NOS Nieuws - Algemeen

De afgelopen jaren vol warmterecords waren ook jaren van smeltrecords voor gletsjers wereldwijd. Vijf van de laatste zes jaar kenden de snelste terugtrekking van gletsjers ooit gemeten, melden de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) en gletsjermonitoringdienst World Glacier Monitoring Service (WGMS).

Beide organisaties waarschuwen dat het steeds sneller smelten van gletsjers kan leiden tot een golf aan nadelige gevolgen voor economieën, samenlevingen en ecosystemen. De gletsjers zijn samen met de ijskappen goed voor zo'n 70 procent van de wereldwijde zoetwatervoorraden. De verdwijnende gletsjers bedreigen de watervoorziening van honderden miljoenen mensen.

Op korte termijn kan de gletsjersmelt ook leiden tot overstromingen. Ook draagt het bij aan de stijging van de zeespiegel. "Het behoud van de gletsjers is niet alleen voor het milieu, de economie en voor samenlevingen een noodzaak. Dit gaat over overleven", zegt WMO-secretarisgeneraal Celeste Saulo op Wereldgletsjerdag, die de VN in het leven heeft geroepen om aandacht te vragen voor het snelle smelten.

IJsblok zo groot als Duitsland

Gletsjermonitoringdienst WGMS stelde vast dat gletsjers meer dan 9000 miljard ton ijs verloren sinds het begin van de metingen in 1975. "Dat is evenveel als een enorm blok ijs ter grootte van Duitsland met een dikte van 25 meter", zegt hoogleraar Michael Zemp van de Universiteit van Zürich en directeur van WGMS.

De waarschuwing van de organisaties volgt kort op een alarmerende studie van Zemp zelf. Daarin werd vastgesteld dat gletsjers wereldwijd tussen 2000 en 2023 5 procent van hun ijs verloren. In de Alpen was het zelfs bijna 40 procent. Zoals het er nu voorstaat, zullen veel gletsjers in Centraal-Europa, Scandinavië en Noord-Amerika het einde van deze eeuw niet meer meemaken.

'Permanent in het rood'

"We zagen in die studie dat het steeds sneller gaat", vertelt poolonderzoeker Bert Wouters van de TU Delft, die aan het onderzoek meewerkte. "Dat komt natuurlijk niet heel erg als een verrassing, want de aarde warmt op en die gletsjers zijn best kwetsbaar. Maar het zijn wel schokkende cijfers."

Wouters legt uit dat de smelt onder meer samenhangt met de hoeveelheid sneeuw die valt. "Doordat er minder sneeuw valt, valt er eigenlijk een buffer weg. Je kunt het vergelijken met een rekening. In de winter komt er geld - sneeuw - bij, en in de zomer wordt dat geld weer uitgegeven - dan smelt het. Nu wordt het steeds warmer en valt er minder sneeuw. Eigenlijk staan de gletsjers dus permanent in het rood."

Wouters schetst een somber beeld van de Alpen. "2022-2023 was ontzettend heet en toen is er ook weinig sneeuw gevallen, waardoor er gemiddeld 3 meter ijs is verloren. 2024 was iets beter, maar ook niet heel goed." Voorspellingen voor 2025 en daarna wil de Nederlandse poolonderzoeker niet doen. "Maar de verwachting is wel dat het ijsverlies zal toenemen."

Harde besluiten zijn er vandaag niet genomen bij de EU-top in Brussel, waar Europese leiders hebben gesproken over het 'herbewapenen' van de Europese Unie. Wel moet de zogeheten defensieparaatheid "resoluut" omhoog, zo schrijven de 27 EU-leiders in een gezamenlijke verklaring.

De lidstaten steunen hiermee het doel van de Europese Commissie dat Europa in 2030 herbewapend moet zijn, voldoende afschrikkingsmacht heeft en een goed lopende defensie-industrie. Daarvoor ligt een plan ter waarde van 800 miljard klaar.

Daar heeft ook premier Schoof mee ingestemd. Tegelijk heeft hij nogmaals het Nederlandse standpunt tegen gemeenschappelijke leningen duidelijk gemaakt. Van grote verbazing over dat standpunt is volgens hem geen sprake. "Ons standpunt was al bekend, daar wordt niemand nerveus van."

Schoof wil op andere manieren de defensie-uitgaven omhoog krijgen. Hij hamert op financiële stabiliteit en "schuldhoudbaarheid", maar vult daar bij aan dat hij ook geen "boekhoudersmentaliteit" wil hebben. Volgens Schoof is er een "constructief gesprek" gevoerd.

Coalition of the willing

Het is nu aan de regeringsleiders om in hun eigen land groen licht te krijgen voor het voorlopige voorstel dat er nu ligt. Schoof verwacht dat met de Voorjaarsnota rond te hebben. "Dat is in 3 à 4 weken. Die kunnen we nemen."

Volgende week sluit premier Schoof weer aan in Parijs, bij weer een top met Europese leiders waar ook de Oekraïense president Zelensky aanschuift. Bij dit vervolg van de 'coalition of the willing' moet blijken hoever de militaire planners intussen zijn.

"We gaan dan bekijken: is dit een werkbaar programma, en zijn we bereid in te stappen of niet."

President Trump heeft opdracht gegeven voor de ontmanteling van het Amerikaanse ministerie van Onderwijs. Hij tekende hiervoor een decreet tijdens een mediamoment in het Witte Huis, in aanwezigheid van scholieren en de minister van Onderwijs.

Volgens Trump geeft zijn land te veel geld uit aan onderwijs en zijn de resultaten teleurstellend. "Na 45 jaar geeft de VS meer uit aan onderwijs dan welk land dan ook en toch staan we aan de onderkant van de lijstjes als het gaat om succes."

Het afschaffen van het ministerie was een verkiezingsbelofte van Trump. De president wil de verantwoordelijkheid voor het onderwijssysteem volledig bij de individuele staten neerleggen.

"Het klinkt raar, maar iedereen weet dat het juist is", zei Trump vlak voor het tekenen van het decreet. Ook richtte hij zich tot de minister van Onderwijs: "Hopelijk blijf je er niet te lang, we gaan iets anders voor je vinden."

Het ministerie wordt niet volledig afgeschaft, maar de functies moeten volgens het decreet tot een minimum worden beperkt. Bepaalde 'kerntaken', zoals financiering voor scholen in achterstandsgebieden en voor kinderen met een beperking, zullen doorgaan. Voor volledig afschaffing van het federale ministerie van Onderwijs is toestemming van het Congres nodig.

Het ontmantelen van het ministerie is het zoveelste controversiële besluit van de Amerikaanse president, die precies twee maanden geleden werd geïnstalleerd. Eerder besloot hij al te stoppen met hulporganisatie USAID, dat goed is voor ongeveer 40 procent van de humanitaire hulp wereldwijd.

Veel van zijn besluiten stuiten op verzet van de rechterlijke macht. Zo besloot een rechter al dat de ontmanteling van USAID moet worden teruggedraaid, omdat deze in de strijd is met de grondwet.

Ook het besluit over het onderwijsministerie levert kritiek op. Critici stellen dat het vooral lage inkomensgroepen en leerlingen met een beperking raakt. Voorstanders zeggen dat het onderwijs beter door de staten en ouders geregeld kan worden.

Vrijheid van onderwijs

Het ministerie van Onderwijs werd begin jaren tachtig opgericht als afsplitsing van het ministerie van Gezondheid, Onderwijs en Welzijn. Het is verantwoordelijk voor het toezicht op het onderwijsbeleid en heeft als doel onderwijsgelijkheid te bevorderen. Ook verstrekt het leningen aan scholen en studenten.

Anders dan in Nederland worden scholen in de VS niet hoofdzakelijk door de nationale overheid gefinancierd. Er is meer vrijheid van onderwijs: veel scholen worden betaald door de staten of lokale overheden, en er bestaan ook veel privéscholen.

Het ministerie van Onderwijs is een van de kleinste ministeries in de Verenigde Staten, met ongeveer 4000 medewerkers. Het had in 2024 een budget van zo'n 268 miljard dollar: ongeveer 4 procent van alle uitgaven van de federale overheid.

In Weert zijn miljoenen illegale sigaretten in beslag genomen. In een loods werden ruim 5 miljoen sigaretten gevonden en in een kleine vrachtwagen die voor de deur stond lagen er nog eens bijna 2 miljoen. In 2023 zijn hier ook al eens 6 miljoen illegale sigaretten gevonden.

De 31-jarige bestuurder van de vrachtwagen is aangehouden, maar werd later weer vrijgelaten, meldt de Duitse politie die gelijktijdig in eigen land een grote actie hield.

De Duitse actie was gericht tegen een illegale sigarettenfabriek in Düsseldorf. Daar werden 32 miljoen illegale sigaretten in beslag genomen. Er was een complete productielijn ingericht voor het produceren van de rookwaar.

De Duitse autoriteiten denken dat sinds begin dit jaar in de fabriek al tientallen miljoenen sigaretten zijn gemaakt. Daarmee zou de belastingdienst 6 miljoen euro zijn misgelopen. Elf mensen die tijdens de inval in de fabriek aanwezig waren, zijn opgepakt.

Daarnaast is een 45-jarige man uit Düsseldorf opgepakt. In zijn appartement werd door een speurhond 108.000 euro aan contanten gevonden die verstopt waren op verschillende plaatsen. Ook in Mülheim an der Ruhr, Ratingen, Mönchengladbach en Pulheim waren huiszoekingen.

Volgens de douane waren de sigaretten vooral bestemd voor de Duitse en Europese zwarte markt.

Voor de tweede keer op rij heeft een reclamespot van Hema de Gouden Loeki gewonnen. Het kerstspotje, gemaakt door reclamebureau Hotel L'Amour, won de prijs voor beste tv-commercial, die voor de dertigste keer werd uitgereikt.

Het spotje gaat over een oudere man die terugdenkt aan zijn jeugd als hij knuffels van Takkie en Siepie - de huisdieren van Jip & Janneke - in de etalage ziet staan. De laatste jaren valt meestal een kerstreclame in de prijzen. Veel bedrijven pakken dan extra uit.

Zo ging de Zilveren Loeki, de tweede prijs, naar de 'Whamster'-reclame van Albert Heijn. Die reclame is geïnspireerd op de videoclip van het nummer Last Christmas van Wham!, dat afgelopen kerst veertig jaar bestond. Wham!-zanger Andrew Ridgeley kwam zelf in het spotje voorbij.

De Whamster-campagne, die ook op sociale media en radio te zien en te horen was, viel minder in de smaak bij deelnemers van het spel Whamageddon. Bij dat spel is het de bedoeling om vanaf 1 december tot Kerstavond het lied Last Christmas niet te horen. Door de alomtegenwoordige Albert Heijnreclame werd de een na de andere deelnemer afgelopen jaar uitgeschakeld.

De Bronzen Loeki ging naar KPN en Dentsu Creative Amsterdam met de commercial 'Stukje van mij', waarin wordt gewaarschuwd voor de gevolgen van online shaming.

Goed doel

De Ster Gouden Loeki, vernoemd naar animatiepop Loeki de Leeuw, is een publieksprijs. Gedurende het jaar kiest een kijkerspanel veertig commercials uit, waaruit er tien geselecteerd worden voor de eindstrijd. Dan mag het Nederlandse publiek stemmen, wat in totaal ruim 122.000 mensen hebben gedaan. Hun stemmen tellen voor 25 procent mee in het eindresultaat; de keuze van het kijkerspanel telt voor 75 procent mee.

Bij de reclameprijzen was er dit jaar voor het eerst ook een categorie voor reclames van goede doelen. Er waren vijf finalisten waarop mensen hun stem konden uitbrengen. De winnaar was Kika, met reclamebureau Joe Public, met het spotje Moeder.

Een grote meerderheid in de Tweede Kamer vindt dat Nederlandse bedrijven die in problemen zijn gekomen door hoge energiekosten geholpen moeten worden. Over hoe dat moet gebeuren, lopen de meningen uiteen, bleek in een Tweede Kamerdebat over overheidssteun aan de Nederlandse industrie.

Een aantal voorstellen passeerde de revue, zoals van het verlagen van de energie- en nettarieven, het schrappen van de CO2-heffing en de terugkeer van een aparte subsidieregeling (IKC). Allemaal dure maatregelen, waarvan niet duidelijk is hoe ze betaald moeten worden.

Land uit

Het debat was al langer gepland, maar werd deze week heel actueel omdat het grote chemiebedrijf LyondellBasell op de tweede Maasvlakte sluit. De gemeente Rotterdam stuurde een alarmerend persbericht uit, omdat het al het vierde bedrijf is dat stopt.

De energiekosten zijn veel hoger dan in omringende landen en dat jaagt bedrijven het land uit. Ook hebben ze last van China dat wegens overproductie producten goedkoop op de Europese markt aanbiedt.

Ook werkgeversorganisatie VNO-NCW luidde deze week de noodklok, met dezelfde boodschap: de energiekosten moeten omlaag. In Nederland zijn de energiekosten 95 euro per megawattuur, veel hoger dan in andere Europese landen.

Ikea

De noodkreten zijn duidelijk doorgedrongen tot de Tweede Kamer. "De industrie verzuipt", stelde BBB-Kamerlid Vermeer. "Donkere wolken pakken zich samen boven de industrie en dat mogen we niet laten gebeuren", aldus de VVD. En de ChristenUnie zei dat LyondellBasell eerst onderdelen voor Ikeamatrassen leverde, maar zo duur werd door de Nederlandse energieheffingen, dat Ikea nu in China koopt. "Het bedrijf is uit de markt geprijsd."

Grote eensgezindheid is er dus over noodzakelijke steun aan Nederlandse bedrijven, maar geen van de oplossingen werd duidelijk uitgewerkt.

Schatkist

De nationale CO2-heffing mag van PVV, BBB en CDA verdwijnen. De heffing is ingevoerd om bedrijven aan te zetten hun uitstoot van broeikassen te verminderen en over te stappen op groenere energie. NSC en VVD zijn er daarom niet voor om er snel een streep door te zetten. "Dat verliezen we ook onze grip op het klimaat".

En het regelen van "een gelijk speelveld" met andere landen - dat wil zeggen het hanteren van dezelfde energiekosten - is een kostbaar plan. Bedragen werden hier niet voor genoemd.

Geen blanco cheque

Oppositiepartijen GroenLinks-PvdA, de Partij voor de Dieren, SP, Volt en regeringspartij NSC zijn voor steun, maar alleen voor bedrijven die zich inzetten voor verduurzaming. "We geven geen blanco cheque af voor vervuilers," aldus SP-Kamerlid Beckerman.

Dus wordt er nu vooral naar minister Hermans van Klimaat en Groene Groei gekeken om met een plan van aanpak te komen én bij de onderhandelingen voor de Voorjaarsnota miljarden euro's extra te regelen om de energierekening van bedrijven naar beneden te krijgen.

Zij zal moeten bedenken of het kabinet alle Nederlandse bedrijven gaat helpen, een generieke maatregel. Daar zit ook vervuilende aardolie en aardgas gebruikende industrie bij, terwijl ze die juist wil aanzetten om over te stappen op duurzame energiebronnen. "U moet niet blind investeren in bedrijven die hier geen toekomst meer hebben", hield het Kamerlid Kostić (Partij voor de Dieren) de minister voor.

Minister Hermans zei dat ze werkt aan een "sterke en duurzame" economie en industrie. Ze benadrukt dat ze de "urgentie" voelt om de Nederlandse industrie te helpen, maar ze wil de maatregelen "in balans" bekijken. Op concrete maatregelen, zoals het stoppen van de CO2-heffing, ging ze niet in. "We gaan alle opties wegen" en "we gaan breed kijken" en zaken "in balans met elkaar zien".

Volgende maand wordt duidelijk of de minister van Klimaat en Groene Groei extra geld voor de industrie kan regelen.

In een oude bunker in de duinen bij Den Haag hebben onbekenden vleermuizen gedood. Een van de dieren was vastgespijkerd aan een plank en overgoten met kaarsvet, meldt Omroep West.

De ontdekking werd half januari gedaan door medewerkers van de Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland. De medewerkers bezochten de bunkers in het Westduinpark voor de jaarlijkse vleermuizentelling, schrijft wethouder Robert Barker (Partij voor de Dieren) aan de gemeenteraad.

Plekken waar vleermuizen aan konden hangen zijn volgens de wethouder "met geweld van de muur geslagen". Door die vernielingen zijn meerdere vleermuizen doodgegaan. De muren van de bunker waren bovendien beklad met nazisymbolen.

In het Westduinpark staan meerdere bunkers die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi's zijn gebouwd. Ze maakten deel uit van de Atlantikwall, een rij verdedigingswerken langs de Noordzee waarmee de Duitse bezetters een geallieerde invasie wilden voorkomen.

Vleermuizen houden al jaren hun winterslaap in de bunkers. Vleermuizen vallen onder de Wet natuurbescherming. De dieren doden of storen in hun leefomgeving is strafbaar.

Vleermuis vastgespijkerd

Wethouder Barker is erg geschrokken van het "gruwelijke dierenleed en vandalisme". "Dit extreme gedrag is onacceptabel. De bunker is juist ingericht om in de winter een veilige haven te kunnen zijn voor beschermde vleermuizen."

Ook is hij geschrokken van de nazisymbolen. "Juist op een locatie die ons blijvend herinnert aan de donkere tijden van de Tweede Wereldoorlog zijn deze uitingen verwerpelijk."

De Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland heeft bij de politie aangifte gedaan van inbraak en vernieling. "De boswachters van de gemeente Den Haag werken intensief samen met de genoemde instanties om de zaak verder te onderzoeken", aldus de wethouder.

Nederlandse niet-gouvernementele organisaties (ngo's) zien de megaboete die Greenpeace gisteren kreeg als onderdeel van een zorgelijke ontwikkeling. De uitspraak is volgens de organisaties niet los te zien van de groeiende macht van bedrijven en de steeds kleiner wordende ruimte waarin maatschappelijke organisaties zich kunnen bewegen.

Een jury in North Dakota oordeelde dat Greenpeace een schadevergoeding moet betalen aan de eigenaar van een oliepijpleiding. In 2016 protesteerde de milieuorganisatie met een inheemse bevolkingsgroep tegen de aanleg hiervan. Het pijpleidingbedrijf daagde Greenpeace vervolgens voor de rechter.

Greenpeace zegt dat rechtszaken zoals deze bedoeld zijn om maatschappelijke organisaties of journalisten het zwijgen op te leggen, door ze te bedelven onder juridische kosten. Die kunnen namelijk flink oplopen, omdat een zaak jaren kan duren. Zo'n zaak wordt ook wel een 'SLAPP-zaak' genoemd. Dit soort zaken is niet nieuw, maar komt steeds vaker voor, zien ngo's.

'Lachertje'

Nederlandse ngo's denken dat de uitkomst van de rechtszaak er weleens toe zou kunnen leiden dat maatschappelijke organisaties voorzichtiger worden met kritiek leveren op bedrijven en overheden. "De zaak heeft een duidelijke precedentwerking, alhoewel het wel een Amerikaans fenomeen is dat er zo veel geld mee gemoeid is", zegt Paul van den Berg, politiek adviseur bij Cordaid. "Organisaties die dit nieuws zien, denken dat ze zelf misschien wel de volgende zijn."

Bij deze zaken zie je ook het enorme machtsverschil tussen grote bedrijven en ngo's, zegt Rolien Sasse, directeur van Pax. "Zij hebben enorme inkomens. Alleen al met het inhuren van advocaten staan we 10-0 achter. Terwijl dat voor een bedrijf een lachertje is." Zo'n zaak kan een ngo al fataal zijn voordat hij voorbij is, vertelt Daniel Simons, jurist bij Greenpeace International.

In Europa is sinds vorig jaar wetgeving tegen zulke SLAPP-rechtszaken. Nederlandse ngo's maken zich dus nog niet veel zorgen over soortgelijke zaken in Nederland, zeggen ze. "Deze wetgeving moeten we koesteren", zegt Pax-directeur Sasse, "want het is bedreigend om te zien dat het in een democratisch land kan gebeuren."

Nederland

Maar ook in Europa en in Nederland staat het maatschappelijk middenveld onder druk, zien organisaties. Volgens de Coalition Against SLAPPs in Europe, een samenwerking van ngo's, werden er in 2023 166 van dit soort SLAPP-zaken aangespannen, waarvan 12 in Nederland.

Sasse ziet dat in Nederland het besef van het algemeen belang van maatschappelijke organisaties afneemt. "Dat zie je aan discussies in de Tweede Kamer, bijvoorbeeld over het demonstratierecht, financiering of over of wij wel een rechtszaak tegen de staat mogen aanspannen."

Een goed functionerende rechtsstaat is cruciaal voor maatschappelijke organisaties, benadrukt Van den Berg van Cordaid. "Anders hebben we geen zekerheid dat we beschermd worden door de grondwet."

Zelfcensuur

Thea Hilhorst, hoogleraar humanitaire studies aan Erasmus Universiteit, maakt zich al langer zorgen over de beperking van de ruimte van het maatschappelijke middenveld. "En nu zien we dit ook in de VS, terwijl dat land zich altijd het toppunt van democratie waande."

De VS steunde in het verleden juist maatschappelijke organisaties en protesteerde tegen mensenrechtenschending, maar wil nu een streep zetten door de eigen hulporganisatie USAID. "Hierdoor zal je wereldwijd een domino-effect krijgen. Allerlei dictaturen denken nu dat ze gewoon hun gang kunnen gaan. En Amerikaanse organisaties gaan zichzelf censureren, omdat ze bang zijn dat ze anders geen geld meer krijgen."

"Onze taak als waakhond is belangrijker dan ooit", reageert Amnesty International op de uitspraak.

Greenpeace International is niet van plan zich te laten intimideren door de uitspraak. "We bestaan voor een doel. Als we dat niet meer bereid zijn te doen, dan kunnen we onszelf net zo goed opdoeken", zegt jurist Simons.

Pas als de rechter het vonnis van de jury heeft bevestigd, kan Greenpeace in hoger beroep gaan. Als de Amerikaanse tak inderdaad de boete moet betalen, gaat die afdeling failliet, vertelt de advocaat.

Greenpeace International, een van de drie Greenpeace-organisaties die werden aangeklaagd, heeft nu zelf het Texaanse pijpleidingenconcern voor de Nederlandse rechter gedaagd, omdat ze vindt dat de zaak in Amerika nergens op gebaseerd is. Het bedrijf heeft tot 2 juli om een advocaat aan te stellen.

Staatssecretaris Coenradie is niet van plan om op te stappen als er onvoldoende steun is voor haar plan om gevangenen twee weken vervroegd te kunnen vrijlaten. Dat zei ze na afloop van een debat in de Tweede Kamer. Het ziet ernaar uit dat in elk geval drie van de vier coalitiepartijen tegen dat plan gaan stemmen en daarmee is een Kamermeerderheid onzeker.

De PVV-bewindsvrouw zit in een lastig parket, omdat ze geen alternatief ziet om het cellenprobleem op te lossen. Ze herhaalde vandaag dat zij het niet volledig laten uitzitten van gevangenisstraffen zelf ook een "rotmaatregel" vindt, maar dat ze geen andere mogelijkheid ziet. "We hebben naar alles gekeken, maar de conclusie is dat het echt niet anders kan."

Maar zelf vertrekken wil ze niet. "Ik blijf", zei ze tegen de NOS, "want ik zie dat dit probleem opgelost moet worden. Ik vind dat ik daar verantwoordelijk voor ben. Weglopen zou de meest gemakkelijke optie zijn, maar dat ga ik niet doen." Op de vraag of ze zich wel laat wegsturen, antwoordt ze: "Dat kan, dat recht heeft de Kamer." Eerder, na een ruzie met PVV-leider Wilders, liet ze ook al weten dat ze niet van plan was om op te stappen.

Andere mogelijkheden

Coalitiepartij BBB diende vandaag, zoals verwacht, een motie in om Coenradies plan niet door te zetten. Daar staan ook de handtekeningen van de PVV en oppositiepartij SGP onder. De VVD-Kamerleden zullen dinsdagochtend nog in de fractie bespreken of zij de motie gaan steunen. Maar Kamerlid Ellian zei vanmiddag in de Tweede Kamer dat "het in de lijn der verwachting ligt" dat dit gaat gebeuren.

De drie regeringspartijen willen dat er andere mogelijkheden worden onderzocht, zoals het schrappen in de dagbesteding voor gevangenen zodat die minder op het rooster van het personeel drukt (BBB) of het onderzoeken of afgedankte detentieboten weer in gebruik kunnen worden genomen (VVD). De PVV vindt dat er meer meerpersoonscellen moeten komen.

PVV-Kamerlid Van Dijk noemt zijn opmerking van vorige week dat er wat hem betreft acht mensen in een cel kunnen worden gestopt, die dan desnoods staand moeten slapen, inmiddels een hyperbool. Hij had die naar eigen zeggen alleen gebruikt om zijn argument kracht bij te zetten dat het veel te luxe is in de Nederlandse gevangenissen en dat te veel gevangenen genieten van een privécel. Hij pleitte vandaag opnieuw voor meerpersoonscellen, maar dan voor twee of misschien drie gevangenen.

Dat betekent dat Coenradie binnen de coalitie alleen steun krijgt van NSC. Daarnaast hebben oppositiepartijen CDA en SP al laten weten dat zij haar, ondanks hun bezwaren tegen strafverkorting, groen licht zullen geven. Zij vonden de opstelling van de coalitiepartijen onverantwoord. "Wat een chaos, jongens", zei D66-Kamerlid Sneller. Hij vindt dat de partijen hun eigen staatssecretaris met een onmogelijke opdracht opzadelen.

Of er daarmee een Kamermeerderheid komt, is nog onduidelijk. Dinsdag wordt er gestemd over de moties die vandaag zijn ingediend.

Minister Faber komt niet met extra maatregelen om meer opvangplekken voor Oekraïense vluchtelingen te regelen. Dat bleek in een debat met de Tweede Kamer, waar een aantal partijen wel aandrong bij de minister van Asiel en Migratie om meer te doen. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten vreest dat gemeenten binnenkort niet meer in staat zijn om alle Oekraïners op te vangen.

Coalitiepartijen VVD en NSC en oppositiepartijen GroenLinks-PvdA en D66 stelden in het debat dat Faber meer moet doen voor gemeenten. Die lopen er onder meer tegenaan dat de bijdrage vanuit het Rijk van 44 euro per dag voor elke opgevangen Oekraïner lang niet altijd voldoende is. Voor veel gemeenten liggen de werkelijke kosten per opvangplek tussen de 55 en 60 euro per dag.

Op kritische vragen hierover wees Faber erop dat gemeenten om meer geld kunnen vragen, al moeten ze wel bewijzen dat het nodig is. Kamerlid Boomsma (NSC) zei te vrezen dat gemeenten toch terughoudend worden als zij voor het genoemde bedrag geen opvangplek kunnen regelen.

Eigen netwerk

Faber drukte in het debat Oekraïners op het hart om zelf te zoeken naar opvang in hun eigen netwerk. Die oproep staat inmiddels ook op de website van de Oekraïense ambassade.

Kamerlid Piri van GroenLinks-PvdA noemde het debat "teleurstellend" voor gevluchte Oekraïners, omdat Faber geen extra maatregelen aankondigde om te zorgen voor meer opvangplekken, terwijl ze wel een verhoging van de eigen bijdrage in het vooruitzicht stelde.

Hogere eigen bijdrage

De minister denkt eraan om de eigen bijdrage die gevluchte Oekraïners moeten betalen voor hun opvangplek te verhogen. Nu betalen Oekraïners die zelf geld verdienen 105 euro per maand en maximaal 210 euro per gezin. In het debat noemde de minister niet hoeveel ze het bedrag wil verhogen.

Op aandringen van haar partij PVV beloofde Faber voor de zomer duidelijkheid hierover. Volgens de laatste cijfers zijn ruim 94.000 noodopvangplekken voor Oekraïners bezet. PVV-Kamerlid Vondeling noemt het een "enorme opgave die we eigenlijk niet kunnen dragen". Daarom moeten zij hier wat haar betreft maximaal aan meebetalen.

Het terrein van de grootste satellietbouwer van Europa is net iets meer dan anderhalf voetbalveld groot. En toch spreekt Aerospacelab van een megafabriek die uit de grond wordt gestampt. Een klein jaar geleden ging de eerste schop de grond in voor de fabriek in het Belgische Charleroi waar vanaf 2026 per jaar 500 satellieten van de band moeten komen.

Het is een nieuwe productielijn naast fabrieken in Louvain-la-Neuve en in Californië. In Louvain-la-Neuve staat ook een testruimte met een speciale shaker, waar de satellieten worden getest op onder meer lanceervibraties en temperatuurschommelingen die tijdens de lancering kunnen optreden.

Directeur Benoit Deper leidt een groep journalisten graag rond op het fabrieksterrein. Anders dan bij andere Europese fabrikanten, zoals Thales en Airbus, worden de satellieten vanaf volgend jaar in serieproductie gemaakt vanaf de lopende band. Afnemers zitten over de hele wereld; het zijn zowel commerciële bedrijven als overheden en instituten.

Deper claimt dat de satellieten uit Charleroi voor 100 procent Europees zijn en niet worden gecontroleerd door de Verenigde Staten. Dat ziet de Europese Commissie graag: Europa moet een autonome defensie-industrie krijgen.

Kwetsbaar

Maar daarmee is niet gezegd dat Europa op korte termijn een eigen satellietnetwerk in de ruimte kan realiseren dat ons minder afhankelijk maakt van Starlink, het satellietsysteem van Elon Musk dat Oekraïne van snelle internetverbindingen voorziet voor communicatie en besturing van drones. Europa voelt zich in toenemende mate kwetsbaar nu de Verenigde Staten zich onder Trump en zijn rechterhand Musk van Europa en de NAVO afwenden.

Want om een satellietsysteem de ruimte in te krijgen heb je ook een raket nodig en daar schort het nog aan in Europa. Lang was de Europese Ariane-raket leidend in de ontwikkeling van de technologie die ons toegang gaf tot de ruimte. Maar sinds Musk met zijn SpaceX de Falcon 9-raket presenteerde, heeft Europa een achterstand opgelopen. Inmiddels heeft de nieuwe Ariane 6-raket een eerste succesvolle proeflancering achter de rug, maar veel bedrijven en overheden geven de voorkeur aan SpaceX.

SpaceX helft goedkoper

Onderdelen van de Falcon 9 kunnen meerdere keren gebruikt worden, er zijn veel meer lanceringen per jaar en daardoor is deze raket in het gebruik veel goedkoper. "De Ariane 6 kan een tiental lanceringen per jaar aanbieden, de Falcon 9 kan meerdere keren per week de ruimte in. Daarmee is SpaceX ongeveer de helft goedkoper: een lancering met de Falcon 9 met meerdere satellieten aan boord kost ruwweg 50 miljoen dollar, een lancering met de Ariane 6 het dubbele", aldus docent ruimtevaarttechniek Erik Laan van Hogeschool InHolland.

De Europese Commissie heeft eind vorig jaar een vlucht naar voren genomen door in te zetten op een eigen satellietnetwerk, dat de afhankelijkheid van Starlink moet wegnemen: Irissquare oftewel Iriskwadraat). Een constellatie van 260 telecomsatellieten voor communicatie tussen overheden, dat autonoom van landen als China, Rusland of de Verenigde Staten kan opereren. Het moet voorkomen dat deze landen kunnen meekijken, of, zoals in het geval van Starlink al eens gebeurde, het systeem kunnen uitschakelen. De eerste miljarden zijn daarvoor gereserveerd en het netwerk zou vanaf 2029 in delen operationeel moeten worden.

"Communicatie is essentieel voor onze veiligheid: dat je weet waar je bent, dat je dat anderen kunt laten weten en dat je data en beeldmateriaal kunt doorsturen over bijvoorbeeld troepenopbouw. Dat moet overeind blijven in een oorlogssituatie. Satellieten zijn dan veel veiliger omdat die niet snel kunnen worden uitgeschakeld", licht Laan toe.

Laan vindt dat Europa in toenemende mate zelfstandig en onafhankelijk moet opereren in de wereld van de observatie- en telecomsatellieten die nodig zijn voor onze veiligheid. "Over een paar jaar kunnen we dat", is zijn voorspelling. Twee voorwaarden noemt hij van belang. "We moeten nadenken over de kosten zodat we concurrerend worden. En we moeten ons beter organiseren. Want we moeten zorgen dat we niet afhankelijk zijn van de grillen van een techmiljardair."

Een Amerikaan die gevangen werd gehouden door de Taliban in Afghanistan is na tweeënhalf jaar vrijgelaten.

De man, de 66-jarige George Glezmann, werkte als onderhoudsmonteur voor een Amerikaanse luchtvaartmaatschappij. Hij was eind 2022 op vakantie in de Afghaanse hoofdstad Kabul toen hij werd opgepakt en vastgezet door de inlichtingendienst van de Taliban.

Volgens de Amerikaanse regering zat hij al die tijd vast zonder aanklacht. Over zijn vrijlating werd op hoog niveau onderhandeld. Functionarissen van de Amerikaanse overheid en de Taliban spraken met elkaar in Qatar, dat de diplomatieke belangen van de VS in Afghanistan vertegenwoordigt.

Glezmann is de derde Amerikaan in korte tijd die door de Taliban is vrijgelaten. In januari kwamen twee Amerikanen vrij in ruil voor een Afghaanse man die in de VS was veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor betrokkenheid bij drugshandel en terrorismefinanciering.

Betrekkingen

De vrijlating van Glezmann maakt geen onderdeel uit van zo'n deal. Een anonieme overheidsfunctionaris van de VS zegt tegen persbureau AP dat het gaat om een gebaar van goede wil. De Taliban spraken eerder over de "normalisatie" van betrekkingen tussen de VS en Afghanistan.

De twee landen onderhouden geen diplomatieke banden na het chaotische vertrek van de VS uit Afghanistan in 2021. Vrij snel hierna namen de Taliban de macht in het land over. Sinds de machtsovername zijn veel burgerrechten, voornamelijk van vrouwen, drastisch ingeperkt door de fundamentalistische groep.

Marco Rubio, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, noemt de vrijlating een "constructieve en positieve stap". Hij wijst erop dat er nog meer Amerikanen vastzitten in Afghanistan. "President Trump zal zijn onvermoeibare werk voortzetten om alle Amerikanen die onterecht vastzitten over de hele wereld te bevrijden."

Vanochtend om 10.01 uur is de lente officieel begonnen, en de hele week was het al te merken. De zon scheen volop, het bleef droog, en op sommige dagen was er vanuit de ruimte zelfs geen enkel wolkje boven Nederland te bekennen op de satellietbeelden. Mensen trokken massaal naar buiten en de terrassen en parkjes stroomden langzaam vol. Alleen de wind maakte het af en toe iets frisser.

Voor de mensen die last hebben van hooikoorts door boompollen zullen de afgelopen dagen wat minder aangenaam zijn geweest. Er zweefde namelijk veel stuifmeel door de lucht.

Warm, warmer, warmst

Morgen wordt de warmste dag van de week. Vooral in het zuiden is het warm weer met 20 tot 22 graden. Dat is ruim boven het gemiddelde van 10 tot 12 graden voor deze periode van het jaar.

Langs de kust in het noorden en op de Waddeneilanden is de temperatuur door het koude water iets lager, maar ook met 14 tot 16 graden is het hier bovengemiddeld warm. Voor wie vroeg van het weekend kan gaan genieten is dit hét moment om naar buiten te gaan.

Vanaf morgen gaat het weer wel veranderen. In de loop van de dag zal er al iets meer bewolking aan de blauwe lucht verschijnen. Het blijft dan nog wel droog.

Zaterdag gaat het wel regenen. Dat begint in het zuidwesten en later kan op steeds meer plaatsen een bui vallen. Daarbij is een kleine kans op onweer. De regen gaat ook het stuifmeel deels uit de lucht spoelen, dus hooikoortsklachten zullen afnemen.

Soms regen en minder warm

Ook zondag is het wisselvallig met zon, wolken en een paar buien. Tijdens het weekend is het nog vrij zacht met 16 of 17 graden. Na het weekeinde gaat de temperatuur door een koudere wind uit het noorden verder omlaag.

Dinsdag en woensdag is het nog maar 10 of 11 graden. Er blijft af en toe wat regen vallen, maar het zijn zeker geen kletsnatte en verregende dagen.

In de Limburgse plaats Bocholtz heeft de politie in een garagebox snoepgoed en chips met daarin THC verwerkt gevonden. Het gaat om ruim 100 zakjes snoep en 250 zakjes chips.

THC is de belangrijkste werkzame stof in cannabis. De zakjes snoep en chips lagen in twee kluizen, samen met diverse soorten soft- en harddrugs. Om welke verdovende middelen het gaat, wordt nog onderzocht.

De politie viel de garagebox dinsdag binnen na een tip die bij Meld Misdaad Anoniem was binnengekomen.

De zakken chips en snoepgoed zijn volgens de politie niet in Nederland verkrijgbaar. Vermoedelijk zijn ze afkomstig uit de VS, waar THC in snoepgoed in een aantal staten is toegestaan.

Het onderzoek naar de eigenaar van de zakken snoep en chips is in volle gang. De politie heeft nog geen aanhoudingen verricht, schrijft L1.

Nederland en Europa moeten minder afhankelijk worden van de Verenigde Staten, zei De Nederlandsche Bank (DNB) bij de presentatie van de jaarcijfers.

Als voorbeeld noemt DNB de betalingen aan de kassa. "Die worden in hoge mate verzorgd door niet-Europese bedrijven", stelde DNB, daarbij verwijzend naar Visa en MasterCard die al decennia de techniek achter pinbetalingen verzorgen.

Het is inmiddels niet ondenkbaar dat president Donald Trump deze bedrijven inzet om druk op Europa uit te oefenen: "Het beleid van buitenlandse regeringen kan resulteren in controle over hoe en aan wie we betalen. Dat is onwenselijk", aldus DNB.

Europese alternatieven

DNB pleit al langer voor Europese alternatieven. Zo werkt De Europese Centrale Bank in opdracht van de Europese Commissie aan de ontwikkeling van een digitale euro. Met deze digitale variant van de gewone euro zou altijd betaald moeten kunnen worden, ook als het internet plat ligt.

Ook ondersteunt DNB de Europese uitrol van het Nederlandse betaalsysteem iDeal. "We moeten een betaalmiddel krijgen dat onafhankelijk is van niet-Europese partijen. En dat een goede terugval kan bieden in crisissituaties", zei directielid Olaf Slijpen.

DNB-president Knot sloot zich daarbij aan. "Dit voelt niet langer als tijdperk van verandering, maar als verandering van tijdperk", zo citeerde hij paus Franciscus.

Trump zette het Amerikaanse stelsel van centrale banken, de Fed, vannacht op social media onder druk om de rente te verlagen. Knot zei dat hij "met enige zorg volgt wat er aan andere kant van de oceaan gebeurt. Ik weet dat dit mijn collega's bij de Fed bezighoudt."

Knot houdt zich vast aan de Amerikaanse wet, die de Fed beschermt tegen politieke inmenging, net zoals dat in Europa en Nederland met de ECB en DNB gebeurt. "Er is vrijheid van meningsuiting, ook in VS. Dus laten we niet overreageren", zei hij over de opmerkingen van Trump. "Maar als dit in Europa gebeurt, dan zou ik er ook ongelukkig mee zijn."

Goud in New York

Ondertussen ligt nog ongeveer een derde van de Nederlandse goudvoorraad in New York in de kluis van de Fed. In 2014 haalde Nederland al eens een deel terug. Knot verwacht niet dat de goudvoorraad ingezet kan worden bij een verder verslechterende relatie met de VS, bijvoorbeeld door het als drukmiddel te gijzelen.

"De Federal Reserve van New York is net als de Fed in hoge mate onafhankelijk. Daar ligt ons goud", benadrukt Knot. "Wij hebben sluitende contracten met de Fed van New York. Dus nee, daar maak ik mij op dit moment geen zorgen over."

Wel wil DNB het beleid ten aanzien van de eigen beleggingen aanpassen. De centrale bank denkt erover om een deel te gaan investeren in defensie en bedrijven die in cyberveiligheid doen.

Hoeveel goud heeft Nederland en de wereld? Ontdek het in onderstaande slider:

DNB dook vorig jaar voor het tweede jaar op rij diep in de rode cijfers. Het verlies van bijna 3,2 miljard euro is wel zo'n 300 miljoen euro kleiner dan in 2023. DNB verwacht dat de verliezen de komende jaren minder groot zullen zijn. Pas vanaf 2028 denkt DNB weer winst te zullen maken.

DNB benadrukt dat het verlies "geen belemmering vormt" voor de dagelijkse werkzaamheden bij de centrale bank. De centrale bank kan niet snel in problemen komen zoals reguliere banken. Wel moet DNB voor de geloofwaardigheid als toezichthouder op termijn weer normale winst maken. Dit moet ook voorkomen dat de centrale bank afhankelijk wordt van bijvoorbeeld een kabinet om financiële gaten te dichten.

Het verlies bij DNB komt door het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB). Om de hoge inflatie te bestrijden besloot de ECB in 2023 de economie af te remmen door razendsnel de rente te verhogen naar een recordstand van 4 procent. Een hoge rente maakt geld lenen duurder.

Keerzijde is dat centrale banken in de eurozone een hoge rente moeten uitkeren op het geld en bufferkapitaal dat reguliere banken elke nacht bij hen verplicht parkeren. Ook heeft DNB nog veel obligaties die het opkocht tijdens de eurocrisis op de balans staan.

De Schotse oud-premier Nicola Sturgeon gaat vrijuit in een onderzoek naar partijfraude bij haar Scottish National Party. De politie schrijft in een kort persbericht, zonder Sturgeon bij naam te noemen, dat een 54-jarige vrouw niet wordt aangeklaagd en ook niet langer onderwerp van onderzoek is. Hetzelfde geldt voor Colin Beattie, de oud-penningmeester van de SNP.

De ex-man van Sturgeon, Peter Murrell, is wel aangeklaagd. Hij stond vandaag in Edinburgh terecht voor verduistering, schrijft de BBC. Murrell is de oud-directeur van de SNP. Onlangs maakten Sturgeon en Murrell bekend dat ze uit elkaar zijn.

Opgepakt

Sturgeon werd in 2023 vanwege het fraudeonderzoek opgepakt, verhoord en nog diezelfde dag vrijgelaten. Ook werd haar huis doorzocht.

Het onderzoek draaide onder meer om de ruim 600.000 pond die de SNP ophaalde tijdens een campagne voor een te houden onafhankelijkheidsreferendum in 2017. Het referendum heeft nooit plaatsgevonden en geld zou niet in de boekhouding van de SNP te vinden zijn.

Sturgeon was met een ambtstermijn van ruim acht jaar, tussen 2014 en 2023, de langstzittende premier van Schotland en de eerste vrouw die die functie bekleedde. Begin 2023 maakte ze bekend af te treden. Ze bleef daarna wel lid van het Schotse parlement.

Een Rotterdamse wijkagent is disciplinair gestraft voor "ernstig plichtsverzuim" omdat hij een veronderstelde wildplasser had opgesloten in de kruipruimte van diens huis. De agent heeft excuses aangeboden aan zijn collega's en er is een boete ingehouden van zijn salaris, bevestigt de politie na berichtgeving van NRC.

Vorig jaar september werd de Rotterdamse politie gebeld nadat een man tegen de gevel van een woning had geplast. Toen de bewoonster de man aansprak, liet hij zijn geslachtsdeel zien aan haar en haar kind.

Toen de agent vervolgens aanbelde bij het huis van de verdachte werd er niet opengedaan. De politie kwam met hulp van een slotenmaker alsnog de woning binnen. Het luik naar de kruipruimte stond open en de agent vermoedde dat de man zich daar verstopte. De agent riep dat de man zich moest tonen, maar toen die niet verscheen, werd het luik dichtgemaakt met schroeven.

De agent liet de man vervolgens achter. De wildplasser belde vanuit de kruipruimte het noodnummer en werd anderhalf uur later alsnog bevrijd door dezelfde wijkagent.

Boete

De politieleiding heeft vorige week een boete van 500 euro ingehouden van het salaris van de agent. "Deze vorm van aanhouden is niet professioneel en ongewenst en past niet bij de politie die wij willen zijn", vertelt de politiewoordvoerder aan NRC.

De agent heeft op aandringen van een leidinggevende een excuusmail aan 250 collega's gestuurd. Hij schreef te begrijpen dat "veel collega's geschokt waren toen zij hoorden over mijn handelen en dat dit kennelijk nog steeds erg leeft op de werkvloer. Dit heb ik zeker niet zo gewild en dat spijt mij zeer."

Openbaar Ministerie

Binnen de Rotterdamse politie is er onenigheid over de afhandeling van de zaak. Een aantal politiemedewerkers zegt niet te begrijpen waarom de agent niet wordt vervolgd voor wederrechtelijke vrijheidsberoving. Dit is volgens de politie een besluit van het Openbaar Ministerie.

Het OM bevestigt dat er voorkeur was gegeven aan het "intern sanctioneren" van de agent. Bovendien zou de agent van de rechter waarschijnlijk ook een boete opgelegd hebben gekregen.

De zaak tegen de veronderstelde wildplasser is geseponeerd. Hij is door het "traumatische opsluiten in de kruipruimte al genoeg gestraft", aldus het OM.

Unilever verkoopt het merk De Vegetarische Slager aan Vivera. Dat bedrijf is sinds 1990 actief in de vleesvervangersindustrie.

Volgens Vivera vormen de merken samen een "sterke combinatie". Bovendien past de overname in de ambities van beide bedrijven om gezonde alternatieven voor vlees aan te bieden, zegt het bedrijf.

"Het versnellen van de eiwittransitie is belangrijker dan ooit en we kijken ernaar uit om gezamenlijk nog meer mensen te inspireren om vaker voor de plantaardige optie te kiezen", zegt Vivera-CEO Willem van Weede in een persbericht.

Sinds 2010

De Vegetarische Slager werd in 2010 opgericht door Niko Koffeman en Jaap Korteweg. Acht jaar later kwam het merk in handen van het Britse Unilever. Vanaf die tijd is het merk sterk gegroeid. Zo zijn de vleesvervangers inmiddels verkrijgbaar in 55 landen.

Door de overname komt het merk weer min of meer in Nederlandse handen. Vivera is een Nederlands bedrijf dat in 2021 werd overgenomen door een Braziliaanse vleesverwerker.

Er is niets bekendgemaakt over de financiële details van de overname. Die zal worden afgerond in het derde kwartaal van dit jaar.

De Tweede Kamer heeft weinig vertrouwen in de plannen van minister Agema van Volksgezondheid voor de ziekenhuiszorg. In een buitengewoon stekelig debat haalde ze zich niet alleen de woede op de hals van oppositiepartijen, ook haar eigen PVV keerde zich tegen haar beleid.

Een groot deel van het debat ging over het openhouden van spoedeisendehulpafdelingen in ziekenhuizen, ook buiten de Randstad. Agema wil dat doen door ziekenhuizen een vast budget te geven voor spoedzorg, ook als er weinig patiënten komen. De zorgverzekeraars zouden daaraan moeten bijdragen.

Maar veel partijen vinden die plannen te weinig concreet. Hoe het betaald moet gaan worden, en hoe het precies uitgevoerd moet worden is nog niet duidelijk. Ondertussen hebben steeds meer streekziekenhuizen plannen om spoedposten te sluiten.

"Veel ronkende woorden, maar heel weinig concrete actie waar de ziekenhuizen in Terneuzen, Twente, Sneek en Heerlen ook maar iets aan hebben", oordeelde Kamerlid Bushoff van GroenLinks-PvdA. Het CDA vindt dat de minister een keus moet maken. "Als je niet kiest, krijg je ook niets", zei Kamerlid Krul.

Zuyderland-ziekenhuis

Ook van haar eigen partij kreeg Agema felle kritiek. PVV-Kamerlid Claassen vindt dat de minister "alles op alles moet zetten" om het Zuyderland-ziekenhuis in Heerlen als volwaardig ziekenhuis open te houden, dus met spoedeisende hulp. PVV-leider Wilders heeft dat in de verkiezingscampagne ook beloofd.

Het ziekenhuisbestuur wil de spoedzorg vanwege personeelstekort concentreren in de vestiging in Geleen. Agema heeft de afspraak gemaakt dat als de personeelsproblemen worden opgelost, er weer twee volwaardige ziekenhuizen komen in de Limburgse mijnstreek. Maar dat vindt Claassen de omgekeerde wereld.

"De minister moet zeggen: de volwaardige zorg is in Heerlen en als er voldoende personeel is ook in Sittard." Hij denkt dat er niemand meer in Heerlen wil werken als dat ziekenhuis uitgekleed wordt. Claassen vindt het "schandalig" dat Agema op geen enkele manier beweegt op dit dossier.

Op de vraag vanuit de oppositie wanneer het voor hem genoeg is, zei de PVV'er dat hij dat punt "eigenlijk al voorbij is". Toch zal hij geen motie van wantrouwen indienen of steunen tegen Agema. "Daar schiet helemaal niemand iets mee op". "U blaft als een klein teckeltje, maar u bijt niet door", concludeerde SP'er Dijk daarop.

Agema vroeg de Kamer nog even geduld te hebben. Ze is bezig haar plannen verder uit te werken. En, zo maakte ze duidelijk: het is uiteindelijk niet de politiek of de minister die kan bepalen of een ziekenhuis of afdeling openblijft, dat is aan de ziekenhuizen zelf.

Corrigeren krantenkoppen

Minister Agema begon haar betoog met een verwijt aan wat ze "de mainstream media" noemde. Die zouden haar besluit over de wijkverpleging niet juist hebben weergegeven. Volgens haar is er onrust ontstaan in die sector omdat media zouden hebben gemeld dat er een bezuiniging van 165 miljoen euro zou worden doorgevoerd.

Het is volgens haar echter geen bezuiniging maar geld dat structureel niet wordt uitgegeven op de begroting. Het kostte veel moeite om de onjuiste koppen aangepast te krijgen, zei Agema.

Die uitspraken vielen slecht bij de oppositiepartijen. Het is niet aan de minister om de pers te corrigeren, vinden zij. Volgens D66-Kamerlid Paulusma gaat het bovendien wel degelijk om een bezuiniging, omdat de miljoenen ook gebruikt zouden kunnen worden om wijkverpleegkundigen op te leiden om zo de toenemende zorgvraag door de vergrijzingsgolf op te vangen.

"De minister camoufleert haar eigen falen door anderen voor de bus te gooien", zei Paulusma. Agema reageerde daarop door te zeggen dat haar grote verwijten worden gemaakt en dat ze zich daar wel tegen moet kunnen verdedigen. Ook verweet ze Paulusma dat ze de begrotingssystematiek niet snapt.

Het Kamerlid vond die aantijging weer "een minister onwaardig". Ze wilde het liefst het debat verlaten, maar bleef uiteindelijk wel zitten.

Agema wil de 165 miljoen euro gebruiken om een voorgenomen bezuiniging op de opleidingen voor verpleegkundigen ongedaan te maken. Zij kreeg die bezuiniging onverwachts opgelegd door een Kamermeerderheid, om onderwijsbezuinigingen te verzachten.

Ziekenhuispersoneel in het hele land gaat half april een dag staken. Dat hebben de vakbonden aangekondigd. Met de staking willen ze de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) onder druk zetten om betere arbeidsvoorwaarden te bieden.

Het gaat om een staking voor alle niet-spoedeisende zorg, laat FNV weten. De exacte datum wordt nog bepaald. Andere vakbonden, waaronder NU91 en FBZ hebben zich ook aangesloten bij de actie.

Onderhandelingen over een nieuwe cao zijn vastgelopen. De werkgevers en de bonden konden het niet eens worden over lonen en toeslagen. De NVZ bood voor dit jaar een loonsverhoging van 4 procent, in combinatie met 2 procent in 2026. De vakbonden gingen hier niet mee akkoord en eisen een snellere loonstijging. FNV wil er dit jaar minstens 7 procent bij.

Volgens FNV gaat het om de derde landelijke staking in ziekenhuizen in de Nederlandse geschiedenis. In 2019 en 2023 waren er ook landelijke acties in de sector.

Grote gevolgen

Een landelijke actie kan voor veel patiënten gevolgen hebben. Onder niet-spoedeisende hulp valt een groot deel van het werk dat in ziekenhuizen wordt gedaan, van onderzoeken tot planbare operaties.

De NVZ zegt liever in gesprek te willen blijven. "De NVZ wil de sector aantrekkelijk houden voor alle medewerkers. Daarom hebben wij een goed voorstel neergelegd voor de medewerkers waarmee de koopkracht echt wordt verbeterd", stelt voorzitter Ad Melkert.

FNV stelt dat de actiebereidheid onder het personeel groot is. "In 47 ziekenhuizen zijn al actiecomités gevormd."