NOS Nieuws - Algemeen

Terwijl een reeks aan landen het gebruik, bezitten, kweken en verhandelen van cannabis allang gelegaliseerd heeft, wordt er in Nederland (ooit gidsland in het gedogen van cannabis) nog altijd geëxperimenteerd met de legale teelt en verkoop. Vandaag is de 'wietproef' een volgende, cruciale fase ingegaan. In tien gemeenten mogen coffeeshops alleen nog legaal geteelde wiet verkopen. Waarom duurt het hier zo lang en wanneer kan heel Nederland over op legale wiet?

Nicole Maalsté is onderzoeker en cannabisexpert. Ze is medeauteur van het boek Polderwiet, met portretten van telers en andere ondernemers in de wietwereld en ze volgt deze wereld al meer dan dertig jaar. In podcast De Dag vertelt ze over de aanloop naar dit moment en de hobbels die er nog genomen moeten worden voordat cannabis in héél Nederland gelegaliseerd is.

Momenteel is vooral de productie van hasj een probleem. In Marokko kunnen ze dat beter en vooral goedkoper. Er wordt daarom ook gewerkt aan een legale samenwerking met hasj-producenten in Marokko, vertelt Maalsté.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Ulrike Nagel en Judith van de Hulsbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

In het Vlaamse dorp Olen in de provincie Antwerpen konden inwoners bij een loterij onder meer de auto van een overleden dorpsgenoot winnen. Jef Theys (67) wilde geen dienst in een aula, maar een herinneringsfeest met vrienden, bekenden, familie en dorpsgenoten. Theys kreeg terminale slokdarmkanker en plande zijn eigen 'uitvaartfeest' uitvoerig.

En hij kreeg wat hij wilde, vertelt zijn zus Greet bij de VRT. "Het was een groot feest. Er zijn alleen maar mooie herinneringen opgehaald en er is geen traan gelaten. We hebben gelachen en gepraat over zijn leven."

Zo'n 180 mensen kwamen uiteindelijk naar het herinneringsfeest toe, waar heel wat te beleven was. "Er stonden verschillende standjes over alles wat Jef in zijn leven gedaan had. Zo was er een standje over dans, over de basisschool waar hij heeft lesgegeven, over bier brouwen en over zijn muzikale passie: accordeon spelen."

Tombola

Iedereen kreeg bij binnenkomst een lootje voor de tombola. Daarbij waren verschillende bezittingen van de Vlaming te winnen, zoals zijn schilderijen, een broodmachine, wasmachine en zijn auto. Het is niet bekend wie uiteindelijk met de hoofdprijs naar huis ging.

Volgens zijn zus Greet was het feest een daverend succes. "Jef had zijn feest heel goed uitgekiend. En iedereen kreeg ook nog een toepasselijke goodiebag mee naar huis."

In de West-Duitse stad Duisburg zijn vijftien middelbare scholen dicht na het ontvangen van meerdere dreigbrieven. Volgens de Duitse politie worden daarin "bedreigende extreemrechtse verklaringen" geuit.

De brieven werden bezorgd bij het schoolbestuur van een zogeheten Gesamtschule in Duisburg, een school waar op meerdere niveaus wordt onderwezen. In die brieven werden ook andere scholengemeenschappen genoemd die vandaag gevaar zouden lopen. Volgens de Duitse krant Bild wordt erin gesproken over een 'zuivering'. Wat daarmee bedoeld wordt is niet duidelijk.

Vanwege de sluiting zitten zo'n 18.000 leerlingen thuis. "Om elk mogelijk risico te minimaliseren", zegt de politie. "Wij blijven ervan uitgaan dat de e-mails niet ernstig zijn en dat er geen daadwerkelijk gevaar is. Desalniettemin zullen de getroffen scholen worden bezocht als onderdeel van onze patrouilles."

De meeste leerlingen krijgen vandaag digitaal les. Morgen zijn de scholen weer open.

De brand in natuurgebied De Meinweg bij het Limburgse Vlodrop is onder controle. Dat meldt de brandweer, die met meerdere blus- en waterwagens is uitgerukt. "De brand wordt binnen een gebied van 200 bij 200 meter gehouden. Bluswerkzaamheden zullen nog even duren", aldus een woordvoerder.

De brandweer werd rond 10.30 uur gealarmeerd over de brand. "Vanwege het zeer hoge risico op uitbreiding zijn er direct vier bluswagens en twee waterwagens ingezet", zei een woordvoerder tegen de regionale omroep L1.

De brandweerlieden zagen dat het vuur zich door de droogte en de harde wind snel verspreidde. "Het blussen wordt bemoeilijkt door het gebrek aan water ter plaatse. Inmiddels is de inzet verdubbeld", zei de woordvoerder eerder. Zo zijn er ook eenheden van de Duitse brandweer aanwezig om het vuur te bestrijden.

Over de oorzaak is nog niets bekend. Volgens L1 zijn de rookwolken in de wijde omgeving te zien.

Na het overlijden van een tweede kind aan de gevolgen van mazelen in de Verenigde Staten, heeft minister van Volksgezondheid Kennedy gezegd dat het bmr-vaccin de effectiefste manier is om de verspreiding van de ziekte te voorkomen. Kennedy was jarenlang een van de luidste tegenstanders van vaccins, die hij ondanks overweldigend bewijs van hun werkzaamheid als onveilig en schadelijk bestempelde.

Gisteren werd bekend dat een kind van 8 uit Texas was overleden aan de gevolgen van mazelen. Het meisje was niet ingeënt en had geen onderliggende ziekten. Eind februari was ook een kind overleden, volgens Kennedy een meisje van 6. Dat was het eerste sterfgeval van een mazelenpatiënt in de VS in tien jaar. In New Mexico stierf begin maart een volwassene die positief was getest op mazelen.

Texas is het zwaarst getroffen door de mazelenuitbraak, die ruim twee maanden geleden begon. Daar zijn volgens Kennedy 499 gevallen vastgesteld, merendeels kinderen. 56 mensen zijn opgenomen in het ziekenhuis.

Met name een plattelandsregio in het westen van de staat is hard geraakt. Het virus gaat daar rond binnen de mennonietengemeenschap, waar de vaccinatiegraad een stuk lager ligt. 1 procent van de bevolking van Seminole-county heeft de ziekte onder de leden.

Kennedy bezocht gisteren de nabestaanden van de twee meisjes en woonde de uitvaart van het meisje van 8 bij. "Het was een hartverscheurende dag, maar ik voelde ook veel warmte en liefde in de hele mennonietengemeenschap", schrijft hij op sociale media bij foto's van de families.

Volgens de laatste cijfers van het stelsel van Amerikaanse gezondheidsdiensten (CDC) zijn er dit jaar 607 officiële gevallen van mazelen vastgesteld. Dat zijn er nu al twee keer zo veel als in heel 2024. Toen waren er 285 gevallen. Volgens het CDC was 97 procent van de mensen met mazelen niet gevaccineerd of is niet duidelijk of ze prikken hadden gehad.

Kennedy promootte begin vorige maand nog het gebruik van vitamine A tegen mazelen en schreef dat "goede voeding" het beste helpt om ziekten te voorkomen. Hij wees weliswaar op de enorme vermindering van het aantal mazelengevallen sinds de introductie van het bmr-vaccin, maar bleef weg bij het ronduit aanbevelen van de prik. Pas gisteren zei hij onomwonden dat het vaccin helpt tegen de uitbraak.

De versterking van huizen in het gaswinningsgebied in Groningen duurt nog tot minstens 2034, jaren later dan oorspronkelijk gepland. Dat is de inschatting van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) in een nieuw rapport.

De Nationaal Coördinator Groningen (NCG), een organisatie die namens de overheid verantwoordelijk is voor de versterking, waarschuwde in februari al dat het eerder 2031 of 2032 zou worden, maar ook dat blijkt te optimistisch.

De afgelopen vijf jaar heeft de NCG pakweg 5687 huizen versterkt tegen aardbevingen, maar er moeten nog minstens 10.000 woningen ge- of verbouwd worden voor inwoners van het gaswinningsgebied. Het SodM zegt dat er afgelopen jaar 1223 woningen zijn opgeleverd, minder dan de geplande 1400.

Die vertraging is slecht voor de inwoners van het gebied, die volgens het SodM al veel geleden hebben door de aardbevingen als gevolg van de gaswinning. "Ik maak me zorgen om de gezondheid en het welzijn van de mensen in Groningen", zegt inspecteur Theodor Kockelkoren in de toelichting van het rapport. "Het lange wachten sloopt mensen. Het is nu niet de tijd om achterover te leunen omdat de gaswinning gestopt is."

Dat laatste onderschrijft Coert Fossen van actiegroep Groninger Bodem Beweging. "Sommige mensen hebben al sinds 2016 een rapport in de kast staan, waarin staat dat hun huis eigenlijk niet veilig is. Ze zien de scheuren in de muur, en nu krijgen ze te horen dat het misschien nog tot 2034 duurt. Dat doet iets met je gezondheid."

Personeelstekort

NCG-directeur Marieke Ferwerda zei in februari dat haar organisatie kampt met een gebrek aan personeel, zoals projectleiders en bewonersbegeleiders. Ze zei weinig te zien in meer haast maken: "In de praktijk blijkt dat er meer nodig is dan alleen technische ingrepen. Een zorgvuldig en prettig proces voor bewoners is minstens zo belangrijk. Snelheid en kwaliteit gaan gewoon niet altijd hand in hand."

Toch is dat wat toezichthouder SodM nu wel aanraadt: "In het belang van de fysieke en mentale gezondheid van de mensen in Groningen moet de versterkingsopgave snel worden afgerond", schrijft de organisatie. "Als maatregelen niet mogelijk zijn, stel de doelen bij." Hoe het NCG het gebrek aan personeel precies moet oplossen, schrijft de organisatie niet.

Overigens is er ook goed nieuws, meldt SodM: de kans op aardbevingen in het Groninger gasveld is ook afgelopen jaar afgenomen. Afgelopen jaar was de kans op een aardbeving met een kracht van 4 of meer zo'n 1 procent, in 2018 lag die kans nog op 5,5 procent. De kans is er echter nog wel, omdat het gasveld zich nog steeds aan het aanpassen is op de gevolgen van decennia aan gaswinning in het gebied. Doordat bevingen in het gebied vaak ondiep plaatsvinden en in kleigrond, is zo'n kracht genoeg om kwetsbare gebouwen te doen instorten.

Bij de Calandbrug in Rotterdam is vannacht een auto het water in gereden. De brug stond op dat moment open. Volgens de politie is er een auto gevonden, met daarin de lichamen van twee inzittenden.

Rond 00.30 uur stond de brug open en waren de slagbomen naar beneden. Volgens de veiligheidsregio zag iemand hoe de auto "onder hoge snelheid" onder het openstaande brugdek reed en het water in ging. De getuige schakelde daarop de hulpdiensten in. De brandweer heeft met drones en duikers in het water gezocht, maar vond niemand. Het zoeken naar overlevenden werd daarop gestaakt.

Aan het begin van de ochtend meldde de politie aan de regionale omroep Rijnmond dat er in het water een auto is aangetroffen. Later werd duidelijk dat er in het voertuig twee overleden personen zijn gevonden. Om wie het gaat kan de politie nog niet zeggen. Ook over de oorzaak van het ongeluk valt nog niets te vertellen. Alle opties worden volgens de politie opengehouden.

De brandweer is naar verwachting tot aan het einde van de middag bezig met het nablussen van de brand op een bedrijventerrein in Doorwerth. Daar woedt sinds gisteren een brand in een grote stapel met afvalhout.

De brand brak halverwege de middag uit op het bedrijventerrein, waar meerdere grote hopen afvalhout lagen opgeslagen. De hoop die in brand staat, was zo'n 60.000 tot 80.000 kuub groot, zei de veiligheidsregio tegen Omroep Gelderland.

De brandweer was gisteren met zo'n tachtig tot honderd mensen aan het werk om het vuur te doven. Volgens de Veiligheidsregio Gelderland-Midden is het lastig om het vuur in de kern van de bult te doven. De brandweer probeert volgens de woordvoerder om delen van de bult los te trekken met een grijper. Daarna worden de brandende stukken geblust.

Rookoverlast

De bluswerkzaamheden worden aan het eind van de ochtend overgenomen door een particulier bedrijf. De brandweer zal dan zelf zijn inzet afronden, aldus de veiligheidsregio.

Bij de brand kwam gisteren veel rook vrij, die onder meer over de snelweg A50 trok. Ook vandaag kunnen mensen last hebben van de rook. De A50 en omliggende gebieden worden voorlopig gemonitord op rookverspreiding.

Over de oorzaak van de brand is nog niets bekend.

In Den Haag is vanochtend de Johan de Wittlaan gedeeltelijk afgesloten vanwege de NAVO-top van eind juni. Deze belangrijke doorgaande weg gaat vanaf volgende week voor vier maanden zelfs helemaal dicht ter hoogte van het World Forum, waar de top is.

Van elke rijbaan is nu al de rijstrook langs de middenberm afgesloten, zodat kan worden begonnen met het weghalen van de vlaggen die in de berm staan. Door de gedeeltelijke afsluiting zal het drukker zijn op de weg.

Op de De Wittlaan komen tijdelijke kantoren te staan die de duizenden deelnemers aan de NAVO-top straks kunnen gebruiken. Daarom worden bijvoorbeeld ook alle lantarenpalen en verkeerslichten weggehaald. Eerder zijn al bomen verplaatst. Die worden na de top vervangen door nieuwe exemplaren.

Goedemorgen! Vandaag bezoekt de Israëlische premier Netanyahu het Witte Huis. Ook gaan de onderhandelingen over de voorjaarsnota van start in Den Haag.

Eerst het weer: de zon schijnt volop, later op de dag trekken wat sluierwolken over het noorden van het land. Bij een matige noordoostenwind liggen de maxima tussen 12 en 15 graden. De komende dagen blijft het droog en veelal zonnig.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Verenigde Naties waarschuwen dat bezuinigingen op ontwikkelingshulp kunnen leiden tot meer sterfgevallen onder moeders tijdens de zwangerschap of bevalling. Tussen 2000 en 2023 daalde het aantal sterfgevallen wereldwijd met zo'n 40 procent, blijkt uit een nieuw rapport van VN-organisaties, waaronder de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en Unicef.

Dat er steeds minder moeders stierven, heeft vooral te maken met een betere gezondheidszorg. In 2023 overleden wereldwijd naar schatting 260.000 vrouwen door complicaties tijdens de zwangerschap of de bevalling.

Maar die afname van sterfgevallen is volgens de VN geen garantie voor de toekomst. Door recente bezuinigingen op ontwikkelingshulp zijn in verschillende landen gezondheidszorgfaciliteiten gesloten en wordt er minder personeel ingezet, schrijft de WHO in een toelichting bij het rapport. Ook is de aanvoer van medicijnen op sommige plekken verstoord. Onder de Amerikaanse president Trump werd bijna alle hulp aan buitenlandse ngo's stopgezet.

Bezuinigen op ontwikkelingshulp kan er volgens de VN toe leiden dat er weer meer zwangere vrouwen doodgaan, vooral in landen waar de moedersterfte al hoog is.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Paus Franciscus heeft zich voor het eerst sinds zijn ziekenhuisopname weer publiekelijk laten zien in het Vaticaan. In een rolstoel werd de broos ogende paus het Sint-Pietersplein opgerold.

Zie de beelden hieronder:

Fijne dag!

Meer dan vijftig landen hebben contact opgenomen met de VS om te praten over de importheffingen, zeggen functionarissen van de Amerikaanse president Trump. De president zei zondag in een interview dat hij al heeft gesproken met Europese en Aziatische leiders. "Ze willen dolgraag een deal sluiten."

Maar hij is niet bereid om terug te komen op de heffingen als er geen verandering plaatsvindt in de handelsbalans. Trump vindt dat met name China, Canada, Mexico en de Europese Unie te veel aan de VS verkopen en zelf te weinig Amerikaanse spullen kopen.

Afgelopen week werd bekend dat de Verenigde Staten een importheffing van 20 procent gaan invoeren op alle producten uit de Europese Unie. Voor alle landen wereldwijd komt er een minimumheffing op import naar de VS van 10 procent, en voor verschillende landen ligt dat percentage nog hoger.

Na de aankondiging van de importheffingen, die woensdag volledig ingaan, zakten de koersen op de beurs wereldwijd in. Dat was volgens Trump niet de bedoeling, maar volgens de president moet je "soms een medicijn nemen" om beter te worden.

Aan boord van het presidentiele vliegtuig beantwoordde Trump vragen van journalisten over de koersdalingen:

Ook de Amerikaanse minister van Financiën Scott Bessent relativeerde de zorgen over de markt. De heffingen hoeven volgens Bessent niet te leiden tot een recessie. "Wie weet hoe de markt over een dag, over een week gaat reageren? Waar we naar kijken is het opbouwen van economische fundamenten voor welvaart op de lange termijn."

De Verenigde Naties waarschuwen dat bezuinigingen op ontwikkelingshulp kunnen leiden tot meer sterfgevallen onder moeders tijdens de zwangerschap of bevalling. Tussen 2000 en 2023 daalde het aantal sterfgevallen wereldwijd met zo'n 40 procent, blijkt uit een nieuw rapport van VN-organisaties, waaronder de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en Unicef.

Dat er steeds minder moeders stierven, heeft vooral te maken met een betere essentiële gezondheidszorg. In 2023 overleden wereldwijd naar schatting 260.000 vrouwen door complicaties tijdens de zwangerschap of de bevalling.

Maar die afname van sterfgevallen is volgens de VN geen garantie voor de toekomst. Door recente bezuinigingen op ontwikkelingshulp zijn in verschillende landen gezondheidszorgfaciliteiten gesloten en wordt er minder personeel ingezet, schrijft de WHO in een toelichting bij het rapport. Ook is de aanvoer van medicijnen op sommige plekken verstoord. Onder de Amerikaanse president Trump werd bijna alle hulp aan buitenlandse ngo's stopgezet.

Bezuinigen op ontwikkelingshulp kan er volgens de VN toe leiden dat er weer meer zwangere vrouwen doodgaan, vooral in landen waar de moedersterfte al hoog is. "Hoewel dit rapport sprankjes hoop laat zien, benadrukken de gegevens ook hoe gevaarlijk zwangerschap nog steeds is in een groot deel van de wereld vandaag de dag", zegt WHO-directeur Tedros Adhanom Ghebreyesus.

Kwetsbare landen

Vooral tussen 2000 en 2016 daalde het aantal sterfgevallen onder moeders tijdens de zwangerschap of bevalling. Daarna nam dit aantal sterfgevallen minder hard af.

Vooral zwangere vrouwen die leven in een land waar een humanitaire noodsituatie is, lopen kans om dood te gaan. Bijna twee derde van de moedersterfte vindt plaats in deze landen. Landen met een hoog risico op moedersterfte zijn Tsjaad, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Nigeria, Somalië en Afghanistan.

In het Gelderse dorp Doorwerth is zondag een grote stapel afvalhout op een bedrijventerrein in brand gevlogen. De brandweer rukte massaal uit, schrijft Omroep Gelderland. Er is de hele nacht geblust.

De brand brak halverwege de middag uit op een bedrijventerrein, waar meerdere grote hopen afvalhout lagen opgeslagen. De hoop die in brand staat, was zo'n 60.000 tot 80.000 kuub groot, zegt de Veiligheidsregio Gelderland-Midden tegen Omroep Gelderland.

De brandweer was met tachtig tot honderd mensen aan het werk om het vuur te doven.

De brand veroorzaakte gisteren rookoverlast in de omgeving. Rookwolken waren tot in Wageningen te zien. Hoe het vuur kon ontstaan, is nog niet duidelijk.

Grote Nederlandse bedrijven stootten vorig jaar 2,9 procent meer broeikasgassen uit dan het jaar ervoor. Daarmee is een einde gekomen aan de dalende trend die al zeven jaar aanhield, meldt de Nederlandse Emissie Autoriteit (NEA). In 2023 was de uitstoot juist relatief sterk gedaald.

De Europese uitstoot daalde wel. In 2024 ging er 5 procent minder broeikasgassen de lucht in dan een jaar eerder.

Bedrijven die grote hoeveelheden broeikasgassen uitstoten, vallen onder het Europese Emissiehandelssysteem (ETS). Het betreft grote bedrijven in vooral de energiesector en de industrie.

Het ETS verplicht bedrijven voor elke ton uitgestoten broeikasgassen rechten te kopen. In de toekomst komen er steeds minder rechten op de markt, en na 2038 droogt dit zelfs helemaal op. Het idee is dat zo de Europese uitstoot geleidelijk naar nul gaat, tegen de laagst mogelijke kosten.

Tata Steel drukt stempel

De Emissieautoriteit wijst diverse oorzaken aan voor de stijging van de Nederlandse uitstoot. Vooral de industrie in Nederland stootte vorig jaar meer uit.

Dit kwam voor een belangrijk deel doordat na onderhoud hoogoven zes bij Tata Steel in IJmuiden weer in gebruik werd genomen. Hierdoor kwam de uitstoot van het bedrijf weer terug op het eerdere, hogere niveau.

Ook zag de NEA licht herstel van de chemische industrie. Die energie-intensieve bedrijfstak lijdt al jaren onder hoge gasprijzen. Inmiddels zijn de prijzen niet meer zo hoog als vlak na de Russische inval in Oekraïne, al kwamen ze nooit meer op het oude niveau.

Zon- en windenergie stokken

Verder merkt de NEA op dat de uitstoot van stroombedrijven vorig jaar niet verder is gedaald. Dat is een trendbreuk. In de jaren ervoor was er juist een snelle daling door de enorme groei in de productie van zonne- en windstroom.

Volgens de NEA stagneert de daling doordat er in de winter periodes waren met weinig zon en wind. Als gevolg van deze "dunkelflautes" werden minder zonne- en windstroom opgewekt. Elektriciteitscentrales vingen dit op door meer aardgas en steenkool te verstoken. En dus meer uit te stoten van het broeikasgas CO2.

Ook de luchtvaart stootte vorig jaar weer meer uit, net als het jaar ervoor. "De sector groeit nog steeds", zegt Mark Bressers, directeur-bestuurder van de Nederlandse Emissie Autoriteit (NEA). "De coronatijd leidde tot een enorme krimp maar we wisten vrij snel de weg naar het vliegveld weer te vinden."

Weliswaar produceren maatschappijen per vervoerde passagier steeds minder CO2, bijvoorbeeld door biobrandstof bij te mengen. Maar dat weegt niet op tegen de toename van het aantal vluchten. "Relatief blijf het een kleine sector, en een kleine uitstoter. Maar in procenten is het de grootste stijger. En de uitstoot is inmiddels hoger dan vóór corona."

Europese blik

Het emissiehandelssysteem ETS geldt voor de hele Europese Unie. In die zin maakt het voor de Europese klimaatdoelen weinig uit dat de uitstoot in Nederland een jaar toeneemt. Zolang de trend voor heel Europa maar naar beneden gaat. En volgens de Europese Commissie ligt het blok op koers om zijn doelen voor 2030 te halen.

Toch betekent dat volgens Bressers niet dat de gestegen uitstoot helemaal geen probleem vormt: "Het EU-handelssysteem hanteert inderdaad geen nationale doelen. Maar Nederland heeft ook eigen klimaatdoelen. Vanuit dat perspectief zou je wel willen dat je richting 2030 een gestage daling ziet van CO2-uitstoot."

Bressers wijst op ontwikkelingen die ertoe kunnen leiden dat de industrie komende jaren verder verduurzaamt. Zo begint in 2026 een project om CO2 op te slaan onder de bodem van de Noordzee, genaamd Porthos. De effecten daarvan moeten een jaar later zichtbaar worden in de NEA-cijfers.

Industrie in het nauw

"Maar het laaghangende fruit is wel geplukt", zegt Bressers. "Wie verder gaat met verduurzamen staat voor steeds hogere investeringen. We zien allemaal de uitdagingen waar de energietransitie voor staat."

Vorig jaar constateerde het Planbureau voor de Leefomgeving al dat Nederland niet op koers ligt om de doelen te halen. Zelfs als alle plannen van de industrie werkelijkheid worden, is dit nog niet genoeg.

De industrie worstelt met tal van uitdagingen. Zo zijn de benodigde kabels en leidingen voor verduurzaming vaak niet op tijd beschikbaar. Ook zuchten bedrijven onder hoge energieprijzen, regeldruk, internationale concurrentie en nu ook nog een dreigende handelsoorlog.

Bedrijven die op de wachtlijst staan voor een zware elektriciteitsaansluiting kunnen in sommige gevallen toch aangesloten worden. Voorwaarde is wel dat ze accepteren dat ze 15 procent van de tijd geen of minder stroom gaan verbruiken. Netbeheerder Tennet heeft ruim 9 gigawatt ruimte gevonden op het hoogspanningsnet buiten de spitsuren. Dat is gelijk aan 40 procent van het totale elektriciteitsverbruik in Nederland op piekuren.

De beheerder van het hoogspanningsnet geeft tot 65 procent korting op de kosten voor het gebruik van dat net als bedrijven deze flexibiliteit kunnen opbrengen. Met twee grote batterijexploitanten in Zeeland en Groningen zijn al zulke contracten afgesloten. In de praktijk zullen die bedrijven een dag van tevoren horen op welke momenten ze hun elektriciteitsverbruik moeten verminderen of stopzetten.

De problemen op het elektriciteitsnet doen zich, net als op de snelweg, vooral voor tijdens de ochtend- en de avondspits. Door op die momenten flexibel te zijn, kunnen dus heel snel een groot aantal bedrijven toch aangesloten worden.

Volgens Tennet is die flexibiliteit noodzakelijk omdat anders overal in Nederland als het ware zesbaanswegen aangelegd moeten worden. Dat kost niet alleen veel tijd, maar ook heel veel geld. En dat moeten uiteindelijk alle gebruikers van het net gaan betalen.

"Overal in Nederland werken we aan de uitbreiding van het elektriciteitsnet," zegt de technische baas van Tennet, Maarten Abbenhuis. "Daarnaast moeten we het net ook slimmer gebruiken en de restruimte buiten de 'spits' beter benutten. Hierin zetten we vandaag een enorme stap. We hebben ruim 9 gigawatt om te vergeven aan onze klanten op de wachtlijst. Dat is echt gigantisch veel!"

Waarom er niet voldoende stroom is, zie je in deze video:

De komende weken spreekt Tennet met alle bedrijven waarvoor dit een oplossing zou kunnen zijn. Vooral voor batterijexploitanten is dit een aantrekkelijk contract.

Tennet hoopt dat ook andere bedrijven zich aanmelden. Zo heeft papierfabriek Sappi in Maastricht al zo'n soort contract afgesloten. Het bedrijf kan de stoom die nodig is voor het productieproces zowel met elektriciteit als gas opwekken. Door in de spits meer gas te gebruiken en buiten de spits meer elektriciteit helpt de papierfabriek problemen op het stroomnet te voorkomen.

Toch staan er ook een flink aantal bedrijven op de wachtlijst voor wie een flexibel contract geen oplossing is. Niet alle industriële bedrijven kunnen hun productieproces zomaar stilzetten. In andere gevallen kan het technisch wel, maar moet al het personeel dan koffie gaan drinken, waardoor het te duur wordt.

Maar ook de kosten voor het gebruik van het elektriciteitsnet nemen in Nederland fors toe. Daarom kan het voor bedrijven aantrekkelijk worden om een flexibel contract af te sluiten en over te schakelen op bijvoorbeeld een zware batterij tijdens piekuren. Hierdoor kunnen kosten voor het gebruik van het elektriciteitsnet flink afnemen.

Ook vandaag moest de brandweer in verschillende delen van het land uitrukken om natuurbranden te blussen. Vooral in Noord-Holland had de brandweer het druk. Bij Hilversum, Castricum, Assendelft en Zaandam werden natuurbranden geblust.

In heel Nederland geldt het hoogste risiconiveau voor natuurbranden. Het devies is: wees extra alert op brand en vermijd vuur in de natuur. In Ede ging donderdag al zo'n 130 hectare natuur in vlammen op door een natuurbrand die ontstond bij een oefening van defensie.

Ook in Overijssel hadden de brandweerkorpsen vandaag veel te doen. Daar waren meerdere heide- en bermbranden, meldt RTV Oost. In Braamt (Gelderland) kwam de brandweer in actie om een bosbrand te blussen. Volgens een 112-verslaggever was die waarschijnlijk aangestoken met boeken, meldt Omroep Gelderland.

De natuurbranden verschilden in grootte. Sommige bleven klein dankzij de opmerkzaamheid van omstanders. Zo zag een taxichauffeur in het Gelderse Uddel een brandje op een heide, waarna hij de brandweer inschakelde. Die wist het vuur snel te doven. Ook in Bilthoven in de provincie Utrecht was een brand snel geblust. Daar was bij een golfbaan een stuk begroeiing in de brand gevolgen.

Voorzorgsmaatregelen

In meerdere regio's neemt de brandweer voorzorgsmaatregelen om te voorkomen dat er grote branden ontstaan. In Gelderland vliegt de brandweer over de Veluwe, omdat dit natuurgebied extra kwetsbaar is voor natuurbranden. Volgens een boswachter van de gemeente Arnhem "zit de Veluwe op droge zandgronden en is er te weinig regen gevallen".

Omdat door de droogte en de wind branden zich snel kunnen verspreiden, rukken brandweerkorpsen in sommige provincies uit voorzorg uit met meerdere voertuigen. Ook nemen gemeentes maatregelen om branden te voorkomen. Zo is het in De Fryske Marren niet toegestaan om dit jaar een paasvuur aan te steken. Andere gemeentes hebben nog niet besloten of dit jaar paasvuren zijn toegestaan.

Het blijft voor de veiligheidsregio's vooral hopen op regen. Een specialist natuurbrandbeheersing van de Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost zei gisteren tegen de NOS dat "we de weersvoorspellingen met enige spanning volgen".

Volgende maand worden slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht en wordt 80 jaar vrijheid gevierd. Regisseur Safi Graauw hoopt dat er dit keer ook wordt stilgestaan bij de rol die Suriname en Curaçao speelden in de oorlog tegen nazi-Duitsland. Over dit onbekende stukje geschiedenis maakte hij een korte film, die dit weekend in de prijzen viel.

Het verhaal van de Surinaamse bijdrage moest verteld worden, vond hij. De 36-jarige regisseur merkte op dat zowel Nederlandse als Surinaamse jongeren om hem heen niet wisten dat Suriname en Curaçao erg belangrijk waren tijdens de bevrijding van Nederland.

Vrijdag ging Teken en zie de wereld in première tijdens het Go Short International Film Festival in Nijmegen. De film won twee prijzen: de Go Short publieksprijs en de jonge juryprijs. "Van de meer dan 3000 inzendingen sprongen wij eruit. Dat ik trots ben, kun je zeker stellen", aldus Graauw.

De documentaire laat een beeld zien dat veel mensen niet kennen: de oranjegezindheid van de voormalige Nederlandse koloniën, zegt Graauw. Volgens hem is dit vooral belangrijk voor de jongere generatie. "De film geeft een nieuwe definitie aan onze gedeelde geschiedenis en het Nederlanderschap", zegt hij.

Willy Wooter, Harry Davis en Guillaume Kranenburg

De film vertelt het verhaal van drie Surinaamse soldaten die meevochten in de Prinses Irene Brigade, het Nederlandse legeronderdeel dat in de Tweede Wereldoorlog meevocht met de geallieerde strijdkrachten. De heldhaftigheid van de Surinaamse parachutisten Willy Wooter, Harry Davis en Guillaume Kranenburg was ongekend, volgens Graauw.

Koningin Wilhelmina deed tijdens de oorlog vanuit Londen een oproep aan landgenoten om zich aan te melden bij de strijdkrachten die vanuit Engeland opereerden. Ook in Suriname, destijds nog onderdeel van het koninkrijk, werden flyers uitgedeeld om jonge soldaten te werven. "Teken voor Canada en Zie de Wereld", stond er op die pamfletten.

500 man meldden zich aan. "Wij zochten avontuur, voor vrijheid des Vaderlands", klinkt de stem van oud-parachutist Kranenburg in de film.

De Nederlandse regering-in-ballingschap hoopte ook op de hulp van Zuid-Afrika, het land waar apartheid heerste. Uit vrees dat Afrikaners zouden weigeren zij-aan-zij te vechten met zwarte soldaten, sprak de Nederlandse premier Gerbrandy zich uit. "Geen n*kkertjes in het leger", zou hij tijdens een ministerraad hebben gezegd.

De Surinaamse militairen werden daarna naar andere locaties gevlogen zoals Oost-Azië om te vechten tegen de Japanners. "Het feit dat de Surinamers wilden meevechten zegt veel meer over het Surinaamse volk dan over het Nederlandse racistische bewind", zegt Graauw.

Enkelen, onder wie Wooter, Davis en Kranenburg, maakten via Canada toch de overtocht naar Engeland om zich daar aan te sluiten bij de Prinses Irene Brigade, die in 1944 werd ingezet bij de strijd om Normandië. "Ze noemden zichzelf de 'lucky ones', omdat zij onschuldige burgers mochten verdedigen", zegt Graauw. Alle drie overleefden de oorlog, maar kregen nooit erkenning voor hun bijdrage van de Nederlandse staat.

'Oompie Gilly'

Graauw zegt dat het idee van de film begon bij Naomi Wills, een achternichtje van Guillaume Kranenburg. Ze kwam toevallig in 2020 het artikel N*kkertjes uit Suriname na WOII afgedankt tegen. Ze ging naar haar moeder met de vraag waarom oompie Gilly in de krant stond. Toen haar moeder haar het verhaal van haar dappere oudoom vertelde, besloot Wills dat meer mensen dit moesten horen.

Samen met Graauw deed ze onderzoek naar de zwarte soldaten. Ze kwamen uit bij de schrijver Jules Rijssen, die in 2012 een boek heeft geschreven over Surinaamse oorlogsveteranen. "Hij was zo blij dat we de film maakten. Hij had geprobeerd dit stukje geschiedenis te delen, maar dat was destijds niet gelukt."

Wills en de familie van Kranenburg zaten in het publiek tijdens de première. "Toen ik de zoon van Guillaume geëmotioneerd in de zaal zag zitten na afloop, wist ik hoe belangrijk het was dat dit verhaal werd verteld," zegt Graauw.

Rol van zwarte soldaten

De rol van zwarte soldaten en de voormalige koloniën is volgens de regisseur ondergewaardeerd in de Nederlandse geschiedenis. Want die rol was wel belangrijk. Zo kwam ongeveer 60 procent van de bauxiet voor het bouwen van geallieerde vliegtuigen uit Suriname. 50 procent van de olie voor brandstof voor de Britse luchtmacht kwam van Aruba en Curaçao.

Meer dan 600.000 zwarte soldaten uit de toenmalige Caribische en Afrikaanse koloniën vochten mee in de Tweede Wereldoorlog, en 1,2 miljoen zwarte soldaten hebben gediend in het gesegregeerde Amerikaanse leger.

De korte film van Graauw zal eerst het festivalcircuit afgaan en is hij nog niet voor het grote publiek te zien. Maar de Graauw hoopt dat de film later wel op scholen wordt gedraaid. "Iedereen die les krijgt over de Tweede Wereldoorlog moet dit zien."

Masafer Yatta is een uitgestrekt landschap in het zuiden van de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. Er liggen zo'n twintig Palestijnse dorpen, maar er vestigen zich steeds meer Joodse kolonisten die het gebied met geweld willen innemen. Onlangs won een film hierover, No Other Land, een Oscar, waardoor de situatie in Masafer Yatta internationaal veel aandacht kreeg. Maar het heeft de Palestijnen er niet geholpen.

Mohammad Hureini, bewoner van Masafer Yatta, groeide op met de terreur van de Joodse kolonisten. Hij werd activist en laat journalisten het gebied zien.

Hij hoopte dat de film iets zou veranderen: "We dachten dat er na al die internationale aandacht wel druk zou komen om de situatie te verbeteren. Maar het tegenoverstelde gebeurde."

Want het geweld werd alleen maar intensiever. Afgelopen week werd het afgelegen dorpje Jinba aangevallen. Het ligt aan de rand van de Westoever en bestaat uit wat kleine simpele huizen, een school, een speelpleintje en een kleine moskee.

Het is er stil en met het uitzicht over het heuvelachtige landschap lijkt het vredig. Maar schijn bedriegt, want als je goed kijkt zie je de schade die de kolonisten aanrichtten. Ruiten werden vernield, huizen werden overhoop gehaald en ook de school bleef niet gespaard.

Het zwaarst moest een gezin dat aan de rand van het dorpje woont, het ontgelden. Kolonisten drongen het huis binnen en vielen de vader en zijn kinderen aan. Met stokken en andere voorwerpen werden ze in elkaar geslagen. Zwaargewond werden ze naar het ziekenhuis gebracht

Een neef die ernaast woont laat ons de sporen van het geweld zien. "Dertien kolonisten kwamen hier aan en gingen recht op het huis af", zegt Abu Jibreen. Hij toont de bloedsporen. "De bewakingscamera's die er hingen zijn gesloopt, ruiten zijn ingeslagen en de tv en andere apparaten zijn vernield". En hij laat ons de kapotgeslagen tv en andere apparaten zien.

Een bewakingscamera kon een deel van de aanval vastleggen. Op de beelden is te zien hoe vier gemaskerde kolonisten inslaan en trappen op een gezinslid. De familie filmde de hoofdwonden die twee van hen opliepen. De vader van het gezin moest geopereerd worden vanwege schedelfracturen en zijn 16-jarige zoon belandde zelfs op de intensive care.

Waarschuwing: Het zijn heftige beelden:

Omdat Israël de volledige controle heeft in het gebied, zijn de bewoners voor hun veiligheid afhankelijk van het Israëlische leger. Dat laat de kolonisten regelmatig hun gang gaan. "Ik zag het leger zitten verderop en ze filmden wat er hier gebeurde. Pas toen de kolonisten vertrokken kwamen ze het dorp in", zegt Abu Jibreen.

Geen van de kolonisten werd gearresteerd, wel werden 22 Palestijnen opgepakt op verdenking van het gooien van stenen. "Voor ons Palestijnen is er geen verschil tussen de kolonisten en het leger. Ze werken samen om ons aan te vallen zodat we uiteindelijk vertrekken." zegt Hureini.

Inmiddels weten Palestijnen in Masafer Yatta dat de Oscar voor No Other Land averechts uitpakte. "De film kreeg veel lof, maar vervolgens kwamen de kolonisten ons juist aanvallen. Ze willen niet dat we dit delen met de rest van de wereld", zegt Abu Jibreen. Ook een van de filmmakers werd onlangs door kolonisten aangevallen en door het leger opgepakt.

Toch denken de inwoners niet aan vertrekken, want zoals de titel van de film luidt, een ander land hebben ze niet. En dus proberen ze de draad weer op te pakken. Nieuwe bewakingscamera's worden aangeschaft in afwachting van de volgende aanval, want ze weten dat die gaat komen. En dat ze ook dan niet op hulp van de Israëlische veiligheidsdiensten hoeven te rekenen.

Bij overstromingen in de hoofdstad Kinshasa van de Democratische Republiek Congo zijn minimaal 22 mensen om het leven gekomen. Een groot deel van hen is verdronken, melden plaatselijke autoriteiten.

Stortregens veroorzaakten vrijdag overstromingen en aardverschuivingen in de stad met ruim 17 miljoen inwoners. De helft van de metropool is onbereikbaar als gevolg van de wateroverlast. Tientallen mensen raakten gewond toen muren van woningen in armere, afgelegen wijken instortten.

De Ndjili-rivier is door de grote hoeveelheden regenwater buiten haar oevers getreden, waardoor een belangrijke weg naar het vliegveld overstroomd en beschadigd. Deze weg verbindt Kinshasa met andere grote steden.

Inmiddels is de weg weer opengesteld voor lichter verkeer. De gouverneur van Kinshasa zegt dat binnen 72 uur al het verkeer weer gebruik kan maken van de weg.

In 2022 leidden zware regenbuien in Congo ook tot overstromingen en aardverschuivingen. Daarbij kwamen ruim 150 mensen om het leven.

In Parijs hebben enkele duizenden aanhangers van de radicaal-rechtse politica Marine Le Pen gedemonstreerd tegen haar veroordeling. De leider van Rassemblement National werd maandag veroordeeld tot een celstraf van vier jaar, waarvan twee voorwaardelijk, en een verbod om mee te doen aan Franse verkiezingen.

"Ik geef niet op", zei Le Pen in haar toespraak:

Ze is schuldig bevonden aan het verduisteren van geld dat bedoeld was voor assistenten in het Europees Parlement. In plaats daarvan ging het geld naar haar partij in Frankrijk. Le Pen is in beroep tegen haar veroordeling gegaan, volgend jaar volgt de uitspraak.

Daarmee is de kans nog niet verkeken dat de Franse politica in 2027 kan meedoen aan de Franse presidentsverkiezingen. In haar toespraak beschreef ze haar veroordeling als een aanval op de wil van het volk.

Martin Luther King

"Onze strijd zal vreedzaam zijn", zei Le Pen die stelde de zwarte Amerikaanse burgerrechtenactivist Martin Luther King als voorbeeld te nemen. En dat is opvallend, want de partij van Le Pen is radicaal-rechts en meermaals beticht van racisme, en King streed juist tegen racisme en de achterstelling van zwarten in de VS. De zwarte burgerrechtenactivist werd in 1968 doodgeschoten.

Le Pen sprak haar aanhangers in Parijs ruim een half uur toe. Haar speech werd afgesloten met het Franse volkslied, de Marseillaise. Haar partij had aanhangers opgeroepen om heel Frankrijk te protesteren. De demonstranten zwaaiden met Franse vlaggen en scandeerden: "We zullen winnen."

Tegendemonstraties

Elders in Parijs waren tegendemonstraties, onder meer na een oproep van de Franse linkse partijen Les Écologistes en La France Insoumise. De organisatoren spraken over duizenden deelnemers.

De linkse partijen waarschuwden hun aanhangers dat extreemrechts in Frankrijk de Amerikaanse autoritaire stijl van Trump omarmt.

In de Parijse voorstad Saint-Denis sprak oud-premier Gabriel Attal van de Renaissance-partij van president Macron op een demonstratie. Volgens Attal worden de rechters en instellingen in Frankrijk door Le Pen en haar aanhangers aangevallen.

Nieuwsuur-verslaggever Saskia Dekkers volgt dit weekend medewerkers van Le Pens partij die campagne voeren om steun voor haar te vergaren: