NOS Nieuws - Algemeen

In Afghanistan aan de grens met Pakistan voltrekt zich een humanitaire ramp, zegt het Rode Kruis. Sinds Pakistan vorige maand begon met het uitzetten van Afghaanse vluchtelingen zijn er al bijna 145.000 mensen teruggekeerd. Soms vrijwillig, maar vaak gedwongen.

Eind april liep voor een grote groep Afghanen een deadline af om het land te verlaten, waardoor het aantal vluchtelingen dat nu aankomt aan de grens snel toeneemt. "Onze medewerkers melden dat er tot wel 7000 mensen per dag aankomen momenteel", zegt Rode Kruis-woordvoerder Bastiaan van Blokland.

Ziektes

Velen hebben geen huis meer om naar terug te keren en worden nu opgevangen in tentenkampen. De situatie daar is volgens het Rode Kruis onhoudbaar. "Er is groot tekort aan water en vaak is er maar genoeg voedsel voor één maaltijd per dag. Kinderen raken ondervoed en ziektes zoals knokkelkoorts, schurft en diarree verspreiden zich snel", zegt hulpverlener Homa Nader, die in een van de kampen werkt.

"Ik heb alles achtergelaten: ons huis, ons spaargeld, zelfs het land dat ik na tientallen jaren hard werken had gekocht", zegt de 74-jarige Ibrahim vanuit een van de kampen heeft opgezet. Hij vluchtte als tiener naar Pakistan, bouwde daar een heel leven op en is nu met zijn gezin gedeporteerd.

Omari-kamp

Bij de Torkham-grensovergang in het noorden ligt aan Afghaanse zijde het Omari-kamp. In lange rijen staan honderden tenten waarin tienduizenden mensen verblijven. Een tent moet vaak door drie of zelfs vier gezinnen worden gedeeld.

"De afgelopen maand zijn er drie kinderen geboren in Omari, omdat zelfs hoogzwangere vrouwen op dit moment uitgezet worden door de Pakistaanse autoriteiten", zegt hulpverlener Nader.

Op deze video laat ze het kamp zien:

Sinds jaar en dag hebben Afghanen na verschillende machtswisselingen in hun land toevlucht gezocht in Pakistan. De Pakistaanse regering zegt dat het land de komst van Afghaanse vluchtelingen niet langer aan kan. In oktober kondigde premier Sharif daarom een driestappenplan aan dat ervoor moet zorgen dat ze zijn land verlaten.

"Er is een grote verwantschap tussen beide culturen, waardoor ze zich gemakkelijk hebben aangepast en nu hier geboren zijn, werken en studeren. Hoe kunnen ze zo gedeporteerd worden als ze in wezen Pakistaans zijn?", vraagt de Pakistaanse mensenrechtenactivist Imtiaz Alam zich af.

Sinds de Taliban aan de macht kwamen in 2021 zijn er volgens de Verenigde Naties 700.000 Afghanen naar het buurland gevlucht. Velen deden dat met het idee dat ze zich via Pakistan uiteindelijk in Amerika konden vestigen. President Trump zette begin dit jaar daar een streep door toen hij een decreet tekende om geen humanitaire vluchtelingen meer op te nemen.

De mensen die nu in Omari aankomen, zijn de vluchtelingen die getroffen worden door de eerste deadline van de Pakistaanse overheid. Volgens het stappenplan zullen er dus nog meer vluchtelingen aankomen de komende tijd. Nu al kan de hulpverlening van zusterorganisatie de Rode Halve Maan de druk nauwelijks aan.

Volgens Van Blokland is de huidige crisis in Afghanistan uit het oog geraakt van de internationale gemeenschap, waardoor er niet genoeg hulpmiddelen binnenkomen. "Wij zijn afhankelijk van donaties en je ziet dat er minder betrokkenheid is. Veel organisaties zijn uit Afghanistan vertrokken en overheden hebben de banden verbroken."

Organisaties hebben de hulp stopgezet omdat ze het Taliban-regime niet willen steunen. De Taliban sluiten vrouwen vrijwel compleet uit binnen de samenleving. Ook zijn er zorgen over fondsen voor noodhulp die de Taliban via hoge belastingen zouden willen gebruiken om hun eigen rekeningen te kunnen betalen.

Via de Rode Halve Maan blijft het Rode Kruis actief in Afghanistan, niet alleen voor teruggekeerde vluchtelingen. "De helft van de mensen heeft er humanitaire hulp nodig en dat is vergelijkbaar met wat we zien in Sudan, waar een hevig conflict woedt", zegt Van Blokland.

Volgens de VN zouden er 3,5 miljoen Afghanen in Pakistan verblijven. Een deel van hen is dus al teruggekeerd, maar nog een groter deel wordt mogelijk later dit jaar uitgezet. Daarbij zitten ook Afghanen die vrezen voor hun leven, omdat ze op zwarte lijsten van het regime staan. Voor Pakistan is dat onvoldoende reden om ze te laten blijven.

Ibrahim maakt zich vooral zorgen over zijn kleinkinderen: "Hun gehuil doorboort mijn hart", fluistert hij. "Ze zouden moeten dromen, niet vrezen voor hun toekomst."

Zwaaiend met Palestijnse vlaggen verzamelen mensen zich in de stad Tulkarem op de bezette Westelijke Jordaanoever. Ze herdenken dat bij de stichting van de staat Israël in 1948 zo'n 750.000 Palestijnen werden verdreven of op de vlucht sloegen. De Nakba noemen Palestijnen dat, het Arabische woord voor catastrofe.

Vorig jaar was de herdenking al extra beladen door de situatie in de Gazastrook, en daar komt dit jaar nog een schep bovenop. Want de kinderen en kleinkinderen van de vluchtelingen destijds, worden nu ook verdreven. Niet alleen in Gaza, maar ook op de Westelijke Jordaanoever.

"We hoopten ooit terug te kunnen naar de dorpen waar we oorspronkelijk vandaan komen. Maar wij moeten vluchten van plek naar plek", zegt een vrouw die deelneemt aan de herdenking. Haar familie komt oorspronkelijk uit de buurt van de stad Haifa, nu Israëlische grondgebied.

Na de stichting van de staat Israël kwamen ze terecht in het vluchtelingenkamp Nur Shams, vlak bij de stad Tulkarem. Sinds een paar maanden heeft Israël het kamp ingenomen en zijn de bewoners gedwongen te vertrekken: "We waren al vluchtelingen, en nu moeten we vluchten uit de vluchtelingenkampen."

Israël zegt er Palestijnse gewapende groepen de kop in te willen drukken en heeft Nur Shams ingenomen. De inwoners zijn gedwongen te vertrekken en het leger verwoest er infrastructuur en huizen. Datzelfde doet Israël ook bij andere Palestijnse vluchtelingenkampen. Met als gevolg meer dan 40.000 ontheemden op de Westelijke Jordaanoever.

Onder schot

De ontheemden worden opgevangen in scholen, buurthuizen en moskeeën. Ook Laith Srouji woont tijdelijk in een moskee in Tulkarem. Hij zit bij een rij matrassen in een van de gebedszalen waar de mannen slapen. Zijn grootouders werden in 1948 gedwongen huis en haard achter te laten. Dat hem nu hetzelfde overkomt maakt veel los: "15 mei is voor iedereen belangrijk. Van kleins af aan leer je al over de Nakba. Maar nu gebeurt ons weer hetzelfde. We moeten weer vluchten. En dat breekt je hart, ook dat van de kinderen. Die stellen vragen die wij ook stellen. Wat gebeurt er, is dit een nieuwe Nakba?", zegt Srouji.

In een andere gebedszaal slapen de vrouwen en kinderen. Ook daar liggen er allemaal matrassen op de grond. Veel spullen hebben de mensen niet. De meesten moesten in haast vertrekken terwijl Israëlische militairen hen onder schot hielden.

Goula Othman is een oudere vrouw die met haar gezin in de moskee verblijft. Ook haar ouders kwamen uit dorpen die liggen in wat nu Israël is: "Het gebeurde allemaal zo plots. We moesten ineens weg en alles achterlaten. Mijn ouders moesten vluchten en nu worden wij ook uit onze huizen gezet."

Verwoest

Ze mocht onlangs van het Israëlische leger kort terug naar huis om haar papieren op te halen. Bij aankomst zag ze dat binnen alles was verwoest. "De keuken, de bedden; alles was kapot." Ook Srouji schok van de verwoesting: "Niets is gespaard gebleven, de verwoesting is zo enorm. Echt niet te geloven."

Toch hoopt men dat het niet zo loopt als bij de Nakba, dat zij wel ooit nog terug naar hun huis mogen: "In je huis is alles, je herinneringen, je leven. Er gaat niets boven je eigen huis dus ik hoop zo dat we terug mogen. Ook al is het vernield, het maakt me niet uit. Desnoods zetten we er een tent op, maar ik wil terug", zegt Othman.

Maar het is de vraag of en wanneer dat weer kan. Want de Israëlische minister van Defensie heeft al laten weten dat het leger dit jaar niet meer uit de vluchtelingenkampen zal vertrekken. En tot die tijd mogen de inwoners sowieso niet terug naar huis.

Goedemorgen! In de Turkse stad Istanbul staat voor vandaag een gesprek gepland tussen afvaardigingen van Oekraïne en Rusland. En in het Zwitserse Basel vindt de tweede halve finale van het Eurovisie Songfestival plaats.

Eerst het weer: de dag start met wolkenvelden, maar al snel wordt het overal zonnig. Het blijft droog en bij een matige noordenwind wordt het 15 graden op de Wadden tot 21 graden in het zuiden.

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Russische president Poetin is niet van plan naar Istanbul te komen voor een gesprek met zijn Oekraïense ambtgenoot Zelensky. In de Turkse stad staan voor vandaag, voor het eerst in drie jaar, gesprekken tussen Oekraïense en Russische diplomaten gepland.

Zelensky riep Poetin zondag op persoonlijk met hem in gesprek te gaan in Istanbul. De naam van de president staat echter niet op de lijst van de Russische onderhandelingsdelegatie, zo bleek uit de lijst die het Kremlin gisteravond laat deelde. De Russische leider zegt niet expliciet dat hij Zelensky's aanbod afslaat. Impliciet laat hij dus wel weten dat hij niet komt.

Ook de Amerikaanse president Trump komt niet naar Istanbul, heeft een functionaris van de VS gezegd tegen persbureau Reuters na de publicatie van de Russische lijst. Zelensky is wel in Turkije. Hij spreekt vandaag onder anderen met president Erdogan.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

De eredivisie kent een bizarre ontknoping. Wekenlang leek Ajax de gedoodverfde kampioen, maar de Amsterdammers verspeelden in de afgelopen vier wedstrijden tien punten. Daardoor trapt PSV zondag het laatste eredivisieweekend af als koploper.

Gisteravond scoorde FC Groningen diep in blessuretijd de gelijkmaker tegen Ajax, wat leidde tot euforie op de tribunes in Eindhoven:

Fijne dag!

De meeste Nederlanders steunen de door het kabinet voorgenomen uitbreiding van het aantal militaire activiteiten, ook als die uitbreiding tot overlast in de eigen omgeving leidt. Driekwart zegt bereid te zijn "enig persoonlijk ongemak te accepteren als dat betekent dat Nederland beter beschermd is".

Dat blijkt uit een representatief onderzoek van Kieskompas onder ruim 10.000 mensen in opdracht van de NOS en de regionale omroepen.

Verzet

Het kabinet-Schoof wil binnenkort beslissen op welke plekken nieuwe munitie-opslagplaatsen, kazernes en oefenterreinen komen of waar die worden uitgebreid. Ook zullen drones, straaljagers en helikopters vaker vliegen, soms op lage hoogte.

Volgens het kabinet is dat nodig vanwege de toenemende internationale spanningen. Op verschillende plaatsen is al verzet tegen de plannen gerezen.

De meeste burgers hebben er juist begrip voor, laat het onderzoek zien. Alleen oefenterreinen met explosieven zijn slechts bij vier van de tien Nederlanders welkom. Een even grote groep is hier weliswaar in principe voor, maar wil ze niet in de buurt.

Gemengd beeld bij munitie-opslag

Daar staat tegenover dat verreweg de meeste mensen geen onoverkomelijke problemen hebben met oefengebieden in de eigen omgeving voor laagvliegende helikopters, uitbreiding of bouw van kazernes, nieuwe locaties voor onbemande drones, oefenterreinen of landingsgebieden voor heli's en transportvliegtuigen.

De komst van munitie-opslag en locaties voor F-35-straaljagers leidt tot meer verdeeldheid. De helft is in beide gevallen voor, zelfs als dat in de buurt gebeurt, terwijl 13 respectievelijk 17 procent mordicus tegen is. De rest steunt deze uitbreidingen, zolang het maar ergens anders gebeurt.

De burgers die terugschrikken voor uitbreidingen in 'de eigen achtertuin' doen dat vooral omdat ze geluidoverlast vrezen of omdat ze bang zijn voor hun veiligheid - een defensielocatie zou immers een doelwit kunnen zijn. Voorstanders vinden het in de eerste plaats "belangrijk dat iedereen een steentje bijdraagt" of wil bijdragen aan "een veiliger wereld".

Opvallend is dat burgers minder kritisch zijn als zij recente ervaring hebben met bepaalde defensie-activiteiten. Dat geldt bijvoorbeeld voor Noord-Friesland, in de buurt van vliegbasis Leeuwarden, waar geoefend wordt met F-35's. Het geldt ook voor de regio rond het Noord-Brabantse Volkel, waar hetzelfde gebeurt.

In Flevoland, waar de kans aanwezig is dat er een nieuwe locatie komt voor straaljagervluchten, zegt nog altijd 55 procent van de ondervraagden akkoord te gaan als die op het vliegveld bij Lelystad zou komen. In Twente, waar al geruime tijd niet meer wordt gevlogen, is dat 60 procent. Noord-Drenthe, in de omgeving van vliegveld Eelde, is duidelijk minder positief met 44 procent.

Meer uitgeven dan NAVO-norm

De uitkomsten passen in de brede steun die uit het onderzoek naar voren komt voor extra defensie-inspanningen. Ruim acht op de tien vinden het goed dat defensie meer geld krijgt. De meeste Nederlanders zouden er zelfs voor zijn als dat meer wordt dan de 2 procent van het nationaal inkomen die op dit moment nog geldt als de NAVO-vorm voor defensie-uitgaven.

Een dure wens; 1 procent erbij kost de schatkist 10 miljard euro. De grootste groep wil dat betalen uit het laten oplopen van de staatsschuld. Niet of nauwelijks steun is er voor het snijden in zorg of onderwijs ten bate van het leger.

Beurzen zijn weer terug op de niveaus van voor Trumps 'Liberation Day', Amerika kan weer even adem happen. Met een 90-daagse pauze is een frontale botsing tussen de twee grootste economieën in de wereld voorlopig even afgewend. Maar daarmee is de door Trump ontketende handelsoorlog nog niet voorbij. Daags na het tijdelijke staakt-het-vuren met China maakt Amerika de balans op.

Zo hard als in de haven van Los Angeles, waar de handel met ruim een derde inzakte na de recordheffingen op Chinese producten, zijn de klappen in Baltimore niet geweest. Maar ook daar, in de thuisstad van een van 's lands grootste internationale havens, zijn de effecten van de grootste handelsverstoring sinds corona voelbaar.

"Er zijn bedrijven die ervoor hebben gekozen tussen de verkiezingen en de inauguratie veel te importeren", zegt Lakey Boyd van het Greater Baltimore Committee aan de zijlijn van het SelectUSA, een beurs voor investeerders in Maryland, niet ver van Washington. "Andere bedrijven houden hun goederen nu liever binnen de vrijhandelszone om te kijken welke kant het opgaat", zegt ze.

Raakt iedereen

Heffingen op buitenlandse auto's van 25 procent leidden tot een ophoping van Volkswagens en Mitsubishi's in de haven, waar veel auto's binnenkomen. "Het goede nieuws is dat we nog geen daling hebben gezien, maar het is nog te vroeg om te zeggen of dat ook zo blijft", zegt Boyd over de vracht die in de haven in Baltimore aan land komt. "Maar we zijn veerkrachtig, zoals we dat ook waren na de instorting van de Key Bridge vorig jaar."

"De pauze van 90 dagen geeft in elk geval de ruimte om met koelere hoofden tot een oplossing te komen", zegt gouverneur Kevin Stitt van Oklahoma. "Pijn zou ik het niet noemen", zegt hij desgevraagd. "Maar het raakt iedereen. Luchtvaartbedrijven geven aan dat ze op achterstand staan. Ook onze tarwe- en sojaboeren en katoenproducenten willen natuurlijk dat dit zo snel mogelijk voorbij is."

Nieuwe investeringen

In een onderzoek van Pew, begin april, gaf 59 procent van de ondervraagde Amerikanen aan de heffingen af te keuren. De Republikeinse Stitt zegt 'zijn' president onverminderd te steunen. "Hij wil dat iedereen het spel eerlijk speelt en ik denk dat het een goede zet is van Trump om productie terug te halen naar de VS", zegt Stitt. Zelf heeft hij net een deal gepresenteerd met een Braziliaanse wapenfabrikant, die 300 miljoen dollar komt investeren, Stitt hoopt op meer.

"De locatie van Oklahoma is geweldig, als je een aanwezigheid wilt opbouwen in Amerika, zijn Californië en New York de slechtste plekken", prijst de gouverneur zijn eigen staat aan. "Ik bewonder zijn enthousiasme", reageert Barry Broome, die de Greater Sacramento Economic Council vertegenwoordigt. "Maar hij moet wel weten dat driekwart van de Amerikanen Oklahoma niet eens op de kaart kan aanwijzen", grapt hij. Meer dan ooit is het vechten om de gunst van de investeerder.

Want ook zijn achterland, even ten noordoosten van San Francisco, worstelt met de grillen van Trump. "Het is zorgwekkend", zegt Broome. "We hebben een daling van zo'n 26 procent gezien", zegt hij over het teruglopende enthousiasme onder investeerders. "We verwachten dat de meeste projecten wel door zullen gaan, maar voor de economie zijn vrije en open markten het best. We zijn in elk geval optimistisch over waar de president begin deze week mee kwam."

Onderhandelaars van Trump en de Chinese partijbaas Xi Jinping spraken af dat heffingen en exportbeperkingen die na 2 april zijn ingevoerd voor in elk geval 90 dagen in de ijskast worden gezet. Alles van daarvoor blijft staan: China hanteert nu een heffing van minimaal 10 procent op producten uit de VS. Andersom gaat het om minimaal 30 procent, uitzonderingen daargelaten.

Geen invloed

Heffingen die ook op de akkers in Idaho niet zonder gevolgen blijven. "Natuurlijk heeft het impact", zegt Kelly Anthon, die staatssenator is. Toch zegt de Republikein Anthon wel begrip te hebben voor Trumps opstelling. "We produceren ongelooflijk veel aardappelen, de beste ter wereld, maar mogen ze ook niet in alle markten verkopen", zegt hij aan de zijlijn van de investeringsbeurs.

"Wij begrijpen de kwesties die er spelen rond eerlijke handel", zegt hij. "Maar we begrijpen ook dat wij daar in Idaho geen invloed op hebben. Daarom doen we ons best binnen de wereldpolitiek zoals die zich ontwikkelt", zegt de senator. "Chin up", kop omhoog. "Wat kunnen we anders doen?"

Het Surinaamse staatsoliebedrijf heeft een lening afgesloten van 1,6 miljard dollar (1,42 miljard euro). Het geld komt van een consortium van internationale, regionale en lokale financiële instellingen.

Met de miljarden wil Staatsolie zijn belang van 20 procent in het energieproject GranMorgu financieren. Het staatsoliebedrijf wil de lening ook gebruiken om een uitstaande lening van 130 miljoen dollar (116 miljoen euro) af te lossen.

GranMorgu is het eerste grote offshoreproject van Suriname, dat wil uitgroeien tot een grote olieproducent. Het land hoopt miljarden te verdienen aan de olie die de laatste jaren is ontdekt in zijn wateren.

GranMorgu ligt op ongeveer 150 kilometer van de Surinaamse kust. Het olieproject wordt beheerd door het Franse bedrijf TotalEnergies.

De olievondsten hebben Suriname wereldwijd op de radar gebracht. In maart bezocht de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio het land. "Er ligt hier een geweldige kans, de vooruitzichten zien er goed uit en president Trump wil de relatie met Suriname graag verder versterken", zei Rubio op een persconferentie na zijn gesprek met president Chan Santokhi.

Suriname, met een bevolking van ruim 600.000, heeft een bruto binnenlands product van nog geen 4 miljard dollar. De olie kan het land naar schatting tussen de 15 en 40 miljard dollar opleveren.

Een nieuwe hulporganisatie die wordt gesteund door de VS zegt nog voor het einde van de maand te willen beginnen met het uitdelen van hulp aan burgers in de Gazastrook. Het gaat om de Gaza Humanitarian Foundation, een afgelopen dagen scherp bekritiseerd initiatief van Amerikaanse ex-militairen en mensen uit hulp- en veiligheidssectoren.

De Verenigde Naties en internationale hulporganisaties hebben afgelopen tijd hun zorgen geuit over deze organisatie. Die zou vooral in het leven zijn geroepen om het bestaande distributiesysteem van hulp dat wordt verzorgd door de VN en ngo's de das om te doen.

De kritiek is onder meer dat onduidelijk is in hoeverre de Gaza Humanitarian Foundation onafhankelijk kan opereren. Ook wordt sterk getwijfeld of de organisatie kan voldoen aan de grote hulpvraag in Gaza, waar door de Israëlische blokkade al weken geen voedsel, brandstof, medicijnen en andere essentiële goederen meer binnenkomen.

Noodhulpcoördinator van de VN Tom Fletcher zei gisteren tegen persbureau AP dat het Amerikaanse hulpinitiatief bij lange na niet voldoet aan voorwaarden van het humanitair recht. "Daarom moeten we blijven bij het bestaande plan, dat erop neerkomt: laat ons binnen. Wij kunnen ervoor zorgen dat de hulp niet in de buurt komt van Hamas", zei Fletcher.

Israël zegt dat het met de blokkade, die al ruim twee maanden duurt, de druk op Hamas wil opvoeren om alle gijzelaars vrij te laten. Intussen groeit de nood voor de Gazaanse burgerbevolking met de dag. Deze week kwam VN-voedselwaakhond IPC met een nieuw rapport, waarin staat dat alle mensen in Gaza een kritiek risico lopen op hongersnood.

Felle kritiek

Volgens Jake Wood van de Gaza Humanitarian Foundation hebben Israëlische functionarissen inmiddels ingestemd met een reeks afspraken, waardoor hulp snel op gang zou kunnen komen. In de eerste fase zou gebruikgemaakt kunnen worden van bestaande distributiesystemen, daarna moeten er distributiepunten komen waar mensen terechtkunnen.

Vorige week werd gesproken over de inrichting van vier plekken in Gaza om voedselrantsoenen, drinkwater en enkele andere noodvoorzieningen uit te delen. Private beveiligingsbedrijven zouden de distributiepunten en hulpkonvooien gaan bewaken. Het leidde tot kritiek dat vier van dergelijke punten veel te weinig is; het zou de ontheemde bevolking dwingen om opnieuw grote afstanden af te leggen, terwijl de Israëlische bombardementen doorgaan.

"Het gebruik van humanitaire hulp als lokaas om mensen te dwingen zich te verplaatsen, vooral van het noorden naar het zuiden, zal leiden tot een onmogelijke keuze: die tussen verplaatsing en de dood", zei James Elder van Unicef erover. "Het plan lijkt te zijn ontworpen om de controle over levensreddende middelen te versterken, als een manier om druk uit te oefenen."

Volgens de Gaza Humanitarian Foundation zou Israël inmiddels bereid zijn meer distributiepunten toe te staan en zou ook nagedacht worden hoe de hulp terechtkomt bij mensen die zich niet of nauwelijks kunnen verplaatsen, door verzwakking, ziekte of omdat ze te jong of te oud zijn.

Oorlogsmisdrijf

Hulporganisaties en de VN wijzen erop dat het initiatief mogelijk in strijd is met het humanitaire recht, dat voorschrijft dat de hulp onafhankelijk en ongehinderd georganiseerd moet worden.

Tegen premier Netanyahu hebben de aanklagers van het Internationaal Strafhof in Den Haag in november een arrestatiebevel uitgevaardigd voor het onthouden van hulpgoederen aan Gazanen "die noodzakelijk zijn voor hun voortbestaan". Internationale hulporganisaties als Amnesty wijzen erop dat "het uithongeren van burgers als methode van oorlogsvoering" een oorlogsmisdrijf is.

Het absurdistische televisieprogramma Jiskefet krijgt dit jaar de Ere Zilveren Nipkowschijf. Dat heeft de organisatie achter de oudste televisieprijs bekendgemaakt. De laatste uitzending van Jiskefet verscheen 20 jaar geleden.

De VPRO-serie werd vooral bekend door de kantoorklerken van Debiteuren, Crediteuren die worden gepersifleerd door Kees Prins, Herman Koch en Michiel Romeyn. Daarnaast maakte het programma onder meer naam met de typetjes de Lullo's, waarin het drietal corpsstudenten nadoet.

Hoewel het type 'studentikoze kakker' op de hak wordt genomen, was dit onderdeel van Jiskefet erg populair bij corpsstudenten. Ook nu zijn de Lullo's nog geliefd, zowel binnen als buiten de studentenwereld.

Laat eerbetoon

Over het late eerbetoon is in het juryrapport van de ereprijs te lezen dat "het de huidige jury al jaren niet lekker zit dat het onze voorvaderen nooit heeft behaagd Jiskefet te eren". De jury roemt de drie mannen omdat "hun humor en uitdrukkingen 35 jaar na de start van dit programma nog bijna dagelijks voorbijkomen".

"Hé lullo, heb je nog geneukt?", klonk het vaak:

De Ere Zilveren Nipkowschijf werd twintig keer eerder uitgereikt, onder meer aan Het Klokhuis, Andere Tijden, André van Duijn en Kees van Kooten en Wim de Bie. Het eerbetoon werd in 1962 voor het eerst toegekend aan Mies Bouwman, Even Tot Hier was in 2023 de laatste gelauwerde.

Speciale vermelding

De Zilveren Nipkowschijf werd vorig jaar gewonnen door de televisieserie De Joodse Raad van de EO. Dit jaar zijn de NTR-documentaire Syrië zonder Assad van Danny Ghosen en de BNNVARA-documentaireserie Zorgen genomineerd, net als de VPRO-serie Een Valse start - 100 dagen in de jeugd- en gezinszorg van Nicolaas Veul.

De Speciale Vermelding 2025 van de Zilveren Nipkowschijf is toegekend aan de VPRO-documentaire Blauwe ballen en andere verkrachtingsmythes van Sunny Bergman. "In haar documentaire laat ze op schokkende wijze zien hoe wijdverbreid verkrachting is, hoe zelden verkrachters bestraft worden en vooral hoe hardnekkig onwetend mannen hier over zijn", schrijft de jury.

De Zilveren Nipkowschijf wordt sinds 1961 uitgereikt. De jury bestaat uit televisierecensenten en mediajournalisten. Onder anderen Angela de Jong (AD) en Yasmina Aboutaleb van de Volkskrant maken daar deel van uit.

Naast de televisieprijs wordt de Zilveren Reissmicrofoon toegekend aan radioprogramma's en -makers. De genomineerden voor die radioprijs worden volgende week bekendgemaakt.

De prestigieuze prijzen worden op 12 juni uitgereikt in Het Ketelhuis in Amsterdam.

Minister van Sociale Zaken Van Hijum (NSC) heeft de Tweede Kamer opnieuw gewaarschuwd voor grote nadelen voor pensioendeelnemers van een voorstel van zijn eigen partij. "Het is niet verstandig", zei hij. En het heeft "nadelige gevolgen".

Ook de aanpassingen die de indiener van het plan, NSC-Kamerlid Joseph, heeft gemaakt, veranderen daar niets aan, zei hij in een extra Kamerdebat. De pensioenuitkeringen voor alle deelnemers aan een pensioenfonds kunnen hierdoor onduidelijk en onzeker worden, aldus de minister.

De Tweede Kamerfractie van NSC wil dat individuele pensioendeelnemers zelf mogen bepalen of zij met hun pensioengeld naar het nieuwe stelsel willen overstappen of niet. PVV, BBB en SP steunen dit voorstel.

"Het is aan de Kamer om deze gevolgen nu te wegen", zei Van Hijum. Het voorstel uitvoeren is niet onmogelijk maar wel ingewikkeld en het heeft grote consequenties, voegde hij er aan toe. Ook waarschuwde hij voor een breuk in de "solidariteit en collectiviteit" waar de pensioenen nu op zijn gebouwd. En het gaat minstens twee jaar vertraging opleveren, maakte Van Hijum afgelopen vrijdag al bekend.

Dinsdag stemt de Kamer over het voorstel. De uitslag is niet te voorspellen omdat nog niet alle Kamerfracties een standpunt hebben bepaald. Veel hangt af van het stemgedrag van Denk en de Partij voor de Dieren.

Zelf bepalen

De SP sprak in het debat opnieuw van een "casino-pensioen" vanwege de grotere beleggingsrisico's in het nieuwe stelsel. Van Hijum reageerde op deze kritiek: "Ik ben geen verdediger van een casino-pensioen, zoals de SP het noemt. Ik ben verdediger van een eerlijke en toekomstbestendige pensioenvoorziening voor alle deelnemers."

NSC-Kamerlid Joseph en de voorstanders van haar plan vinden dat de inspraak van pensioendeelnemers beter moet worden geregeld. Zij wil dat iedereen die pensioenrechten heeft opgebouwd of nu pensioen ontvangt moet kunnen zeggen wel of niet over te willen naar het nieuwe stelsel.

Joseph waarschuwt dat in het nieuwe stelsel iedereen meer beleggingsrisico loopt. Pensioenen gaan makkelijker omhoog, maar ook eerder omlaag als het slecht gaat op de beurs. Ook voorziet ze rechtszaken van ontevreden pensioendeelnemers.

Voor- en nadelen

Van Hijum vindt dat de voorstanders van individuele inspraak niet volledig vertellen wat ook de negatieve gevolgen kunnen zijn. Hij waarschuwt dat een "aanzienlijk deel" van het voorbereidende werk moet worden overgedaan en allerlei wetten moeten worden aangepast. Ook moeten allerlei instanties, zoals de Raad van State, er opnieuw naar kijken.

Ook dreigt er volgens hem een gat van meer dan twee miljard euro op zijn begroting, omdat Nederland bij vertraging een Europese subsidie misloopt.

Pensioenfondsen zouden door het NSC-voorstel twee systemen in de lucht moeten houden: een voor mensen die niet over willen stappen en een voor mensen die wel naar het nieuwe stelsel willen. Dat kost geld en ook het beleggen wordt lastiger voor de fondsen.

Maar zijn partijgenoot Joseph blijft volharden: haar voorstel kan gewoon ingevoerd worden, vindt ze. Na eerdere kritiek van de minister is ze naar eigen zeggen "alle punten langsgelopen". Zij vindt dat er sprake is van "georganiseerde kritiek". De PVV, medestander van Joseph, beschuldigt Van Hijum van bangmakerij.

Mocht het voorstel van de NSC-fractie dinsdag een meerderheid krijgen dan moet ook de Eerste Kamer er nog over oordelen. Tot nu toe is de verwachting dat de senaat het plan zal wegstemmen.

De Russische president Poetin is niet van plan naar Istanbul te komen voor een gesprek met de Oekraïense president Zelensky. In de Turkse stad staan voor vandaag, voor het eerst in drie jaar, gesprekken tussen Oekraïense en Russische diplomaten gepland.

Zelensky riep Poetin zondag op persoonlijk met hem in gesprek te gaan in Istanbul, nadat Poetin had gezegd bereid te zijn tot directe onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne. De naam van de president staat echter niet op de lijst van de Russische onderhandelingsdelegatie. Poetin heeft deze lijst woensdagavond bekendgemaakt.

De Russische leider zegt niet expliciet dat hij Zelensky's aanbod afslaat. Impliciet laat hij dus wel weten dat hij niet komt. Rusland stuurt een presidentiele adviseur, een topdiplomaat en een aantal andere functionarissen naar Turkije. Er staan geen figuren uit de hoogste kringen op de lijst, zo ontbreekt bijvoorbeeld de minister van Buitenlandse Zaken Lavrov.

Trump blijft ook weg

Ook de Amerikaanse president Trump komt niet naar Istanbul, heeft een functionaris van de VS gezegd tegen persbureau Reuters na de publicatie van de namenlijst van de Russische delegatie. Eerder zeiden Turkse functionarissen al dat Trump er waarschijnlijk niet zijn diplomatieke reis door het Midden-Oosten voor zou afbreken.

President Zelensky is wel in Turkije, waar hij vandaag een gesprek heeft met president Erdogan in de hoofdstad Ankara. Of hij ook nog naar Istanbul gaat, is onduidelijk.

De VS, EU en Oekraïne eisen dat Rusland akkoord gaat met een onvoorwaardelijk staakt-het-vuren van dertig dagen. Poetin wil naar eigen zeggen eerst de details bespreken voordat een akkoord zou kunnen worden bereikt. In Oekraïne heerst de overtuiging dat de Russische president alleen maar tijd wil rekken en niet geïnteresseerd is in vrede.

In het zuiden van België zijn zes gedetineerden ontsnapt uit de gevangenis. Dat melden Belgische media. Vijf van de zes gevangenen uit Saint-Hubert zijn inmiddels aangehouden.

De Vlaamse omroep VRT meldt dat de politie een helikopter en speurhonden heeft ingezet om de laatste voortvluchtige op te sporen.

Het zestal ontsnapte door over het metershoge hek rond de gevangenis in de Belgische provincie Luxemburg te klimmen. Voor drie van hen eindigde de vluchtpoging snel omdat ze bij de val gewond raakten. Een van de drie werd naar het ziekenhuis gebracht.

De VRT meldt op basis van het parket van Luxemburg dat de ontsnapte gevangenen niet als "bijzonder gevaarlijk" bekendstaan. Volgens de Belgische krant Het Laatste Nieuws zijn het mannen met straffen van ruim drie jaar.

Open gevangenis

Saint-Hubert is een open gevangenis, wat betekent dat er minder strenge regels gelden. Gevangenen worden voorbereid op hun terugkeer in de samenleving en werken overdag bijvoorbeeld buiten de inrichting. In de gevangenis is plaats voor ruim 200 gedetineerden.

Ontsnappingen uit de gevangenis van Saint-Hubert komen vaker voor. In 2023 wisten tien gedetineerden met hulp van iemand van buiten de strafinrichting weg te komen. Die gebruikte een slijptol om een gat in de omheining te maken.

De opgestapte Hilversumse wethouder Bart Heller (GroenLinks) is in een raadsvergadering vanavond opnieuw geïnstalleerd als wethouder. Heller diende begin maart zijn ontslag in na beschuldigingen van antisemitisme.

Een familie vroeg het Hilversumse college op 25 februari om het stadhuis 24 uur oranje te verlichten als teken van solidariteit voor de omgekomen Israëlische broertjes Ariel en Kfir Bibas en hun familie, die op 7 oktober bij de aanslagen van Hamas werden ontvoerd.

Wethouder Heller, die zich er niet van bewust was dat de mail aan het hele college was gestuurd, reageerde dat zijn gedachten ook uitgingen naar het leed in Gaza, en wees er op dat het Israëlische leger sinds de inval in Gaza al ruim 15.000 kinderen had gedood.

Hoewel hij het verdriet van de Bibas-familie erkende, vond hij het niet gepast om alleen voor de Joodse kinderen een lichtactie te houden. In zijn mail stond onder andere: "Uitgaande van 24 uur aanlichten van het Raadhuis voor elke twee gedode kinderen, zijn Kfir en Ariel over 7.500 dagen, zeg 20 jaar, aanlichten voor de vernietigde Palestijnse kinderen aan de beurt."

"Rabiate anti-Israël-brief"

De Nederlandse opperrabbijn Binyomin Jacobs vond dat Heller zich antisemitisch uitliet. Het Nieuw Israëlitisch Weekblad (NIW) sprak van een "rabiate anti-Israël-brief". Volgens het NIW noemde Heller onjuiste cijfers "die rechtstreeks van Hamas afkomstig lijken".

Die aantallen zijn echter afkomstig van het ministerie van Gezondheid in Gaza, en worden door de Verenigde Naties als betrouwbaar aangemerkt.

Inschattingsfout

Het Hilversumse college was ook kritisch over de mail en nam afstand van de "inhoud en toon" daarvan. Keller noemde de mail achteraf een "grote inschattingsfout", en bood zijn excuses aan. Hij erkende dat hij zijn reactie "nooit had mogen versturen", maar nam geen afstand van de inhoud. Daarom diende hij zijn ontslag in, meldde regionale omroep NH eerder.

De gemeenteraad had kritiek op de mail van Heller, maar vond ontslag onnodig. De raad vroeg daarom de GroenLinks-fractievoorzitter Marleen Remmers bij Heller te peilen of hij ervoor openstond om opnieuw wethouder te worden.

Heller voerde gesprekken met Remmers, collegeleden en de gemeentesecretaris en gaf aan een terugkeer wel te zien zitten. Ook de gemeenteraad sprak steun uit voor Heller en GroenLinks gaf eerder al aan Heller voor te dragen als kandidaat.

Die voordracht werd tijdens de raadsvergadering met een zeer grote meerderheid gesteund.

Grijze straten, betonnen palen en stof dat neerdaalt nadat een graafmachine zijn tanden in een berg grind heeft gezet. Op een steenworp afstand van het centrale plein van Tultepec, een groezelig stadje op een uur rijden van Mexico-Stad, wordt flink gebouwd.

Het zijn de buren van Zabdiel Dominguez, die dankzij geld van familie uit de VS een extra kamer aan hun huis laten metselen. Weinigen in Tultepec kunnen zich die luxe veroorloven: het gaat al niet goed met de economie in Mexico en ook vanuit de VS wordt steeds minder geld gestuurd.

64 miljard dollar

Tultepec is een stad zoals er zoveel zijn in Mexico: het overgrote deel leeft er onder de armoedegrens en is daarom in grote mate afhankelijk van geld dat gemigreerde Mexicanen vanuit de VS naar hun familie sturen. Remittances heten die geldtransfers.

Vorig jaar stuurden Mexicaanse migranten in de VS ruim 64 miljard dollar naar hun familie in hun thuisland, bijna 4 procent van het bruto binnenlands product van Mexico. Maar sinds Trump de scepter zwaait in de VS en de dreiging van uitzetting als een donkere wolk boven de migranten in de VS hangt, wordt er minder geld gestuurd.

Zabdiel kan erover meepraten. Zijn zus Madai woont al twintig jaar in de VS. Ze ging haar man achterna, die eind jaren negentig illegaal de grens was overgestoken, en wist zelf ook zonder papieren het land binnen te komen. Al die jaren stuurde ze regelmatig geld op. Niet alleen voor Zabdiel en hun moeder in Tultepec, ook voor ooms, tantes en andere familieleden. Financiële noodgevallen, medische spoed of onverwachte kosten: men keek naar Madai in de VS.

"We weten hoe moeilijk Madai het heeft in de VS", zegt Zabdiel. De familie krijgt sinds enkele maanden nog amper geld opgestuurd en dat maakt het leven in Mexico alleen maar moeilijker. "Het leven hier is duur, salarissen zijn niet hoog, dus we overleven van dag tot dag. Ik durf Madai niet meer te vragen om hulp."

Steeds afhankelijker van steun

Het verhaal van Zabdiel en zijn familie lijkt op dat van miljoenen andere huishoudens in het Noord-Amerikaanse land. In de afgelopen decennia vertrokken miljoenen Mexicanen naar de VS, onder meer vanwege gebrekkige economische perspectieven in hun thuisland. Perspectieven die ze ondanks hun vaak illegale status wel vonden in de VS.

Ondertussen groeide de afhankelijkheid van hun families in Mexico en werd ieder jaar meer geld naar huis gestuurd. Miljoenen huishoudens in Mexico zijn inmiddels op zijn minst deels afhankelijk van de financiële steun uit de VS. Voor de huur, voor onderwijs of medische kosten, maar vaak ook voor kleinschalige bouwprojecten.

Sinds het aantreden van Trump sturen migranten in Mexico echter minder geld terug, zo blijkt uit recente cijfers. In februari, de eerste volledige maand met Trump als president, werd 4 procent minder gestuurd dan in dezelfde maand een jaar eerder. Als de daling doorzet, kan de impact op de reeds verzwakte Mexicaanse economie aanzienlijk zijn.

Madai, de zus van Zabdiel, merkt dat al. Aan de telefoon vanuit de VS vertelt ze dat ze om haar heen ziet hoe bang migranten zijn geworden. Bang om de straat op te gaan, bang om opgepakt te worden, bang om uitgezet te worden. "Ik ben hier al twintig jaar, maar heb geen papieren. Ik werk alleen nog voor werkgevers die ik ken. Als ik word uitgezet, verlies ik alles", zegt ze.

Ze somt de redenen op waarom ze nog maar amper geld naar haar familie in Mexico stuurt. "Het leven hier is duur geworden. Ik spaar voor mijn dochter hier, voor als er iets met mij gebeurt. En ik werk minder, omdat ik niet zomaar mijn huis uit durf."

Madai benadrukt dat haar toekomst in de VS ligt, niet in Mexico, waar ze al twintig jaar niet is geweest en waar momenteel amper werk is.

Niet alleen migranten in de VS kijken daarom met grote zorgen naar de plannen van Trump: als hij daadwerkelijk massaal mensen gaat uitzetten, krijgt Mexico niet alleen te maken met een toestroom aan arbeidskrachten voor wie op de huidige markt geen plek is, maar zal er ook minder geld worden opgestuurd, waardoor de consumptie zal dalen en de armoede zal stijgen. Iets wat de Mexicaanse economie momenteel absoluut niet kan gebruiken.

Bij een Israël-viering in Katwijk zijn ongeregeldheden ontstaan. De organisatie Christenen voor Israël vierde in de Nieuwe Kerk de Israëlische onafhankelijkheid. De organisatie Ummah voor Gaza kondigde een demonstratie tegen de viering aan.

Enkele tientallen pro-Palestina-demonstranten stonden volgens Omroep West op zo'n dertig meter van de kerk. De groep werd belaagd door tegendemonstranten, van wie sommigen bivakmutsen droegen. Op beelden is te zien dat er wordt geschopt en geslagen. Eén persoon raakte gewond aan het gezicht.

De politie meldt dat er stenen en bierflessen naar agenten zijn gegooid. Hierop is ingegrepen. De burgemeester kondigde een noodbevel af. Rond 21.00 uur leidde de politie de demonstranten weg. Kort daarna vertrokken ook de tegendemonstranten. Twee mensen zijn aangehouden voor belediging en openlijke geweldpleging.

De stichting Christenen voor Israël viert vandaag dat 77 jaar geleden de onafhankelijkheid van Israël werd uitgeroepen.

De Amerikaanse president Trump en de andere leiders van NAVO-lidstaten vergaderen bij de aankomende top in Den Haag mogelijk maar één dag, zeggen ingewijden rond het bondgenootschap. Bij vorige NAVO-toppen was dat twee dagen.

De top zou op 24 en 25 juni worden gehouden, kondigden de NAVO en gastland Nederland eerder aan. Bij vorige toppen werden de leiders de avond tevoren welkom geheten en volgden twee volle vergaderdagen.

Dat gaat nu anders, zeggen goed ingevoerde bronnen. Op de eerste dag, dinsdag 24 juni, komen de wereldleiders aan en is er alleen een diner bij de koning Willem-Alexander. Pas op woensdag is er een gezamenlijke vergadering met de staatshoofden en regeringsleiders van de 32 landen. Na die Noord-Atlantische Raad keren de regeringsleiders huiswaarts.

Programma kan veranderen

Het programma van de top is nog niet af, zeggen ingewijden, die verder benadrukken dat in zes weken tot de top diplomatie op het hoogste niveau nog veel kan veranderen.

Tijdens de top in Den Haag zijn ook bijeenkomsten van buitenland- en defensieministers. Ook is er een conferentie over en met de wapenindustrie en een randprogramma waarin hoogwaardigheidsbekleders en experts aan het woord komen. Dat alles beslaat volgens de organisatie minstens drie dagen, van maandag 23 tot en met woensdag 25 juni.

Er zijn beelden verschenen van Israëlische luchtaanvallen op het Europees Ziekenhuis in de Gazastrook. Bij de aanval gisteren op het ziekenhuis in Khan Younis zijn volgens lokale autoriteiten minstens zestien mensen om het leven gekomen en zeventig mensen gewond geraakt.

Het Europees Ziekenhuis is in 1989 opgericht met subsidie van de Europese Unie en heet daarom zo.

Op door persbureau Reuters geverifieerde beelden van een beveiligingscamera is te zien dat mensen het ziekenhuis in- en uitlopen voordat er een grote explosie plaatsvindt.

Onderstaande beelden zijn schokkend:

De aanvallen komen ruim een week nadat het Israëlische kabinet heeft ingestemd met uitbreiding van de oorlog in de Gazastrook. Gisteren zei premier Netanyahu dat Israël "de komende dagen op volle kracht de operatie zal voltooien om Hamas te verslaan."

Israël heeft bevestigd dat het leger in Khan Younis aanvallen uitvoerde en stelt dat belangrijke Hamasleden zich ophielden in het ziekenhuis. Israël heeft daar geen bewijs voor geleverd. Bij de aanval zouden hoge Hamas-leiders zijn gedood, onder wie Mohammed Sinwar. Dit is niet bevestigd door Hamas.

Fotojournalist gedood

Ook de bekende fotojournalist Hassan Aslih overleefde de aanval op het Nasser-ziekenhuis niet. Hij werd behandeld voor verwondingen die hij opliep bij een eerdere Israëlische luchtaanval. Volgens de BBC was hij een van de doelen van het Israëlische leger.

Aslih werd eerder door Israël beschuldigd van betrokkenheid bij de aanvallen op 7 oktober, maar Hamas ontkent dat hij er iets mee te maken had. Volgens de terreurorganisatie had de fotojournalist geen politieke overtuiging. Hij werkte jaren voor lokale en internationale media en deed via Instagram verslag van de oorlog in Gaza.

Bondskanselier Merz wil dat Duitsland het sterkste leger van Europa krijgt. Het versterken van het leger heeft de "hoogste prioriteit" zei Merz in zijn regeringsverklaring in de Bondsdag. Dat de onlangs aangetreden bondskanselier flink wil investeren in defensie was al langer duidelijk.

"Kracht schrikt agressors af. Zwakte daarentegen nodigt agressors uit", aldus Merz. "Ons doel is een Duitsland en Europa die samen zo sterk zijn dat we nooit onze wapens hoeven te gebruiken."

Aan de regeringsverklaring van Merz ging een turbulente week vooraf. Voor het eerst in de naoorlogse geschiedenis van Duitsland kreeg een beoogd kanselier niet direct meerderheid van de stemmen in de Bondsdag.

In zijn eerste week als bondskanselier bezocht Merz onder meer Parijs en Kyiv, waar hij sprak met de Oekraïense president Zelensky. In zijn toespraak in de Bondsdag herhaalde Merz dat Oekraïne nog steeds verzekerd is van de steun van Duitsland.

Oekraïense steun

"Wij zijn geen partij in de oorlog en willen dat ook niet worden", zei Merz, maar hij voegde eraan toe dat Duitsland geen "onpartijdige derde partij of neutrale bemiddelaar is. Er mag geen twijfel bestaan over waar wij staan". Volgens hem staat Duitsland "zonder mitsen en maren" aan de kant van het Oekraïense volk.

Merz haalde hard uit naar Rusland, dat volgens hem alle bestaande regels heeft gebroken. "Al meer dan drie jaar doden Russische troepen dagelijks vrouwen, kinderen, burgers en militairen. De oorlog heeft honderdduizenden levens gekost, ook aan Russische zijde."

Merz denkt dat de uitkomst van de oorlog niet alleen beslissend is voor het lot van Oekraïne. "De uitkomst van deze oorlog zal bepalen of recht en orde in Europa en de wereld zullen heersen, of tirannie, militaire macht en het pure recht van de sterkste."

Israël

Merz ging ook in op de oorlog in de Gazastrook en sprak zijn steun uit voor Israël. Duitsland heeft volgens hem een "historische verantwoordelijkheid" voor de veiligheid van Israël. Op 7 oktober 2023 werd dat "opnieuw heel concreet". Die dag opende Hamas een grootschalige terreuraanval op Israël waarbij ruim duizend doden vielen.

Israël werd volgens Merz "op de meest barbaarse" wijze aangevallen. "Holocaustoverlevenden zagen hoe hun dierbaren door Hamas gegijzeld werden. Ik zou daarom tegen onze Israëlische vrienden willen zeggen dat wij onwrikbaar aan de zijde van Israël staan."

In de regeringsverklaring kwam ook migratie aan bod, een van de belangrijkste thema's in de verkiezingscampagne. Merz liet het niet na om het migratiebeleid van zijn voorgangers Scholz en partijgenoot Merkel te bekritiseren.

Hoewel hij benadrukte dat Duitsland "een immigratieland is en blijft", zullen er volgens hem bijvoorbeeld meer asielzoekers worden teruggestuurd.

'Baanbrekend en historisch'

Aan het begin van de toespraak was er applaus voor Olaf Scholz die ruim een week geleden afzwaaide als bondskanselier. "U en uw regering hebben Duitsland door tijden van buitengewone crises geleid", zei Merz over zijn voorganger die nu lid is van de SPD-fractie en daarom als parlementariër aanwezig was.

"Uw reactie op de Russische agressieoorlog tegen Oekraïne was baanbrekend en historisch", aldus Merz.

Niet alleen bij het Songfestival, ook bij andere grote optredens op festivals of concerten gebeurt het: artiesten die niet zuiver zingen. Ook artiesten die al jaren in het vak zitten, worden door het publiek zo nu en dan betrapt op een valse noot.

Velen zullen zich het slechte optreden van Madonna nog wel herinneren. Ook verschillende Songfestival-deelnemers kregen de afgelopen jaren kritiek. Waarom lukt het artiesten niet altijd om zuiver te zingen bij een groot optreden? We vroegen het verschillende experts.

'Net als een penalty'

Als eerste heeft het volgens zangcoach en zanger Marcel Swerissen "zeker" te maken met de druk en de spanning van een groot podium. "Daardoor verhoogt je hartslag", zegt Swerissen. "Door de spanning adem je meer in, omdat je meer zuurstof nodig hebt. Dat zorgt ervoor dat je anders beweegt en dat je spieren anders reageren. Zo heb je minder controle over je stem."

Hij noemt zingen een kunstvorm waarbij dingen fout kunnen gaan. "Het is net als profvoetballen. Daar lijkt het nemen van een penalty heel simpel, maar toch schieten voetballers ook nog wel eens naast."

'Geen wereldsterren'

"Behalve op de muziek moeten de artiesten ook ineens letten op cameravoering en de dans of act", zegt cabaretier Sjamke de Voogd. Ze is Songfestival-liefhebber, -kenner en -jurylid. "Dat is een pittige focusverdeling die wellicht ten koste gaat van de zang. Camera's op kranen en rennende mannen met steadicams lijkt me intens."

We moeten juist blij zijn dat het vaak goed gaat, vindt De Voogd, want het is super moeilijk. "Het zijn over het algemeen geen wereldsterren en ze staan ineens op een immens podium, van het formaat waarop mensen als Madonna staan. Dat zijn ze niet gewend en dan zijn een paar repetities niet genoeg om de spanning eraf te halen."

"Het wordt ook een graadje moeilijker als iemand veel beweegt of danst", zegt muzikant, componist, producer en docent Menno Bruin, die vroeger ook muziekles gaf aan Claude. "Dan is het lastiger om je te concentreren op je stem."

De vraag was dan ook hoe Claude zou zingen als er ook moest worden gedanst. Er was weinig op aan te merken:

"Fair is fair", zegt De Voogd. "Hier en daar vloog Claude een beetje uit de bocht. Hij begon prachtig. Toen werd zijn stem te hard ten opzichte van de muziek."

"Bij het Songfestival mag geen autotune worden gebruikt", voegt Swerissen toe. "Op tv en sociale media kunnen ze tegenwoordig veel met die tool. Daarmee worden we eigenlijk in de zeik genomen."

"Alles moet bij elkaar komen in die grote show", zegt hij. "Daar heb je een goed team voor nodig. Als je niets aan het toeval overlaat, kun je nagenoeg foutloos zingen." Swerissen maakte in 2019 deel uit van het team van Duncan Laurence. "Iedereen wist precies wat er moest gebeuren. Dan kan een artiest op zijn top functioneren."

Op het Eurovisie Songfestival van 2019 (het jaar waarin Nederland won) klonk superster Madonna niet zuiver:

Dan spelen ook de zogenoemde in-ears, die artiesten in hun oren hebben, nog een belangrijke rol. "Het is een draadloos systeem", legt geluidstechnicus Mike Manders uit. Hij is de vaste technicus van Suzan en Freek. Eerder werkte hij ook met bekende namen als Miss Montreal, Maan, Colin Benders, Rowwen Hèze en Racoon en verschillende Songfestival-artiesten.

"Je mag ervan uitgaan dat ze allemaal kunnen zingen", zegt Manders. "Maar techniek kan haperen. Als de verbinding uitvalt, hoort een artiest niks meer. Bij een groot optreden zijn er allerlei stoorzenders: duizenden telefoons en de zenders die bij live tv nodig zijn."

Hoe meer lawaai, hoe moeilijker het is om de juiste toon te vinden. Die oortjes zorgen ervoor dat de herrie de artiesten niet afleidt. "Zonder goede afsluiting is het onmogelijk om zuiver te zingen."

Geen cd-kwaliteit

"In een ideale wereld kan een vocalist zelfs alleen zichzelf horen, maar er moet iets van referentie bij zitten", zegt Manders. "Het is geen uitgebreide muziekmix, maar er is iets van toon nodig om te kunnen zingen. De vocalist moet daarvoor duidelijk communiceren met de technicus wat hij wil horen." De verwachting dat je in die oortjes muziek hoort van cd-kwaliteit kan niet worden waargemaakt, zegt Manders.

"Veel dingen zijn bij het Songfestival anders dan anders", zegt De Voogd. "Zo mag er geen livemuziek op het podium. Kijk bijvoorbeeld naar de Portugese band. Het zijn lieve jongens, maar de zang was hartstikke vals. Hun instrumenten waren playback, dus dat klinkt ineens heel anders dan normaal voor de zangers."

Bruin stelt dat een opgenomen bandje de zuiverheid niet zou moeten beïnvloeden. "Bij livemuziek is het lastiger", zegt hij. "Toch spelen artiesten liever live." Die voorkeur heeft Bruin zelf ook. "De interactie met de muzikanten is het mooiste wat er is."

De roep groeit om een betere samenwerking met Turkije voor het versterken van de Europese defensie. Vandaag en morgen zijn de NAVO-buitenlandministers bijeen in de Turkse stad Antalya, in voorbereiding op de grote NAVO-top in juni in Den Haag. Mogelijk zal de rol van Turkije daar besproken worden. Turkije is een groot NAVO-land, maar is geen lid van de Europese Unie. De verwachting is dat Turkije iets terug wil voor zo'n intensievere militaire samenwerking.

"Een veilig Europa zonder Turkije is ondenkbaar", zei de Turkse president Erdogan onlangs in een toespraak. NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte deed daar een schepje bovenop toen hij Europese leiders opriep de banden met Turkije te herstellen. Want wil Europa zich kunnen weren tegen de groeiende Russische dreiging, dan kan het niet om Turkije heen.

Nu de spanningen in Europa oplopen en Amerika onder Trump een onvoorspelbare factor is geworden, zal Turkije betrokken moeten worden, zegt defensie-expert Sinan Ulgen. "Ik kan geen reden bedenken waarom dat geen goed idee is", zegt hij. "Turkije heeft na de VS het grootste leger binnen de NAVO. Het Turkse leger heeft een grote hoeveelheid aan manschappen die gevechtsklaar zijn omdat ze ervaring hebben met de strijd tegen terrorisme en militaire operaties in Syrie en Irak."

Ulgen wijst daarnaast op de ontwikkelde Turkse defensie-industrie. "Turkije maakt wapens, munitie, bewapende drones. Turkije investeert traditioneel veel in de eigen defensie, en kan dus goed bijdragen aan de Europese defensie."

'Samenwerking onvermijdelijk'

Ulgen benadrukt dat de tijd dringt. "Met Trump is de steun van Amerika onzeker geworden. En er is geen garantie dat we de agressie van Rusland niet vaker zullen zien in de toekomst. Europa zou er goed aan doen Turkije nu op te nemen in Europese defensiestructuren."

Ook analist Asli Aydintasbas, verbonden aan de Amerikaanse Brookings Institution, ziet een vorm van samenwerken met Turkije als onvermijdelijk. Helemaal als Europa de overstap zal moeten maken naar een oorlogseconomie, zegt ze. "Europese landen beschikken niet over voldoende productiecapaciteit om wapenonderdelen te maken. Turkije kan dat wel. Zo kan Europa de wapenproductie sneller verhogen."

Zo'n militaire samenwerking brengt ook dilemma's met zich mee. De relatie tussen de Europese Unie en Turkije is de afgelopen jaren bekoeld. Er is onenigheid over kwesties als Cyprus en gasboringen in de Middellandse Zee. EU-landen uiten geregeld kritiek op Erdogan's autoritaire leiderschap, schendingen van mensenrechten en repressie van de oppositie. Daardoor ligt ook het toetredingsproces van Turkije tot de EU al jaren stil.

Graandeal

Sinds de oorlog in Oekraïne zijn die problemen even op de achtergrond geraakt, ziet Aydintasbas. "Europa wil Turkije niet richting Rusland of China duwen. Ze willen Turkije aan boord houden." Wat ook meespeelt is de Turkse bemiddelende rol bij de Oekraïne-oorlog. Turkije steunt Oekraïne, maar is een van de weinige NAVO-landen die de banden met Rusland niet hebben verbroken. Daardoor kon onder meer in 2022 de graandeal tot stand komen. Donderdag faciliteert Turkije mogelijk gesprekken tussen Rusland en Oekraïne over een wapenstilstand.

Toen in maart dit jaar de burgemeester van Istanbul, Erdogan's grootste politieke rivaal, werd gearresteerd, waren de reacties uit de EU opvallend lauw. Bij de oppositie leidde dat tot verontwaardigde reacties. Burgemeester Ekrem Imamoglu wordt beschuldigd van corruptie en zit nog altijd in de gevangenis. Zijn arrestatie leidde tot onrust en grote demonstraties. Volgens analisten heeft de arrestatie van Imamoglu gezorgd voor een afname van steun voor Erdogan in Turkije.

Ook daarom lijkt dit moment als geroepen te komen voor de Turkse president. "Het is niet alleen goed voor zijn imago in het buitenland maar ook in het binnenland", aldus Aydintasbas. "Want één ding dat Turken graag zien, is dat hun leiders een internationale rol spelen. Het gaat om prestige. Het gaat om het herstel van de grandeur van Turkije, waar ze erg trots op zijn."

Visumvrij reizen

Erdogan heeft ook duidelijk gemaakt dat militaire samenwerking niet gratis is. Er moet wel wat tegenover staan. Volgens Aydintasbas wil president Erdogan een einde aan het isolement waarin Turkije zit binnen Europa. "Hij wil weer uitgenodigd worden in Europese steden."

Daarnaast zal Erdogan mogelijk met concrete eisen komen. "Ik denk dat hij de economische relatie met Europa nieuw leven wil inblazen. Denk aan het verbeteren van de douane-unie met de EU, en het verlenen van visumvrij reizen aan Turkse burgers."

Vandaag gaan de nieuwe handelsafspraken tussen de Verenigde Staten en China officieel in. Amerikaanse importheffingen voor Chinese goederen werden teruggebracht van 145 procent naar 30 procent, Chinese importtarieven voor Amerikaanse goederen daalden van 125 naar 10 procent.

Het nieuws over de tijdelijke deal die de VS en China troffen, leidde wereldwijd tot optimisme. Beurskoersen schoten omhoog en Amerikaanse bedrijven plaatsten massaal bestellingen bij Chinese leveranciers. Achter de vreugdekreten schuilt echter een ongemakkelijke realiteit.

Wie de uitzonderingen op de tijdelijke overeenkomst van negentig dagen bekijkt, ziet vooral wantrouwen. China blijft vaag over de strategische wurggreep waarin het de VS houdt door de uitvoer van kritieke aardmetalen te beperken. Op zijn beurt komt de VS niet terug van de eerder ingevoerde importheffingen op producten als staal en aluminium of de recent ingevoerde belasting tegen kleine Chinese bestellingen.

Tegelijkertijd zet China in eigen land alle zeilen bij om de binnenlandse economie te stimuleren en de afhankelijkheid van de VS verder af te bouwen.

Grip op kritieke aardmetalen

Slechts uren na de bekendmaking van de overeenkomst publiceerden aan de staat gelieerde media een video over China's dominante rol in de wereldwijde kritieke aardmetalenhandel. In april voerde China exportrestricties in op de uitvoer van kritieke aardmetalen naar de VS. Deze aardmetalen zijn essentieel voor, bijvoorbeeld, de defensie-industrie.

Onder begeleiding van een dreigend muziekje wordt in de video uitgelegd hoe afhankelijk de VS is van deze aardmetalen. Een volledige opheffing van de exportrestrictie lijkt onwaarschijnlijk.

Ook blijft China vaag over het terugdraaien van andere represaillemaatregelen die het land nam tegen de Amerikaanse importheffingen. Het Chinese ministerie van Handel heeft toegezegd bepaalde tegenmaatregelen te schorsen of op te heffen, zoals handelsrestricties tegen bepaalde Amerikaanse bedrijven. Maar harde beloftes blijven uit.

Amerikaanse uitzonderingen

De VS houdt daarentegen vast aan de eerder ingevoerde importheffingen op onder andere staal, aluminium, auto's en farmaceutische goederen. Volgens president Trump is de ontwikkeling van deze industrieën van essentieel belang voor de toekomst van de VS.

Ook de importheffingen op kleine pakketjes uit China blijven hoog. De speciale heffing van 120 procent die de VS instelde op pakketjes tot 800 dollar wordt teruggebracht naar 54 procent. Ondanks deze significante verlaging blijft het voor veel Chinese makers onmogelijk om op deze manier winstgevend te zijn op de Amerikaanse markt.

Inzet op binnenlandse economische groei

Ondertussen kondigde China voorafgaand aan het overleg met de VS grote financiële versoepelingen aan om de binnenlandse economie te steunen.

Vanaf morgen bedraagt de reserveverplichting voor de Chinese Centrale Bank nog slechts 6,2 procent, een daling van 0,5 procentpunt ten opzichte van het voorgaande niveau. Hiermee komt een geschatte 123 miljard euro vrij.

Ook heeft de centrale bank de rente op zowel lange- als kortetermijnleningen verlaagd. Via deze maatregelen stelt China financiële instellingen, bedrijven en individuen in staat om makkelijker geld te lenen met als doel bedrijvigheid te stimuleren.

Daarnaast kondigde de gouverneur van de Chinese Centrale Bank aan met nieuwe stimuleringspakketten te komen voor bedrijven in strategische groeisectoren als de landbouw, technologie, zorg en dienstverlening.

De financiële toezichthouder doet ook een duit in het zakje. Deze heeft beloofd om bedrijven die zwaar getroffen zijn door de handelsoorlog met de VS te helpen. Een van de manieren waarop ze dat doen is door verzekeringsmaatschappijen voor ruim 7 miljard euro extra ruimte te bieden om te investeren in Chinese aandelen.

Onzekerheid binnenlandse markt blijft

Na de uitkomst van de onderhandelingen tussen China en de VS stelde de Amerikaanse investeringsbank J.P. Morgan zijn groeiverwachtingen voor de Chinese economie omhoog bij naar 4,8 procent. Volgens deze beramingen ligt China op koers om het gestelde groeicijfer van "rond de 5 procent" te halen.

Toch blijven de zorgen over de economie aanzienlijk, ziet ook Guo Shen, econoom en partner bij het Chinese onderzoeksbureau Hutong. De Chinese binnenlandse cijfers blijven teleurstellen. Zo daalde de producentenprijsindex vorige maand met 2,7 procentpunt. "Bedrijven lijken zich nog steeds zorgen te maken over zowel de spanning tussen China en de VS als de zwakke Chinese consumentenvraag. Als gevolg daarvan blijven bedrijven terughoudend om te investeren of te lenen", ziet Guo. Volgens haar kunnen deze zorgen niet worden weggenomen door monetair beleid alleen.