NOS Nieuws - Algemeen

De voormalig medewerker van Defensie die maandag op Schiphol werd opgepakt in een internationaal onderzoek naar gesjoemel met NAVO-aanbestedingen, blijkt tot voor kort als hoofdinkoper bij het munitiebedrijf van de Nederlandse krijgsmacht te hebben gewerkt. Dat schrijft het AD.

De Rotterdamse Hans de J. (58) werd opgepakt op Schiphol. De Rijksrecherche kwam hem op het spoor na een tip uit het buitenland.

De ex-ambtenaar was jarenlang verantwoordelijk voor het vullen van de Nederlandse munitiedepots, schrijft het AD. In een interview dat hij gaf aan Defensie-collega's schetste J. kort na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne het beeld dat na jarenlange bezuinigen bij Defensie grote deals werden gesloten.

Justitie verdenkt J. ervan dat hij zich in 2023 heeft laten omkopen door defensiebedrijven bij het aangaan van militaire contracten. Ook zouden mensen uit het buitenland betrokken zijn en geld hebben aangenomen.

Aanhoudingen

In de zaak zijn maandag drie personen in Nederland aangehouden en twee in België. Ook werd op verschillende plekken huiszoeking gedaan. De twee andere Nederlanders die de politie aanhield waren niet bij Defensie werkzaam.

Alle drie de Nederlandse verdachten zijn vandaag voorgeleid. Ze zitten in beperking, wat betekent dat ze alleen met hun advocaat contact mogen hebben. Het Openbaar Ministerie zegt verder geen informatie te kunnen geven in het belang van het onderzoek.

Internationaal onderzoek

Op dezelfde dag als de Nederlandse arrestaties pakte de Belgische politie ook twee personen op. Een van hen is inmiddels weer vrijgelaten. Volgens de Belgische politie gaat het om fraude bij de NATO Support & Procurement Agency, het agentschap dat de defensieaankopen van de 32 NAVO-landen in goede banen moet leiden.

De Belgische politie zegt dat de verdachten zich schuldig maakten aan onregelmatigheden bij de koop van bijvoorbeeld munitie en drones. Het geld dat ze daarbij opstreken werd witgewassen. Behalve de arrestaties hier en in België wordt er ook in Spanje en Luxemburg onderzoek gedaan.

NAVO-secretaris-generaal Rutte noemt het belangrijk dat "de onderste steen bovenkomt". De NAVO werkt volgens hem nauw samen met de politie in het onderzoek.

De Inspectie Justitie en Veiligheid heeft kritiek op de manier waarop de politie demonstranten en actiegroepen benadert om informatie los te krijgen over hun deelname en betrokkenheid bij demonstraties.

De politie zoekt deze mensen soms thuis op. Dat wordt als intimiderend ervaren en het effect kan het tegenovergestelde zijn van wat de politie wil, zegt de inspectie in een brief aan de Nationale Politie. In plaats van dat er een vertrouwensband wordt opgebouwd, versterkt het bezoek het wantrouwen van demonstranten tegen de autoriteiten.

De inspectie adviseert de politie deze werkwijze "grondig te evalueren" en te beoordelen of ze aansluiten bij het effect dat men wil bereiken.

Minder ingrijpend

De politie is daar al mee bezig. Dat bleek gisteren bij een kort geding tegen de politie dat de actiegroep Extinction Rebellion had aangespannen vanwege deze huisbezoeken.

De politie stelde dat deze bezoeken soms nodig zijn om informatie te verkrijgen om de openbare orde te beschermen. Ze wil kijken of dat ook op een minder aangrijpende manier kan, bijvoorbeeld door eerst te kijken of een telefoongesprek met een actievoerder genoeg is.

In maart kreeg een vrouw uit Amersfoort twee agenten aan de deur die wilden weten waarom ze aan demonstraties meedeed en of ze van plan was vaker dit vaker te doen. De politie bood hier excuses voor aan:

De brief zit als bijlage bij een rapport van de inspectie over de rol van de politie bij demonstraties. Uit dat rapport komt naar voren dat de manier waarop de politie met demonstranten communiceert niet altijd bijdraagt aan "constructieve samenwerking" tussen beide partijen.

Een verklaring daarvoor is dat het omgaan met demonstranten andere vaardigheden vraagt dan agenten bij hun reguliere politiewerk nodig hebben.

Sommige agenten beschikken wel over de vaardigheden en slagen erin om ook in moeilijke en gespannen situaties contact te maken met demonstranten. De inspectie adviseert de Nationale Politie om agenten die zulke vaardigheden niet hebben daarin te trainen.

Mobiele Eenheid

Verder constateert de inspectie dat de zichtbare aanwezigheid van de Mobiele Eenheid (ME) bij demonstraties als een rode lap op een stier kan werken, terwijl de politie escalatie juist wil voorkomen.

Daarom moet er beter worden afgewogen wanneer de ME zichtbaar aanwezig is en wordt ingezet. Niet alleen vanwege het belang van de-escalatie, maar ook omdat het inzetten van ME een grote impact heeft op de beschikbaarheid van agenten voor andere taken.

Taken vastleggen

De inspectie stelt ook vast dat de samenleving uiteenlopende verwachtingen heeft over wat de politie bij demonstraties moet doen. Zo moet de politie het houden van demonstraties mogelijk maken, maar ook zorgen dat de orde niet wordt verstoord of de veiligheid in het geding komt.

Die taken kunnen elkaar tegenwerken. Zo wordt het recht op demonstratie soms ingeperkt, omdat de burgemeester bang is dat de openbare orde verstoord wordt.

De inspectie vraagt de minister van Justitie en Veiligheid om met de politie en de minister van Binnenlandse Zaken duidelijke afspraken over te maken over wat het faciliteren van demonstraties voor de politie precies inhoudt. Welke taken liggen bij de politie en welke bij andere partijen? Dat staat nu nergens op papier.

Oud-president Nicolas Sarkozy van Frankrijk mag na drie maanden zijn enkelband weer afdoen. Omdat hij voorwaardelijk is vrijgelaten, hoeft hij niet meer onder toezicht te staan.

Sarkozy, president van 2007 tot 2012, werd vorig jaar definitief schuldig bevonden aan omkoping en beïnvloeding. Hij had in 2014 de advocaat-generaal een luxebaantje in Monaco aangeboden in ruil voor vertrouwelijke informatie uit een strafzaak waarin hij werd genoemd.

De veroordeling van Sarkozy was een Franse primeur. De rechter legde een celstraf op van drie jaar, waarvan twee voorwaardelijk. De rest mocht Sarkozy in huisarrest uitzitten. Omdat hij ouder is dan 70 jaar mocht hij al voorlopige vrijlating aanvragen voordat hij de gebruikelijke helft van zijn straf erop had zitten.

Nog een zaak

Sarkozy staat ook nog terecht voor het aannemen van miljoenen steekpenningen van het Libische Kadhafi-regime. Hij zou die hebben gebruikt als campagnegeld voor zijn verkiezing in 2007.

In die zaak eisten de aanklagers in maart zeven jaar cel en een boete van 300.000 euro van Sarkozy. De rechter doet naar verwachting in de tweede helft van dit jaar uitspraak. In alle gevallen houdt Sarkozy zelf vol onschuldig te zijn.

Tot en met 2030 hoeven we ons nog geen zorgen te maken over stroomtekorten, maar in de jaren daarna wordt de levering van elektriciteit onzeker. Dat schrijft hoogspanningsnetbeheerder Tennet in een rapport aan het ministerie van Klimaat en Groene Groei.

In het jaarlijks rapport over de leveringszekerheid van elektriciteit wordt onderzocht welke stappen er nodig zijn om die levering van stroom te garanderen. Tot en met 2030 verwacht Tennet dus geen problemen. De leveringszekerheid van elektriciteit in Nederland is nog steeds hoog, namelijk: 99,99988 procent.

Sluiten van kolencentrales

Nu heeft Nederland nog voldoende kolen- en gascentrales om stroom op te wekken, maar over vijf jaar gaan de kolencentrales dicht.

Dat terwijl de vraag naar elektriciteit alleen maar toeneemt. Deze groeiende vraag moet worden opgevangen door duurzaam opgewekt stroom en de opslag daarvan, maar die capaciteit is nu nog onvoldoende om voor de sluiting van de centrales te compenseren.

Maarten Abbenhuis van Tennet signaleert een overstap naar zonne- en windenergie. "Maar die duurzame bronnen leveren niet altijd stroom op de momenten dat die nodig is. Dat maakt het systeem complexer en kwetsbaarder." Daarom adviseert Tennet om tijdig maatregelen te nemen om voldoende flexibiliteit in het stroomnet in te regelen, bijvoorbeeld met batterijopslag.

Daarnaast constateert Tennet dat de economische overlevingskansen van onder meer gascentrales en kernenergie afnemen. Om de leveringszekerheid ook na 2030 te kunnen garanderen, adviseert Tennet om haast te maken met het onderzoek naar een zogenoemd capaciteitsmechanisme. De overheid betaalt dan energiebedrijven om gascentrales achter de hand houden voor de momenten dat er een tekort aan elektriciteit dreigt.

Meer Nederlanders hebben het afgelopen jaar om geldhulp gevraagd, blijkt uit het jaarverslag van de Nederlandse branchevereniging voor schuldhulpverlening (NVVK). Het waren 82.120 mensen, een stijging van ruim 3 procent. Dat komt volgens de NVVK doordat alles duurder wordt, maar ook door de populariteit van de 'koop nu, betaal later'-diensten. Ook zou het kunnen dat mensen vaker hun weg weten te vinden naar hulp.

Volgens de NVVK is de drempel om hulp te zoeken mogelijk lager omdat er nieuwe aflosregelingen zijn. Zo kunnen mensen met schulden sinds 2023 maximaal 18 maanden erover doen om deze af te lossen, in plaats van drie jaar, waarna ze dus schuldvrij zijn. Ook is er sinds juli de schuldregeling zonder afloscapaciteit: als iemand geen geld overhoudt in de maand, hoeft er niet hoeft te worden afgelost.

"Het werd moeilijker te verkopen dat mensen die hun geld hard nodig hebben voor levensonderhoud, toch 50 euro per maand moeten geven aan een schuldeiser. Schuldeisers zijn niet blij, maar snappen het over het algemeen. Wel zorgen we voor extra begeleiding zodat diegene niet opnieuw in de schulden belandt", zegt NVVK-woordvoerder Auke Schouwstra.

730.000 mensen

Naar schatting maakten tot nu toe zo'n 6000 mensen gebruik van deze nieuwe aflosregeling. Volgens de brancheorganisatie vragen meer mensen om hulp, maar zouden dat er eigenlijk nog veel meer moeten worden. "Ruim 80.000 mensen zijn in beeld maar in Nederland hebben zo'n 730.000 mensen problematische schulden."

De branche wil dat het kabinet meer maatregelen neemt zodat mensen meer geld binnenkrijgen en ook overhouden. Dan zouden er minder schulden worden gemaakt. De schulden kosten de maatschappij nu zo'n 8,5 miljard euro. "En als mensen toch schulden maken, dan zouden ze makkelijker 50 euro per maand overhouden voor schuldhulpaflossing", zegt Schouwstra.

In Leiden is vanochtend biogas uit een afvalwaterzuiveringsinstallatie van Hoogheemraadschap van Rijnland gelekt. Rond 13.00 uur meldde de veiligheidsregio dat er geen gevaar meer was voor de omgeving.

Het lek werd rond 08.45 uur gemeld. Een camping in de buurt werd ontruimd. Omwonenden kregen het advies gekregen om binnen te blijven en ramen gesloten te houden.

Biogas ontstaat bij het vergisten van rioolwater en wordt gebruikt voor stroomopwekking. Als het gas ontsnapt, kan het gevaarlijk zijn. Het is ontvlambaar en kan schadelijk zijn voor de gezondheid.

Rond 12.00 uur meldde de veiligheidsregio dat het lek uit het overdrukventiel is gestopt. De veiligheidsregio zei eerder al dat de kans "verwaarloosbaar" was dat de lekkende tank zou bezwijken.

'Blijf binnen'

Rond 11.15 uur werd er vanwege het lek een NL-Alert verstuurd. Deze gold voor het gebied tussen de Voorschoterweg en Hofvlietweg en de N206 en N434 in Leiden, schrijft Omroep West. Daarin stond: "Ga naar binnen en blijf binnen. Sluit ramen en deuren en zet ventilatie uit. Ben je buiten tussen de Voorschoterweg en de Hofvlietweg, verlaat het gebied richting N206." Het NL-Alert is inmiddels ingetrokken.

De scheepvaart in het Schiekanaal werd uit voorzorg stilgelegd. Enkele wegen rondom het Hoogheemraadschap werden tijdelijk afgesloten.

Gasten van camping Vlietpark zijn opgevangen in IJshal De Vliet. Het is onduidelijk om hoeveel mensen het gaat.

Lekkage bij de Botlek

Elders in het land kunnen mensen een sterke gaslucht ruiken. Die is niet afkomstig uit Leiden, maar van een bedrijf in de Botlek in Rotterdam. Voor die lekkage is ook een NL-Alert verstuurd.

Het gaat om een niet-gevaarlijke stof die gebruikt wordt om aardgas een geur te geven. De penetrante geur zou tot in Antwerpen te ruiken zijn, zegt een woordvoerder tegen Rijnmond.

De Russische president Poetin moet nu laten zien bereid te zijn om een eind te maken aan de oorlog met Oekraïne. Dat heeft NAVO-topman Rutte gezegd in Antalya, waar een overleg met de buitenlandministers van de NAVO-landen plaatsvindt.

Volgens Rutte heeft Oekraïne duidelijk aangetoond dat het bereid is tot vredesoverleg, maar dat het nu wachten is op het Kremlin.

"Ik ben nog steeds voorzichtig optimistisch dat we de komende weken enkele doorbraken zouden kunnen krijgen", zei Rutte bij aankomst in Antalya. "Mits de Russen ook willen meedoen en niet alleen de Oekraïners."

Inmiddels is duidelijk geworden dat Poetin niet naar Istanbul komt voor een gesprek met Zelensky. De Oekraïense president is wel in Turkije, waar hij een gesprek heeft met president Erdogan in de hoofdstad Ankara.

Zijn woordvoerder zegt dat de president na die ontmoeting een besluit zal nemen over of hij zijn mensen naar Istanbul stuurt. De kans dat Zelensky zelf gaat, is minimaal: hij zei eerder deze week alleen te komen als Poetin ook komt.

Druk opvoeren op Rusland

Dat Poetin in Rusland blijft, is een klap in het gezicht van de Oekraïners, vindt minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken. "Je ziet heel duidelijk dat Oekraïne bereid is om naar Istanbul te gaan. Ook president Zelensky wil praten over een staakt-het-vuren en een vredesovereenkomst, maar president Poetin is missing in action. Dat laat zien dat het juist Rusland is waar het probleem ligt."

Veldkamp zegt dat de druk op Rusland opgevoerd moet worden "zodat het eindelijk eens deze poging tot vrede serieus neemt". Hierbij verwijst de minister naar nieuwe sancties tegen Rusland.

Gisteren kwamen de ambassadeurs van EU-lidstaten een nieuw sanctiepakket overeen, het zeventiende sinds het begin van de oorlog in Oekraïne. De nieuwe sancties moeten formeel nog worden goedgekeurd door de ministers van Buitenlandse Zaken. Dat moet aanstaande dinsdag gebeuren.

Lelystad Airport wordt waarschijnlijk de plek vanaf waar Nederland gaat vliegen met F-35-gevechtsvliegtuigen. Dat bevestigen bronnen aan de NOS en de regionale omroepen na een bericht in De Telegraaf. Het definitieve besluit valt mogelijk later deze maand in de ministerraad.

Eerder meldde Nieuwsuur al dat Lelystad de beste papieren had, omdat daar het aantal mensen dat last heeft van vliegtuiglawaai het kleinst is. Ook is er voldoende draagvlak bij lokale bestuurders voor de komst van de gevechtsvliegtuigen.

Volkel en Leeuwarden zijn nu de enige plekken in Nederland waar F-35's gestationeerd zijn en waar ook geoefend wordt met de straaljagers. Daar komt Lelystad dus naar verwachting bij.

Hobbels

In politiek Den Haag zijn er voor de komst van de F-35-straaljagers wel wat hobbels die genomen moeten worden. Er moet rondom de luchthaven genoeg stikstofruimte zijn om een natuurvergunning te krijgen. Defensie wil een uitzondering op die regel, maar dat is nog niet geregeld, benadrukken Haagse bronnen.

Het plan stuit verder op tegenstand van boeren uit Flevoland. Ook natuur- en milieuorganisaties zijn het er niet mee eens. Toch blijkt uit een nieuw, representatief onderzoek dat de meeste Nederlanders uitbreidingen van de krijgsmacht steunen, ook als dat in hun eigen omgeving is. In Flevoland zegt 55 procent van de ondervraagden akkoord te gaan als er straaljagervluchten op het vliegveld bij Lelystad komen.

Ook passagiersvluchten

Het is de bedoeling dat er ook passagiersvluchten vanaf Lelystad worden uitgevoerd, meldt De Telegraaf. Het zou gaan om maximaal 10.000 vluchten per jaar.

De burgerluchtvaart is een harde eis van de gemeente Lelystad en de provincie Flevoland. Alleen jachtvliegtuigen op het vliegveld was voor de gemeente "onbespreekbaar".

De wens voor de komst van passagiersvluchten stuit ook weer op problemen in de Tweede Kamer. Een meerderheid, waaronder regeringspartijen NSC en BBB, zijn tegen de komst van commerciële luchtvaart op die plek. BBB wil nu nog niet reageren op de nieuwe berichten, maar NSC zegt wel dat ze daar nog steeds tegen zijn.

De prestigieuze Amerikaanse Harvard-universiteit blijkt al jaren een exemplaar van de vermaarde Magna Carta in bezit te hebben. Het document, een van de pijlers van de westerse rechtsstaat, werd in 1946 als een kopie gekocht voor 27,50 dollar. Nu blijkt het miljoenen waard.

De Brit David Carpenter, hoogleraar Middeleeuwse Geschiedenis aan King's College in Londen, kwam het document in december 2023 op het spoor toen hij de collectie van Harvard online doorploos. Hoewel erbij stond dat het om een kopie ging, zag Carpenter overeenkomsten met het origineel.

"Ik dacht meteen: dit lijkt sprekend op de bevestiging van de Magna Carta door Edward I uit 1300", zegt hij tegen Britse media. "Ik was verbijsterd dat het al die jaren op een plank had gelegen zonder dat iemand doorhad wat het was."

Einde aan almacht koning

De Magna Carta was een baanbrekend document in de verhoudingen tussen de Britse koning en zijn onderdanen. In reactie op een groep opstandige edelen legde koning Jan Zonder Land in 1215 voor het eerst officieel vast dat hijzelf ook gebonden was aan de wet.

"Het is de hoeksteen van westerse wetten en democratie", legt Carpenter uit. "De koning kon niet meer zeggen: 'De cel in, je kop eraf, ik pak je eigendommen'. Als hij iets tegen je wilde beginnen, moest hij de wet in acht nemen." Dit documenten inspireerde eeuwen later het Nederlandse Plakkaat van Verlatinghe, de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring en de Franse Revolutie.

De originele wet uit 1215 werd daarna nog een aantal keren bevestigd door opvolgers van Jan. De versie van Edward I die nu is teruggevonden, was de laatste waarbij dat officieel door de vorst zelf gebeurde met koninklijk zegel en al.

Zeldzaam

Van Jans originele document zijn er maar vier bewaard gebleven. Twee daarvan zijn eigendom van de British Library, de andere liggen in het Britse Salisbury en Lincoln. Van de officiële versies die later volgden, waren maar dertien bekend, waarvan er slechts twee buiten het Verenigd Koninkrijk te vinden zijn, in de hoofdsteden van Australië en de VS.

Harvard kocht het nu gevonden exemplaar kort na de oorlog op een Britse veiling, waar het kavel als een kopie beschreven stond. Carpenters collega Nicholas Vincent, die hielp bij de verificatie, begrijpt hoe die fout is gemaakt.

"In 1945 was iedereen doodop", zegt hij, doelend op de periode na de Tweede Wereldoorlog. "Ze hebben hun koningen door elkaar gehaald. Ze dachten dat het over Edward II ging, niet over zijn vader Edward I. Daarom dachten ze dat er sprake was van een kopie."

Een vergelijking met de stukken uit 1300 overtuigde Carpenter en Vincent van het tegendeel. Zo komt de grootte precies overeen met de bestaande exemplaren en is de tekst helemaal gelijk.

"Een bijzonder detail is bijvoorbeeld de initiaal E aan het begin van Edwardus. Ook de volgende letter, de D, is een hoofdletter. Dat is ongebruikelijk, maar het komt ook zo voor in de andere zes originelen."

Een exemplaar van de Magna Carta uit 1297 werd in 2007 geveild voor ruim 21 miljoen dollar. Harvard is niet van plan dit document te verkopen, het is immers een unieke aanwinst voor de eigen collectie.

Trump tegen Harvard

Vincent vindt het veelzeggend dat het document opduikt, juist op het moment dat de Harvard Universiteit te maken heeft met de grillen van president Trump. Die probeert door de geldkraan dicht te draaien zijn wil op te leggen aan de onderwijsinstelling. Vincent ziet overeenkomsten met de absolute heersers van weleer.

"Dit document verdedigt de rechten van het individu tegen een tirannieke vorst. Het komt aan het licht precies op het moment dat Harvard wordt aangevallen door de macht van de staat die Harvard wil zeggen wat te doen", meent Vincent. "Dit is geen stoffig oud document uit het verleden, maar geschiedenis die nog steeds relevant is voor ons vandaag de dag."

Onderzoekers hebben in Australië gefossiliseerde pootafdrukken gevonden van de zover bekend oudste reptielachtige ooit. De wetenschappers schatten de afdrukken op zo'n 355 miljoen jaar oud, waarmee dergelijke landdieren 35 miljoen jaar eerder rondliepen op aarde dan werd gedacht.

Volgens de wetenschappers werpt hun vondst, die gisteren werd gepubliceerd in het wetenschappelijke vakblad Nature, een nieuw licht op de evolutie van landdieren. Die evolutie zou sneller zijn gegaan dan eerder werd aangenomen.

Het gaat om in totaal zeventien pootafdrukken op een zandstenen rots van een halve meter, die zijn achtergelaten door een hagedisachtig dier die op dat moment waarschijnlijk in de modder van een rivieroever liep. De afdrukken meten tussen de 3 en 4 centimeter en het dier was naar schatting tussen de 60 en 80 centimeter lang.

Dat blijft alleen giswerk, zo benadrukken de onderzoekers, want er zijn verder geen afdrukken van een staart of lijf gevonden. Ook zijn er geen gefossiliseerde delen van het lijf van het dier aangetroffen.

De onderzoekers stellen zich de hagedisachtige zo voor:

De afdrukken werden gevonden in een plaats ten noordoosten van Melbourne, in deelstaat Victoria. De vondst is bijzonder, omdat de afdrukken aanzienlijk ouder zijn dan de voorheen oudste afdrukken van een reptiel: 320 miljoen jaar, aangetroffen in Canada.

Het suggereert volgens paleontologen van de universiteit van het Zweedse Uppsala die het onderzoek uitvoerden dat dieren eerder uitsluitend op land leefden dan werd vermoed.

Zo'n 400 miljoen jaar geleden verlieten de eerste gewervelde dieren de zee. Dat waren amfibie-achtigen, die voor hun voortplanting afhankelijk bleven van water. Maar de pootafdrukken van de reptielen geven blijk van klauwen, en enkel dieren die alleen op land leven ontwikkelden klauwen en harde nagels.

Klauwafdrukken

Maarten de Rijke, paleontoloog en curator bij het Oertijdmuseum in Boxtel, noemt de vondst van de pootafdrukken "heel belangrijk", ook omdat andere, soortgelijke oude pootafdrukken enkel op het noordelijk halfrond zijn gevonden.

"Dit vertelt ons heel veel over de evolutie van de eerste viervoeters op het land", legt De Rijke uit. "Die leefden toen in een omslagpunt voor de wereld, in het vroege Carboon. Dat was een tijd met enorme regenwouden en veel zuurstof in de lucht. Er gebeurde heel veel, maar over het leven in die tijd weten we nog heel weinig."

Ook de onderzoekers zelf spreken in een persbericht enthousiast over hun studie. "Het is verbazingwekkend dat een rotsplaat, zo klein dat één persoon hem kan optillen, alles wat we dachten te weten over het ontstaan van moderne viervoeters in twijfel trekt", zegt paleontoloog en onderzoeksleider Per Ahlberg

Zijn collega-paleontoloog Grzergorz Niedzwiedzki was naar eigen zeggen "zeer verrast" toen hij de rots aantrof. "Al na een paar seconden zag ik dat er duidelijk bewaarde klauwsporen op zaten."

Supercontinent

Volgens Ahlberg kan zijn onderzoek leiden tot meer nieuwe inzichten in een tijdperk "waarover we voorheen dachten dat enkel primitieve, vierpotige vissen zich langs de kust aan het voortslepen waren, en net begonnen waren om het land te verkennen".

Ahlberg legt uit dat het huidige Australië 355 miljoen jaar geleden deel uitmaakte van Gondwana, en van dat supercontinent is vooral nog veel onbekend. "Wie weet welke andere dieren daar nog geleefd hebben? De interessantste ontdekkingen moeten nog komen."

Oertijdmuseum-curator De Rijke zegt te hopen dat er in de toekomst naast de stokoude voetafdrukken ook gefossiliseerde botten van de reptielachtigen worden aangetroffen. "Want dan kunnen we nog veel meer zeggen over de anatomie van die beesten in die tijd."

Zeventig leerlingen van een middelbare school in Warffum (Groningen) moeten hun eindexamen overdoen. De school werd gisteren ontruimd, omdat het brandalarm was afgegaan.

Het alarm ging af nadat bij een practicum in het scheikundelokaal rook was vrijgekomen. Het hele gebouw moest worden ontruimd, waaronder de lokalen waarin op dat moment eindexamens werden afgenomen.

Uur bezig

De havo- en vwo-leerlingen van het Hogeland College deden het examen wiskunde en biologie. Volgens RTV Noord waren ze al een uur bezig. De examenleerlingen vonden het heel vervelend, maar gingen wel rustig naar buiten, zegt conrector Joke Feldbrugge tegen de omroep.

De leerlingen moeten het examen in juni nog eens maken en krijgen op 12 juni dus nog niet te horen of ze geslaagd zijn.

Zwaluwen

Leerlingen van Het Baarnsch Lyceum in Baarn moesten hun examen gisteren op het laatste moment ergens anders maken. In de gymzaal waar het examen zou plaatsvinden, vlogen twee zwaluwen rond. Dat zou te veel afleiding geven tijdens het examen.

"De dierenambulance is langs geweest en op hun advies hebben we een tijdje zachte balletjes naar de vogels gegooid. Het idee was dat ze dan moe zouden worden en lager zouden gaan vliegen, maar dat gebeurde niet", zegt een woordvoerder tegen RTV Utrecht.

Uiteindelijk zijn alle stoelen en tafels verplaatst naar een naastgelegen gymzaal en kon het examen toch doorgaan.

Een automobilist is gisteravond een huis binnengereden in Budel. De auto kwam tot stilstand in de woonkamer. De bewoners bleven ongedeerd, maar de gevel en woonkamer hebben grote schade. De 21-jarige bestuurder is aangehouden.

Omroep Brabant schrijft dat er twee mensen thuis waren toen het voertuig de woonkamer binnenreed. Het huis is onbewoonbaar en moet worden gestut. De burgemeester van de gemeente Cranendonck, waar Budel onder valt, kwam in de avond naar de woning om steun te betuigen aan de bewoners. De woning is inmiddels afgezet met witte schermen.

De auto ramde een flink stuk muur uit de woning:

In de auto zaten twee mensen. Een van hen moest naar het ziekenhuis. De 21-jarige bestuurder moest mee naar het politiebureau. In de auto is een lachgascilinder gevonden, schrijft de regionale omroep.

Uit een eerste test blijkt dat de man onder invloed was van cannabis. Gebruik van lachgas valt niet aan te tonen met bijvoorbeeld een bloedtest.

Het is de bedoeling dat vandaag voor het eerst in ruim drie jaar Oekraïense en Russische diplomaten direct onderhandelen over de oorlog. De gesprekken staan gepland in de Turkse stad Istanbul, maar over hoe ze er precies uitzien, is nog veel onduidelijk.

"Ik zal wachten op Poetin", zei Zelensky afgelopen weekend. Hij drong aan op een persoonlijke ontmoeting met Poetin, nadat die had gezegd bereid te zijn tot directe onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne. Inmiddels is duidelijk geworden dat Poetin niet naar Istanbul komt voor een gesprek met Zelensky. Ook de Amerikaanse president Trump komt niet naar Istanbul.

Een van de onduidelijkheden is wanneer de gesprekken beginnen. Het Russische staatspersbureau TASS meldde dat de ontmoeting rond 09.00 uur zou beginnen, maar een Oekraïense functionaris sprak dat tegen. De woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zei later dat de gesprekken op verzoek van Turkije naar de tweede helft van de dag zijn verplaatst. Maar volgens het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken is er nog helemaal geen starttijd gekozen.

Wie komen er?

President Zelensky kwam rond 11.00 uur aan in Turkije, waar hij een gesprek heeft met president Erdogan in Ankara. Tegen de pers op de luchthaven van de Turkse hoofdstad noemde hij de Russische delegatie van een decoratief niveau. Hij zei verder dat de Oekraïense afvaardiging kan bestaan uit zijn minister van Buitenlandse Zaken en hooggeplaatste leger- en inlichtingenfunctionarissen. De kans dat Zelensky zelf naar Istanbul gaat, is minimaal: hij zei eerder deze week alleen te komen als Poetin ook komt.

Zo kwam Zelensky aan in Turkije:

Duidelijk is dat de Russische delegatie geleid gaat worden door Poetins adviseur Medinski. Er staan verder geen figuren uit de hoogste kringen op de lijst, zo ontbreekt bijvoorbeeld de minister van Buitenlandse Zaken Lavrov.

Vanochtend kwam het Kremlin wel nog met een verklaring dat Poetin gisteravond laat in Moskou over Oekraïne heeft gesproken met Lavrov en onder anderen minister van Defensie Belousov en de hoogste militair generaal Gerasimov.

Trumps speciale gezant voor Oekraïne Kellogg en zijn buitenlandgezant Witkoff zouden beiden van plan zijn om naar Istanbul te reizen.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio is ook in Turkije. Hij ontmoette gisteren in Antalya bij een informele bijeenkomst van NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken onder meer zijn Oekraïense ambtgenoot Sybiha.

Wat staat er op de agenda?

Áls de gesprekken doorgaan, zal het gaan over het staken van de oorlog in Oekraïne. De VS, EU en Oekraïne eisen dat Rusland akkoord gaat met een onvoorwaardelijk staakt-het-vuren van dertig dagen. Poetin wil naar eigen zeggen eerst de details bespreken voordat een akkoord zou kunnen worden bereikt.

De onderhandelingen moeten worden hervat op het punt waarop ze in 2022 werden afgebroken, heeft een adviseur van Poetin gezegd. Vijf dagen na de Russische invasie gingen in maart dat jaar Oekraïne en Rusland al om de tafel in Istanbul. Oekraïne trok zich destijds terug toen de oorlogsmisdaden van het Russische leger in de plaats Boetjsa aan het licht kwamen.

Analisten verwachten niet dat Rusland snel concessies zal doen aan de onderhandelingstafel. Het Russische leger is, ondanks zware verliezen, al vele maanden in het voordeel op het slagveld. Ruim drie jaar na het begin van de bloedige invasie houdt Rusland ongeveer 20 procent van Oekraïne bezet. 7 procent nam Rusland al jaren geleden in met de annexatie van de Krim en inname van delen in het oosten.

Mogelijk wordt er ook gepraat over het uitruilen van krijgsgevangenen. Een Russische politicus sprak van een "gigantische" ruil, maar details zijn nog onbekend.

Wat wil Oekraïne met de onderhandelingen? Hoe wordt er in Rusland naar gekeken?

Het aantal afgegeven vergunningen voor nieuwe woningen loopt terug. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Daardoor worden er de komende tijd ook minder huizen gebouwd.

In het eerste drie maanden van 2025 gaven gemeenten 12.500 vergunningen af voor nieuwbouwhuizen. Dat zijn er 3500 minder dan in dezelfde periode van 2024. Het zijn er ook flink minder dan in de laatste drie maanden van vorig jaar.

Het aantal woningen dat daadwerkelijk gebouwd werd, ligt op hetzelfde niveau als een jaar geleden. In het eerste kwartaal van 2025 kwamen er ruim 15.000 huizen bij.

100.000 woningen

De daling is een tegenvaller voor minister Keijzer van Volkshuisvesting. Het kabinet wil er elk jaar 100.000 nieuwe woningen bijhebben om het tekort aan huizen tegen te gaan.

Op een speciale Woontop, eind vorig jaar, sloot de minister nog een akkoord met gemeenten om juist sneller vergunningen af te geven.

Haar ministerie is dan ook bezorgd: "Als de daling doorzet, zou dat echt slecht nieuws zijn." De minister doet onderzoek naar de oorzaken.

Huurbevriezing

De tegenvaller komt op een moment dat er gediscussieerd wordt over het bevriezen van de huren. Woningcorporaties zeggen dat de nieuwbouw nog verder terugloopt als de huren twee jaar lang niet omhoog mogen, zoals de coalitiepartijen hebben afgesproken.

Door de gemiste huurinkomsten worden er in de komende jaren 180.000 minder woningen bouwen dan gepland, zeggen de corporaties. Aedes, de koepel van woningcorporaties, stapt naar de rechter als de huurbevriezing niet van tafel gaat.

Het Indonesische leger zegt achttien Papua-opstandelingen te hebben gedood bij een militaire actie in Westelijk Nieuw-Guinea. De operatie vond plaats in het Indonesische deel van het eiland, dat grenst aan Papoea-Nieuw-Guinea.

Tijdens de actie in het district Sugapa namen Indonesische militairen woensdag munitie en wapens in beslag, waaronder een geweer, pijl en boog en een "niet nader gespecificeerd zelfgemaakt wapen", zo staat in een verklaring van het leger.

Het leger beschuldigt de opstandelingen ervan burgers te gebruiken als menselijk schild. De rebellengroep heeft nog niet gereageerd op de bewering.

Gijzelingen

De rebellen voeren sinds 1969 strijd voor onafhankelijkheid van de grondstofrijke Papua-regio in Westelijk Nieuw-Guinea. Na een omstreden referendum in dat jaar kwam het gebied definitief onder Indonesische controle.

De separatisten hebben eerder buitenlanders gegijzeld. In 1996 werd een groep van 26 wetenschappers vastgehouden en twee jaar geleden een Nieuw-Zeelandse piloot. Vorige maand zeiden de rebellen zeventien mensen te hebben gedood. Volgens hen ging het om militairen die waren vermomd als goudzoekers.

Het gezonken superjacht Bayesian was in een storm veel kwetsbaarder dan de bemanning zich realiseerde. Cruciale informatie daarover ontbrak in de papieren van het schip, concludeert een Britse overheidsdienst in een tussenrapport. Bij de schipbreuk kwamen zeven opvarenden om het leven, onder wie de eigenaar van het schip en zijn 18-jarige dochter.

De Bayesian werd in augustus vorig jaar voor de kust van Sicilië midden in de nacht getroffen door noodweer. In een uur tijd zwol de wind aan van 12 kilometer per uur tot het tienvoudige daarvan. Hoewel de kapitein opdracht had gegeven hem wakker te maken bij storm, kon hij op dat moment al weinig meer doen om een ramp te voorkomen.

Door de 72 meter hoge mast van de Bayesian, de op een na hoogste van een schip wereldwijd, ving het schip veel wind. De Britse Marine Accident Investigation Branch (MAIB) berekende dat het schip daardoor zichzelf niet meer kon rechten als het meer dan 70 graden overhelde. Dat gebeurde die nacht binnen enkele seconden.

Op drift

Het schip was stabieler geweest als het zwaard aan de onderkant van het schip omlaag gelaten was. De bemanning had het echter opgehaald, omdat nergens in de scheepsdocumenten vermeld stond hoe kwetsbaar de Bayesian bij zware wind was. Het ophalen van het zwaard kan zijn gebeurd om de gasten minder last te laten hebben van trillingen aan boord.

Kort voor 04.00 uur die nacht raakte de Bayesian op drift door de sterk toenemende wind. Volgens meteorologen die de MAIB sprak, was er sprake van bijzonder heftig noodweer, waarbij in korte tijd de wind bijna orkaankracht bereikte. Om 04.06 uur helde de Bayesian in 15 seconden zo ver over dat het schip niet meer overeind kon komen en zonk.

Directeur Costantino van scheepsbouwer Italian Sea Group had het schip kort na het ongeluk onzinkbaar genoemd. Volgens hem moest de bemanning wel fouten hebben gemaakt, zoals het open laten staan van luiken waardoor water binnen had kunnen komen. Op het nieuwe rapport heeft hij nog niet gereageerd.

Zes van de twaalf gasten en een van de tien bemanningsleden overleefden het scheepsongeluk niet. Onder de geredde opvarenden was een Nederlander. Ook hielp een Friese schipper bij de redding van de schipbreukelingen.

Bij de berging van het schip kwam vorige week nog een persoon om het leven, een Nederlandse duiker. De bergingswerkzaamheden worden naar verwachting vandaag hervat. De MAIB merkt op dat verder onderzoek aan het wrak nog tot andere conclusies kan leiden.

In Afghanistan aan de grens met Pakistan voltrekt zich een humanitaire ramp, zegt het Rode Kruis. Sinds Pakistan vorige maand begon met het uitzetten van Afghaanse vluchtelingen zijn er al bijna 145.000 mensen teruggekeerd. Soms vrijwillig, maar vaak gedwongen.

Eind april liep voor een grote groep Afghanen een deadline af om het land te verlaten, waardoor het aantal vluchtelingen dat nu aankomt aan de grens snel toeneemt. "Onze medewerkers melden dat er tot wel 7000 mensen per dag aankomen momenteel", zegt Rode Kruis-woordvoerder Bastiaan van Blokland.

Ziektes

Velen hebben geen huis meer om naar terug te keren en worden nu opgevangen in tentenkampen. De situatie daar is volgens het Rode Kruis onhoudbaar. "Er is groot tekort aan water en vaak is er maar genoeg voedsel voor één maaltijd per dag. Kinderen raken ondervoed en ziektes zoals knokkelkoorts, schurft en diarree verspreiden zich snel", zegt hulpverlener Homa Nader, die in een van de kampen werkt.

"Ik heb alles achtergelaten: ons huis, ons spaargeld, zelfs het land dat ik na tientallen jaren hard werken had gekocht", zegt de 74-jarige Ibrahim vanuit een van de kampen heeft opgezet. Hij vluchtte als tiener naar Pakistan, bouwde daar een heel leven op en is nu met zijn gezin gedeporteerd.

Omari-kamp

Bij de Torkham-grensovergang in het noorden ligt aan Afghaanse zijde het Omari-kamp. In lange rijen staan honderden tenten waarin tienduizenden mensen verblijven. Een tent moet vaak door drie of zelfs vier gezinnen worden gedeeld.

"De afgelopen maand zijn er drie kinderen geboren in Omari, omdat zelfs hoogzwangere vrouwen op dit moment uitgezet worden door de Pakistaanse autoriteiten", zegt hulpverlener Nader.

Op deze video laat ze het kamp zien:

Sinds jaar en dag hebben Afghanen na verschillende machtswisselingen in hun land toevlucht gezocht in Pakistan. De Pakistaanse regering zegt dat het land de komst van Afghaanse vluchtelingen niet langer aan kan. In oktober kondigde premier Sharif daarom een driestappenplan aan dat ervoor moet zorgen dat ze zijn land verlaten.

"Er is een grote verwantschap tussen beide culturen, waardoor ze zich gemakkelijk hebben aangepast en nu hier geboren zijn, werken en studeren. Hoe kunnen ze zo gedeporteerd worden als ze in wezen Pakistaans zijn?", vraagt de Pakistaanse mensenrechtenactivist Imtiaz Alam zich af.

Sinds de Taliban aan de macht kwamen in 2021 zijn er volgens de Verenigde Naties 700.000 Afghanen naar het buurland gevlucht. Velen deden dat met het idee dat ze zich via Pakistan uiteindelijk in Amerika konden vestigen. President Trump zette begin dit jaar daar een streep door toen hij een decreet tekende om geen humanitaire vluchtelingen meer op te nemen.

De mensen die nu in Omari aankomen, zijn de vluchtelingen die getroffen worden door de eerste deadline van de Pakistaanse overheid. Volgens het stappenplan zullen er dus nog meer vluchtelingen aankomen de komende tijd. Nu al kan de hulpverlening van zusterorganisatie de Rode Halve Maan de druk nauwelijks aan.

Volgens Van Blokland is de huidige crisis in Afghanistan uit het oog geraakt van de internationale gemeenschap, waardoor er niet genoeg hulpmiddelen binnenkomen. "Wij zijn afhankelijk van donaties en je ziet dat er minder betrokkenheid is. Veel organisaties zijn uit Afghanistan vertrokken en overheden hebben de banden verbroken."

Organisaties hebben de hulp stopgezet omdat ze het Taliban-regime niet willen steunen. De Taliban sluiten vrouwen vrijwel compleet uit binnen de samenleving. Ook zijn er zorgen over fondsen voor noodhulp die de Taliban via hoge belastingen zouden willen gebruiken om hun eigen rekeningen te kunnen betalen.

Via de Rode Halve Maan blijft het Rode Kruis actief in Afghanistan, niet alleen voor teruggekeerde vluchtelingen. "De helft van de mensen heeft er humanitaire hulp nodig en dat is vergelijkbaar met wat we zien in Sudan, waar een hevig conflict woedt", zegt Van Blokland.

Volgens de VN zouden er 3,5 miljoen Afghanen in Pakistan verblijven. Een deel van hen is dus al teruggekeerd, maar nog een groter deel wordt mogelijk later dit jaar uitgezet. Daarbij zitten ook Afghanen die vrezen voor hun leven, omdat ze op zwarte lijsten van het regime staan. Voor Pakistan is dat onvoldoende reden om ze te laten blijven.

Ibrahim maakt zich vooral zorgen over zijn kleinkinderen: "Hun gehuil doorboort mijn hart", fluistert hij. "Ze zouden moeten dromen, niet vrezen voor hun toekomst."

Zwaaiend met Palestijnse vlaggen verzamelen mensen zich in de stad Tulkarem op de bezette Westelijke Jordaanoever. Ze herdenken dat bij de stichting van de staat Israël in 1948 zo'n 750.000 Palestijnen werden verdreven of op de vlucht sloegen. De Nakba noemen Palestijnen dat, het Arabische woord voor catastrofe.

Vorig jaar was de herdenking al extra beladen door de situatie in de Gazastrook, en daar komt dit jaar nog een schep bovenop. Want de kinderen en kleinkinderen van de vluchtelingen destijds, worden nu ook verdreven. Niet alleen in Gaza, maar ook op de Westelijke Jordaanoever.

"We hoopten ooit terug te kunnen naar de dorpen waar we oorspronkelijk vandaan komen. Maar wij moeten vluchten van plek naar plek", zegt een vrouw die deelneemt aan de herdenking. Haar familie komt oorspronkelijk uit de buurt van de stad Haifa, nu Israëlische grondgebied.

Na de stichting van de staat Israël kwamen ze terecht in het vluchtelingenkamp Nur Shams, vlak bij de stad Tulkarem. Sinds een paar maanden heeft Israël het kamp ingenomen en zijn de bewoners gedwongen te vertrekken: "We waren al vluchtelingen, en nu moeten we vluchten uit de vluchtelingenkampen."

Israël zegt er Palestijnse gewapende groepen de kop in te willen drukken en heeft Nur Shams ingenomen. De inwoners zijn gedwongen te vertrekken en het leger verwoest er infrastructuur en huizen. Datzelfde doet Israël ook bij andere Palestijnse vluchtelingenkampen. Met als gevolg meer dan 40.000 ontheemden op de Westelijke Jordaanoever.

Onder schot

De ontheemden worden opgevangen in scholen, buurthuizen en moskeeën. Ook Laith Srouji woont tijdelijk in een moskee in Tulkarem. Hij zit bij een rij matrassen in een van de gebedszalen waar de mannen slapen. Zijn grootouders werden in 1948 gedwongen huis en haard achter te laten. Dat hem nu hetzelfde overkomt maakt veel los: "15 mei is voor iedereen belangrijk. Van kleins af aan leer je al over de Nakba. Maar nu gebeurt ons weer hetzelfde. We moeten weer vluchten. En dat breekt je hart, ook dat van de kinderen. Die stellen vragen die wij ook stellen. Wat gebeurt er, is dit een nieuwe Nakba?", zegt Srouji.

In een andere gebedszaal slapen de vrouwen en kinderen. Ook daar liggen er allemaal matrassen op de grond. Veel spullen hebben de mensen niet. De meesten moesten in haast vertrekken terwijl Israëlische militairen hen onder schot hielden.

Goula Othman is een oudere vrouw die met haar gezin in de moskee verblijft. Ook haar ouders kwamen uit dorpen die liggen in wat nu Israël is: "Het gebeurde allemaal zo plots. We moesten ineens weg en alles achterlaten. Mijn ouders moesten vluchten en nu worden wij ook uit onze huizen gezet."

Verwoest

Ze mocht onlangs van het Israëlische leger kort terug naar huis om haar papieren op te halen. Bij aankomst zag ze dat binnen alles was verwoest. "De keuken, de bedden; alles was kapot." Ook Srouji schok van de verwoesting: "Niets is gespaard gebleven, de verwoesting is zo enorm. Echt niet te geloven."

Toch hoopt men dat het niet zo loopt als bij de Nakba, dat zij wel ooit nog terug naar hun huis mogen: "In je huis is alles, je herinneringen, je leven. Er gaat niets boven je eigen huis dus ik hoop zo dat we terug mogen. Ook al is het vernield, het maakt me niet uit. Desnoods zetten we er een tent op, maar ik wil terug", zegt Othman.

Maar het is de vraag of en wanneer dat weer kan. Want de Israëlische minister van Defensie heeft al laten weten dat het leger dit jaar niet meer uit de vluchtelingenkampen zal vertrekken. En tot die tijd mogen de inwoners sowieso niet terug naar huis.

Goedemorgen! In de Turkse stad Istanbul staat voor vandaag een gesprek gepland tussen afvaardigingen van Oekraïne en Rusland. En in het Zwitserse Basel vindt de tweede halve finale van het Eurovisie Songfestival plaats.

Eerst het weer: de dag start met wolkenvelden, maar al snel wordt het overal zonnig. Het blijft droog en bij een matige noordenwind wordt het 15 graden op de Wadden tot 21 graden in het zuiden.

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Russische president Poetin is niet van plan naar Istanbul te komen voor een gesprek met zijn Oekraïense ambtgenoot Zelensky. In de Turkse stad staan voor vandaag, voor het eerst in drie jaar, gesprekken tussen Oekraïense en Russische diplomaten gepland.

Zelensky riep Poetin zondag op persoonlijk met hem in gesprek te gaan in Istanbul. De naam van de president staat echter niet op de lijst van de Russische onderhandelingsdelegatie, zo bleek uit de lijst die het Kremlin gisteravond laat deelde. De Russische leider zegt niet expliciet dat hij Zelensky's aanbod afslaat. Impliciet laat hij dus wel weten dat hij niet komt.

Ook de Amerikaanse president Trump komt niet naar Istanbul, heeft een functionaris van de VS gezegd tegen persbureau Reuters na de publicatie van de Russische lijst. Zelensky is wel in Turkije. Hij spreekt vandaag onder anderen met president Erdogan.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

De eredivisie kent een bizarre ontknoping. Wekenlang leek Ajax de gedoodverfde kampioen, maar de Amsterdammers verspeelden in de afgelopen vier wedstrijden tien punten. Daardoor trapt PSV zondag het laatste eredivisieweekend af als koploper.

Gisteravond scoorde FC Groningen diep in blessuretijd de gelijkmaker tegen Ajax, wat leidde tot euforie op de tribunes in Eindhoven:

Fijne dag!

De meeste Nederlanders steunen de door het kabinet voorgenomen uitbreiding van het aantal militaire activiteiten, ook als die uitbreiding tot overlast in de eigen omgeving leidt. Driekwart zegt bereid te zijn "enig persoonlijk ongemak te accepteren als dat betekent dat Nederland beter beschermd is".

Dat blijkt uit een representatief onderzoek van Kieskompas onder ruim 10.000 mensen in opdracht van de NOS en de regionale omroepen.

Verzet

Het kabinet-Schoof wil binnenkort beslissen op welke plekken nieuwe munitie-opslagplaatsen, kazernes en oefenterreinen komen of waar die worden uitgebreid. Ook zullen drones, straaljagers en helikopters vaker vliegen, soms op lage hoogte.

Volgens het kabinet is dat nodig vanwege de toenemende internationale spanningen. Op verschillende plaatsen is al verzet tegen de plannen gerezen.

De meeste burgers hebben er juist begrip voor, laat het onderzoek zien. Alleen oefenterreinen met explosieven zijn slechts bij vier van de tien Nederlanders welkom. Een even grote groep is hier weliswaar in principe voor, maar wil ze niet in de buurt.

Gemengd beeld bij munitie-opslag

Daar staat tegenover dat verreweg de meeste mensen geen onoverkomelijke problemen hebben met oefengebieden in de eigen omgeving voor laagvliegende helikopters, uitbreiding of bouw van kazernes, nieuwe locaties voor onbemande drones, oefenterreinen of landingsgebieden voor heli's en transportvliegtuigen.

De komst van munitie-opslag en locaties voor F-35-straaljagers leidt tot meer verdeeldheid. De helft is in beide gevallen voor, zelfs als dat in de buurt gebeurt, terwijl 13 respectievelijk 17 procent mordicus tegen is. De rest steunt deze uitbreidingen, zolang het maar ergens anders gebeurt.

De burgers die terugschrikken voor uitbreidingen in 'de eigen achtertuin' doen dat vooral omdat ze geluidoverlast vrezen of omdat ze bang zijn voor hun veiligheid - een defensielocatie zou immers een doelwit kunnen zijn. Voorstanders vinden het in de eerste plaats "belangrijk dat iedereen een steentje bijdraagt" of wil bijdragen aan "een veiliger wereld".

Opvallend is dat burgers minder kritisch zijn als zij recente ervaring hebben met bepaalde defensie-activiteiten. Dat geldt bijvoorbeeld voor Noord-Friesland, in de buurt van vliegbasis Leeuwarden, waar geoefend wordt met F-35's. Het geldt ook voor de regio rond het Noord-Brabantse Volkel, waar hetzelfde gebeurt.

In Flevoland, waar de kans aanwezig is dat er een nieuwe locatie komt voor straaljagervluchten, zegt nog altijd 55 procent van de ondervraagden akkoord te gaan als die op het vliegveld bij Lelystad zou komen. In Twente, waar al geruime tijd niet meer wordt gevlogen, is dat 60 procent. Noord-Drenthe, in de omgeving van vliegveld Eelde, is duidelijk minder positief met 44 procent.

Meer uitgeven dan NAVO-norm

De uitkomsten passen in de brede steun die uit het onderzoek naar voren komt voor extra defensie-inspanningen. Ruim acht op de tien vinden het goed dat defensie meer geld krijgt. De meeste Nederlanders zouden er zelfs voor zijn als dat meer wordt dan de 2 procent van het nationaal inkomen die op dit moment nog geldt als de NAVO-vorm voor defensie-uitgaven.

Een dure wens; 1 procent erbij kost de schatkist 10 miljard euro. De grootste groep wil dat betalen uit het laten oplopen van de staatsschuld. Niet of nauwelijks steun is er voor het snijden in zorg of onderwijs ten bate van het leger.