NOS Nieuws - Algemeen

Het is niet uitgesloten dat Nederland deelneemt aan een troepenmacht om Oekraïne na een eventueel akkoord met Rusland te beschermen. "Ik denk dat we daar serieus en welwillend naar moeten kijken", zei premier Schoof op de internationale veiligheidsconferentie in München. Hij was daar vandaag aanwezig met minister Brekelmans van Defensie.

Schoof ziet voor Oekraïne de belangrijkste rol weggelegd. Tegelijkertijd wijst de premier erop dat Europa er alles aan gelegen is om een bestand te handhaven. Op de achtergrond speelt mee dat de Amerikanen deze week duidelijk hebben gemaakt dat ze geen troepen leveren voor Oekraïne.

De Amerikaanse defensieminister Hegseth zei ook Europese NAVO-landen meer moeten betalen voor hun eigen defensie. Hij waarschuwde dat Europa er niet op kan rekenen dat Amerikaanse troepen "voor altijd" blijven.

Helder mandaat

Schoof benadrukt dat er nu nog geen besluit is genomen over deelname aan een internationale troepenmacht. "Het zal vast nog even discussie vergen, maar ik denk dat we er serieus naar moeten kijken en de vraag van de Amerikanen niet zomaar naast ons neer kunnen leggen."

Tegen persbureau ANP noemt Schoof wel twee voorwaarden voor deelname aan zo'n troepenmacht. Zo moet het mandaat van de missie "volstrekt helder" zijn. Ook moet er Amerikaanse steun geleverd worden in geval van nood. "Als het stevig uit de hand loopt in een situatie, moet je wel op de Amerikanen kunnen rekenen ten opzichte van Rusland."

Spoedoverleg in Parijs

De Franse president Macron heeft Europese regeringsleiders uitgenodigd voor een informeel spoedoverleg in Parijs op maandag. Premier Schoof gaat er ook heen, bevestigt de RVD.

Of de bijeenkomst echt doorgaat is nog niet officieel bevestigd. Het Élysée zegt dat er gesprekken over gaande zijn, maar dat nog niets is vastgelegd.

Meerdere Europese landen benadrukten eergisteren opnieuw dat ze aan de onderhandelingstafel willen zitten als het gaat over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne.

Leger van Europa

De Oekraïense president Zelensky zei vandaag in München dat Europa in tijden van nood niet meer kan rekenen op de Verenigde Staten. Hij pleit voor een Europees leger na de uitlatingen van de Amerikaanse president Trump en Hegseth.

De laatste maakte deze week in Brussel duidelijk dat een NAVO-lidmaatschap er wat de VS betreft niet in zit voor Oekraïne.

"Vanaf nu zullen de dingen anders zijn en Europa moet zich daaraan aanpassen", zegt Zelensky. "Europa heeft een leger nodig, een leger van Europa."

Stabiliteit, voorspelbaarheid en duidelijkheid. Het zijn drie voorwaarden voor bedrijven om makkelijk zaken te kunnen doen. Het had ook het credo kunnen zijn van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Maar met president Trump aan de macht in de Verenigde Staten staan juist deze drie punten onder druk.

De afgelopen weken vlogen de aankondigingen van nieuwe Amerikaanse importheffingen ons om de oren. Wereldwijd wordt er bezorgd gekeken naar deze ontwikkelingen op het speelveld van de internationale handel. Volgens veel deskundigen zijn dit nog maar de inleidende beschietingen van een potentieel grote handelsoorlog.

Ook topbestuurders van veel multinationals uiten hun zorgen. Doordat de zorgvuldig opgestelde internationale handelsregels overboord worden gegooid vrezen steeds meer mensen dat de wet van de jungle weer zal gaan gelden.

Vlak na de Tweede Wereldoorlog werden er mede onder leiding van de Verenigde Staten handelsafspraken gemaakt, juist om een einde te maken aan de willekeur en de vele verschillende heffingen die landen invoerden.

De bedoeling was dat landen het elkaar zo makkelijk en goedkoop mogelijk zouden maken om handel te drijven met elkaar. De gedachte was dat vrije handel niet alleen zou leiden tot meer welvaart, maar ook tot meer democratie over de hele wereld.

Landen spraken met elkaar af de importheffingen af te bouwen en zich aan de handelsregels van de WTO te houden. Als een land zich niet aan die handelsregels zou houden, kon een ander land naar de WTO stappen om een procedure te beginnen. De uitspraak van de handelsorganisatie moest vervolgens door iedereen worden gerespecteerd.

De afspraken leken al snel hun vruchten af te werpen. De wereldhandel schoot omhoog en tarieven gingen in rap tempo omlaag, waardoor importeren en exporteren veel goedkoper werden. Jarenlang werd er met veel ontzag naar de WTO gekeken en steeds meer landen sloten zich bij de organisatie aan.

Maar aan de WTO-spelregels waaraan jarenlang door regeringsleiders is gewerkt, lijkt een einde te komen. Een zorgwekkende ontwikkeling, zeggen deskundigen. "Het spel werkt niet zonder spelregels", zegt Martijn Schippers. Hij is als douane-expert verbonden aan advieskantoor EY en de Erasmus Universiteit.

Veel lijken de landen er niet tegen te kunnen doen. China is een procedure begonnen bij de Wereldhandelsorganisatie tegen de Amerikaanse importtarieven, maar vrijwel niemand verwacht dat dit iets uit zal halen.

Trump kan de uitspraak van de WTO naast zich neerleggen. "De WTO is wel een beetje een tandeloze tijger. Al een aantal jaren traineert de VS de aanwijzing van nieuwe rechters voor de beroepscommissie", zegt Schippers.

Landen kunnen nog wel een zaak neerleggen bij de WTO, maar het is niet langer mogelijk om in beroep te gaan. En zelfs al zou dat wel kunnen: een uitspraak is alleen iets waard als landen die respecteren.

Het enige wat de WTO kan doen is een land toestemming te geven om zelf extra importheffingen in te voeren. En die worden vaak door de eigen consumenten betaald, en niet door het land op het strafbankje.

Aardappels dumpen

Dat WTO-uitspraken niet altijd worden gerespecteerd ondervindt ook Nederland. Colombia beschuldigde onder andere Nederland, Duitsland en België van het goedkoop dumpen van aardappels.

Die zouden zo goedkoop zijn omdat boeren staatssteun zouden krijgen, daarom heeft Colombia een importheffing ingevoerd op deze aardappels. De WTO stelde de Europese landen in het gelijk, maar Colombia heeft de heffing op de aardappels nog altijd niet afgeschaft.

Als de WTO helemaal wordt losgelaten dan zal dit volgens Rabo-econoom Hugo Erken vooral voor kleine landen heel vervelend zijn. "Voor grote machtsblokken zoals de EU maakt het niet zoveel uit, omdat we gezamenlijk sterk staan. Kleine en opkomende landen zullen alleen altijd het onderspit delven." Erken waarschuwt dat de effecten van een grote handelsoorlog wel ingrijpende gevolgen kunnen hebben voor Nederland.

Veel landen hopen dat Trump snel tot de conclusie zal komen dat de importheffingen in ieders nadeel zijn. Bronnen rondom de WTO zien wel dat de Verenigde Staten veel sceptischer staan tegenover de handelsorganisatie, maar het land doet nog altijd zeer actief mee aan alle vergaderingen en overleggen. Uiteindelijk zal het van de andere landen afhangen hoe belangrijk de Wereldhandelsorganisatie blijft.

Bovendien verloopt naar schatting 75 procent van de wereldhandel nog altijd volgens de WTO-regels. Wellicht is het dus nog te vroeg om de Wereldhandelsorganisatie dood te verklaren.

De 86-jarige man die twee jaar geleden in de Amerikaanse stad Kansas City een zwarte tiener neerschoot die bij hem had aangebeld, heeft nu toch bekend. Vrijdag ging hij akkoord met een schikking. In ruil voor zijn bekentenis wordt hij minder zwaar gestraft.

In april 2023 wilde de 16-jarige Ralph Yarl zijn jongere broertjes en zusjes ophalen en belde aan bij het huis van Andrew Lester. Maar de tiener had zich vergist in de straatnaam en stond voor de verkeerde deur.

Zonder met hem te praten of de buitendeur open te doen, schoot Lester twee keer op Yarl. De jongen zocht hulp bij een nabijgelegen woning en overleefde het.

Lester hield steeds vol dat hij uit zelfverdediging had gehandeld. Hij werd gearresteerd, maar kwam 24 uur later alweer vrij. Hoewel de openbaar aanklager sprak van een "racistische component" in de schietpartij, kwam dat in de aanklacht niet terug.

Inzamelingsactie

Er kwam veel kritiek vanuit het hele land. Zo vond er een demonstratie plaats bij de woning van de man. Met een inzamelingsactie is anderhalf miljoen dollar opgehaald voor de ziekenhuiskosten van de jongen.

Volgens de advocaat van Lester heeft zijn cliënt hartproblemen en werd hij onlangs met een gebroken heup opgenomen in het ziekenhuis. Ook zou zijn mentale gezondheid sterk achteruit zijn gegaan. De rechter heeft dat laten onderzoeken, maar oordeelde vervolgens dat het proces door kon gaan.

Op de huidige beschuldiging van zware mishandeling staat maximaal zeven jaar gevangenisstraf. Voor de oorspronkelijke aanklachten had hij levenslang kunnen krijgen. Het proces van Lester zou komende week beginnen.

Een noodwet, andere stikstofregels, lagere snelheden op de grote weg, sluiting van luchthavens: uit brieven die BBB-minister Wiersma van Landbouw gisteren naar de Tweede Kamer heeft gestuurd komt naar voren dat ze niets uitsluit om uit de stikstofimpasse te geraken.

Keuzes maakt ze nog niet, maar ze verkent ingrijpende scenario's. Dat de stikstofuitstoot omlaag moet staat ook voor haar vast, maar boeren mogen daar wat haar betreft niet alleen voor opdraaien. Alle sectoren moeten een bijdrage leveren, schrijft Wiersma aan de Kamer.

BBB'ers hebben dat al vaker gezegd, maar de tijd dringt steeds meer. Door de laatste uitspraak van de Raad van State is het moeilijker geworden vergunningen te verlenen aan bedrijven en activiteiten die meer stikstofuitstoot veroorzaken.

Andere ondergrens

Een van de punten waar Wiersma haar hoop op vestigt is een nieuwe ondergrens vaststellen, waardoor activiteiten en bedrijven met een beperkte uitstoot geen vergunning meer nodig hebben. Of dit juridisch kan is nog niet duidelijk. Wiersma is daarmee bezig, zegt ze, en ze heeft hoopgevende signalen.

Sommige wetenschappers wijzen er al langer op dat het oneerlijk is bedrijven met een kleine uitstoot veel regels op te leggen. Nu ligt de uitstootgrens voor een vergunning al heel lang op 0,005 mol stikstof per hectare per jaar, wat betekent dat bijna alle bedrijven een vergunning moeten aanvragen. Het kabinet wil dit verhogen naar 1 mol en zou daarbij steun krijgen van sommige wetenschappers.

Maar als je de grens voor kleine bedrijven of activiteiten oprekt kun je tegen een ander probleem aanlopen: samen kunnen alle kleine beetjes die dan vergunningsvrij uitgestoten mogen worden toch een belasting voor de natuur vormen. Milieugroepen en andere wetenschappers wijzen daar al langer op.

Het verschuiven van een ondergrens voor vergunningen krijgt overigens in de Kamerbrieven niet veel aandacht. Maar nadat ze waren verstuurd liet Wiersma in een door haar partij verspreide video weten dat ze inmiddels wetenschappelijk bevestigd heeft gekregen dat 1 mol een goede ondergrens kan zijn. Daar wordt juridisch nog wel naar gekeken. Ze gaat het binnenkort voorleggen aan de Raad van State.

Het ministerie van Landbouw laat op vragen van de NOS weten dat het plan is om daarna in een proefproces te onderzoeken of de nieuwe manier van vergunningen verlenen mogelijk is. Als het allemaal zou lukken zou dat een doorbraak zijn in het stikstofbeleid.

Een door het kabinet aangestelde stikstofcommissie waar meerdere bewindspersonen in zitten buigt zich sinds begin dit jaar over mogelijke oplossingen en keuzes rondom de stikstofproblemen.

De Amsterdamse politie heeft nog eens vier verdachten van de rellen vorig jaar op Plein 40-45 herkenbaar in beeld gebracht. Twee van hen worden verdacht van mishandeling van een voorbijganger, de andere twee worden gezocht voor het gooien van bakstenen, meldt AT5.

De beelden van de vier zijn gisteren op Instagram geplaatst. "Ben, ken of herken je een van de getoonde verdachten? Laat het dan weten aan de politie", staat onder de beelden.

De rellen op het plein in Amsterdam Nieuw-West waren op 11 november, een dag na de gewelddadige onrust rond de voetbalwedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv. Via sociale media en in appgroepen werd een oproep gedeeld om "het plein op z'n kop te zetten". Zo'n 130 jongeren verzamelden zich en gooiden onder andere met bakstenen naar de politie. Een fietser werd mishandeld, een lijnbus met passagiers met stenen bekogeld en een tram in brand gestoken.

Opsporing Verzocht

Op de avond zelf werden al drie mensen opgepakt. Later werden nog eens tien mensen aangehouden. Dat gebeurde mede op basis van herkenbare beelden die door de politie werden getoond in het tv-programma Opsporing Verzocht.

Gisteren stonden de eerste drie verdachten voor de de rechter. Een 21-jarige man is volgens het Openbaar Ministerie (OM) verantwoordelijk is voor het gooien van stenen naar een lijnbus en het uitdelen van een klap aan een politiegent. Het OM eiste daarom een celstraf van vier maanden. De man zelf spreekt de beschuldiging tegen. Op de zitting zei hij dat hij het een ramp vond wat hij op de beelden van de rellen ziet. "Maar ik was het niet. Ik zou dat nooit doen. Ik was gewoon thuis", zei de verdachte.

Mishandeling

Tegen een 20-jarige verdachte eiste het OM negen maanden cel. Hij wordt verdacht van betrokkenheid bij de rellen, maar werd tijdens de schorsing van zijn voorarrest ook betrapt met heroïne, cocaïne en hasj op zak. Tegen een 18-jarige verdachte werd gisteren een taakstraf van 120 uur geëist en voorwaardelijke jeugddetentie van een maand. Hij wordt verdacht van betrokkenheid bij de mishandeling van de fietser.

Het is nog onbekend wanneer de rechter uitspraak doet in de zaak van de eerste drie verdachten.

Volgens de Oekraïense president Zelensky is het niet meer vanzelfsprekend dat de Verenigde Staten in tijden van nood Europa militair te hulp schiet. "Vanaf nu zullen de dingen anders zijn en Europa moet zich daaraan aanpassen", zei Zelensky op de internationale veiligheidsconferentie in München.

Zelensky pleitte in de Duitse stad daarom voor de vorming van een Europees leger. Hij doet zijn oproep na uitlatingen van president Trump en zijn regering.

De VS maakten de afgelopen dagen duidelijk dat het NAVO-lidmaatschap er niet in zit voor Oekraïne. Tot woede van Oekraïne zelf en Europese bondgenoten, die de VS al concessies zagen doen nog voordat vredesbesprekingen ook maar begonnen waren. Met "goede vriend" Mark Rutte in de zaal maakte Zelensky duidelijk aan de NAVO-secretaris-generaal dat het Europese leger niet in de plaats komt van de NAVO.

Gesprek Poetin en Trump

In zijn toespraak verwees Zelensky ook naar het telefoongesprek tussen de Amerikaanse president Trump en de Russische president Poetin. Na dit gesprek zei Trump dat de twee leiders waarschijnlijk binnenkort bijeen komen om te onderhandelen over een vredesakkoord voor Oekraïne.

"Oekraïne zal nooit akkoord gaan met deals die achter onze rug worden gesloten, zonder onze betrokkenheid. Datzelfde principe zou voor heel Europa moeten gelden", zei Zelensky.

"Trump vertelde me over zijn gesprek met Poetin, maar geen enkele keer zei hij dat de VS Europa aan tafel nodig heeft. Dat zegt veel," zei Zelensky. "De tijd is voorbij dat het vanzelfsprekend is dat Amerika Europa steunt."

Oekraïne heeft herhaaldelijk benadrukt dat het samen met de Verenigde Staten en Europa een gezamenlijke strategie wil bepalen voordat Trump en Poetin elkaar ontmoeten. Zelensky waarschuwde dat het "gevaarlijk" zou zijn als Trump Poetin zou ontmoeten voordat hijzelf met Trump heeft gesproken.

Voor president Trump staat het beëindigen van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne hoog op de agenda. Tijdens zijn verkiezingscampagne zei hij vorig jaar het conflict "in 24 uur op te lossen".

Door technische problemen bij het overstappen op een nieuw factureringssysteem heeft Amsterdam een betalingsachterstand opgelopen van meer dan 200 miljoen euro. Op dit moment is sprake van bijna 29.000 facturen van zzp'ers en andere ondernemers die te laat of helemaal niet betaald zijn, meldt AT5.

De VVD in de hoofdstad spreekt over een "gigantische betalingsachterstand" en heeft een meldpunt geopend voor gedupeerde ondernemers. "Ondernemers moeten inkomsten genereren voor het betalen van rekeningen. Als deze inkomsten door falende betaalsystemen uitblijven, kan dit in de ergste gevallen faillissement tot gevolg hebben", aldus de VVD Amsterdam.

De problemen rondom de achterstallige facturen bij de gemeente begonnen begin dit jaar bij het overgaan op een nieuw factureringssysteem, genaamd Amsterdam Financieel en Inkoop Systeem (Afis). Begin december sloot het oude factureringssysteem, waardoor de eerste vertraging ontstond. Facturen die nog niet waren afgehandeld, werden overgezet naar Afis. Maar door een technisch probleem lukte dat inladen niet.

Problemen bij het inladen

Toen dat probleem was verholpen, kon pas worden begonnen met het inladen van facturen die binnen waren gekomen tussen de sluiting van het oude systeem en het 'live' gaan van Afis. Bij het inladen van deze groep facturen, 21.000 in totaal, ontstonden weer problemen. Ook moesten facturen die automatisch doorgezet hadden moeten worden, handmatig naar de directie worden gestuurd.

Zo stapelden de problemen zich op, want intussen kwamen weer gewoon nieuwe facturen binnen. Op donderdag 6 februari stond er in totaal 450 miljoen euro open aan onbetaalde facturen, waarbij bij ongeveer 200 miljoen euro sprake is van te laat of helemaal nog niet betaalde facturen. Gisteren liet verantwoordelijk wethouder Hester van Buren weten dat er in totaal 28.866 facturen nog op betaling wachten. Hoeveel ondernemers precies de dupe zijn, is onduidelijk. Per jaar betaalt de gemeente normaal zo'n drie miljard euro aan facturen aan zzp'ers en andere ondernemers.

Spoeddesk

De gemeenteraad heeft 700.000 euro opzij gezet om de problemen te verhelpen. Er is een team van meer dertig mensen samengesteld dat probeert om de ergste nood te lenigen. Facturen tot 250 euro worden versneld uitbetaald. "Voor leveranciers, ondernemers, instellingen en freelancers die niet op hun betaling van hun vertraagde factuur kunnen wachten, hebben we een spoeddesk ingesteld", aldus de gemeente.

Toch is de gemeenteraad niet gerust op een goede afloop, Voor 27 februari is een spoeddebat ingepland, maar voor de oppositiepartijen VVD en JA21 komt dat te laat. Zij willen volgende week al in debat, ook al is de raad dan met voorjaarsvakantie. "We kunnen ondernemers niet laten wachten", zegt raadslid Kune Burgers (VVD). "Met een behandelingstempo van 20 minuten per factuur, zullen de problemen met de niet-betaalde facturen nog lang niet voorbij zijn."

Aanslagen, economische onzekerheid en een veranderende wereldorde. Duitsland gaat midden in een onzekere tijd naar de stembus. Over een week kiest het land een nieuwe Bondsdag. Wat hopen Duitse kiezers dat er gaat gebeuren? En hoe beïnvloeden de grote ontwikkelingen hun stemkeuze?

Een rondreis door Duitsland, van oost naar west, van de noordgrens tot Beieren en van linkse tot rechtse kiezers.

Lars Paulsen, werkzaam op de museumwerf in Flensburg: "Van het havenverleden is niet zo veel meer over, net als de visserij. Dit is nu vooral een open, gemoedelijke studentenstad, met veel Denen die hier goedkoop inkopen komen doen. Het is jammer dat de grenscontroles weer terug zijn. Dat is een populistische maatregel die niet nodig is.

We leven in een onrustige tijd, met Trump in Amerika en de oorlog in Oekraïne. Dat zijn ook de belangrijkste verkiezingsthema's. Het levert problemen op waar je niet omheen kunt, zoals Duitsland jarenlang heeft gedaan met geopolitieke vraagstukken. Deze tijd vraagt daadkracht, en niet om de hete brij draaien.

Ik heb de vorige keer SPD gestemd en ik vind eigenlijk dat de regering van Olaf Scholz het niet eens zo slecht heeft gedaan. Dus ik stem daar misschien weer op."

Tobias, werkt in een speelhal: "Het is iedere maand weer spannend of we de eindjes aan elkaar kunnen knopen. Mijn vriendin werkt in de ouderenzorg en haar loon stijgt al jaren nauwelijks, terwijl echt niet iedereen dat werk kan doen. De politici in Berlijn beseffen niet hoe duur alles is geworden, die hebben genoeg geld.

Ik stem al vanaf het eerste uur AfD. Het is geen nazi-partij die tegen migranten is, juist niet. Maar migranten moeten zich aanpassen en de taal leren. Het is toch niet normaal dat ze hier komen, geen Duits spreken en uitkeringen krijgen. Ze werken niet omdat het niet loont. Ze krijgen woning, zorg, alles. En ik draag de helft van mijn salaris af aan belastingen!

We hebben in Duitsland echt een grote verandering nodig, en alleen AfD kan dat bieden. Het volk heeft dat steeds beter door, dat blijkt wel uit de peilingen. Het zegt voldoende dat mensen die eerst CDU of links stemden, nu AfD kiezen. Alleen durven mensen het niet toe te geven."

Nicola, grafisch vormgever in Frankfurt: "Ik stem al mijn hele leven op de Groenen. Ook nu weer, hoewel ze behoorlijk veranderd zijn. Maar er is geen goed alternatief. Hun buitenlandpolitiek heeft ze beschadigd en de pacifistische achterban van zich vervreemd. En de klimaatstandpunten zijn te veel naar de achtergrond verplaatst.

De culturele sector, waarin ik actief ben, is groot in Frankfurt. In onze branche is er wel veel angst dat culturele programma's en subsidies wegvallen na de verkiezingen, als gevolg van de ruk naar rechts. Over de groei van de AfD ben ik radeloos. Het gaat toch best goed hier? Er zijn zoveel kansen en mogelijkheden.

Er zijn economische problemen, maar aan de oorzaken wordt al jaren niets gedaan. Er is te weinig gedaan aan digitalisering en innovatie. Dat moet echt veranderen, maar we zijn te verwend, denk ik. Het moet slecht gaan voordat er iets verandert."

Karin, gepensioneerde: "Immigratie is voor veel mensen het belangrijkste verkiezingsthema, maar ik maak me juist zorgen dat mensen wegtrekken uit Erfurt. We moeten ervoor zorgen dat bedrijven hier blijven en dat er voldoende toekomst is voor onze kinderen. Ik vind het daarom vooral belangrijk dat het onderwijs wordt verbeterd.

Ik heb altijd CDU gestemd, maar ik ben er deze keer nog niet over uit. Het was altijd een christelijke partij, maar dat is het niet meer. Het gaat bij de CDU meer om zichzelf dan om de ideologische overtuiging. Ze kiezen voor wat nodig is om verkozen te worden, maar niet om wat het goede is."

Bernard, taxichauffeur: "Ingolstadt is een echte arbeidersstad, bekend om Audi. Daar werken 40.000 mensen, maar ze willen 5000 mensen ontslaan. Dat heeft voor iedereen hier gevolgen, want de hele stad is afhankelijk van de autofabrikant. Ik merk het nu al, doordat ik veel minder zakenrelaties en bezoekers naar het hoofdkantoor rijd.

Ze moeten stappen zetten om de Duitse auto-industrie te redden. Terug naar de fossiele brandstofauto gaan we toch niet, dus ze moeten focussen op betaalbare elektrische auto's.

Migratie is bepalend voor mij bij de verkiezingen. De problemen zijn er al jaren, maar worden steeds onder de tafel geveegd. Ik heb daarom niet echt vertrouwen in welke partij dan ook. Ik weet niet of stemmen wel zin heeft, of ik thuis moet blijven."

Wat de kiezers bindt, is de roep om verandering in Duitsland. 'Weiter so' is voor niemand een aantrekkelijke gedachte; dat zou de bestaande problemen verergeren. Achter die wens voor verandering klinkt vooral een wens om te behouden wat dierbaar is, van de maakindustrie tot veiligheid.

Over de bestaande partijen klinkt weinig enthousiasme. Daarvoor is de teleurstelling en de scepsis bij velen te groot. De volgende regering moet dat vertrouwen terugwinnen, met enerzijds stabiliteit en anderzijds daadkracht om de veelvoud aan problemen op te lossen.

De Duitse bondskanselier Olaf Scholz (SPD) heeft de uitspraken van de Amerikaanse vicepresident JD Vance op de veiligheidsconferentie in München scherp veroordeeld. Vance liet zich onder meer positief uit over de rechts-radicale partij Alternative für Deutschland (AfD). Scholz benadrukte dat inmenging in de Duitse verkiezingen (volgende week zondag) onacceptabel is, vooral van bondgenoten.

"We accepteren niet dat mensen die van buitenaf naar Duitsland kijken, zich mengen in onze democratie, in onze verkiezingen of in de democratische meningsvorming ten gunste van deze partij", zei Scholz. "Dat is ongepast. Zeker tussen vrienden en bondgenoten."

In München herinnerde Scholz eraan dat de AfD het nationaalsocialisme en de bijbehorende misdaden bagatelliseert. Hij wees erop dat Vance bij zijn bezoek aan het concentratiekamp Dachau sprak van "nooit meer", wat volgens Scholz niet te rijmen is met steun voor de AfD.

Vance had gisteren een ontmoeting met de leider van de AfD, Alice Weidel. Tot een gesprek met Scholz kwam het niet. Volgens de Duitse regering vanwege 'planningsproblemen'. Weidel is officieel niet welkom op de conferentie, maar kwam toch naar München voor het gesprek met Vance.

Scholz' belangrijkste uitdager bij de verkiezingen, Friedrich Merz van CDU/CSU, sluit zich aan bij de woorden van de bondskanselier. "We houden ons aan de regels die onze democratische instellingen hebben opgelegd."

In zijn toespraak gisteren in München zei Vance onder meer dat Europa een probleem heeft met massamigratie en censuur op sociale media en dat het continent zich minder zorgen moet maken over bedreigingen van buiten (China en Rusland) "omdat de gevaren van binnenuit komen". Ook veroordeelde hij het politiek uitsluiten van partijen zoals de AfD.

Bekijk hier de uitspraken van Vance:

Gisteravond had de Duitse minister van Defensie Boris Pistorius de toespraak van Vance al "onacceptabel" genoemd

Anti-immigratiepartij AfD staat in peilingen voor de verkiezingen op de tweede plaats. De partij wordt onder meer actief gesteund door Trump-vertrouweling Elon Musk. Hij is onder meer de eigenaar van het sociale mediaplatform X.

Grote zorgen in de klimaatwetenschap. Sinds Trump weer president is van de Verenigde Staten staat de financiering van onderzoeksprojecten ter discussie, gaan websites met wetenschappelijke data (tijdelijk) offline en mogen Amerikaanse medewerkers geen contact meer hebben met buitenlanders. Het leidt tot onzekerheid onder wetenschappers en instituten, waaronder Nederlandse.

De VS speelt een grote rol in klimaatonderzoek. Het land grenst zowel aan de Golf van Mexico als aan de Grote én de Atlantische Oceaan, voert onderzoek uit op Antarctica en doet al sinds 1958 de belangrijkste CO2-metingen in een meetstation op Hawaï.

Er is veel te doen om het Amerikaanse NOAA, de National Oceanic and Atmospheric Administration, een soort combinatie van het KNMI (atmosfeer, weersverwachtingen), het NIOZ (onderzoek naar oceanen) en Rijkswaterstaat (beheerder van de zee). Er werken zo'n 12.000 mensen.

Vorige week kregen NOAA-medewerkers een mail dat ze voorlopig geen contact meer mogen hebben met buitenlanders. Er is nog veel onduidelijk over die mededeling, maar als het contactverbod permanent wordt, zijn de gevolgen groot.

'Dramatisch voor Nederland'

Het KNMI vindt het nog te vroeg om te zeggen wat dit voor Nederlandse weersverwachtingen kan betekenen. Staatssecretaris Chris Jansen, die ook over het KNMI gaat, zegt nog geen problemen te ervaren en verwacht die ook niet vanwege de goede relatie met het NOAA. NIOZ-directeur Han Dolman spreekt zich wel uit: "Wat er nu in de VS gebeurt, is ongelooflijk dom en kortzichtig."

Het NIOZ maakt veel gebruik van NOAA-data. "Die instelling is wat betreft oceaanmonitoring wereldwijd de grootste, en historisch ook altijd geweest", zegt hij. "Er gaat internationaal veel minder geld naartoe dan naar weermonitoring. Als de Amerikanen uit deze internationale afspraken stappen, is dat dramatisch voor de hele wereld en dus ook voor Nederland."

De VS is belangrijk bij het vroeg signaleren van veranderingen in de oceaan. "De Amerikanen weten als eersten als er een El Niño komt in de Grote Oceaan", zegt Dolman, "En voor het monitoren van de Golfstroom in de Atlantische Oceaan zijn we als Noordwest-Europa erg afhankelijk van hen. Een onderzoeksschip is heel duur. Nederland heeft er één, de VS al gauw zo'n vijftien."

Verschillende wetenschappers uiten hun zorgen aan de NOS. "Ecosystemen, oceanen en golfstromen houden niet op bij de grenzen van een land", zegt Amber Boot (UU). Ruth Mottram, wetenschapper in Denemarken, benadrukt hoe belangrijk internationale uitwisseling van data en monitoring is: "Denk alleen wat je nodig hebt om vluchten de Atlantische Oceaan over te laten gaan." Elizabeth Case (Amerikaanse aan de UU) maakt zich zorgen dat er steeds meer politieke inmenging is in de wetenschap.

De Amerikaanse oceanograaf Jaime Palter vreest voor de toekomst van onderzoek: "We hebben nog geen bericht dat onze NOAA-financiering wordt ingetrokken, maar we verkeren in grote onzekerheid. Het lijkt onwaarschijnlijk dat klimaatonderzoek in de toekomst veel steun zal krijgen."

The New York Times meldde dat medewerkers subsidies aan klimaatonderzoek moeten doorlichten, waardoor de vrees bestaat dat die worden stopgezet. Dolman: "Het kan zo tien jaar duren om alles wat nu kapot wordt gemaakt weer op te bouwen."

Zoveel mogelijk archiveren

Een ander punt van zorg is het verdwijnen van klimaatdata. Zo merkt zowel Dolman als de Duitse digitale archivaris Henrik Schönemann dat niet elke NOAA-webpagina meer even goed bereikbaar is. Schönemann is sinds drie weken samen met tientallen vrijwilligers dag en nacht bezig zoveel mogelijk Amerikaanse data veilig te stellen. Op de website kunnen wetenschappers een verzoek doen welke data gearchiveerd moeten worden.

"We focussen ons op Amerikaanse klimaat- en gezondheidsdata, omdat die nu het meest gevaar lopen te verdwijnen", zegt hij. "De VS heeft minstens 5 miljoen gigabyte aan klimaatdata. Hiervoor lukte het niet qua mensen, geld en opslagruimte om zo'n mega archiefproject te beginnen, maar nu stroomt de hulp binnen."

Privatiseren

Vorige week ontstond nog paniek toen de NOAA-website met CO2-metingen op zwart ging. Onterecht, het bleek om een update te gaan. In plannen van een conservatieve denktank, waaruit Trump put, wordt als optie opknippen en privatiseren van NOAA genoemd. De beoogde nieuwe baas heeft onlangs laten weten dat dat niet gaat gebeuren, al is dat natuurlijk geen garantie.

Vooralsnog is het onduidelijk welke plannen worden doorgezet. Maar duidelijk is dat de klimaatwetenschap in ander vaarwater zit dan drie weken geleden.

Bij een botsing op de A18 in Gelderland is vannacht een 19-jarige man uit Losser om het leven gekomen. Drie anderen raakten lichtgewond.

Het ongeluk gebeurde iets na 02.00 uur ter hoogte van Gaanderen, in de Achterhoek. Een automobilist botste achterop zijn voorligger, waardoor het voertuig waarin de 19-jarige man zat over de kop sloeg, meldt Omroep Gelderland.

De andere drie betrokkenen, een 20-jarige man uit Haaksbergen en een 56-jarige vrouw en 59-jarige man uit Aalten, zijn er met relatief weinig letsel vanaf gekomen, meldt de politie. Twee van hen zijn wel voor verdere controle meegenomen naar het ziekenhuis. De derde kon op de plek van het ongeluk worden behandeld.

Naar de exacte toedracht van het ongeval wordt nader onderzoek gedaan. "We zijn de hele nacht bezig geweest", meldt de politie. De snelweg was urenlang afgesloten maar is weer open.

In Aalst in Gelderland heeft een automobilist een veerpont geramd. Rond 00.30 uur vannacht reed de auto op hoge snelheid op de arm van de pont, waaraan de oprijklep hangt. De pont was op dat moment uit de vaart.

Het gebeurde bij het veer over de Afgedamde Maas tussen het Gelderse Aalst en Veen in Noord-Brabant. De bestuurder van de auto was waarschijnlijk niet bekend met de omgeving en werd daarom verrast door de rivier en de veerpont, schrijft Omroep Brabant.

Door de hoge snelheid van de auto brak de vergrendeling van de pont met de wal. Daardoor dreef de pont met de auto zo'n 25 meter van de kant af.

Zwemmen

De twee inzittenden konden uit de auto komen en zwommen op eigen kracht naar de kant. Ze zijn voor controle naar een ziekenhuis gebracht.

Een berger heeft de auto van de veerpont getrokken, samen met de brandweer. Het is niet bekend wanneer de beschadigde pont weer kan varen.

Het aantal gemeentelijke meldpunten voor uitkeringsfraude blijft stijgen. In 2021 hadden 196 (56 procent) Nederlandse gemeenten zo'n meldpunt. Nu zijn het er 208 (61 procent), blijkt uit een telling van EenVandaag.

Het instellen van meldpunten is omstreden. Door tegenstanders worden ze kliklijnen genoemd. Rechtssocioloog Marc Hertogh van de Rijksuniversiteit Groningen presenteerde in 2018 de uitkomst van onderzoek naar de controle op uitkeringsgerechtigden. "De meeste mensen doen alles keurig volgens de regels", zei hij. "Toch vindt twee derde van de uitkeringsgerechtigden dat contactpersonen van het UWV of de sociale dienst zich vooral gedragen als politieagent."

Rechtsgevoel

Wethouder Versnel van Rotterdam noemt het goed dat zijn gemeente een meldpunt voor bijstandsfraude heeft. "Ik vind het heel belangrijk dat mensen ook bij de overheid kunnen aankloppen om wat aan dat gevoel van onrecht te doen", zei hij tegen EenVandaag.

In 2023 kon Rotterdam dankzij het meldpunt 650.000 euro onterecht uitgekeerde bijstand terugvorderen. Bij de 710 meldingen die binnenkwamen bleek in meer dan driekwart van de gevallen niets mis te zijn.

Afgeschaft

26 gemeenten hebben hun meldpunt juist afgeschaft, zegt EenVandaag. Leiden deed dat in 2023 nadat SP-raadslid Thomas van Halm een motie had ingediend. Hij noemt het "mensonterend en stigmatiserend voor mensen in de bijstand" dat mensen via een meldpunt anoniem hun vermoedens over bijstandsfraude door konden geven.

Van Halm zei tegen EenVandaag dat de meeste meldingen nergens op gebaseerd zijn. "Veel mensen begrijpen bovendien de regels niet goed genoeg om fraude objectief te kunnen beoordelen."

Het was nog nooit voorgekomen: dat de prijs van een kilo onbewerkt goud de 90.000 euro aantikte. Tot deze week. Volgens veel kenners ligt de grens van 100.000 euro binnen handbereik.

Precies een jaar geleden lag de goudkoers nog op 60.000 euro. Door die enorme stijging krijgt menig particulier de kriebels en speurt in lades, kasten en op vlieringen naar oude gouden of zilveren sieraden of bestek. Waarom die niet te gelde maken? Dat merken ze onder meer bij Van der Meulen Edelmetaal in het Friese Joure, waar ze aangeboden gouden en zilveren sieraden omsmelten. "Een gekkenhuis is het", zeggen ze daar.

Hoe is dat prijsgeweld van goud te verklaren? Voor ING-econoom Bert Colijn is het duidelijk: "Als het spannend wordt in de wereld, kiezen beleggers voor goud. Goud wordt immers gezien als ultieme veilige belegging."

Vooral in de VS is er ontegenzeggelijk sprake van een gold rush. "We zien dat de Amerikanen heel veel goud kopen. Die zijn bang dat goud onder de tarieven gaat vallen voor Mexico en Canada. Daarnaast is het zo dat de interesse in goud altijd toeneemt als er onzekerheid is. De onzekerheid over de economie is toegenomen onder president Trump. Wat zal zijn beleid precies gaan worden en betekenen? En ook Centrale Banken houden meer van hun reserves in goud aan. Dat alles drijft de prijs op."

Of de prijs van goud blijft stijgen, weet Colijn niet. "Ik waag me niet aan een voorspelling."

Ook zilver veel waard

In Joure kunnen ze het aanbod bijna niet aan. "De kilo's vliegen je hier om de oren. We worden platgebeld door juweliers, edelsmeden, de industrie. En die krijgen spullen aangeboden van veel particulieren", zegt Sebastiaan Breitsma van het 226-jaar-oude familiebedrijf.

Van der Meulen begon in 1799 als zilversmederij, later werd de overstap gemaakt naar recycling en raffinage van edelmetalen. "Wij verwerken niet alleen sloopzilver en sloopgoud, zoals we oude sieraden enzo noemen. We verwerken ook edelmetalen uit huishoudelijk afval. Daarnaast zijn we één van de grootste verwerkers van crematorium-afval. Dan moet u denken aan gouden kronen die overblijven na de verbranding van lichamen", zegt Breitsma. "Die kronen komen vanuit de hele wereld hier naar Joure."

"Veel particulieren krijgen uit een erfenis weleens een collectie zilver bestek. Ja, wat moet je daarmee? Dan zien mensen dat de prijs van zilver op dit moment ook ongekend hoog is (1000 euro per kilo, red.) en dat bieden ze dan aan bij de juwelier. En die brengt het bij ons", zegt hij.

Kettingen, ringen, colliers, in een vloek en een zucht wordt alles in de oven - op 1100 graden - omgesmolten. In een paar minuutjes is er van de sieraden niets meer over dan vloeibaar goud of zilver. "Eigenlijk zonde, hè", zegt de man die al 24 jaar in Joure vele kilo's edelmetaal in de oven gooit. "Ik werd afgekeurd als hovenier vanwege rugklachten en toevallig ben ik hier terechtgekomen. Het zijn allemaal spullen die door mensen zijn gedragen", mijmert hij. "Blijkbaar heeft het geen emotionele waarde meer. Ja, dan kun je het net zo goed laten omsmelten. Dan heb je nog iets aan de centen die je ervoor krijgt."

Van der Meulen maakt er vervolgens baren goud en zilver van. Uiteindelijk worden daar weer nieuwe sieraden van gemaakt. Breitsma: "Toen mijn vader in dit vak kwam, was de goudkoers ongeveer 10.000 gulden. Nu dus 90.000 euro."

Had hij dat verwacht? "Eerlijk gezegd niet. Maar mede door al die spanningen in de wereld vliegt de koers omhoog, mensen zoeken een veilige haven. Op termijn gaat-ie door de grens van 100.000 euro per kilo. Dat verwacht ik wel."

Moeten mensen misschien toch nog even wachten met het inleveren van gouden familiepronkstukken? "Dat kan, maar de huidige prijs is toch ook serieus geld, hè."

Goedemorgen! In München vindt vandaag de tweede dag van de internationale veiligheidsconferentie plaats. En Hamas laat naar verwachting Israëlische gijzelaars vrij als onderdeel van het staakt-het-vuren met Israël.

Eerst het weer: 's ochtends op veel plaatsen wat zon, maar al snel meer bewolking. Het wordt twee tot vier graden. In de loop van de avond in het westen wat sneeuw. Daardoor kan het tot en met zondagochtend glad zijn.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. Check hier de storingen op en werkzaamheden aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De bemanning van de helikopter die eind vorige maand boven Washington op een passagiersvliegtuig botste, heeft mogelijk een cruciale instructie van de vluchtleiding gemist. Het signaal van de verkeerstoren werd weggedrukt doordat iemand in de helikopter een microfoon openzette. Daardoor was de instructie om achter het vliegtuig langs te vliegen niet hoorbaar.

Ook vloog de helikopter hoger dan was toegestaan. Mogelijk was een hoogtemeter kapot. Bij het ongeluk kwamen alle inzittenden van beide toestellen om het leven, in totaal 67 mensen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Gisteren was het Valentijnsdag. De vraag naar rozen was groot bij deze bloemenwinkel op Utrecht Centraal, terwijl iets verderop in Tivoli het singleleven werd gevierd:

Een prachtige zaterdag!

Het staak-het-vuren in de Gazastrook lijkt vooralsnog stand te houden. Maar het geweld op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever is juist flink toegenomen. Vrijwel meteen na het ingaan van het bestand in Gaza op 19 januari trok het Israëlische leger naar de Westoever. Wat volgde waren een grondoffensief en luchtaanvallen die nu al weken aanhouden.

Volgens de Verenigde Naties zijn in de afgelopen weken zeker 40.000 Palestijnen op de Westoever ontheemd geraakt. Tientallen mensen zijn gedood. De aanvallen richten zich vooral op verstedelijkte vluchtelingenkampen waar gewapende groepen actief zijn die zich verzetten tegen de Israëlische bezetting.

Israël beschouwt ze als terroristen en het leger doet er regelmatig invallen. Maar een offensief zo groot en lang als dit hebben de Palestijnen er lange tijd niet meegemaakt.

Bulldozers

Een van de plekken waar het leger binnenviel, is het vluchtelingenkamp Nur Shams bij de stad Tulkarm. Het asfalt van de weg naar het kamp is aan beide kanten vernield. In één streep is het kapotgetrokken, als een soort vermaning dat men niet verder moet rijden.

Een vrachtwagenchauffeur die het wel probeert, komt al snel terug en toetert en seint anderen niet verder te gaan. En wie uitstapt, hoort schoten in de verte en ruikt traangas. Onder anderen militaire scherpschutters maken het gevaarlijk om verder te rijden.

Alleen via de video's die bewoners van het vluchtelingenkamp zelf maken, wordt de situatie er duidelijk. Bulldozers van het Israëlische leger rijden door de straten en vernielen alles wat ze op hun weg tegenkomen. Asfalt en riolering worden vernield met als gevolg een grote modderpoel. Met luchtaanvallen worden huizen verwoest, waardoor complete wijken onbewoonbaar zijn gemaakt.

Vorig jaar maakten we deze video over de beruchte bulldozer van het Israëlische leger:

Maar ook op plekken die nog wel bewoonbaar zijn, moeten mensen vertrekken. Israëlische militairen roepen in het Arabisch de bewoners op om het kamp te verlaten.

Ook Nashat Salman moest vluchten uit Nur Shams samen met zijn vrouw en vier kinderen, zegt hij tegen persbureau AP: "Om drie uur 's nachts kregen we van het leger de opdracht ons huis te verlaten. We kregen 7 minuten de tijd, maar in het hele gebouw wonen zo'n vijftig mensen. Met z'n allen zijn we lopend uit het kamp gevlucht naar een ander dorp."

En zoals het er in Nur Shams aan toegaat, zo gaat het ook op andere plekken. Want ook in de vluchtelingenkampen Jenin, Tulkarm en El-Far'a viel het leger binnen. Met als gevolg dat inmiddels duizenden gezinnen geen huis meer hebben.

Palestijnen zien de verwoestingen als een collectieve straf en zijn bang dat de Westoever een tweede Gaza wordt. UNRWA, de VN-organisatie die op grote schaal hulp verleent aan Palestijnse vluchtelingen, benadrukt dat burgers en civiele infrastructuur altijd beschermd moeten worden. Maar kijkend naar Gaza en de verwoesting op de Westoever is dat iets waar de Palestijnen in de vluchtelingenkampen maar weinig vertrouwen in hebben.

De blauwe poort van de Penitentiaire Inrichting Vught is een haast vertrouwd beeld. Hier worden bekende advocaten gefotografeerd of het konvooi gefilmd als een zware crimineel arriveert. Maar wat er achter die poort gebeurt, onttrekt zich doorgaans aan het gezicht.

Maar nu was dat even anders: de gevangenis waar de gevaarlijkste criminelen van Nederland worden vastgehouden, de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught, opende voor één keer zijn deuren voor een groep journalisten. We namen een kijkje in de cellen waar mensen als Ridouan Taghi worden vastgehouden.

Allereerst: achter die muren is er veel meer dan alleen die bekende EBI. Wie helemaal rond de hoge muren wil lopen, maakt een rondje van 5 kilometer, zegt vestigingsdirecteur Cees Niessen tegen de uitgenodigde journalisten. Achter die muren staan gebouwen met cellen voor 'gewone' gevangenen, voor gevangenen die psychiatrische hulp nodig hebben, en de EBI, in een gebouw waar ook weer hoge muren omheen staan.

Een rondje buiten de EBI:

In die EBI, een gevangenis in een gevangenis, zitten tien tot twintig van de gevaarlijkste criminelen van Nederland Het precieze aantal is staatsgeheim. Het zijn mensen die in een gewone gevangenis wellicht zouden ontsnappen of doorgaan met het aansturen van hun criminele netwerk.

Het regime in de EBI is strenger dan elders. Gevangenen mogen twee uur per dag uit hun cel. Om bijvoorbeeld even te koken of te sporten. Luchten kan ook, maar dan wel onder zware roosters met daarop prikkeldraad. Ontsnappen met helikopter lijkt onmogelijk.

De gevangenen die bij elkaar mogen, worden in groepjes van maximaal drie bij elkaar gelaten tijdens deze 'vrije tijd'. Maar omdat er maar één tegelijk in de keuken mag, moeten de zware criminelen onderling uitmaken wie die dag de kok is.

Eén gevangene mocht lang niet bij de andere gevangenen komen: Ridouan Taghi. De isoleercel waar hij in die periode verbleef, gaat ook open voor de journalisten. Er staat een tv, een koffiezetapparaat, een douche met transparant gordijn en uitzicht op een betonnen muur. Het beetje vrije tijd moest worden doorgebracht in een keukentje met een fitnessapparaat.

Een kijkje in de EBI:

Steeds meer gedetineerden gaan in beroep tegen het strenge regime, merken ze in de EBI. De gevangenen hier hebben samen bijna zestig advocaten. Een voorbeeld: een gevangene eiste dat hij de serie Mocro Maffia mocht kijken; een van de personages was op hem gebaseerd.

En zo wordt alles juridischer, verzucht men soms. Dat is deels ook de bedoeling: rechtszaken worden binnenkort op het terrein van Vught gehouden en verhoren worden er al digitaal afgenomen. Alles om het dure en gevaarlijke vervoer van criminelen te beperken.

Kat-en-muisspel

Er is soms 'terloopse' intimidatie in de EBI. "Hoe is het met je kinderen", wordt er gevraagd aan cipiers. Er zijn daarom ook beveiligingsmaatregelen bij medewerkers nodig.

Het personeel in de EBI moet telkens controleren of er niet nog een pen op een cel ligt of een afgebroken stuk van een kopje. Alles kan immers als wapen worden gebruikt. Soms gaat er wel eens iets fout, zo wordt erkend, zoals toen bleek dat criminelen via wc-leidingen met elkaar konden communiceren. Het blijft een kat-en-muisspel, zeggen ze in Vught.

Buiten de muren van de EBI is er iets meer vrijheid op het terrein van de PI Vught. Zo zien we Jos B. buiten lopen, de man die Nicky Verstappen doodde. Nog een grote afdeling in Vught is het Penitentiair Psychiatrisch Centrum waar 270 mensen behandeld worden terwijl ze hun straf uitzitten.

Ook hier zitten volgens een cipier nog 'levensgevaarlijke' mensen. Een van de medewerkers kreeg er afgelopen week nog een beker urine over zich heen. Maar toch blijft hij "met plezier" een bingo regelen: gevangenen kunnen vanuit hun cel, met het luikje open, meespelen.

'Verhard, verward en vergrijsd'

Vestigingsdirecteur Niessen wijst op de gevolgen van onvoldoende investeringen in de geestelijke gezondheidzorg 'buiten'. Want nu zitten hier mensen die waarschijnlijk met goede zorg geen delict hadden gepleegd.

Ook ouderen met dementie die over de schreef gaan, zien ze inmiddels hier. Of zoals Wim Saris, directeur-generaal van de Dienst Justitiële Inrichtingen, het samenvat: "Onze doelgroep verhardt, verwart en vergrijst."

Verschillende media mochten de PI Vught bezoeken maar daar zaten wel voorwaarden aan. Zo kon er onder meer vanwege de veiligheid niet vrijuit worden gefilmd of gefotografeerd en de meeste medewerkers die we spraken mochten niet direct worden geciteerd. Er werden foto's door DJI verstrekt.

De Amerikaan Luigi Mangione heeft voor het eerst gereageerd op de vele steunbetuigingen die hij kreeg na zijn arrestatie. De 26-jarige man werd in december aangehouden voor de moord op topman Brian Thompson van een zorgverzekeraar.

"Ik ben overweldigd en dankbaar voor iedereen die me heeft geschreven om hun verhaal te delen en steun te betuigen", schrijft hij op een speciale webpagina die zijn advocaten hebben gemaakt om het Amerikaanse publiek te informeren over de zaak. "Ik kan niet iedereen beantwoorden, maar weet dat ik elke brief lees die ik krijg."

De 50-jarige Thompson werd begin december in koelen bloede doodgeschoten op straat in New York toen hij op weg was naar een congres van zijn bedrijf UnitedHealth. Op beelden van bewakingscamera's is te zien hoe de dader bewust op de man af loopt en hem vanaf enkele meters in de borst schiet.

Klopjacht

Mangione werd na een klopjacht van vijf dagen aangehouden in een restaurant in buurstaat Pennsylvania. Het personeel had hem herkend van opsporingsfoto's.

Mangione had een persoonsbewijs bij zich dat de dader had gebruikt voor een hotelovernachting en een vuurwapen van hetzelfde type als het moordwapen. Ook had hij een manifest bij zich waarin het winstbejag van de verzekeringssector werd bekritiseerd.

Bij zijn voorgeleiding stelde Mangione opnieuw onschuldig te zijn. Veel Amerikanen namen het al snel op voor de gefortuneerde Ivy League-student. Uit een peiling bleek dat 41 procent van de ondervraagden tussen de 18 en 29 de moord min of meer acceptabel vond.

Door de moord op Thompson was het verdienmodel van verzekeraars onder vuur komen te liggen: het systeem werd als harteloos gezien omdat het zoveel mogelijk onder betalingen probeert uit te komen aan mensen in medische nood.

Mangione zegt in zijn verklaring post te hebben gekregen uit het hele land en van over de hele wereld. "Wat zo prachtig is, is dat het verdeeldheid door politiek, ras en zelfs klasse overstijgt", stelt Mangione.

In de verklaring rept Mangione met geen woord over de zaak zelf of zijn mogelijke aandeel daarin. Ook zwijgt hij over de discussie die de moord op Thompson op gang heeft gebracht.

Een inzamelingsactie die werd gestart om de kosten van zijn verdediging te kunnen betalen heeft al bijna 400.000 dollar opgehaald.

Een van de bekendste theaters van Parijs is gisteravond ontruimd vanwege brand. Het vuur woedde in de keuken van een restaurant in de kelder van het Théâtre des Champs-Élysées.

De opera Persée van Jean-Baptiste Lully was net vijf minuten bezig toen het brandalarm afging. Zo'n drieduizend bezoekers kregen te horen dat ze naar buiten moesten.

"We hadden snel door dat het geen oefening was, want het rook alsof er iets brandde", zegt een bezoeker tegen Franse media.

Straatoptreden

Veel operabezoekers stonden buiten te kleumen bij temperaturen rond het vriespunt. Sommigen wilden naar binnen om hun jas of tas te halen, maar vanwege de brandweerinzet was het gebouw afgezet. Om de pijn wat te verzachten, heeft het operakoor een straatconcert gegeven.

De brandweer had het vuur vrij snel geblust. Er was rookontwikkeling, maar niemand raakte gewond. Het theater is niet beschadigd en de voorstelling is afgelast.

De wens van de Amerikaanse president Trump om de vervolging te staken van de burgemeester van New York, heeft geleid tot een exodus onder justitiemedewerkers die daar niet aan wilden meewerken. Pas toen er al zeven mensen waren vertrokken werd er na een ultimatum eindelijk iemand gevonden die het verzoek wilde indienen.

De Democraat Eric Adams werd vorig jaar aangeklaagd wegens corruptie. Hij zou in de tijd voor zijn burgemeesterschap steekpenningen van internationale spelers hebben aangenomen in ruil voor buitenlandse invloed in New York. Zo zou hij van Turkse contacten internationale vluchten cadeau hebben gekregen.

Adams ontkende en sprak van een heksenjacht. Hij kreeg daarbij bijval van de Republikein Trump, die vond dat Adams net als hijzelf door politieke tegenstanders tegengewerkt werd. Trump nam het daarbij nadrukkelijk op voor Adams, zo nodigde hij hem uit bij zijn inauguratie.

'Akkoordje'

Eerder deze week droeg het ministerie van Justitie het kantoor van de aanklager in New York op om de vervolging van Adams te staken. Volgens het ministerie was er een fout gemaakt door Adams zo kort voor de burgemeestersverkiezingen van dit jaar aan te klagen. Ook zou Adams beter kunnen helpen Trumps strenge migratiebeleid uit te voeren zonder de dreiging van een proces.

De openbaar aanklager, zelf benoemd door Trump, weigerde echter mee te werken en koos voor ontslag. "Ik heb het altijd als mijn plicht gezien om onpartijdig te streven naar gerechtigheid, zonder voordeel voor de rijken of machtigen", schreef Danielle Sassoon in een bijtende brandbrief aan haar eigen leidinggevenden. Ze vond dat Trump het met Adams op een akkoordje had gegooid.

Ook zeven andere juristen in Washington en New York wilden hun handen niet branden aan de procedure. "Je zult vast uiteindelijk wel iemand vinden die dom of laf genoeg is om de motie in te dienen, maar dat ga ik niet zijn", schreef een van hen bitter in zijn ontslagbrief.

Dreigement

Volgens persbureaus AP en Reuters was er uiteindelijk een dreigement van de top van Justitie nodig. De onderminister waarschuwde dat iedereen in een bepaalde afdeling van het ministerie zijn baan kon verliezen als er binnen een uur niemand was gevonden om het verzoek te ondertekenen.

Daarop besloot één medewerker zich op te offeren voor de rest. "Niemand heeft zich overgegeven, dit was dwang", typeerde een van de betrokkenen de actie tegen persbureau Reuters. De motie moet nog worden goedgekeurd door een rechter, die ook kan bepalen dat de zaak van Adams gewoon doorgaat.

De hele affaire is veelzeggend over de manier waarop de regering-Trump omgaat met het rechtssysteem. Met zijn golf aan decreten en beleidswijzigingen zoekt Trump geregeld de randen op van wat juridisch toelaatbaar is, of treedt die zelfs met voeten.

Eerder opperde vicepresident Vance bijvoorbeeld al dat Trump zich helemaal niet hoeft te houden aan gerechtelijke uitspraken over zijn beleid. "Een rechter mag de uitvoerende macht niet beheersen", stelde hij in reactie op de vele tussenvonnissen van rechters waarin besluiten van Trump werden teruggedraaid of uitgesteld omdat ze niet strookten met de grondwet of andere wetten.