NOS Nieuws - Algemeen

Europol heeft 25 mensen aangehouden voor het verspreiden van beelden van kindermisbruik die door kunstmatige intelligentie (AI) zijn gegenereerd. Volgens de Europese politieorganisatie waren zij lid van een criminele organisatie die de beelden verspreidde.

De hoofdverdachte is een Deen die een online platform beheerde waarop door hem geproduceerd AI-materiaal te vinden was. Gebruikers van over de hele wereld konden volgens Europol tegen een "symbolische online betaling" toegang krijgen tot het platform waarop AI-beelden van seksueel kindermisbruik te vinden waren.

Bij de internationale operatie, geleid door Denemarken, zijn negentien landen betrokken. Ook de Nederlandse politie werkt mee aan het onderzoek.

300 verdachten

Bijna driehonderd mensen zijn als verdacht aangemerkt en zo'n dertig huizen zijn doorzocht. Van die honderden verdachten zijn er in Nederland vier mensen op gesprek geweest bij de politie, bevestigt een woordvoerder. Niemand in Nederland is aangehouden.

De internationale operatie is nog gaande. Europol sluit meerdere aanhoudingen daarom ook niet uit.

Het is volgens Europol voor het eerst dat een grootschalige operatie gericht is op AI-beelden van kindermisbruik.

Europol stelt dat de volledig kunstmatige beelden, waar geen sprake is van een echt slachtoffer, leiden tot de objectivering en seksualisering van kinderen.

Op de A27 tussen Utrecht-Noord en knooppunt Lunetten zijn zeker zes voertuigen op elkaar gebotst. Inmiddels is de weg weer vrij, meldt Rijkswaterstaat. Of er gewonden zijn gevallen, is onbekend.

Het ongeluk gebeurde rond 10.45 uur. Wat er precies is gebeurd, is nog onduidelijk. Een woordvoerder van de politie zegt tegen RTV Utrecht dat er veel materiële schade is. Volgens de politie waren er zelfs tien auto's betrokken bij het ongeluk.

Verkeer richting Gorinchem moest rekening houden met vertraging en ook op de aansluitende A28 stond file, maar de vertraging is inmiddels opgelost.

Er is de komende jaren zo'n 195 miljard euro nodig om het stroomnet goed te laten werken. Dat staat in een groot ambtelijk advies, schrijft De Telegraaf. Het geld is nodig om bijvoorbeeld de kabels te verzwaren en extra transformatorhuisjes te bouwen.

De netbeheerders maakten vorig jaar zelf al een berekening. Zij kwamen toen ook al uit op een bedrag van 195 miljard euro, zo staat in een rapport. Daarnaast verwachten zij dat we in 2040 twee tot drie keer zoveel netbeheerkosten voor stroom zullen betalen.

Het elektriciteitsverbruik in Nederland zal richting 2050 verviervoudigen. En dat terwijl er nu al grote problemen zijn: zo staan er op dit moment zo'n 10.000 bedrijven op de wachtlijst voor een zware aansluiting.

Als de investeringen in het stroomnet niet worden gedaan, lopen we volgens onderzoekers per jaar 10 tot 40 miljard euro aan economische opbrengsten mis. Dat komt onder meer omdat dan bedrijven niet kunnen draaien en woningen niet kunnen worden gebouwd.

Voor Oekraïners was het vanochtend opnieuw een verrassing, de taal die uit het Witte Huis kwam. Tijdens een persconferentie met de Britse premier Keir Starmer sloeg de Amerikaanse Trump ineens een andere toon aan.

Vorige week noemde Trump de Oekraïense president Zelensky nog twee keer een dictator. Bovendien zou Oekraïne zelf de oorlog begonnen zijn, niet Rusland. Zelensky waarschuwde dat Trump vastzit in een 'desinformatiebubbel'.

De Amerikaanse leider had nu opeens weer "heel veel respect" voor Zelensky. En de uitlatingen dat de Oekraïense president een dictator zou zijn? "Dat kan ik mij niet meer herinneren", kapte Trump een verslaggever af. "Volgende vraag."

De aanvankelijk scherpe woorden en de ommekeer die erop volgde hebben alles te maken met de veelbesproken grondstoffendeal die Trump en Zelensky later vandaag naar verwachting gaan ondertekenen. Het is een 'raamwerk' voor verdere economische samenwerking tussen de twee landen. In Oekraïne hopen ze dat het zowel op diplomatiek als economisch gebied veel kan brengen.

Geven en nemen

Volgens Trump zal de overeenkomst met Oekraïne ervoor zorgen dat Amerika terugbetaald wordt voor de "honderden miljarden" die Oekraïne ontvangen zou hebben. Het eerder genoemde bedrag van 500 miljard dollar aan grondstoffen die de VS zou willen krijgen, staat niet meer in de overeenkomst.

Trump noemde dat een eerlijke betaling voor de hulp die Oekraïne tot nu toe heeft gekregen. Dit bedrag was volgens de Oekraïners totaal uit de lucht gegrepen en onacceptabel. Wel komt er een fonds waar 50 procent van de opbrengsten in gestopt wordt. Dat fonds zal gebruikt worden om verder te investeren in de Oekraïense industrie.

Zelensky heeft steeds gehamerd op veiligheidsgaranties. Die zijn niet in de huidige deal vastgelegd; de Oekraïense leider had wel door dat hij Trump iets moest geven wat hij tegenover zijn aanhang kon verkopen als een goede deal.

Maar als de VS extra gaat investeren in Oekraïne, zo is het idee, dan zullen ze die investeringen ook blijven beschermen tegen mogelijke Russische agressie in de toekomst. Onlangs werd nog een belangrijke lithiummijn in de Donbas veroverd door Rusland.

Al is er ook wat onduidelijkheid over waar Trump nu precies op aast. Regelmatig sprak hij over "bijzondere aardmetalen" in Oekraïne. Dat is een kleine groep metalen waarvan niet duidelijk is of en in hoeverre ze ook aanwezig zijn in de Oekraïense bodem. Amerikaanse vertegenwoordigers zeggen tegen CNN dat er geen concrete aanwijzingen zijn dat deze grondstoffen op grote schaal gevonden kunnen worden in Oekraïne.

Dit zijn de bodemschatten van Oekraïne:

Wat Oekraïne wel heeft, zijn substantiële reserves aan zogenoemde 'kritieke grondstoffen' zoals titanium, uranium en lithium. Op dat vlak kan de samenwerking met de VS veel opleveren, zegt Jegor Perelygin, voormalig topman van een van de grootste titaniummijnbedrijven van Oekraïne.

"Dit is precies wat Oekraïne nu nodig heeft", zegt Perelygin tegen de NOS. "Hiermee kunnen we onze industrieën die de afgelopen 30 jaar zijn uitgekleed en zijn geraakt door de oorlog met Rusland, weer opbouwen."

Oekraïne heeft veel potentie als het gaat om kritieke grondstoffen, zegt hij. Behalve Noorwegen zijn er geen andere Europese landen met grote titaniumreserves. Tegelijkertijd heeft de VS belangrijke kennis en expertise, bijvoorbeeld als het gaat om het verwerken van titaanerts. Dus op die manier kunnen de twee landen elkaar verder helpen.

Al is misschien wel het belangrijkste resultaat na de tumultueuze week de aandacht die deze industrieën hebben gekregen. "De verhitte discussie tussen de twee presidenten tijdens de onderhandelingen, hoe alles is gelopen, is een goede ontwikkeling geweest", concludeert Perelygin. "En onze president heeft tegelijkertijd laten zien dat hij een onderhandelingspositie heeft."

Wapenleveranties

Zelensky heeft duidelijk gemaakt dat hij bij tekenen van de grondstoffendeal van Trump wil horen wat zijn plannen zijn met Oekraïne. Of de Amerikaanse wapenleveranties doorgaan en of er later bij een vredesdeal veiligheidsgaranties in zitten. En hoe die er dan uit moeten zien.

Daarbij zal de Oekraïense leider de woorden van de Amerikaanse president zeker na alle eerdere uitspraken met het nodige wantrouwen aanhoren. Want Trump heeft ook geopperd dat hij een grondstoffendeal met een ander land wil sluiten: Rusland.

Twee jaar na een dodelijke treinongeluk in Griekenland ligt het hele land plat door stakingen die gewelddadig verlopen. Er zijn confrontaties uitgebroken tussen betogers en de politie, waarbij wordt gegooid met onder meer molotovcocktails en straatstenen.

In het land zijn honderdduizenden mensen op verschillende plekken de straat op gegaan uit onvrede met de afhandeling van het ergste treinongeluk in de geschiedenis van het land. In Larissa, Noord-Griekenland, botste op 28 februari 2023 een passagierstrein frontaal op een goederentrein. Daarbij kwamen 57 mensen om.

Het ongeluk legde ernstige gebreken in de Griekse transportinfrastructuur bloot. Uit een langverwacht rapport over het onderzoek naar de ramp bleek deze week dat menselijke fouten, de verouderde infrastructuur en grote systeemfouten ten grondslag lagen aan het ongeluk.

Dit zijn beelden uit Athene:

De woede van de demonstranten richt zich vooral tegen de conservatieve Griekse regering van premier Mitsotakis, die te weinig zou hebben gedaan na het ongeluk. Zo zouden politici verantwoordelijk moeten worden gehouden voor de fouten die hebben geleid tot het ongeluk. Tot nu toe zijn alleen spoorwegfunctionarissen aangeklaagd.

Premier Mitsotakis noemde het ongeluk het gevolg van een "tragische menselijke fout". Eerdere protesten over het ongeluk brachten zijn regering al eens aan het wankelen. Hoewel de conservatieven nog steeds sterk staan in de peilingen, heeft de publieke onvrede geleid tot een toename van steun voor andere partijen, zowel op links als rechts.

Beelden van het treinongeluk:

De politie in België heeft drie verdachten aangehouden in de verdwijningszaak van een vrouw die al 15 jaar lang vermist is. Het parket van Antwerpen bevestigt de aanhouding aan Belgische media.

Een van de verdachten is aangehouden op verdenking van moord. De rol van de andere twee, onder wie de toenmalige partner van de vrouw, wordt nog onderzocht.

Heidi De Schepper woonde met haar vriend en drie kinderen in Balen, niet ver van de Nederlandse grens. Ze verdween in 2010 op 26-jarige leeftijd, maar werd nooit als vermist opgegeven. Pas na veertien jaar kwam de zaak aan het licht.

Volgens de politie heeft De Schepper een moeilijke jeugd gehad en op haar achttiende al het contact met haar familie verbroken. Ze leefde een geïsoleerd bestaan en had weinig sociale contacten. Haar kinderen waren op het moment van de verdwijning 2, 3 en 7 jaar.

Na een melding van de school van een van de kinderen, kwam de vermissingszaak boven water. Eind januari verspreidde de Belgische politie een opsporingsbericht van De Schepper.

Eerder veroordeeld

Een van de verdachten, de 33-jarige Nick G., werd volgens de Belgische krant Het Laatste Nieuws al eens eerder veroordeeld voor moord. De toen 19-jarige G. vermoordde in 2011 zijn beste vriend Glenn met een bijl.

Een woordvoerder zegt dat het politieonderzoek sinds de start al de kwalificatie moord heeft gehad. Een lichaam is vooralsnog niet gevonden.

In het Belgische dorp Dentergem heeft een bewoner van een woonzorgcentrum drie medebewoners van in de 90 neergestoken. Twee slachtoffers zijn omgekomen, het derde ligt in kritieke toestand in het ziekenhuis.

De dader is opgepakt. Volgens Belgische media gaat het om een man van begin 90 die vier jaar geleden zijn vrouw vermoordde. Hij zou haar thuis hebben doodgeslagen met een hamer, na 66 jaar huwelijk.

De man werd daarvoor niet veroordeeld omdat er werd vastgesteld dat hij een geestesstoornis had. Ook verder zou hij zwaar hulpbehoevend zijn. Daarom woonde hij volgens Het Nieuwsblad "onder strenge voorwaarden" in het woonzorgcentrum in Dentergem.

Vannacht rond 03.30 uur viel hij drie medebewoners aan, ook allemaal in de 90. De aanleiding is onduidelijk.

De politie doet onderzoek in en rond het woonzorgcentrum in Dentergem, een plaats in West-Vlaanderen. Ook de burgemeester is ter plaatse.

Degroote spreekt van een schokkende gebeurtenis. "Onze gedachten gaan nu in de eerste plaats naar de slachtoffers en de families."

Mexico levert 29 drugscriminelen uit aan de Verenigde Staten. Het gaat om belangrijke onderwereldfiguren, onder wie leden van de beruchte drugskartels Sinaloa, Los Zetas en Guadalajara. Die kartels zijn deze maand door de Amerikaanse president Trump bestempeld als buitenlandse terroristische organisaties.

Onderdeel van de uitlevering zijn onder anderen oudere drugsbarons die tientallen jaren geleden aan het hoofd stonden van kartels die in cocaïne en heroïne handelden. Een van hen is de 72-jarige Rafael Caro Quinter, ooit het hoofd van het Guadalajara-kartel. Hij zat achter de beruchte moord op een Amerikaanse agent van de antidrugseenheid DEA in 1985.

Fentanyl-barons

Maar er zitten ook jongere kartelleiders bij, die zich recenter hebben toegespitst op de handel in fentanyl. Die synthetische drug maakt jaarlijks zo'n 100.000 dodelijke slachtoffers in de VS. Het gaat dan bijvoorbeeld om Antonio Oseguera Cervantes, de broer van de meest gezochte drugsbaron van Mexico, Nemesio Oseguera Cervantes, ook wel bekend als El Mencho. Hij staat aan het hoofd van het machtige Jalisco Nieuwe Generatiekartel.

Dat er zo veel drugsbarons in een keer worden uitgeleverd, is ongebruikelijk. Tussen 2019 en 2023 leverde Mexico volgens persbureau Reuters jaarlijks zo'n 65 drugsverdachten uit aan de VS. Nu wordt in één dag bijna de helft van dat aantal overgevlogen. Zij worden verspreid over acht Amerikaanse steden voor vervolging.

Deze blijk van samenwerking volgt op de dreigementen van Trump om importheffingen in te voeren op producten uit Mexico. Trump wil deze heffingen volgende week laten ingaan. Dat zou een grote economische klap betekenen voor de economie van Mexico: 80 procent van de export van het land is bestemd voor de VS.

Op een biodiversiteitstop van de Verenigde Naties in Rome zijn de deelnemende landen het eens geworden over een financieringsplan voor het behoud van natuur. Na drie dagen onderhandelen werd het akkoord net voor de afgesproken deadline van middernacht bereikt.

In 2022 kwamen de bijna 200 VN-landen onder meer overeen om gezamenlijk 200 miljard dollar per jaar uit te trekken om de achteruitgang van de biodiversiteit tegen te gaan. Ook moet in 2030 30 procent van het land- en zeeoppervlak worden beschermd.

De landen zijn het sindsdien echter niet eens geworden over de vraag hoe dat bedrag moet worden bijeengebracht. De vorige biodiversiteitstop, in november in Colombia, eindigde zonder duidelijk resultaat.

'Historische dag'

Nu, in Rome, is er wel een deal gesloten. Er komt een vijfjarig plan om de miljarden vrij te maken en het geld te verdelen. Ook komt er een controlesysteem om te garanderen dat de landen zich aan de afspraken houden.

Het akkoord werd in de zaal met veel applaus verwelkomd. De voorzitter van de top, de Colombiaanse Susana Muhamad, sprak van een "historische dag voor de biodiversiteit".

Ook milieuorganisaties reageren positief. Zo spreekt Greenpeace in een reactie van een stap voorwaarts voor natuurbescherming.

Wel drukt de organisatie de landen op het hart om zich te houden aan hun beloftes. "Dit is slechts één kant van de medaille", zegt delegatieleider An Lambrechts. "We moeten nu ook snel de andere kant zien, namelijk geld op de tafel."

Hier en daar wordt met enig tromgeroffel een 'uniek' verschijnsel aangekondigd dat vanavond aan de nachtelijke hemel te zien zou zijn: een 'parade' van zeven planeten. Maar sterrenkundigen waarschuwen alvast: sommige zullen niet of nauwelijks zichtbaar zijn in de avondschemering.

In januari en februari waren al zes planeten samen te zien: Venus, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Nu verschijnt ook Mercurius even aan de horizon. Dat zeven planeten 's nachts tegelijk aan de hemel staan, komt niet vaak voor: de volgende keer is volgens sterrenkundigen in 2040.

Het moment doet zich voor vlak na zonsondergang, waarschijnlijk vanaf 18.18 uur. "Het is wel leuk dat zo'n bericht mensen motiveert om naar buiten te gaan en naar de sterren te kijken. Maar die grote planetenshow die her en der wordt aangekondigd, dat is een beetje misleidend", zegt Esther Hanko.

Ze werkt bij het Anton Pannekoek Instituut voor astronomie en schiet als amateursterrenkundige regelmatig fraaie plaatjes van het firmament vanuit de achtertuin. "Je ziet op veel websites van die prachtige getekende plaatjes met een hele rij planeten, maar dat is echt niet wat we vanavond gaan zien."

Waarschuwing

Saturnus staat zo laag, daar kun je nauwelijks een mooie foto van maken. weet Hanko. "Neptunus en Mercurius staan nog net boven de horizon terwijl het nog schemert én je hebt een kijker nodig om ze te zien. Neptunus lukt waarschijnlijk helemaal niet. Daarbij geef ik gelijk een waarschuwing: wacht alsjeblieft tot de zon echt onder is. Loop niet het risico verblind te raken. Door een kijker naar de zon kijken is echt gevaarlijk."

Wat is er dan wel te zien? "Venus is niet te missen, die staat al maanden straalhelder aan de hemel. En Jupiter en Mars zijn ook al maanden goed zichtbaar. Uranus ook, maar die staat zo ver weg dat je hem nauwelijks met het blote oog kunt zien."

Wie toch wil proberen zoveel mogelijk planeten te scoren, kan het beste naar een plek gaan waar je heel ver kunt kijken, adviseert Hanko. "Maar dat heeft alleen zin als er niets anders hoogs in de buurt staat. Vanaf een torenflat in de stad kun je de horizon nog steeds niet zien. Dus je hebt een gebied nodig met een heel weids uitzicht richting het oosten, zuiden en westen. Dat is het beste."

Dat luistert nauw. Bij publiekssterrenwacht Phoenix in het Gelderse Lochem is het uitzicht best weids, maar niet weids genoeg, zegt Gerrit Dreise, sinds 40 jaar actief bij de sterrenwacht. "We zitten hier in een bosgebied. Er staan te veel bomen voor. We wilden eerst nog een speciale avond organiseren toen we zagen dat er zoveel over die zeven planeten te doen was, maar we hebben er toch van afgezien. We kregen wel de vraag van de mensen maar we willen ook eerlijk zijn. Je gaat ze niet allemaal zien hier."

Op het Dark Sky Park De Boschplaat op Terschelling zou het wel kunnen, vermoedt Melis de Vries van vakantiepark Tjermelân waar het park ligt. "Richting het zuiden kijk je vanaf een duintop richting de Waddenzee en heb je vrij zicht."

Melkweg

Er hebben zich op Terschelling nog geen hordes amateurastronomen gemeld, al is bij helder weer het wel een van de plaatsen waar de sterrenhemel prachtig te zien is. "Veel mensen zijn onder de indruk van de Melkweg. Die is hier goed te zien."

Sterrenwachten organiseren overigens het hele jaar door evenementen waarbij bezoekers niet alleen planeten, maar ook sterrenstelsels, nevels en andere objecten met steeds modernere en krachtiger telescopen kunnen aanschouwen. Dat kan bijvoorbeeld op 7, 8 en 9 maart tijdens de Landeliike Sterrenkijkdagen.

En wie bijvoorbeeld Saturnus echt goed wil zien, kan beter een paar maanden wachten, zegt Esther Hanko. "Aan het einde van de zomer is die weer helemaal terug aan de hemel. Kijk vooral naar wat er wel te zien is, want dat is meer dan genoeg."

De fietsenstalling aan het Jaarbeursplein in Utrecht is om 07.00 uur weer opengegaan. De stalling was zo'n vier maanden dicht omdat er scheurtjes in de constructie waren ontdekt.

De afgelopen maanden is onafhankelijk onderzoek gedaan. Daaruit blijkt dat de scheurtjes niet gevaarlijk zijn. Wel bleek dat een van de betonnen steunpalen in de stalling versterkt moet worden.

Er komt op korte termijn een extra steunpaal. Tot die tijd zal een deel van het Stadsplateau boven op de stalling nog afgezet blijven. Zo wordt het dak van de stalling niet te zwaar belast.

Water

Ook is boven de fietsenstalling, onder de stenen van het stadsplateau, regenwater ontdekt dat niet weg kan stromen. Op termijn van tientallen jaren kan dat water de constructie van de stalling aantasten. De gemeente onderzoekt nog hoe dat kan worden opgelost. De gemeente benadrukt dat de stalling vanaf vandaag veilig te gebruiken is.

Volgens RTV Utrecht onderzoekt de gemeente of het mogelijk is om de schade te verhalen op de aannemer die de fietsenstalling heeft gebouwd.

De tijdelijke pop-upstalling op het Jaarbeursplein is vanaf vandaag niet meer te gebruiken. Wel mogen mensen hun fiets daar de komende dagen nog ophalen.

Goedemorgen! President Zelensky van Oekraïne ontmoet de Amerikaanse president Trump in het Witte Huis. En de Grieken gaan vandaag massaal de straat op, om te demonstreren tegen de afhandeling van een grote treinramp.

Eerst het weer: vandaag trekken nog enkele buien over het land, maar geleidelijk neemt de buiigheid af en breekt vaker de zon door. De noordenwind is zwak tot matig en het wordt 6 tot 8 graden.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en de situatie op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Nederland is momenteel slechter voorbereid op een pandemie dan voor de coronaperiode. Er is met ongeveer 850 IC-bedden een beduidend lagere basiscapaciteit dan vijf jaar geleden, toen nog 1150 bedden beschikbaar waren.

Structurele investeringen om de capaciteit van de GGD's en het RIVM te versterken én de IC-capaciteit op niveau te houden, worden door de huidige coalitie vooralsnog grotendeels ongedaan gemaakt.

Zorgminister Agema heeft toegezegd deze bezuinigingen te repareren, maar duidelijkheid over de financiële dekking geeft het ministerie van Volksgezondheid nog niet.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In 2020 werd het Veluwse dorpje Heerde zwaar getroffen door corona. Tientallen mensen overleden aan de ziekte. Het plaatselijke mannenkoor en een verzorgingstehuis waren brandhaarden.

Een verpleegkundige en de voorzitter van het mannenkoor blikken terug:

Fijne dag!

Een week na de Duitse Bondsdagverkiezingen zijn de christendemocratische CDU/CSU en centrumlinkse SPD op elkaar aangewezen. Een 'grote coalitie' tussen de linkse en rechtse volkspartijen is de enige realistische formatie-optie. Vandaag starten de onderhandelingen.

Beoogd bondskanselier Merz (CDU) wil nog voor Pasen een regering hebben gevormd. Doel is een compact regeerakkoord op hoofdlijnen, en geen eindeloze onderhandelingen door allerlei werkgroepen. Snelheid boven details. De SPD heeft minder haast en wil bovendien de 360.000 leden laten meestemmen over een akkoord.

Steun aan Oekraïne, investeren in infrastructuur en het verlagen van stroomprijzen: over veel thema's kunnen de partijen het wel eens worden. Maar er zijn meerdere knelpunten waar stevige onderhandelingen over te verwachten vallen.

1. Migratie

Op het gebied van asiel en migratie zijn de posities ingenomen en rode lijnen getrokken. Merz heeft de kiezer beloofd zijn omstreden asielmotie, aangenomen met hulp van de radicaal-rechtse AfD, door te voeren. De SPD is weliswaar op dit thema naar rechts opgeschoven, maar ziet principiële bezwaren in de CDU-plannen.

Zo botst het afwijzen van alle asielzoekers aan de grens met EU-wetgeving en Europese solidariteit, aldus de SPD. Het volledig stopzetten van gezinshereniging gaat de sociaaldemocratische partij ook te ver.

Het voorstel om de huidige tijdelijke grenscontroles permanent te maken, heeft Merz al afgezwakt. Die kunnen 'tijdelijk' blijven, tot het nieuwe EU-asielakkoord in 2026 van kracht wordt en de controle op de EU-buitengrenzen wordt opgevoerd.

2. Geld

De kwakkelende Duitse economie moet weer groeien, daarover zijn alle partijen het wel eens. De CDU/CSU ziet de oplossing in belastingverlagingen, de SPD in subsidieregelingen. Wat het ook wordt, het probleem is de financiering. Geld uitgeven kan alleen als er geld uitgegeven kán worden.

Door de schuldenrem, de grondwettelijk vastgelegde beperking op het lenen van geld, zijn de opties beperkt. De SPD wil de schuldenrem hervormen. De CDU/CSU was daar in de campagne tegen, maar Merz sluit het niet langer uit. Andere opties zijn een speciaal fonds oprichten of de noodtoestand uitroepen, waardoor de schuldenrem wordt opgeschort.

De gewenste investeringen in defensie krijgen voorrang in de onderhandelingen. Op tafel ligt een plan om nog met de oude Bondsdag te stemmen over een miljardeninjectie voor defensie. Voor het loslaten van de schuldenrem of een speciaal fonds is namelijk een tweederdemeerderheid nodig. In de nieuwe Bondsdag, die uiterlijk op 25 maart wordt geïnstalleerd, lijkt dat onhaalbaar door de groei van de AfD en Die Linke. De laatstgenoemde partij is weliswaar tegen de schuldenrem, maar niet ten gunste van bewapening.

3. Terugdraaien beleid van vorige regering

De CDU/CSU heeft de afgelopen jaren felle oppositie gevoerd tegen de regering van bondskanselier Scholz (SPD), die samen met de Groenen en liberale FDP progressief en sociaal beleid doorvoerde. CDU-leider Merz heeft regelmatig beloofd wetgeving ongedaan te maken zodra hij het in Kanzleramt zit.

Zo wil Merz de sluiting van de kerncentrales terugdraaien, evenals wetgeving om verwarmingssystemen te verduurzamen. Ook wil hij af van het Bürgergeld-uitkeringssysteem, de legalisering van wiet en de hervorming van de kieswet, waardoor de Bondsdag kleiner is geworden. Dat laatste is voor CSU-leider Söder een breekpunt.

De SPD wil natuurlijk de erfenis van de vorige regering veiligstellen, terwijl de CDU/CSU een duidelijk rechtser, conservatiever beleid wil doorvoeren. Op het gebied van klimaat en duurzaamheid zal de SPD wellicht water bij de wijn willen doen, nu ze niet meer met de Groenen regeren. Op het gebied van uitkeringen en minimumloon gaat het om de kernpunten van de partij, en zal de strijd fel zijn.

4. De poppetjes

Onderlinge goede verhoudingen zijn misschien wel het belangrijkste voor een succesvolle regering. Merz en Scholz waren vaak water en vuur, maar ook tussen Merz en de nieuwe SPD-leider Lars Klingbeil is wat relatietherapie nodig.

Zeker na de samenwerking tussen de CDU/CSU en de AfD bij een asielmotie, heerst er wantrouwen richting Merz. Ook zijn harde aanvallen in de campagne tegen 'groene en linkse gekken' hebben kwaad bloed gezet. Merz gedroeg zich als een mini-Trump en kanselieronwaardig, klonk het bij de sociaaldemocraten.

Andersom vinden de christendemocraten dat juist Klingbeil de politiek heeft verruwd, met harde en persoonlijke aanvallen tijdens de campagne van 2021. CDU'ers spreken daarom van de 'Klingbeilisering' van het politieke debat.

Over de verdeling van de posten is het aannemelijk dat de populaire defensieminister Pistorius (SPD) doorgaat, en mogelijk vicekanselier wordt. Bij de christendemocraten moet Merz vooral rekening houden met de wensen van de Beierse premier Söder (CSU). Door het verkiezingssucces van de Beierse christendemocraten (37,2 procent tegenover 28,5 procent landelijk) eist hij hoge posten voor 'zijn' kandidaten.

Merz heeft zichzelf zeven weken gegeven voor deze puzzel. Als dat lukt, kan de nieuwe regering eind april aantreden en is Merz de nieuwe bondskanselier.

Nederland is momenteel slechter voorbereid op een pandemie dan voor de coronaperiode. Er is met ongeveer 850 IC-bedden een beduidend lagere basiscapaciteit dan vijf jaar geleden, toen nog 1150 bedden beschikbaar waren. Structurele investeringen van 300 miljoen euro door het vorige kabinet om de capaciteit van de GGD's en het RIVM te versterken én de IC-capaciteit op niveau te houden, worden door de huidige coalitie vooralsnog grotendeels ongedaan gemaakt.

Zorgminister Agema heeft toegezegd deze bezuinigingen te repareren, maar duidelijkheid over de financiële dekking geeft het ministerie van Volksgezondheid nog niet.

Het verbeteren van de nationale crisisorganisatie, een belangrijke aanbeveling van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, is daarmee ingewikkelder geworden. Er wordt weliswaar een nieuwe organisatie opgetuigd die bij een nieuwe pandemie de regie moet voeren, maar deze Landelijke Functie Opschaling Infectieziektebestrijding zal minder effectief zijn. Nieuw personeel dat plannen en draaiboeken voor grootschalige crises moet maken komt er immers niet vanwege de bezuinigingen.

Anticipatie cruciaal

Ook blijft onzeker of er een goed informatiesysteem komt waarmee gevaarlijke virusuitbraken op tijd worden opgemerkt of voorspeld. Denemarken kon dankzij zo'n systeem minder ingrijpende lockdowns opleggen omdat infectiegolven voorspelbaarder waren.

Dit systeem is onmisbaar voor ziekenhuizen om te anticiperen op een infectiegolf. Als er bijvoorbeeld een uitbraak in Noord-Brabant is, kunnen ziekenhuizen elders alvast reguliere patiënten overnemen zodat er in Brabant capaciteit vrijkomt.

De beschikbare capaciteit slimmer gebruiken wordt gezien als een belangrijke les. Lockdowns werden voornamelijk ingesteld om te voorkomen dat ziekenhuizen zouden worden overweldigd. Het capaciteitsvraagstuk wordt belangrijker omdat ziekenhuizen überhaupt minder capaciteit hebben. Toenemende personeelstekorten beperken het aantal handen dat aan bedden beschikbaar is.

Financieringsmethode beperkt aantal IC-bedden

Daarnaast zorgt het zorgfinancieringssysteem ervoor dat het aantal IC-bedden afneemt. "Op het hoogtepunt van de pandemie kon worden opgeschaald naar 1600 IC-bedden", zegt Bart Ramakers, voorzitter van de vereniging van IC-artsen. "Dat lukt nu niet meer, want de manier waarop betalingen van zorgverzekeraars zijn geregeld maakt opschalen problematisch."

Zorgverzekeraars betalen alleen voor bezette IC-bedden. Een bed met een patiënt levert een ziekenhuis dus geld op, een leeg bed is een kostenpost. Ziekenhuizen proberen in normale tijden een bedbezetting van 80 procent aan te houden, want dan is er altijd een bed beschikbaar. Maar het aantal bedden voor het geval van een pandemie structureel uitbreiden, waardoor nog meer bedden langdurig ongebruikt zouden blijven, is eigenlijk onbetaalbaar voor ziekenhuizen.

Als er na de pandemie nog steeds veel IC-zorg nodig zou zijn, dan zou het aantal bedden automatisch stijgen omdat het ziekenhuizen inkomsten oplevert. Maar het omgekeerde gebeurt. "De kwaliteit van ziekenhuiszorg wordt steeds beter. Dus er zijn minder complicaties en daarom minder patiënten voor de IC", zegt Ramakers.

Ook wordt nog scherper gekeken of IC-zorg wel nodig of goed is voor een patiënt. Deze manier van werken leidt er ook toe dat er onder normale omstandigheden steeds minder IC-patiënten zijn. Het gevolg is andermaal: minder geld om onbezette bedden en voldoende personeel in de lucht te houden.

Extra financiering van zorgverzekeraars om onbezette bedden te bekostigen en voldoende capaciteit te garanderen in het geval van een pandemie, gaat in tegen hun opdracht: zij moeten de zorgpremie zo laag mogelijk houden.

'Beschikbaarheidsbekostiging oplossing'

"Waar we naartoe moeten is een beschikbaarheidsbekostiging vanuit de overheid", zegt Ramakers. "Zoals bij de brandweer, dat we als maatschappij zeggen: 'We betalen extra zodat er in geval van nood altijd kan worden geleverd.' Voor ons betekent het dat we meer ongebruikte bedden én mensen kunnen bekostigen die we bij een pandemie hard nodig zullen hebben."

Ramakers benadrukt dat extra IC-personeel tijdens rustige periodes op andere afdelingen kan worden ingezet. "Dus patiënten zullen er altijd profijt van hebben."

Agema heeft toegezegd een beschikbaarheidsbijdrage te onderzoeken. Maar ook hier is onzeker of de coalitie dit geld wil geven. Vanuit de medische wereld, de GGD en de Onderzoeksraad voor Veiligheid wordt gezegd dat het kabinet eigenlijk weinig keus heeft.

"Het uitstellen van 'normale' zorg, zoals we tijdens de pandemie deden voor meer coronacapaciteit, wordt niet meer geaccepteerd door de maatschappij", verwacht Ramakers. "Dat betekent dat er bij een nieuwe pandemie minder ruimte zal zijn voor patiënten met een ernstige virusinfectie. Dan krijg je de maatschappelijk gevoelige vraag: 'Wie krijgt wel zorg en wie niet?'. Ik ben benieuwd of politieke leiders dan bereid zullen zijn om die vraag te beantwoorden."

Het was gisteren precies vijf jaar geleden dat de pandemie begon. Een overzichtsvideo:

Bij vier rechtbanken in Nederland kunnen burgers binnenkort terecht voor een meer eenvoudige afhandeling van conflicten over werk of kwesties over geldbedragen tot 5000 euro.

Bij de kantonrechtbank van Den Haag, Rotterdam, Overijssel en Zeeland-West-Brabant zit vanaf komende week een zogenoemde 'regelrechter' die een uitspraak kan doen over een conflict, zonder dat dit veel geld kost en er een hele juridische papierwinkel aan te pas moet komen.

Het kabinet heeft besloten om drie jaar te experimenteren met deze regelrechters. Dat gebeurt op plekken waar al een paar jaar pilots liepen om te kijken of sommige rechtszaken sneller, goedkoper en laagdrempeliger kunnen. De bewindspersonen hopen dat bij succes andere rechtbanken het voorbeeld volgen.

Arbeidsmigranten

De betrokken bewindslieden Struycken (Rechtsbescherming) en Van Hijum (Sociale Zaken) zijn enthousiast. "Ik ben blij dat we met de regelrechter een aantal drempels weghalen waardoor het gemakkelijker wordt om naar de rechter te stappen", zegt minister Van Hijum. "Zo krijgen arbeidsmigranten waar ze recht op hebben."

Vanuit het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wordt de regelrechter vooral gezien als een middel om uitbuiting bij arbeidsmigranten tegen te gaan. In de regio's waar de vier betrokken rechtbanken staan wonen en werken relatief veel arbeidsmigranten.

De vier rechtbanken die nu met regelrechters gaan experimenteren hebben eerder ervaring opgedaan met zogeheten laagdrempelige rechtspraak. Binnen het experiment dat morgen begint - en losstaat van die eerdere pilots - draait het om arbeidskwesties en conflicten over kleine geldbedragen. Het kan dan gaan om achterstallig loon van een arbeidsmigrant, maar ook om burenruzies of conflicten tussen een winkelier en een leverancier.

Voor dit soort zaken moesten tot nu toe soms allerlei juridisch onderbouwde documenten worden ingeleverd en is een deurwaarder nodig om een zaak te starten. Ook schakelen mensen vaak een advocaat in voor hulp bij het aanleveren van het bewijsmateriaal. Dat hoeft bij een regelrechter niet meer. Daarnaast is de tegenpartij verplicht om aan deze vorm mee te werken; dit is wettelijk vastgelegd.

"Je kan een formulier inleveren bij de rechter, waar je opschrijft wat er aan de hand is", zegt Van Hijum. "De tegenpartij krijgt ook een formulier toegestuurd waarop die zijn verhaal mag doen. Het is de bedoeling dat binnen acht weken een behandeling plaatsvindt. Dan wordt direct, of binnen enkele weken, uitspraak gedaan."

Niet te complex

Als de partijen er niet uitkomen, zal de rechter uitspraak doen op een zo kort mogelijke termijn. Het kabinet denkt dat een regelrechter ongeveer 400 zaken per jaar kan afhandelen.

Staatssecretaris Struycken denkt dat hiermee juridische, praktische en financiële drempels zijn verlaagd. "Hierdoor kan een rechtzoekende een procedure beginnen zonder dat specifieke kennis en vaardigheden of juridische bijstand nodig zijn."

De komst van de regelrechter wordt niet door iedereen enthousiast ontvangen. In een van de eerdere pilots bleek dat mensen het lastig kunnen hebben in een zaak, bijvoorbeeld als ze niet worden bijgestaan door een advocaat, terwijl de tegenpartij, zoals een huurbaas, daar wel voor kiest en de indiener met juridische argumenten overdondert.

In dit experiment komt de regelrechter er alleen voor inwoners van en rond Den Haag, Rotterdam, Overijssel en Zeeland-West-Brabant, want een kantonrechtbank mag niet zelf worden gekozen.

De Amerikaanse president Trump wil de importheffingen van 25 procent op Mexicaanse en Canadese goederen volgende week dinsdag, op 4 maart, laten ingaan. Hij vindt dat die landen nog steeds te weinig doen om drugssmokkel tegen te gaan. "Er komen nog steeds drugs vanuit Canada en Mexico in zeer hoge en onaanvaardbare hoeveelheden ons land binnen", schrijft hij op zijn socialemediakanaal Truth Social.

Trump kondigde de heffingen begin februari aan en stelde ze vrijwel meteen daarna met een maand uit. In ruil daarvoor zorgen Canada en Mexico onder meer voor betere grensbewaking. Eerder deze week gaf de president 2 april als nieuwe datum, wat de suggestie deed wekken dat de heffingen weer met een maand zouden worden uitgesteld. Maar nu zegt Trump dus dat 4 maart toch de definitieve datum wordt.

Hij dreigt ook met een extra 10 procent voor China, bovenop de 10 procent die al was ingegaan. Ook die zouden volgende week dinsdag ingaan. China heeft de eerdere heffingen al vergolden door sommige Amerikaanse producten extra te belasten.

Even na de laatste aankondiging van Trump maakte Mexico bekend dat het kopstukken van drugskartels heeft uitgeleverd aan de VS. Het gaat om 29 veroordeelden en verdachten, een van de grootste uitleveringen van de laatste jaren.

Canada, Mexico en China zijn de belangrijkste handelspartners voor de VS. Volgens Trump zijn de maatregelen nodig om "de VS te beschermen", maar volgens experts kunnen ze ertoe leiden dat de Amerikaanse economie minder hard zal groeien en het leven in de VS juist duurder wordt.

Ook Europa kan volgens Trump binnenkort rekenen op importheffingen van 25 procent. Hij haalde op een persconferentie woensdag flink uit naar Europa. "De Europese Unie is opgericht om de Verenigde Staten te naaien. Dat was het doel. Ze hebben hun werk goed gedaan, maar nu ben ik president."

President Trump was er druk mee in zijn eerste maand: importheffingen. Wat die precies zijn, en waarom Trump er zo mee bezig is, leggen we je uit in deze video:

Het Israëlische leger heeft jarenlang de plannen van Hamas verkeerd ingeschat en heeft grote fouten gemaakt tijdens de terreuraanval van 7 oktober 2023. Dat zijn enkele conclusies uit een intern rapport, dat onder meer de krant Yedioth Ahronoth in handen heeft gekregen.

Voor de terreuraanval ging het leger ervan uit dat Hamas niet uit zou zijn op een grootschalige oorlog en die ook niet voorbereidde. Materiaal dat het tegendeel bewees, werd verkeerd geïnterpreteerd en militaire inlichtingendiensten trokken hun eigen conclusies vrijwel nooit in twijfel, wordt onder meer gezegd.

Zestig aanvalsroutes

Israël onderschatte tevens de capaciteiten van Hamas. Ten onrechte werd aangenomen dat de afscheiding tussen Israël en Gaza genoeg veiligheid bood en signalen op de dag voor de aanval werden genegeerd.

Aangenomen werd dat de terreurgroep vanuit maximaal acht punten de grens kon overgaan, maar op 7 oktober gebruikte Hamas zestig aanvalsroutes richting Israël. Naar schatting ruim 5000 terroristen wisten Israël te bereiken, met paragliders, motoren en pick-uptrucks. Aan de Israëlische kant van de grens waren slechts 767 soldaten gestationeerd.

Niemand verantwoordelijk

Ook tijdens de aanval werd door de militaire leiding niet adequaat gehandeld, is in het rapport te lezen. Pas toen al veel Israëliërs waren ontvoerd of vermoord kon worden ingegrepen. Zo'n 1200 mensen werden bij de aanval in Israël gedood en ongeveer 250 mensen werden ontvoerd naar de Gazastrook.

Ondanks de genoemde tekortkomingen, wordt niemand in het rapport verantwoordelijk gesteld. Ontslagen en disciplinaire maatregelen worden overgelaten aan het hoofd van het leger.

Het hoofd van de militaire inlichtingendienst Aharon Haliva diende vorig jaar zijn ontslag in vanwege de aanval. Anderhalve week na de aanval nam hij de schuld al op zich voor het falen van de inlichtingendiensten. Ook in zijn ontslagbrief schrijft Haliva dat de door hem geleide inlichtingendienst "de ons toevertrouwde taak niet heeft waargemaakt" en aanvaardt hij daarvoor de verantwoordelijkheid.

Op straat in de hoofdstad Rabat lijken de meeste Marokkanen blij te zijn met de oproep van koning Mohammed VI om dit jaar geen schapen te slachten tijdens Eid al-Adha, ook bekend als het Offerfeest. Door de droogte waarmee het land al jarenlang kampt, is de veestapel flink gekrompen en is de prijs van een schaap opgelopen tot ongeveer 500 euro. Dat is te duur voor veel Marokkanen.

"Ons land wordt geconfronteerd met klimatologische en economische uitdagingen die hebben geresulteerd in een substantiële afname van de veestapel", zei de koning in een toespraak. Hij zal in juni namens de hele bevolking een schaap laten slachten, zo kondigde hij aan.

Deze inwoners van Rabat vinden dat een goed plan van de koning:

Volgens het ministerie van Landbouw is er dit jaar 53 procent minder regen gevallen dan het gemiddelde in de afgelopen dertig jaar.

Doordat grasland verdort, is er te weinig voedsel voor grazend vee. De rund- en schapenpopulatie in Marokko is in 2025 met 38 procent afgenomen ten opzichte van de laatste telling negen jaar geleden.

Met Eid al-Adha wordt herdacht dat de profeet Ibrahim bereid was zijn zoon te offeren.

Plantzaadjes uit Sudan die door de burgeroorlog bijna verloren waren gegaan en zaden van rijst, bonen en mais uit Brazilië: deze week zijn meer dan 10.000 zaden toegevoegd aan de wereldzadenbank op Spitsbergen in de Noordelijke IJszee.

In die kluis liggen ruim 1,3 miljoen zaadmonsters opgeslagen. In deze 'Ark van Noach' worden de zaden beschermd tegen de grootste rampen in de wereld, zoals een kernoorlog. De wereldzadenbank werd in 2008 geopend en dient als back-up voor zadenbanken over de wereld.

Veel van de deze week gebrachte zaden komen uit landen die eerder zijn getroffen door rampen en conflicten. Zo zitten er zaden bij uit de Filipijnen, waar in het verleden zaden verloren gingen vanwege een orkaan.

"De zaden die deze week zijn gebracht vertegenwoordigen niet alleen de biodiversiteit, maar ook de kennis, cultuur en veerkracht van de gemeenschappen die ze beheren", zegt directeur Stefan Schmitz van de Crop Trust, een non-profitorganisatie die de wereldzadenbank ondersteunt.

Permafrost

De kluis bevindt zich op een diepte van 120 meter in een berg waar de zaden diep in de permafrost zijn opgeslagen. Het idee is dat de zaden ook in het geval van een stroomstoring minstens 200 jaar bevroren blijven.

"De wereldzadenbank gaat over de voedselzekerheid in de wereld", zegt de Noorse staatssecretaris Hanne-Berit Brekken die voor de overdracht naar Spitsbergen kwam. "Het is fantastisch om hier te zijn en nieuwe zaden te ontvangen." In zeventien jaar zijn er ruim 60 keer zadencollecties uit 85 landen toegevoegd.

NOS op 3 maakte eerder een explainer over de wereldzadenbank op Spitsbergen:

De lichamen van de Amerikaanse acteur Gene Hackman en zijn vrouw Betsy Arakawa zijn gevonden in verschillende kamers in hun huis. Hackman lag in de bijkeuken, zijn vrouw in een van de badkamers. De politie ging in eerste instantie niet uit van een misdrijf, maar zegt na een eerste onderzoek niet te weten wat de doodsoorzaak dan wel is. Om die vast te stellen is meer onderzoek nodig.

De dood van acteur Hackman (95), Arakawa (64) en een van hun honden is nu "verdacht genoeg om een grondige doorzoeking in het huis te doen", schrijft de sheriff van Santa Fe in een brief aan de rechter, die daar toestemming voor moet geven.

De familie van Oscarwinnaar Hackman liet eerder weten rekening te houden met een koolmonoxidevergiftiging. Het lokale gasbedrijf helpt de politie met het onderzoek.

In de badkamer waar het lichaam van Arakawa en een hond werden gevonden, lag een geopend potje pillen. Volgens de politie van Santa Fe lagen de lichamen al enige tijd in het huis toen ze werden gevonden.

Hackman won onder meer een Oscar voor zijn rollen in The French Connection en de western Unforgiven. Betsy Arakawa was klassiek pianist. Ze trouwden in 1991.