NOS Nieuws - Algemeen

Twaalf mensen zijn gisteravond onwel geworden in een hotel op de Pier van Scheveningen. Ze werden naar het ziekenhuis gebracht met klachten als misselijkheid en duizeligheid. Het bleek koolmonoxidevergiftiging.

Hulpdiensten kregen rond 21.45 uur melding van het incident. Hotel De Pier Suites werd ontruimd nadat een aantal gasten en medewerkers onwel was geworden. Behalve gasten en personeel kregen ook twee toegesnelde ambulancemedewerkers last van klachten.

Zij behoren tot het dozijn mensen dat naar het ziekenhuis werd gebracht.

Het is nog onduidelijk hoe de koolmonoxide is vrijgekomen. Nadat het pand werd doorgelucht, mochten medewerkers en gasten terug naar binnen.

Dodelijk

Koolmonoxide is zeer giftig voor mens en dier, maar is niet te ruiken of proeven. Bij blootstelling aan hoge concentraties treedt snel bewusteloosheid in. Volgens de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit overlijden jaarlijks zo'n 10 tot 15 mensen in Nederland aan koolmonoxidevergiftiging.

In Maastricht zijn tientallen inwoners van een woonzorgcentrum geëvacueerd vanwege een waterlekkage. Ze brengen de nacht door in hotels of op andere verpleeglocaties. Dat laat zorgbedrijf Envida weten in een verklaring.

De lekkage in het pand aan de De Koepelhof werd aan het begin van de avond ontdekt. Water stroomde meerdere woonruimtes binnen. De stroom werd afgesloten om het probleem te verhelpen. Aan het einde van de avond maakte de Veiligheidsregio Zuid-Limburg bekend dat de lekkage was gestopt. De oorzaak van het lek en de ernst van de waterschade zijn nog onduidelijk.

De hulpdiensten waren in groten getale uitgerukt voor het incident. Onder meer een kraan van de brandweer werd gebruikt om bewoners van de bovenste verdieping uit hun woning te halen. Familieleden werden door personeel op de hoogte gebracht van de situatie.

Pierre Pourchez uit 's-Graveland heeft jarenlang strijd gevoerd voor meer bekendheid van de geschiedenis van Meinard Tydeman, oud-burgemeester van Blaricum. Vandaag is een bord onthuld op het Burgemeester Tydemanplein met daarop informatie over het leed dat Molukkers in 1956 is aangedaan onder toeziend oog van de burgemeester.

De VVD'er Tydeman was van 1958 tot 1973 burgemeester van de Noord-Hollandse gemeente. Hij werd benoemd tot ereburger van Blaricum en er is een plein naar hem vernoemd. De huidige burgemeester Barbara de Reijke onthulde op dat plein het nieuwe informatiebord over de geschiedenis van Tydeman.

Voor zijn tijd als burgemeester van Blaricum was Tydeman burgemeester van het Zeeuwse Westkapelle (1949 tot 1958). Onder zijn verantwoordelijkheid werd in 1956 door agenten geschoten op een groep ongewapende Molukkers.

Toen Pierre Pourchez in 2012 las over de schietpartij, kon hij het er niet bij te laten zitten. "In Blaricum wist vrijwel niemand het", zegt hij tegen omroep NH. Pourchez, geboren in Indonesië en zoon van een KNIL-militair, groeide zelf op in een Zeeuws dorpje. De gebeurtenissen in Westkapelle zijn voor hem nog altijd pijnlijk en hij werd er telkens aan herinnerd als hij in Blaricum over het Burgemeester Tydemanplein liep. "Mijn eerste gedachte was: ik wil de naam van het plein weg", zegt hij.

Niet wegpoetsen

Hij stuurde burgemeester De Reijke kort na haar benoeming een brief, waarna hij werd uitgenodigd voor een gesprek. De burgemeester besloot de naam van het plein niet te wijzigen. "Ik vind het juist heel mooi om de geschiedenis niet weg te poetsen, maar het in perspectief te plaatsen en de dialoog aan te gaan", zegt De Reijke.

Tydeman overleed in 2008. Er is nooit officieel onderzoek gedaan naar zijn rol in 1956. De Reijke: "Als je met de blik van nu kijkt naar wat daar is gebeurd, dan kan dat natuurlijk niet. Maar ik vind het moeilijk om iets te veroordelen wat in een andere tijdgeest heeft plaatsgevonden."

Pourchez onthulde het bord samen met de burgemeester. Daarop staat nu: "Terugkijkend hebben de Molukkers nodeloos geleden onder het beleid van Tydeman".

Voor Pourchez is het doel daarmee bereikt. "Het geeft voldoening en erkenning", zegt hij. "Als mensen erover praten, dan ben ik al blij. Dat is erkenning van de geschiedenis. Het niet doodzwijgen, niet ontkennen, maar gewoon laten zien."

De aanspreektitel Dichter des Vaderlands, die in 2000 voor de eerste keer werd toegekend aan Gerrit Komrij, bestaat niet meer. Voortaan wordt gesproken van Dichter der Nederlanden (en bijvoorbeeld ook van Denker der Nederlanden). Dat is bekendgemaakt door de kunstenaars die de titel dragen als nationale ambassadeur voor hun culturele vakgebied, meldt NRC.

De dragers vinden de naamswijziging nodig uit "een gedeeld ongemak over een term (vaderlands) die als gedateerd wordt ervaren". Een "open en tijdloze titel" is meer van deze tijd, zeggen ze.

Babs Gons, die in 2023 Dichter des Vaderlands werd, zegt dat ze heeft gemerkt dat "bij een deel van de samenleving de gevoelswaarde van de term is veranderd". De "van oudsher ironische boodschap kwam vaak niet over" en "de lading van woorden verschuift door de tijd".

Andere dragers van de 'Vaderlands'-titel (componist Anne-Maartje Lemereis, theoloog Mirella Klomp, fotograaf Marwan Magroun, denker Marjan Slob en stripmaker Jan Vriends) delen haar gevoel, zegt Gons.

Knellen

Zo geeft Slob, nu onder de titel 'Denker der Nederlanden', aan dat de titel 'des Vaderlands' begon te knellen voor degenen die de titel dragen. "Hoe draag ik bijvoorbeeld als vrouw deze titel? Ik sprak met Babs Gons en zij zei dat haar vader niet eens in Nederland is geboren."

Slob legt uit dat de naamsverandering past binnen de taak die zij als titeldragers hebben gekregen. "We willen de banden met het verleden niet doorknippen, maar we willen die banden doorzetten naar de toekomst. We willen het levend houden."

De naamsverandering geeft volgens Slob meer ruimte om de titel vorm te geven voor verschillende soorten Nederlanders. "De titel is nog steeds heel plechtig, we gaan niet iets anders doen. De benaming kunnen we alleen makkelijker op ons nemen."

Maatschappelijke ontwikkelingen

Met de aanduiding 'der Nederlanden' wordt er geen onderscheid meer gemaakt tussen vaderland en moederland, zeggen de samenwerkende organisaties, waarmee "beter wordt aangesloten bij de huidige maatschappelijke ontwikkelingen".

Babs Gons: "Als Dichter der Nederlanden sta ik graag voor alle Nederlanden waaruit wij bestaan. We hebben een vaderland en een moederland, adoptielanden, tweede en derde landen. We zijn zoveel Nederlanden: Europese Nederlanden, Caraïbische Nederlanden, zeelanden, randstadlanden, plattelanden, enzovoorts. De titel refereert op een poëtische manier aan de landen in ons."

Grote delen van Chili zitten zonder stroom door een storing. De nationale rampendienst meldt dat het land van het noorden tot het zuiden is getroffen, over een afstand van ruim 3000 kilometer. De overheid heeft de noodtoestand afgekondigd en een avondklok ingesteld.

Het gaat om de zwaarste stroomstoring in jaren. In een toespraak 's avonds op tv (lokale tijd) zei president Gabriel Boric dat zo'n 8 miljoen huishoudens waren getroffen. Volgens hem is in de helft van alle gevallen de stroom weer hersteld. De hoop wordt uitgesproken dat de ergste problemen in de ochtend voorbij zijn.

Mensen werden naar huis gestuurd omdat de apparatuur op hun werk uitviel:

Op sociale media gaan beelden rond van donkere metrotunnels en uitgestorven stations in de hoofdstad Santiago. De metro rijdt niet en forenzen moeten op zoek naar ander vervoer. Dat geeft in de miljoenenstad grote drukte op straat. Er zijn extra bussen ingezet, maar op de weg zorgen uitgevallen stoplichten voor dichtgeslibde kruispunten.

Elders in het land zit Escondida, de grootste kopermijn ter wereld, zonder elektriciteit. Ook andere mijnen in het langgerekte Zuid-Amerikaanse land hebben last van de stroomstoring. Een aantal is teruggevallen op noodstroom.

De Chileense minister van Binnenlandse Zaken Carolina Tohá maakte op een persconferentie bekend dat de problemen zijn veroorzaakt door een storing in het elektriciteitsnet in het noorden van het land. Er wordt hard gewerkt aan het herstel. Ze sluit een cyberaanval als oorzaak uit.

Twee Nederlandse gevechtsvliegtuigen zijn vanmorgen ingezet tijdens een actie om het Poolse luchtruim te beschermen. Dat bevestigt het ministerie van Defensie aan de Leeuwarder Courant. De inzet van de Poolse luchtmacht en de NAVO volgde na een Russische aanval in Oekraïne met drones en raketten.

In heel Oekraïne klonk vanochtend het luchtalarm. Rusland zou 213 drones en zeven raketten hebben afgevuurd. Het Oekraïense leger zegt 133 drones en zes raketten te hebben neergehaald. Voor zover bekend is er één gewonde gevallen: een 44-jarige vrouw in Kyiv raakte gewond aan een been.

Buurland Polen is lid van de NAVO en houdt sinds het begin van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne het luchtruim scherp in de gaten. De Poolse luchtmacht zegt op X dat er vanochtend geen schending van het Poolse luchtruim is waargenomen, maar dat men de huidige situatie nauwlettend in de gaten houdt.

De Belgische koning Leopold III heeft in de Tweede Wereldoorlog een plan laten opstellen om, met goedkeuring van Hitler, alleenheerser te worden in een ministaatje binnen België. Dat blijkt uit documenten gevonden door schrijver Vincent Stuer, die een boek schreef over de oorlogsjaren van de koning.

Het 22 pagina's tellende document is het eindverslag van zeven vergaderingen die een groep vertrouwelingen van Leopold III hield in 1942.

Leopold III was altijd al omstreden in België. Na de capitulatie in 1940 weigerde hij het land te verlaten, zoals koningin Wilhelmina in Nederland had gedaan. Toen de ministers naar Engeland uitweken, bleef Leopold achter als legeraanvoerder, ondanks het verzoek om mee te gaan.

Na de capitulatie werd hij onder huisarrest geplaatst door de Duitsers, waarna de ministers en het parlement hem zijn bevoegdheden afnamen. In november 1940 had hij een bijeenkomst met Hitler, met wie hij wilde praten over de positie van België in een door Duitsland gedomineerd Europa. Hij kreeg alleen vage beloftes.

Na de oorlog wilde Leopold terugkeren op de Belgische troon, maar een groot deel van de bevolking was daar tegen. Onder zware politieke druk deed hij in 1950 afstand van de troon.

Nu blijkt dat Leopold in gevangenschap plannen maakte voor de toekomst van België, met goedkeuring van Hitler en nazi-Duitsland. Leopold wilde volgens dat scenario controle krijgen over een aan Duitsland gehoorzaam ministaatje, "bijvoorbeeld ten zuiden van de Samber en Maas, in de provincies Henegouwen en Namen".

In het ministaatje had Leopold III met de zegen van Hitler alleen willen heersen. "Het staatje moest 'minstens de omvang van één provincie hebben', zo stond het in de verslagen", zegt Stuer. "Het zou zeker nooit in de buurt van de hoofdstad of van de haven of de kust hebben kunnen liggen, dat was voor de Duitsers militair veel te belangrijk."

Opmerkelijke datum

De datum van het verslag, in de zomer van 1942, is volgens Vincent Stuer het opmerkelijkste. "Dat de koning nog zo diep in de oorlog dacht dat de oorlog zou eindigen in een onderhandelde vrede met de Duitsers, en dat hij dat ook wou, dat is zeer opmerkelijk", zegt de schrijver tegen de krant De Standaard.

Volgens Stuer toont het de wereldvreemdheid aan van Leopold III. "Hij leefde in een bubbel, omringd door mensen die hetzelfde dachten als hij, en die geen voeling hadden met hoe de buitenwereld dacht over de situatie."

Leopold had al in 1940 de intentie een soort nazi-gezind Vichy-regime op te zetten in België, zoals in Frankrijk gebeurde. Stuer: "Was dit document uit 1940 geweest, dan was het een van de vele geweest van die strekking. Maar dat hij het in 1942 nog steeds dacht, is opmerkelijk."

De schrijver vond het document in privé-archieven die pas openbaar zijn gemaakt in 2002, vertelt hij in De Standaard. "Ik moet zeggen dat ik toen wel een klein vreugdedansje heb gedaan. Niemand had dat document al ingekeken. Maar het is historisch getoetst en gecontroleerd. Ik heb er dankbaar gebruik van gemaakt om een spannend historisch verhaal te schrijven over de Koningskwestie, de jaren waarin ons land over het lot van Leopold III moest beslissen. Een absoluut sleutelmoment in de geschiedenis van België."

Hoofdaanklager Karim Khan van het Internationaal Strafhof in Den Haag (ICC) is afgereisd naar de Democratische Republiek Congo. "We maken ons grote zorgen over recente gebeurtenissen in Congo", zegt Khan. "Vooral de situatie in het oosten van het land is dringend." Er vielen dit jaar duizenden doden door geweld van rebellengroepen.

Het ICC onderzoekt sinds 2004 ernstige misdaden in Congo. Het strafhof begon ermee nadat de toenmalige regering om ingrijpen had gevraagd. In het onderzoek wordt gekeken naar verschillende rebellengroepen, de mogelijke betrokkenheid van het Congolese leger bij misdaden en de banden tussen het Rwandese leger en rebellengroep M23.

Het onderzoek richt zich op onder meer genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden. In het bijzonder worden misdaden onderzocht in de oostelijke provincie Noord-Kivu sinds januari 2022.

Khan kondigde in oktober vorig jaar al een onderzoek aan naar misdaden van rebellengroepen in Congo. Hij zei onafhankelijk onderzoek te zullen doen naar de betrokkenheid van verschillende partijen. "Met het oog op het waarborgen van gerechtigheid voor de slachtoffers", schreef Khan destijds.

Geweld in Oost-Congo

Sinds 2022 is M23 bezig aan een opmars in het oosten van Congo. Onderzoek van de VN laat zien dat de groep wordt gesteund door Rwanda.

De overname van de stad Goma in de provincie Noord-Kivu vorige maand was in het bijzonder gewelddadig. "Het is echt chaos", zei de Nederlandse VN-gezant Vivian van de Perre destijds in Goma over de humanitaire situatie. "Er liggen nog zo'n duizend doden in de straten. Er is geen water of elektriciteit, er zijn geen medische voorzieningen, geen internet, geen wifi."

De VN zei vorige week zich grote zorgen te maken over de humanitaire crisis in het oosten van het land.

Goma is met 2 miljoen inwoners de grootste stad in Oost-Congo en ligt in een provincie die rijk is aan kostbare mineralen en grondstoffen.

De burgers lijden enorm onder het geweld. Volgens Unicef zijn er 6,5 miljoen ontheemden in Oost-Congo, onder wie 2,5 miljoen kinderen. Ook maakt de humanitaire organisatie zich grote zorgen over de toename van het aantal gedwongen kindsoldaten. Volgens de regering van de Democratische Republiek Congo (DRC) zijn er sinds begin dit jaar 7000 mensen omgekomen door de opmars van M23.

Afrika-correspondent Elles van Gelder bezocht recent de bezette stad Goma:

Tijdens de strijd tussen het Congolese leger en de rebellen brak er brand uit bij een gevangenis, waardoor duizenden gevangenen wisten te ontsnappen. 132 vrouwen en 25 kinderen kwamen bij de brand om het leven, melden bronnen aan de BBC.

Een deel van de vrouwen in de Munzenze-gevangenis werd tijdens de uitbraak verkracht, onder wie de 22-jarige Pascaline. "Hij zei dat hij me zou vermoorden als ik probeerde te ontsnappen", vertelt ze aan de BBC. De aanval was zo gewelddadig dat ze het bewustzijn verloor.

Christenvervolging

M23 is nu de sterkste partij in het oosten van Congo, maar is daar niet de enige gewapende groep. Zo is ook de aan Islamitische Staat gelieerde ADF in het gebied actief.

Twee weken geleden werden volgens lokale bronnen 70 lichamen gevonden in een protestante kerk in het dorpje Kasanga in Noord-Kivu. De slachtoffers zouden allemaal christenen zijn uit het dorpje Mayba. De slachtoffers waren meegenomen naar de kerk en daar vermoord met machetes. Een lokale bron zei tegen Congolees persbureau 7sur7 dat de lichamen waren gekneveld. Vermoedelijk werd die dodelijke aanval uitgevoerd door ADF.

Zeven Nederlandse Kamerleden, onder wie SGP-lid Stoffer en JA21-lid Eerdmans, stelden vorige week Kamervragen over mogelijke christenvervolging in het oosten van Congo.

De infuusfiets van het Prinses Máxima Centrum in Utrecht is vanaf vandaag ook beschikbaar voor andere ziekenhuizen in binnen- en buitenland. Volgens het ziekenhuis is er veel belangstelling voor de driewieler waarmee jonge patiëntjes meer bewegingsvrijheid hebben.

De infuusfiets is in 2020 bedacht door arts-onderzoeker Bernadette Jeremiasse. De Infuuts werd in september vorig jaar in gebruik genomen in het Utrechtse ziekenhuis. Aan het fietsje kan een infuuspaal worden vastgemaakt zodat kinderen zelfstandig (maar onder toezicht van een ouder) door de gangen kunnen fietsen.

Het Prinses Máxima Centrum heeft al meerdere infuusfietsjes in gebruik. Vanwege de vele reacties besloot het ziekenhuis met fabrikant TechniCare de fietsjes op grotere schaal te produceren.

"We kregen honderden berichtjes en mails van mensen die de Infuuts zo mooi vonden, waaronder ook ziekenhuizen in binnen- en buitenland", zegt een woordvoerder tegen RTV Utrecht. Hoeveel fietsjes besteld zijn, is niet bekendgemaakt. "We hopen dat straks zoveel mogelijke zieke kinderen op het fietsje kunnen stappen", aldus de woordvoerder.

Oekraïne en de Verenigde Staten zouden het eens zijn over de voorwaarden voor een grondstoffendeal. Diverse media melden op basis van Oekraïense functionarissen dat Kyiv akkoord is gegaan met een aangepast voorstel uit Washington.

Trump verwacht dat Zelensky deze week naar Washington komt om het akkoord te ondertekenen. De Amerikaanse president heeft dat gezegd tegen journalisten die in het Witte Huis vroegen naar de berichten over een akkoord. De Oekraïense president heeft nog niet gereageerd.

De details van het nieuwe plan zijn nog vaag. Volgens de Oekraïners zouden er minder ongunstige voorwaarden zijn voor Oekraïne dan eerder door de Amerikanen werden gesteld. Zo zou Trumps eis om op termijn 500 miljard dollar aan zeldzame mineralen te krijgen, van tafel zijn.

Veiligheidsgaranties ontbreken

Zelensky heeft eerder gezegd dat hij een handtekening zal zetten onder een grondstoffendeal als hij overtuigende veiligheidsgaranties en nieuwe militaire hulp van de VS krijgt. In de nu overeengekomen voorwaarden lijkt hierover echter niets te staan. Volgens Reuters zou alleen zijn opgenomen dat de VS wil dat "Oekraïne vrij, soeverein en veilig" blijft.

In deze video zie je welke grondstoffen Oekraïne heeft en waarom die zo gewild zijn:

Volgens de Britse krant The Financial Times (FT) staat in de overeenkomst dat Oekraïne en de VS samen grondstoffen gaan delven. Daar horen olie en gas bij, maar ook zeldzame mineralen. Van alle media die over de overeenkomst schrijven, heeft de krant als enige een hooggeplaatste Oekraïense functionaris gesproken die niet anoniem wordt opgevoerd. Zij schetst het akkoord als een breed plan voor langdurige samenwerking met de VS.

"De grondstoffendeal is slechts een deel van het geheel. We hebben vaker gehoord van de Amerikaanse regering dat dit deel uitmaakt van een groter plaatje", zegt ze tegen de krant. Op de achtergrond speelt dat Trump zo snel mogelijk een wapenstilstand tussen Rusland en Oekraïne wil hebben.

Investeringsfonds

Volgens de overeenkomst, die ingezien is door FT, wordt 50 procent van de toekomstige opbrengsten van minerale grondstoffen in Oekraïne gestort in een fonds. Dat geld zal worden gebruikt om te investeren in nieuwe projecten in Oekraïne. Uit het artikel wordt niet duidelijk welk financieel gewin de VS heeft bij deze afspraken. Opbrengsten van grondstoffen die al gewonnen worden door Oekraïne, zoals door het staatsgasbedrijf, blijven volgens de krant naar de eigen staatskas vloeien.

De VS wilde in een eerder plan dat de helft van de opbrengsten uit grondstoffen, havens en andere infrastructuur in een Amerikaans fonds gestort werden, totdat 500 miljard dollar was bereikt. President Zelensky weigerde zo'n deal te accepteren. "Ik ga niets ondertekenen wat door de komende tien generaties moet worden betaald", zei hij afgelopen zondag. Naast de president moet ook het Oekraïense parlement nog groen licht geven voor het plan.

Bewoners van Etten-Leur zijn verbaasd over de nieuwe locatie van een kunstwerk dat al sinds 1992 in het Oderkerkpark stond, schrijft Omroep Brabant. Deze week verhuisde het kunstwerk naar het midden van het hondenuitlaatveld in hetzelfde park.

"Kunst hoort niet thuis op een drollenveldje", aldus een inwoner op sociale media. Op het uitlaatterrein geldt geen opruimplicht.

Het kunstwerk 'De Evolutie' van Kees Keijzer werd in 1970 onthuld op het plein voor de inmiddels gesloopte schouwburg in Etten-Leur. Het beeld is geïnspireerd op een pegasus, een vliegend paard uit de Griekse mythologie. Keijzer overleed in 1990, twee jaar voor het werk een vaste plek kreeg in het Oderkerkpark.

Enige geschikte plek

Nu is het dus opnieuw verplaatst. Volgens de gemeente was de verhuizing van het 7000 kilo wegende beeld onvermijdelijk vanwege de renovatie van het Oderkerkpark. "In de nieuwe inrichting van het park past de huidige locatie van het kunstwerk niet meer", stelt een woordvoerder op Facebook. De hondenuitlaatplek is volgens de gemeente de enige geschikte locatie, omdat daar geen bomen weggehaald hoeven te worden.

Bewoners reageren op Facebook negatief op de uitleg van de gemeente. Sommigen noemen de locatie "onbegrijpelijk" en "respectloos". Anderen vragen zich af of het een vroege 1 aprilgrap is.

De gemeente blijft achter de nieuwe locatie staan. "Bezoekers houden goed zicht op het kunstwerk", aldus de woordvoerder. Volgens de gemeente hebben inwoners geen alternatieve locaties aangedragen terwijl ze wel mochten meepraten. Het kunstwerk wordt daarom niet meer verplaatst, aldus de gemeente.

De verkoop van Tesla's in Europa is in januari scherp gedaald. Het autobedrijf van Elon Musk verkocht vorige maand 9945 voertuigen. Dat is 45 procent minder dan in dezelfde maand een jaar eerder.

Andere fabrikanten van elektrische auto's zagen de verkoop juist aantrekken, blijkt uit cijfers van de European Automobile Manufacturers' Association (ACEA). De totale verkoop van elektrische voertuigen steeg in januari met 34 procent ten opzichte van een jaar eerder.

Tesla had in januari een marktaandeel van 1 procent op de Europese automarkt, minder dan bijvoorbeeld het Chinese SAIC Motor (van onder meer het merk MG), dat zijn verkopen in Europa zag groeien met 37 procent. SAIC Motor verkoopt benzineauto's, maar ook hybride en elektrische voertuigen. De Chinese fabrikant van elektrische auto's BYD doet het in het VK inmiddels ook beter dan Tesla.

Uit de cijfers is niet direct af te leiden wat de oorzaak is van de scherpe afname voor Tesla. Wat enigszins kan meespelen is dat consumenten wachten met het kopen van een nieuwe Tesla totdat de nieuwe versie van Model Y uit is. Die wordt in de eerste helft van dit jaar verwacht.

Bemoeienis met Europese politiek

De cijfers van afgelopen maand laten zich ook wat moeilijker vergelijken omdat de cijfers van vorig jaar januari een zetje in de rug kregen door het vernieuwde Model 3, zegt analist Matthias Schmidt tegen de Financial Times. Maar dat is volgens hem en andere analisten waarschijnlijk niet de hoofdoorzaak van de tegenvallende resultaten.

Volgens Schmidt lijken de "ongelooflijk teleurstellende" cijfers voor Tesla in januari erop te wijzen "dat mensen zich afkeren van Tesla ten gunste van alternatieven van andere merken."

Bij die exodus speelt het vele nieuws rond topman Musk waarschijnlijk een belangrijke rol, vooral zijn bemoeienis met de Europese politiek. Zo steunde techmultimiljardair in aanloop naar de Duitse parlementsverkiezingen openlijk de radicaal-rechtse AfD in Duitsland, onder andere via een videoverbinding op een campagnebijeenkomst van de partij.

Na de zetelwinst van de AfD bij de verkiezingen van afgelopen zondag belde hij partijleider Alice Weidel om haar te feliciteren. Hij heeft ook zijn steun uitgesproken aan de radicaal-rechtse partij Reform UK van Nigel Farage in het VK en staat op goede voet met de conservatieve Italiaanse premier Meloni.

Musks steun aan radicaal-rechtse partijen en zijn samenwerking met president Trump hebben geleid tot felle reacties, protesten en vandalisme. Vorige maand projecteerden activisten een afbeelding van Musk op de Tesla-fabriek bij Berlijn. Daarop is hij te zien met de Hitlergroet die hij bij de inauguratie van Trump bracht. Een showroom van het merk in Den Haag werd begin deze maand beklad met hakenkruizen. Op sociale media gaan talloze memes rond waarin de Tesla's 'swasticars' worden genoemd.

Tesla heeft nog niet gereageerd op de tegenvallende cijfers.

Het geflopte peperdure Fyre-Festival komt terug voor een tweede editie, kondigt organisator Billy McFarland aan op sociale media. Het festival moet plaatsvinden van 30 mei tot 2 juni op het Mexicaanse Isla Mujeres. "Ik zou juist gek zijn als ik het niet opnieuw zou proberen", zegt de omstreden organisator.

Ticketprijzen variëren van 1400 dollar tot 1,1 miljoen dollar. Daarvoor krijgen kopers een luxueuze ervaring, zo wordt beloofd. Festivalgangers worden lekker gemaakt met grote villa's, opgehaald worden met een privéjet en de dag spenderen met wereldberoemde artiesten.

Het is opmerkelijk dat McFarland het festival opnieuw organiseert, want de eerste editie van Fyre-Festival in 2017 mislukte compleet. Ook toen waren er grote beloftes gedaan door de Amerikaanse zakenman. Festivalgangers werden toen overnachtingen in villa's op de Bahama's in het vooruitzicht gesteld. Ze zouden backstage artiesten ontmoeten en onbeperkt eten en drinken krijgen. Kaartjes kostten duizenden dollars en het festival werd veel gepromoot door influencers en beroemde personen als Kendall Jenner en Bella Hadid.

Er bleek niets waar te zijn. Honderden bezoekers zagen bij aankomst noodtentjes in plaats van villa's. De luxe feestmaaltijden bleken broodjes kaas te zijn en artiesten kwamen niet opdagen. Het festival, dat enkele dagen zou duren, werd vroegtijdig afgebroken.

Gedupeerden deelden hun ervaringen in documentaires op Netflix en Hulu:

Een aantal maanden na de dramatische afloop van Fyre-Festival werd McFarland opgepakt in de VS. In 2018 werd hij veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf voor fraude. De Amerikaan bekende dat hij investeerders had misleid en 26 miljoen dollar van ze had afgetroggeld. Een deel van de investeringen sluisde hij door naar zijn privérekening. Ondanks een rechtszaak tegen de organisatoren hebben de gedupeerde bezoekers geen cent teruggezien.

Uiteindelijk kwam McFarland na vier jaar vervroegd vrij en liet hij eind 2023 weten dat hij het festival nieuw leven wilde inblazen. Volgens Amerikaanse media was de tweede editie al gepland voor het voorjaar van 2024, tickets zouden een aantal maanden daarvoor in de verkoop zijn gegaan. Dat festival werd afgelast en mensen kregen hun geld terug.

'Zorgvuldig gepland'

Nu wordt er een nieuwe poging gedaan door McFarland om Fyre Fest terug te brengen. "Ik weet zeker dat mensen denken dat ik gek ben dat ik dit opnieuw doe", schreef McFarland in de aankondiging.

Volgens de organisator heeft hij in de afgelopen jaren met een nieuw team het festival zorgvuldig gepland. "De avonturiers die in deze visie geloven en de sprong wagen, zullen geschiedenis schrijven." Onder de aankondiging op sociale media reageren mensen vol ongeloof.

Welke artiesten aan de nieuwe editie van het festival meewerken, is nog niet bekend.

De vele grondstoffen en mineralen in de Oekraïense bodem zijn ineens een hot item bij onderhandelingen over de toekomst van het land. Washington heeft zijn zinnen erop gezet en de Amerikanen lijken nu een overeenkomst te hebben bereikt met Oekraïne.

Volgens een VN-rapport bezit Oekraïne 5 procent van de wereldwijde reserves van een reeks kritieke grondstoffen. Dat zijn mineralen die door de Europese Commissie zijn bestempeld als strategisch onmisbaar voor onze economie, maatschappij en de energietransitie.

Bekijk in deze video welke grondstoffen Oekraïne rijk is:

Ten opzichte van Amerikaanse voorstellen die rondgingen lijkt het akkoord mild voor Oekraïne: de eis van president Trump om 500 miljard dollar aan zeldzame mineralen te krijgen, zou van tafel zijn. En Oekraïne lijkt op zijn beurt toch te tekenen, zonder dat er afspraken liggen over veiligheidsgaranties of nieuwe militaire hulp van de VS.

Eigen idee

Oekraïne kwam vorig jaar zomer zelf met idee voor grondstoffen in ruil voor militaire steun en toetreding tot de NAVO. "Het werd voorgesteld als laatste redmiddel om de Amerikanen aan te sporen", zegt Julia Soldatiuk-Westerveld van Instituut Clingendael, deskundige op het gebied van Oekraïne en veiligheidsbeleid voor dat land. In de onderhandelingen draaide Trump het om tot enkel een terugbetaling aan de VS, al lijkt dat niet de uitkomst te zijn geworden.

De deskundige wijst op de nadelen die er voor Oekraïne zitten aan een mineralendeal met de VS. "Daarmee zou Oekraïne de controle verliezen over zijn eigen grondstoffen en nog meer van zijn soevereiniteit inleveren."

Ook voor Rusland kan het plan slecht uitpakken, verwacht Soldatiuk-Westerveld. "Met sterke economische belangen van de VS in Oekraïne wordt het strategisch belang ervan groter voor Washington. Evenals de motivatie om Amerikaanse investeringen in Oekraïne te beschermen tegen Russische militaire actie."

Winning is complex

Complicatie is dat het verre van eenvoudig is om de Oekraïense bodemschatten te winnen. "Het is één ding om te weten waar deze grondstoffen zijn, maar heel wat anders ze uit de grond te halen en te exporteren", zegt hoogleraar industriële ecologie René Kleijn (Universiteit Leiden). Hij heeft het idee dat het plan economisch gezien vooral voor de bühne is. "Het is niet alsof er goudstaven begraven liggen die je zo naar de bank kan brengen."

Het kan tot zo'n vijftien jaar duren voordat een mijn operationeel is, als op die plek tenminste geen mijnen of bomscherven liggen. Kleijn vraagt zich ernstig af hoeveel bedrijven in oorlogsgebied zo'n diepte-investering willen doen. Daar komt volgens hem bij dat de prijs van een aantal van deze grondstoffen momenteel laag is, onder meer door een gedaalde vraag naar elektrische auto's.

Ook merkt de expert op dat veel van de beoogde kritieke grondstoffen in door Russisch bezet gebied in de bodem zitten. Volgens The New York Times is dit deel naar schatting goed voor 66 procent van de inkomsten.

Wanneer het akkoord tussen de VS en Oekraïne wordt ondertekend, is nog onduidelijk. Trump en Zelensky laten die taak volgens Oekraïense media waarschijnlijk over aan hun ministers van Buitenlandse Zaken.

Na een klopjacht van negen maanden is een ontsnapte Franse gevangene vandaag vanuit Roemenië overgeleverd aan Frankrijk. De 30-jarige man werd zaterdag gearresteerd in de buurt van een winkelcentrum in de Roemeense hoofdstad Boekarest.

De Fransman, Mohamed Amra, is vandaag overgedragen aan de Franse autoriteiten, bevestigt een Roemeense functionaris aan persbureau AP. Dat gebeurde op een vliegveld in de buurt van Boekarest in aanwezigheid van veel zwaarbewapende agenten met gezichtsbedekking.

Volgens de Franse justitie heeft Amra banden met criminele netwerken in Marseille en zou hij leiding geven aan een drugsbende die moorden niet schuwt. Hij zat vast na een veroordeling voor diefstal. Inmiddels zijn in verschillende landen zeker 25 personen gearresteerd die worden verdacht van betrokkenheid bij Amra's ontsnapping en hulp in de periode daarna.

Gevangenisbusje aangevallen

Amra sloeg vorig jaar mei op de vlucht toen gewapende mannen in Normandië het gevangenisbusje waarin hij werd vervoerd aanvielen. Bij de gewelddadige ontsnapping kwamen twee cipiers om het leven en vielen enkele gewonden. De gebeurtenissen leidden tot geschokte reacties. Bij een herdenking waren de Franse premier en presidentsvrouw aanwezig.

De Franse politie begon na de ontsnapping een grootschalige zoektocht, waarbij meer dan 300 rechercheurs waren betrokken. Toen het vermoeden bestond dat de man Frankrijk was ontvlucht, vaardigde de internationale politieorganisatie Interpol een bericht uit om sneller tot een aanhouding te komen.

De Roemeense politie arresteerde Amra afgelopen weekend. De Fransman, bijgenaamd 'de vlieg', bleek zijn haar rood te hebben geverfd, mogelijk om minder gelijkenis te vertonen met de opsporingsfoto's.

De Franse president Macron noemde de arrestatie van de voortvluchtige crimineel zaterdag een "formidabel succes" en prees de samenwerking tussen de Europese veiligheidsdiensten in aanloop naar de aanhouding.

Het Verenigd Koninkrijk gaat het bedrag dat het land jaarlijks besteedt aan defensie verhogen. De Britse defensie-uitgaven zitten nu op 2,3 procent van de omvang van de economie (bbp), maar zullen, ondanks de haperende economie, vervroegd worden opgeschroefd naar 2,5 procent in 2027. Die verhoging betekent jaarlijks zo'n 13,4 miljard pond extra voor defensie, heeft de Britse premier Starmer bekendgemaakt.

Hij wil ook dat het defensiebudget in 2029 is verhoogd naar 3 procent. De laatste keer dat het defensiebudget zo hoog was, was tijdens de Koude Oorlog. De aankondiging komt kort voordat Starmer naar de Verenigde Staten vertrekt, waar hij donderdag president Trump ontmoet.

De Britten hebben binnen de NAVO na de VS de grootste defensiebegroting. Daarnaast is het land samen met Frankrijk een van de twee Europese mogendheden met kernwapens.

Om de verhoging te kunnen betalen, gaat het VK bezuinigen op ontwikkelingshulp. In plaats van 0,5 procent van het bbp, gaat daar vanaf 2027 nog 0,3 procent naartoe. Met die bezuiniging is Starmer "niet blij", zei hij vanmiddag in het Lagerhuis. Tijdens de verkiezingen beloofde zijn centrumlinkse aanhang juist om meer aan ontwikkelingshulp te besteden.

Uit de Apenheul in Apeldoorn zijn vanmiddag drie berberapen ontsnapt. De dieren zijn niet ver van het park gevonden. "Ze zaten met z'n drieën rustig in een boom", zegt een woordvoerder tegen Omroep Gelderland.

Twee dieren zijn verdoofd en opgevangen. Een derde aap liet zich niet makkelijk vangen. Hoog in een boom verschanste het dier zich. Pas rond elf uur lukte het om de aap te verdoven en kon het dier terug naar de Apenheul.

Het is nog niet bekend hoe de apen konden ontsnappen. De berberapen kunnen tussen de bezoekers door het park lopen en zitten nooit opgesloten in een binnenverblijf.

De berberaap (ook wel magot genoemd) komt in het wild voor in de naaldbossen van het Atlas- en Rifgebergte op de grens van Marokko en Algerije.

Meer partijen mogen hun zegje doen in de rechtszaak over geluidsoverlast door Schiphol. De zaak speelde tussen de stichting Recht op Bescherming tegen Vliegtuighinder (RBV) en de Nederlandse overheid. Maar in het hoger beroep mogen nu ook luchtvaartmaatschappijen, belangenclubs uit de sector en Schiphol hun standpunt toevoegen.

Dit zorgt er wel voor dat het proces vertraging oploopt. Volgens de rechter weegt dat "niet op tegen het belang van de luchtvaartmaatschappijen en het belang van het voorkomen van tegenstrijdige uitspraken".

Wel krimp, geen krimp

In de zaak rondom de krimp van Schiphol zijn namelijk meerdere juridische uitspraken geweest die elkaar tegenspraken. Waar de ene rechter de krimp terugfloot, gaf de ander juist groen licht.

Uiteindelijk volgt het kabinet nu een Europese procedure om Schiphol te laten krimpen naar een 'bandbreedte' van 475.000 tot 485.000 vluchten per jaar. Die procedure loopt nog.

Herrie

De RBV spande deze zaak aan omdat omwonenden gezondheidsklachten kregen, zoals stress en slecht slapen. Vorig jaar maart besloot de rechter dat zij niet genoeg beschermd waren tegen de geluidsoverlast die opstijgende en landende vliegtuigen veroorzaken.

Ook moest de overheid gaan handhaven op basis van het Luchthavenverkeerbesluit van 2008, waarin staat hoeveel geluid er maximaal is toegestaan op bepaalde punten rondom Schiphol.

De partijen die nu zijn toegevoegd in het hoger beroep kunnen hun recht tot inspraak weer verliezen als zij geen korte toelichting geven op hun belang in de rechtszaak. Die toelichting mag maximaal vijftig pagina's zijn.

Redden wat er te redden valt, lijkt het motto. Deze hele week trekken Europese leiders naar Washington en volgende donderdag is een extra EU-top over Oekraïne en defensie in Brussel.

Met een diplomatiek offensief richting Amerika en het uitstralen van eenheid probeert de Europese Unie zich te herpakken. De afgelopen tien dagen zijn diepe wonden geslagen in de verhouding met de VS. Nu Europa van de eerste schrik is bekomen, volgt actie.

Eerst Macron, nu Kallas en Starmer

Emmanuel Macron was de eerste EU-leider die door Trump werd ontvangen. De Franse president prees hem uitgebreid, maar zette ook een streep in het zand. De pogingen een einde te maken aan de oorlog, mogen niet uitdraaien op een overgave van Oekraïne, zei Macron in het Witte Huis.

Dat zal ook de boodschap zijn van buitenlandchef Kaja Kallas, die vandaag naar Washington reist voor overleg met buitenlandminister Marco Rubio. De Britse premier Keir Starmer zal Trump donderdag ongetwijfeld nogmaals hetzelfde voorhouden.

De harde woorden van de Amerikanen dat de Europeanen zelf moeten opdraaien voor hun eigen verdediging én die van Oekraïne, leidden afgelopen dagen tot voortdurend, koortsachtig overleg. "Er gaat een wervelstorm door de wereld", zei minister van Buitenlandse Zaken Veldkamp. "We staan aan het begin van een nieuw tijdperk."

Het hele weekend hing hij aan de telefoon met collega-ministers, op zoek naar antwoord op de vraag wat de Europese opstelling in de nieuwe realiteit moet zijn.

'In iedere la op zoek naar extra geld voor defensie'

Héél snel heel veel meer geld voor defensie in Europa is in ieder geval noodzakelijk. Het gaat om honderden miljarden euro's. In Brussel wordt het ene na het andere voorstel gelanceerd. Daarbij gaan alle taboes overboord.

Vorige week zei de voorzitter van de Europese Commissie al dat ze de Europese begrotingsregels wil versoepelen zodat landen makkelijker geld kunnen lenen voor investeringen in hun veiligheid. Ook wordt gesproken over gezamenlijk geld lenen voor een Europees fonds.

De Financial Times meldt intensieve gesprekken tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk, onder meer over een 'bewapeningsbank'. Medewerkers van Commissievoorzitter Von der Leyen zijn "in iedere la op zoek naar extra geld voor defensie", schrijft de krant.

Ook moeten er extra geld en wapens naar Oekraïne, vinden Europese leiders, om het land zo sterk mogelijk te maken als het tot onderhandelingen komt. Op de extra Europese top volgende week wil buitenlandchef Kallas knopen doorhakken over concrete bedragen. Daarbij wordt opnieuw bekeken of het mogelijk is bevroren Russische tegoeden in Europa te gebruiken, ruim 200 miljard euro.

Onafhankelijk van de Verenigde Staten

Het gaat allemaal in recordtempo voor Europese begrippen. Wat het oplevert, is ongewis. Vannacht bleek bij de Verenigde Naties opnieuw hoever Amerika van Europa is weggedreven.

Op de derde 'verjaardag' van de Russische inval in Oekraïne nam de VN-Veiligheidsraad een Amerikaanse resolutie aan waarin Rusland niet expliciet genoemd wordt als het land dat de oorlog begon.

En hoewel Macron en Trump het ogenschijnlijk heel gezellig hadden, kreeg de Franse president geen enkele garantie dat de Europeanen alsnog een plek aan tafel krijgen bij gesprekken die een einde moeten maken aan de oorlog. Ook deed Trump geen toezeggingen over Amerikaanse veiligheidsgaranties voor een mogelijke Europese troepenmacht in Oekraïne die toezicht zou moeten houden op een bestand.

Bekijk in deze video van Nieuwsuur wat het betekent als Europa niet meer op Amerikaanse militaire steun kan rekenen:

Voor Europa staat veel op het spel. Er is angst voor een haastige deal tussen Amerika en Rusland over de hoofden van de Oekraïners en Europeanen heen. Vooral de Baltische staten en Polen vrezen dat Poetin daardoor aangemoedigd wordt over een paar jaar andere plekken in Europa aan te vallen. Te snel te veel toegeven aan Russische eisen zou ook kunnen leiden tot een nieuwe Oekraïense vluchtelingenstroom.

Er lijkt ook enige reden tot optimisme. De komst van CDU-leider Friedrich Merz als Duitse bondskanselier leidt tot hoop dat de Frans-Duitse samenwerking verbetert. Merz wil "zo snel mogelijk Europa versterken om stap voor stap echt onafhankelijk van Amerika te worden". Hij zei niet te weten hoe de NAVO er op de top in Den Haag aan toe zal zijn. "Ik weet niet of we dan überhaupt nog over de NAVO in zijn huidige vorm praten", waarschuwde hij.

Als gastheer wil Nederland een succes maken van die top. Daarvoor moet nog veel gebeuren, ook in eigen land. Tot nu toe blijft het kabinet tegen iedere vorm van lenen voor defensie in Europees verband. Ook is het niet blij met het loslaten van strenge Europese begrotingsregels. "Een achterhoedegevecht", klinkt het in de Brusselse wandelgangen.

Het politienummer 0900-8844 werkt weer. Sinds ongeveer 16.15 uur was er een storing en konden burgers de politie niet op dat nummer bereiken. Iets na zessen was de storing voorbij.

Het nummer 0900-8844 is bedoeld voor niet-spoedeisende zaken. Het nummer 112 voor spoedgevallen werkte gewoon.

De politie was tijdens de storing via een alternatief nummer bereikbaar. Ook wees de politie burgers op een online-meldformulier.