Sinds de Britse Labour-regering is aangetreden, worden er geen nieuwe boorlicenties voor olie en gas in de Noordzee meer uitgegeven. De regering wil de fossiele sector afbouwen en inzetten op duurzame alternatieven. Zoals in de Schotse stad Aberdeen, dat wel wordt gezien als de oliehoofdstad van Europa.
"Er werken duizenden mensen in de Noordzee, en er vallen nu massaal ontslagen", vertelt een boorplatformmedewerker in Aberdeen. Een ander, die al tientallen jaren op boorplatforms in de Noordzee werkt, zegt: "Niemand weet wat er gaat gebeuren".
In de regio Aberdeen werkt ongeveer een op de vier inwoners direct of indirect voor de olie- en gassector, maar contracten lopen af en het ene na het andere platform wordt ontmanteld.
De mensen die werken in de olie-industrie zijn dan ook somber over de toekomst:
Wellicht zullen sommigen een baan vinden in een van de nieuwe groene hernieuwbare energieprojecten. Schotland is rijk aan wind en zet daarom stevig in op windenergie. Voor de kust draaien al twee windmolenparken en er zijn meerdere projecten in voorbereiding.
Ook wordt veel gesproken over de potentie van Carbon Capture and Storage (CCS) in Aberdeen: de afvang en opslag van CO2, waarbij lege olie- en gasvelden nog van pas komen. Een door de regering gesteund project in Aberdeenshire maakt gebruik van bestaande olie- en gasinfrastructuur om kooldioxide onder de Noordzee naar lege gasvelden te pompen.
Banen in de groene energie
Volgens de handelskamer van Aberdeen zal de komende tien jaar naar verwachting zo'n 30 miljard pond in de regio worden geïnvesteerd in hernieuwbare energie en bijbehorende infrastructuur. Toch denken veel mensen die offshore werken dat de banen in de groene-energiesector niet de vele, lucratieve banen in olie en gas kunnen vervangen.
"Er gaan duizenden banen verloren en daar komen er misschien enkele honderden voor terug", zegt Graham Reid, die in de olie werkt. Bovendien vragen veel werknemers zich af hoeveel werk er eigenlijk nodig is aan een windturbine. Een olieplatform heeft honderden mensen nodig voor onderhoud, terwijl windparken met veel minder personeel toe kunnen. Veel onderdelen worden bovendien in het buitenland gebouwd en pas daarna op locatie geïnstalleerd.
Jake Molloy, voormalig regionaal bestuurder van de vakbond RMT, adviseert de lokale overheid en werkte mee aan een recent onderzoeksrapport dat de energietransitie en de arbeidsmarkt in kaart bracht. Hij is kritisch over het gebrek aan duidelijke plannen van de overheid voor de overgang van fossiele naar duurzame energiebronnen.
Volgens het rapport daalt in het slechtste scenario het aantal banen in de offshore olie- en gassector van 120.000 naar 60.000 tegen het einde van dit decennium. Molloy waarschuwt voor een reëel risico dat werknemers in de Noordzee hetzelfde lot tegemoet gaan als die in de kolen- en staalindustrie, toen onder Margaret Thatcher hun banen verdwenen.
'Powerhouse'
"Het is van groot belang dat we de balans goed krijgen", zegt hoogleraar Paul de Leeuw, verbonden aan de Universiteit van Aberdeen en directeur van het gespecialiseerde Energy Transition Institute. Op dit moment zijn er zo'n 150.000 banen in olie, gas, wind en andere nieuwe energiebronnen.
Ongeveer 75 procent van die mensen werkt in olie en gas, en 25 procent in nieuwe energie. Maar dat gaat helemaal veranderen: het aantal banen in olie en gas zal dalen, terwijl het aantal banen in nieuwe energie juist gaat stijgen. En omdat Aberdeen zo veel kennis en ervaring heeft in olie en gas, is de stad volgens hem uitstekend gepositioneerd om zich te ontwikkelen als een 'powerhouse' voor groene energieprojecten.
De hoogleraar is enthousiast over de kansen voor Schotland en Aberdeen in het bijzonder. "Aberdeen is uniek. Alle kennis is hier. De toeleveringsketen is hier. De universiteiten bieden talloze opleidingen op het gebied van duurzame, hernieuwbare energie. Alles is aanwezig."
Overhaast
Hij waarschuwt wel: "Het probleem is dat olie en gas nu heel snel worden afgebouwd, terwijl de nieuwe industrieën nog niet klaar zijn. Het is van groot belang dat we de overgang goed afstemmen, zodat we de kennis, het kapitaal en de mensen niet verliezen."
De risico's van een overhaaste aanpak zijn nu al zichtbaar in Aberdeen: de huizenprijzen dalen, de horeca krimpt en in de grootste winkelstraat, Union Street, staan steeds meer panden leeg. De ontdekking van olie in de Noordzee in 1970 bracht de stad rijkdom en welvaart, maar maakte Aberdeen ook afhankelijk van de sector, terwijl andere industrieën, zoals de visserij, naar de achtergrond verdwenen. Aberdeen kan een voorbeeld worden van een succesvolle energietransitie, maar is ook kwetsbaar.