Tsjecho-Slowakije geboren Brendel. Zijn ouders waren niet muzikaal en hij groeide op in een omgeving zonder muziek. Als jonge jongen reisde Brendel veel in Joegoslavië en Oostenrijk, waar zijn vader steeds ander werk had.
Zijn eerste kennismaking met muziek was in een hotel op het Kroatische eiland Krk, waar zijn vader werkte. Daar draaide hij operetteplaten voor de gasten. "En ik zong zelf mee en vond dat heel gemakkelijk."
Pianist
Toen Alfred Brendel 6 jaar oud was verhuisde het gezin naar Zagreb, waar hij voor het eerst pianoles kreeg. Na de Tweede Wereldoorlog volgde een nieuwe verhuizing naar de Oostenrijkse stad Graz. Daar studeerde hij aan het conservatorium en gaf hij in 1948 zijn eerste recital, met werk van Bach, Brahms en Liszt.
Een jaar later werd hij vierde in de prestigieuze Busoni Competitie in het Italiaanse Bolzano. Dat was genoeg om een carrière te starten als pianist.
Brendel toerde door Europa en Latijns-Amerika en bouwde stap voor stap zijn carrière verder uit. Op een dag vond hij zichzelf terug achter de piano in de Queen Elizabeth Hall in Londen, waar hij Beethoven uitvoerde.
"Het was geen bijzonder programma en ik vond er zelf eigenlijk niet zo veel aan, maar de volgende dag lagen er drie aanbiedingen van grote platenmaatschappijen", zei hij daar later over.
Zijn eerste opnamen bracht hij uit in de jaren 50 en daarmee werd zijn status als pianist bevestigd. Hij speelde in concertzalen over de hele wereld, maar had altijd een bijzondere band met de Wiener Philharmoniker, waarvan hij in 1998 erelid werd.
'De intellectueel'
In de jaren 60 bracht hij als eerste pianist het complete werk van Beethoven uit. Dat zou hij jaren later nogmaals doen met het werk van Mozart. Ook heeft hij als een van de weinigen verschillende malen een cyclus van alle 32 sonates van Beethoven gespeeld.
Muziekcritici noemden hem vanwege zijn doordachte spel ook wel "de intellectueel onder de pianisten". Ook stond hij bekend om zijn uitgesproken mimiek. Hij had de gewoonte om tijdens het spelen moeilijke gezichten te trekken.
In een interview met ZDF vertelde hij jaren later dat hij zich rot was geschrokken toen hij zichzelf voor het eerst zo terugzag op televisie. Vanaf dat moment plaatste hij een spiegel onder zijn piano, zodat hij zijn gezichtsuitdrukkingen tijdens het spelen in de gaten kon houden.
In de jaren 70 vestigde Brendel zich met zijn vrouw in Londen. Daar werd hij benoemd tot erelid van de Royal Academy of Music en in 1989 werd hij door de Britse koningin tot ridder geslagen. Ook kreeg hij vele andere internationale muziekprijzen en onderscheidingen, zoals de Duitse Echo Klassik oeuvreprijs.
In 2008 sloot Alfred Brendel zijn carrière af in de Musikverein in Wenen, waar hij het Jeunehomme pianoconcert van Mozart speelde.
Sindsdien gaf hij masterclasses en lezingen en schreef hij essays over muziek. Ook schreef hij graag gedichten en essays. Spelen ging op het laatst niet meer, vanwege een probleem met zijn gehoor.
De Nederlandse pianist Nicolas van Poucke kreeg in 2018 les van Brendel. Hij was samen met zijn zus, de cellist Ella van Poucke, bij Brendel in Londen om de sonates voor cello en piano van Beethoven in te studeren. Op NPO Klassiek noemt hij dat onvergetelijk en uniek. "Hij had zo veel energie en zo veel kennis van de muziek en bracht dat met zoveel passie over. Beethoven was een van zijn specialismen, hij was echt een denker, die uitgaat van de tekst, maar er ook van uitgaat dat elke artiest ook subjectief is."
Dat stond in contrast tot zijn enorme energie, toewijding en zeggingskracht op het podium, zegt Van Poucke. "Dat is eigenlijk helemaal niet intellectueel, dat is poëtische en artistieke zeggingskracht."
Als jonge pianostudent van 16 was Van Poucke bij het afscheidsconcert van Brendel in Wenen. "Dat was echt het einde van een tijdperk."
