Op een nagenoeg volle Dam in Amsterdam is om 20.00 uur twee minuten stilte gehouden voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en andere gewapende conflicten waarbij Nederland betrokken is geweest. De plechtigheid verliep zonder grote incidenten.
Kort na het stiltemoment werden twee mensen aangehouden, die bij hun arrestatie "Free Palestine" riepen. De politie laat weten dat er vanavond zes aanhoudingen zijn verricht op en rondom de Dam. Dat was wegens verstoring van een herdenking, dronkenschap en vanwege een gebiedsverbod.
Op het plein waren volgens het Nationaal Comité 4 en 5 mei zo'n 16.000 mensen aanwezig. In tegenstelling tot vorig jaar hoefden toeschouwers zich niet van te voren online aan te melden. Er waren wel extra agenten op de been en andere veiligheidsmaatregelen getroffen.
Bekijk hier hoe de koning en koningin de eerste bloemenkrans legden:
In heel Nederland was het stil tijdens de dodenherdenking. Mensen stopten hun auto langs de weg en treinen kwamen tot stilstand. Op Schiphol werd niet geland en opgestegen. Op zeker 480 plekken waren er publieke herdenkingen, meldt Nationaal Comité 4 en 5 mei.
Onder meer in Madurodam en op de Waalsdorpervlakte was het stil:
Premier Schoof hield op de Dam een toespraak over zijn grootvader, die wegens verzetswerk is gefusilleerd in de oorlog. De minister-president sprak zijn bewondering uit voor die generatie die ondanks alle "vernietiging en ontmenselijking de ander bleef zien als mens, zoals zijzelf."
'Echo uit het verleden'
"Zo eenvoudig als dat klinkt was het niet in de oorlogsjaren. Helaas weten we dat het ook vandaag niet eenvoudig is. In een wereld vol oorlog verliezen mensen elkaar uit het oog, verliezen ze mededogen." Dat gebeurt volgens hem nu ook in Nederland. "Op de donkerste momenten horen we een echo uit het verleden. En in de twee minuten stilte klinkt die echo extra luid."
Kort na de speech van Schoof schreeuwde iemand in de menigte "Bloed aan je handen!" Volgens persbureau ANP draaiden tientallen mensen zich om toen de premier sprak.
Extreemrechts
Hetzelfde gebeurde toen Kamervoorzitter en PVV'er Martin Bosma een krans legde. Een activist had hiertoe van tevoren opgeroepen, omdat volgens hem de dodenherdenking niet gekaapt mag worden "door extreemrechts dat medeplichtig is aan de genocide in Gaza".
Verder werden er zoals elk jaar bloemenkransen gelegd ter nagedachtenis van verschillende groepen oorlogsslachtoffers. Zo worden de ruim 102.000 Joden, Roma en Sinti uit Nederland herdacht die tussen 1940 en 1945 zijn omgebracht.
Ook verzetsstrijders, militairen en burgers van Azië tot in Europa worden geëerd, evenals mensen die omkwamen bij Nederlandse vredesoperaties na WO II.
Alternatieve herdenking in Den Haag
Bij het Malieveld in Den Haag was een alternatieve dodenherdenking, die door zo'n 3000 mensen werd bijgewoond. Er was gerekend op 500 belangstellenden.
Behalve aan de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust werd hier ook aandacht besteed aan de Palestijnse slachtoffers in Gaza. Volgens de initiatiefnemers is Nederland medeplichtig aan de oorlog daar door wapens te leveren aan Israël.
Halsema: we kijken toe
Burgemeester Halsema nam eerder op de dag het woord bij een stille tocht door de hoofdstad. Ze sprak zich op het Museumplein nadrukkelijk uit tegen wegkijken bij oorlogen die nu woeden.
"'Nooit meer' is geen politieke slogan die soms wel en soms niet, voor sommige mensen wel, voor sommige mensen niet, en voor sommige volkeren wel, en voor sommige volkeren niet geldt", zei ze. "Moeders en kinderen sterven door bombardementen, die anderen voor het leven verminken en die gezinnen traumatiseren, mensen lijden honger en steden en dorpen veranderen in ruïnes. En wij kijken toe."
Bekijk hier een fragment uit de toespraak van burgemeester Halsema:
Vanwege toegenomen spanningen in de maatschappij stond de gemeente Amsterdam vorig jaar veel minder deelnemers toe dan anders. Uiteindelijk kwamen er veel minder mensen dan de 10.000 die als limiet was gesteld: naar schatting zo'n 4000. Behalve de strenge veiligheidsmaatregelen speelde het regenachtige weer daarbij een rol.
Op sommige plekken in het land werden de doden al gisteren herdacht, omdat de Nationale Herdenking op een zondag valt. In Urk, Staphorst, Arnemuiden en andere overwegend christelijke gemeentes wilde men de zondagsrust niet verstoren.