Aggregator

De beste Russische literatuur wordt niet meer in Rusland geschreven, maar daarbuiten. Kenners zijn het daarover eens. Veel Russische schrijvers die tegen de oorlog in Oekraïne zijn, zijn hun land inmiddels ontvlucht.

"Die vijfde emigratiegolf is voor de literatuur van cruciaal belang", zegt Otto Boele, docent Russische literatuur aan de Universiteit Leiden. "Het is duidelijk dat de literatuur niet alleen in Rusland wordt geproduceerd, maar in toenemende mate door uitgeweken Russen."

Rusland kende de afgelopen ruim honderd jaar meerdere golven van mensen die het land verlieten. De eerste was na de Russische revolutie in 1917, de tweede na de Tweede Wereldoorlog. Vervolgens was er een exodus na de ontmanteling van de Sovjetunie en een vierde golf die in gang werd gezet door de economische crisis begin jaren 90. De oorlog tegen Oekraïne is de oorzaak van de vijfde brain drain in ruim een eeuw tijd.

Anti-oorlogspoëzie

"In Rusland zelf wordt het ook steeds moeilijker om iets van waarde gepubliceerd te krijgen", zegt Boele, die deze week een conferentie organiseerde over 'De Russischtalige literatuur van de Vijfde Golf'. Daarbij ging het veel over anti-oorlogspoëzie. Zoals in dit gedicht:

Gedicht van Vera Pavlova

Het is je enige zoon.
Je verdediger, je helper en vriend.
Hij komt uit het station, zonder benen.
Hij omhelst je, zonder armen.
Hij vult een glas, zonder bodem.
Hij kijkt rond in de kelder, zonder ogen.
En zegt: Het was oorlog en ik heb hem verloren.

Pavlova (1963) kan Rusland niet meer in en woont in Toronto. "Het is heel krachtig", zegt Alexandra Smith, literatuurwetenschapper aan de universiteit van Edinburgh. "Toen ik het voor het eerst las, bevroor ik. Het beschrijft de horror van deze oorlog, van kinderen die Poetins ideologie gaan verdedigen. Het is een sterke boodschap die oproept om geen gehoor te geven aan dit soort bevelen."

Het werk van Pavlova en dat van andere anti-oorlogsdichters staat op internet. Mensen in Rusland kunnen het alleen lezen als ze een VPN-verbinding hebben, die anoniem en beschermd is.

Het openlijk bezoeken van poëzie-avonden en sites met dit soort gedichten is riskant. Vanwege hun teksten worden schrijvers in Rusland opgesloten, net als in Sovjet-tijden. Smith verwijst in dat verband naar theaterregisseur Jevgenia Berkovitsj, die in 2023 tot zes jaar cel werd veroordeeld, omdat ze met een toneelstuk terrorisme zou rechtvaardigen.

Hoop

Smith en Boele stellen dat er veel wordt geschreven, hoeveel is moeilijk om te zeggen. Het gaat volgens de Leidse literatuurdocent om veel jonge experimentele dichters. "Met name aan het begin van de oorlog zag je een explosie aan creativiteit."

Volgens Smith geeft het mensen hoop als ze hun gevoelens kunnen delen. "Dichters willen uiting geven aan hun woede en frustratie. Veel schrijvers wijzen het regime van Poetin af. Ze komen daardoor in een identiteitscrisis terecht."

Dat laatste geldt volgens Smith ook voor Pavlova, die ermee worstelt dat ze 'de taal van de agressor' gebruikt. "Dat is problematisch en traumatisch."

Mausoleum

Er zijn ook dichters die tegen het regime zijn, nog steeds schrijven en in Rusland wonen, maar in het buitenland publiceren. De auteur van onderstaand gedicht bijvoorbeeld. Hij blijft liever anoniem, om problemen met de autoriteiten te voorkomen.

Gedicht, vertaald door Geert Groot Koerkamp

Tot aan mijn eigen Oekraïne
Vanaf Georgië, mij dierbaar
Zie je ruïnes, ruïnes, ruïnes
En flikkeren de eeuwige vlammen.

Niet die horen bij een mausoleum
Of bij een historische dag
Maar die, nog smeulend nu,
Onbekende soldaten opwachten.

De auteur vertelt aan de NOS: "Het aantal gelegenheden in Moskou waar ik mijn gedichten kan voordragen is geslonken tot misschien twee, drie. Dat zijn privécafés of clubs. Plekken van de staat, daar ga ik niet meer heen. Niet omdat ik niet word binnengelaten, maar omdat ik er niet meer heen wil."

De dichter heeft naar eigen zeggen op een gegeven moment besloten dat hij niets meer te maken wilde hebben met staatsfestivals of literaire prijzen. "Ik geef ook al drie jaar geen interviews meer." Dat verklaart volgens hem ook mede dat hij tot nog toe met rust is gelaten door de autoriteiten en dat hij naar Nederland kon afreizen, voor onder meer een lezing over Russische literatuur.

Walgelijk

In Rusland zelf worden vooral pro-oorlogsgedichten geschreven. Josephine von Zitzewitz, die onder meer les geeft aan Oxford University, zegt daarover: "Dat is de zogenoemde Z-poëzie. Die is er heel veel. De stijl wordt slecht van iedere kunstenaar die zijn werk in dienst stelt van de politiek. En hun boodschap vind ik walgelijk."

There’s something delightfully sci-fi about any kind of volumetric display. Sure, you know it’s not really a hologram, and Princess Leia isn’t about to pop out and tell you you’re …read more

Het vliegverkeer bij de luchthaven Brandenburg in Berlijn heeft gisteravond twee uur stilgelegen omdat er mogelijk een drone is gezien. Het object werd door meerdere mensen gezien, maar is niet gevonden.

Een piloot maakte als eerste melding van een drone. Politieagenten die op de melding afkwamen, zagen hem vervolgens ook. Het is niet duidelijk geworden wat voor drone het was en wie hem bestuurde.

De politie ging er na 22.00 uur van uit dat het gevaar geweken was. Daarop werd het vliegverkeer weer opgestart. Tot die tijd waren meerdere vluchten omgeleid naar andere Duitse luchthavens.

Lange lijst incidenten

Op allerlei plekken in Europa worden drones boven luchthavens en militaire terreinen steeds meer een plaag. Er is inmiddels een lange lijst van drone-incidenten in Denemarken, Noorwegen, België, Polen, Roemenië, Estland en Litouwen.

Ook in Duitsland gebeurde het eerder; op de luchthaven van Berlijn alleen al vijf keer. In Nederland werd het vliegverkeer onlangs ook even verstoord omdat er een drone was gezien, maar dat bleek later een ballon te zijn.

Hoe dan ook groeien de zorgen over de drones. Vaak is niet duidelijk waar de drones vandaan komen, maar in sommige gevallen is Rusland als verantwoordelijke aangewezen.

De eigenares van een drogisterij in het Brabantse dorp Hapert heeft vannacht twee inbrekers op heterdaad betrapt. Daarop lieten de mannen de dure parfums die ze wilden stelen achter. Ze gingen ervandoor zonder buit en zonder vluchtauto.

De inbrekers hadden hun werk goed voorbereid, meldt Omroep Brabant. Ze hadden hun vluchtauto voorzien van gestolen kentekenplaten en de merktekens van de auto afgeplakt.

Ze sloegen vannacht met een moker een deel van de glazen pui van de drogisterij aan diggelen. Binnen renden ze op de schappen met parfums af. In twee grote tassen verzamelden ze allerlei dure parfums.

Buit op de stoep

Maar waar de inbrekers geen rekening mee hadden gehouden, was dat eigenares Yvonne Schaafstra naast de winkel woont.

"Ik hoorde een doffe knal en daarna een luid alarm", zegt ze "Er kwam een soort oerkracht naar boven. Ik ben naar beneden gegaan en zag dat het fout was. Ik ben meteen naar buiten gerend."

Volgens Schaafstra hadden de twee inbrekers er niet op gerekend dat ze al na een halve minuut gestoord zouden worden. "Ik heb heel hard geroepen zodat iedereen wakker werd en naar buiten kwam. Mijn man kwam, mijn kinderen en mijn schoonzoon. Eén is achter de dieven aan gerend, de ander heeft de sleutel uit de vluchtauto getrokken en iemand anders heeft de spullen gepakt", zegt ze. "Zo hebben we de schade weten te beperken."

Flink beschadigd

De dieven lieten hun buit op de stoep achter toen ze wegrenden. De parfums die uit de schappen werden gegrist, zijn volgens Schaafstra flink beschadigd. Samen met het kapotte kozijn is de totale schade zeker duizenden euro's, schat ze.

De politie zoekt nog naar de inbrekers. Schaafstra heeft de zaak opgeruimd. Het kapotte kozijn is dichtgetimmerd en de drogisterij is vandaag gewoon open.

De Belgische politie heeft de twee mannen aangehouden die gisteren ontsnapten uit een psychiatrische kliniek in Gent. Ze werden opgepakt in de kustplaats Blankenberge, meldt de Vlaamse omroep VRT. Ze werden gevonden na een tip en zijn weer vastgezet.

De mannen van 28 en 41 wisten gisterochtend te ontsnappen uit het Forensisch Psychiatrisch Centrum in Gent. Hoe dat kon gebeuren is niet bekendgemaakt.

Volgens de politie ging het om gevaarlijke criminelen. Mensen die hen zagen, werd met klem geadviseerd de mannen niet zelf te benaderen.

Gewelddadige incidenten

De oudste van de twee werd in 2003 vastgezet na een gewelddadige poging tot roofmoord op zijn 84-jarige buurvrouw. Toen hij merkte dat die nauwelijks geld had, mishandelde hij haar ernstig. Hij werd ontoerekeningsvatbaar verklaard en vastgezet.

De jongere man was volgens Het Nieuwsblad ook al langere tijd opgesloten, na een reeks brandstichtingen.

Na een felle woningbrand in het Gelderse dorp Ooij heeft de brandweer een lichaam aangetroffen.

Uit een eerste onderzoek blijkt dat het om een van de bewoners gaat, meldt Omroep Gelderland. Nader onderzoek moet uitwijzen of het slachtoffer door de brand is overleden of door een andere oorzaak.

De brand in het huis in het dorp bij Nijmegen brak rond 05.00 uur uit. De brandweer was er snel bij, maar kon niet voorkomen dat de woning grotendeels uitbrandde.

Het slachtoffer was niet de enige die op het adres stond ingeschreven. De andere bewoners zijn allemaal getraceerd, meldt de Veiligheidsregio. Over de oorzaak van de brand is nog niets bekend.

De VN-Veiligheidsraad heeft een resolutie aangenomen om een einde te maken aan het langlopende conflict in de Westelijke Sahara. Volgens de resolutie is het Marokkaanse autonomieplan nu het meest serieuze uitgangspunt voor de vredesonderhandelingen tussen Marokko en de onafhankelijkheidsbeweging Polisario. In Marokko wordt het gevierd als een grote diplomatieke overwinning.

De kwestie rondom de Westelijke Sahara speelt al vijftig jaar en is daarmee een van de langstlopende conflicten ter wereld. Marokko beschouwt het betwiste gebied, dat zeven keer groter is dan Nederland, als een integraal onderdeel van het koninkrijk. Polisario streeft naar een onafhankelijke staat.

De Westelijke Sahara

Marokko bezette de Westelijke Sahara in 1975. Het gebied aan de Noord-Afrikaanse kust tussen Marokko, Mauritanië en Algerije was tot die tijd een Spaanse kolonie. Voor de kust zou olie zitten en het gebied is rijk aan grondstoffen.

De annexatie leidde tot een conflict met de beweging Polisario, die in zijn wens voor een eigen staat wordt gesteund door Algerije. Polisario Front, opgericht in 1973, streed aanvankelijk tegen de Spaanse bezetting en sinds 1975 tegen de aanwezigheid van Marokko.

In 1991 werd er een staakt-het-vuren bereikt. De VN wilde aanvankelijk een referendum waarin de inwoners van de Westelijke Sahara zich uitspreken over zelfbeschikking, maar dat heeft nog altijd niet plaatsgevonden. De laatste jaren heeft de VN in het algemeen opgeroepen tot "een wederzijds acceptabele oplossing".

Polisario nam de wapens opnieuw op in 2020, waarmee er een einde kwam aan het bestand. In 2023 werd het 50-jarig bestaan gevierd, onder meer met een militaire parade.

In 2007 presenteerde de Marokkaanse koning Mohammed het autonomieplan als mogelijke oplossing. Volgens dit plan zouden de inwoners van het gebied zelf een lokale wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht kunnen kiezen. Wel blijft het dan onderdeel van Marokko, dat controle zal houden over defensie, buitenlandse zaken en religieuze aangelegenheden.

Sinds de presentatie van het plan is Marokko bezig om hier zo veel mogelijk steun van de internationale gemeenschap voor te krijgen. In 2020 ondertekende president Trump een decreet waarin de VS officieel de Westelijke Sahara als Marokkaans grondgebied erkent.

'Geloofwaardige oplossing'

Hoewel dit besluit nog altijd niet is goedgekeurd door de Amerikaanse senaat, was het wel het startschot voor meer steun voor de Marokkaanse plannen van andere landen. In de afgelopen twee jaar gingen Spanje, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk overstag.

In 2022 sprak toenmalig minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken al de Nederlandse voorkeur voor het autonomieplan uit. Tijdens gesprekken die vooral waren bedoeld om de bekoelde diplomatieke banden tussen Nederland en Marokko te ontdooien, noemde Nederland het Marokkaanse plan een "serieuze en geloofwaardige bijdrage".

Een van de felste tegenstanders van het autonomieplan is buurland Algerije. Dit is ook het land dat onderdak biedt aan de Polisario en waar ongeveer 170.000 vluchtelingen wonen die de Westelijke Sahara door het oorlogsgeweld zijn ontvlucht in de beginjaren van het conflict.

Beginpunt voor onderhandelingen

Elk jaar stemt de VN-Veiligheidsraad over het takenpakket van de speciale vredesmacht in de Westelijke Sahara. De belangrijkste bondgenoten van Algerije in deze raad zijn Rusland en in mindere mate China. Permanente leden die met hun veto een resolutie kunnen blokkeren, als die te veel naar de kant van het Marokkaanse autonomieplan leunden.

Rusland en China hebben zich deze keer van stemming onthouden. Dat maakte de weg vrij voor het aannemen van deze resolutie, waarin het plan van Marokko wordt aangemerkt als het meest serieuze en dat door "veel lidstaten" zou worden gesteund. Het komende jaar zal dit plan het voornaamste beginpunt zijn voor de onderhandelingen tussen Marokko en de Polisario.

Kort na de zitting in de Veiligheidsraad brak er in de Marokkaanse steden een volksfeest los, net zoals dat gebeurde nadat Frankrijk zich een jaar geleden officieel achter het Marokkaanse plan had geschaard. Ongeveer een uur na de stemming hield koning Mohammed een toespraak om de diplomatieke overwinning te onderstrepen.

Volgens de koning is de VN-resolutie een "keerpunt in de geschiedenis van het moderne Marokko." Ook richtte hij zich tot de vluchtelingen die in kampen in de buurt van het Algerijnse plaatsje Tindouf wonen. Hij roept hen op om deze "historische kans" te grijpen, zodat ze kunnen terugkeren naar hun families en hun toekomst op te bouwen in een verenigd Marokko.

Ook riep hij de Algerijnse president Tebboune op om de banden met Marokko weer aan te halen. Het conflict in de Westelijke Sahara heeft de afgelopen vijftig jaar gezorgd voor hoogoplopende spanningen tussen de twee Noord-Afrikaanse landen. Zo zijn de landsgrenzen tussen Algerije en Marokko al 31 jaar gesloten. In 2021 sloot Algerije zijn luchtruim voor alle Marokkaanse militaire en burgervliegtuigen.

China lijkt weer onderdelen van chipfabrikant Nexperia te gaan exporteren. Het Chinese ministerie van Handel zegt dat bedrijven onder bepaalde voorwaarden weer onderdelen mogen gaan leveren voor onder meer de automarkt, blijkt uit een verklaring.

Het ministerie zegt dat sommige bedrijven vrijstellingen zullen krijgen voor "in aanmerking komende exporten", en dat het ministerie "de omstandigheden van de bedrijven" daarvoor grondig gaat bestuderen.

De Chinese president Xi en de Amerikaanse president Trump spraken elkaar deze week in Zuid-Korea. Officieel stond het onderwerp Nexperia niet op de agenda, maar het lag voor de hand dat het ter sprake zou komen. Amerikaanse media suggereren dat het hervatten van de export onderdeel is van een "handelswapenstilstand" die is gesloten. Het Witte Huis zou daar op korte termijn meer over bekendmaken.

'Ongepaste inmenging'

De producten van Nexperia zijn nodig in vrijwel elk elektrisch apparaat. Vooral de wereldwijde auto-industrie heeft veel last van de beperking. In de Verenigde Staten klaagden autoproducenten dat de hele productie binnen enkele weken zou gaan stilvallen als het exportverbod zou blijven staan.

Het Chinese ministerie benadrukt dat de "huidige chaos" in de wereldwijde toeleveringsketen is veroorzaakt door de "ongepaste inmenging" van de Nederlandse overheid. Het Chinese exportverbod van Nexperia-chips werd ingesteld door een politiek conflict met Nederland.

Wanbestuur

Demissionair minister Karremans van Economische Zaken nam een maand geleden de controle over het bedrijf over. Volgens hem zou er door het handelen van de directeur te veel technologische kennis en intellectueel eigendom in Chinese handen komen. Karremans ziet dat als bedreiging voor de Europese economie en veiligheid. De Ondernemingskamer van het gerechtshof in Amsterdam heeft de directeur uit zijn functie gezet.

Het hoofdkantoor van Nexperia staat in Nijmegen, maar de eigenaar is het Chinese bedrijf Wingtech. De meeste producten worden in China gemaakt.

Tussen Amsterdam en Schiphol hebben urenlang geen treinen gereden vanwege een seinstoring. Dat probleem ontstond vanochtend rond 09.30 uur. Tegen 15.00 uur was de storing verholpen.

Door geplande werkzaamheden reden er al geen treinen tussen Amsterdam Centraal en Schiphol. Maar omdat er vanochtend een seinstoring bij was gekomen, was verkeer tussen Amsterdam Zuid en Schiphol Airport ook niet mogelijk.

Vanuit de richting Hoofddorp was er wel beperkt treinverkeer mogelijk naar Schiphol. ProRail zegt de oorzaak van de storing te onderzoeken.

Het duurde ruim twintig jaar om te bouwen, met tussendoor onder meer een Arabische Lente, een staatsgreep en corona, maar vandaag is het eindelijk zover: het grootste oudheidkundig museum ter wereld gaat open in de buurt van de Egyptische hoofdstad Caïro, met zicht op de piramides. Het gebouw neemt een half miljoen vierkante meter in beslag, pakweg 72 voetbalvelden.

Het Grand Egyptian Museum (GEM) werpt met een tentoonstelling van ruim 50.000 objecten nieuw licht op het Oude Egypte, de naam die wordt gebruikt voor de Egyptische beschavingen in de 3000 jaar voor Christus - ook de periode waarin de piramides gebouwd werden. Ter vergelijking: het Louvre in Parijs heeft nu zo'n 35.000 objecten tentoongesteld.

"Het heeft ongeveer net zo lang geduurd om dit museum te bouwen als destijds de Grote Piramide van Cheops", vertelt de Belgische egyptoloog Marleen De Meyer, die sinds 2016 in Caïro woont en daar leiding geeft aan het Nederlands-Vlaamse Instituut in Caïro (NVIC).

Volgens haar is het nieuwe museum "een enorme bron van trots" in heel Egypte. "Iedereen is ermee bezig. De topstukken van de oude beschaving worden hier verzameld." De collectie bestaat uit objecten die uit andere musea in Egypte zijn gehaald, en die zijn gevonden bij nieuwe opgravingen, vertelt De Meyer. Ze dacht mee over de toelichtende teksten bij de objecten.

Toetanchamon

Het museum wordt vandaag geopend door president Sisi, die tientallen staatshoofden en regeringsleiders heeft uitgenodigd om het feestje met hem te vieren, onder wie demissionair premier Schoof. Op 4 november gaat het hele museum open voor het grote publiek, nadat vorig jaar bepaalde delen al stilletjes opengingen.

Zo ziet het deel van het museum eruit dat al open is:

De enorme omvang van het museum maakt het mogelijk om collecties voor het eerst compleet tentoon te stellen, vertelt De Meyer. Zo zou nu de volledige grafinboedel te zien zijn van Toetanchamon, de farao die als 8- of 9-jarig jochie aan de macht kwam en tien jaar later alweer overleed. "Dat gaat van kleine juwelen tot gouden lijkkisten."

Eerder stond een groot deel van deze objecten in het verouderde Egyptische Museum aan het Tahrir-plein in het hartje van de stad, maar daar was te weinig plek voor alles. Hetzelfde geldt volgens De Meyer voor de objecten uit het graf van Hetepheres, de moeder van Cheops, de farao die de Grote Piramide liet bouwen: ook die waren maar deels tentoongesteld in het Tahrir-museum.

Objecten uit de collectie van het museum:

Met het nieuwe museum zet Egypte ook een stap vooruit in de tijd, zegt De Meyer. "Het is het eerste echt grote moderne museum in Egypte, waarin de objecten zijn opgesteld volgens de regels van de kunst. Qua klimaatbeheersing en belichting stapt Egypte hiermee de 21ste eeuw in."

Daarbij is ook nagedacht over hoe jong publiek te trekken, gaf museumdirecteur Ahmed Ghoneim eerder te kennen. Hij zei tegen journalisten dat het GEM "de taal gebruikt van Gen Z: geen tekstkaartjes zoals voor ons oude mensen, maar multimediapresentaties en augmented reality".

Meer toerisme

De regering van Sisi jaagt met het nieuwe museum niet alleen op meer prestige wereldwijd, maar ook op meer inkomsten uit toerisme. Die heeft het land hard nodig in een roerige tijd van oorlogen in Gaza en Oekraïne en aanhoudende aanvallen op koopvaardijschepen in de Rode Zee.

Met het nieuwe museum als extra uithangbord hoopt het land in 2032 zo'n 30 miljoen toeristen te trekken. Afgelopen jaar kwamen er bijna 16 miljoen toeristen naar Egypte, die een recordbedrag van 15 miljard dollar besteedden.

Wat het museum vanuit financieel oogpunt extra aanlokkelijk maakt, zo zeggen lokale toerismedeskundigen, zijn de culturele toeristen die naar dit museum trekken. Die geven in het algemeen veel meer geld uit dan strandtoeristen die komen duiken of snorkelen in badplaats Hurghada.

Correspondent Egypte Joost Scheffers:

"Het is vandaag wederom een erg grote dag voor de Egyptische president Sisi. Twee weken geleden was hij in Sharm El-Sheikh nog de gastheer van de vredesconferentie over Gaza, waar tal van wereldleiders en Trump langskwamen. Vandaag mag hij weer een grote en hoge buitenlandse delegatie ontvangen. Het zet Egypte in korte tijd op de kaart.

Dit museum moet het toerisme in Egypte versterken, een belangrijke bron van inkomsten. Behalve de vele resorts aan de Rode Zee hoopt Egypte meer 'culturele' toeristen aan te trekken. Daarom heeft Egypte een nieuw vliegveld nabij dit museum en de piramides gebouwd. Ook is de toegang naar de piramides zelf gemoderniseerd: opdringerige verkopers en vervoerders hebben plaatsgemaakt voor elektrische bussen.

De afgelopen anderhalf jaar kwamen er al drie Nederlandse ministers van Buitenlandse Zaken op bezoek, en nu Schoof weer. Egypte is een belangrijke partner van Europa om migratie tegen te gaan. Zo kreeg het land een steunpakket van 7,4 miljard euro vanuit de EU. In ruil daarvoor houdt Egypte migrantenboten tegen. Ook dit moet de kwakkelende Egyptische economie versterken."

Possibly the biggest privacy story of the year for Europeans and, by extension the rest of the world, has been ChatControl. Chatcontrol is a European Union proposal backed by Denmark …read more

Geschreeuw door leidinggevenden, publiekelijke vernederingen van medewerkers en internationaal bekende politici als drukmiddel om personeel het zwijgen op te leggen. De werksfeer bij het Rotterdamse klimaatcentrum GCA was de afgelopen jaren zo verziekt dat veel werknemers snel vertrokken. Dat blijkt uit tientallen gesprekken die de NOS voerde met meer dan twintig oud-medewerkers en andere betrokkenen.

Veel voormalige medewerkers omschrijven de cultuur tegenover de NOS als "giftig". Volgens sommigen wordt het bureau gerund door "haantjes", "alfamannetjes" of zelfs "pure bokito's". Het centrum zelf ontkent dat de cultuur zo slecht is, al zegt directeur Patrick Verkooijen wel dat hij scherp van toon kan zijn.

Grote namen

Nederland haalde het Global Center on Adaptation (GCA) in 2017 trots binnen: het centrum zou de kennis over klimaatverandering koppelen aan de praktijk en daarmee de wereld helpen om zich voor te bereiden op het veranderende klimaat. Het project werd grotendeels betaald uit subsidies van de Rijksoverheid, en van landen als Noorwegen, Frankrijk en Denemarken. Aan het centrum zijn grote namen verbonden zoals oud-premier Jan Peter Balkenende en oud-VN-topman Ban Ki-moon.

Nederlandse instellingen moesten profiteren van de aanwezigheid van het centrum, was de gedachte bij de oprichting. Maar samenwerkingen met Nederlandse organisaties liepen meestal op niets uit. Instellingen als het KNMI, het Planbureau voor de Leefomgeving en de universiteit van Wageningen probeerden het wel, maar vrijwel alle samenwerkingen kwamen niet van de grond of mislukten. Een van de oorzaken: de vele personeelswisselingen bij GCA.

Onderzoek naar GCA

De NOS publiceerde de afgelopen weken twee keer eerder over GCA. Eerst over dat het centrum vanaf 2027 geen subsidie meer krijgt vanuit Nederland en dat het de afgelopen jaren een omstreden reputatie kreeg. Daarna beschreef de NOS hoe GCA de afgelopen jaren zijn eigen invloed overdreef en claimde mee te werken aan zeker één project waar het in werkelijkheid niet aan meewerkte. Dit is voorlopig het laatste deel van het onderzoek.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat stopte zelfs met het subsidiëren van GCA nadat een samenwerking met kennisinstelling Deltares was vastgelopen. Mede door die beslissing zou het klimaatcentrum zomaar voor Nederland verloren kunnen gaan, want GCA dreigt te verhuizen naar Kenia als Nederland niet alsnog beslist om weer subsidie te geven.

"Door bij GCA te werken kwam ik in een burn-out terecht", vertelt oud-medewerker Sander Chan. Inmiddels is hij onderzoeker aan de Radboud Universiteit. "Ik heb bij andere organisaties onder hoge druk gewerkt, dat was het probleem niet, maar de manier waarop bij GCA druk op je werd gezet, dat was veel te veel."

"Als ik nu op de site van GCA kijk, zie ik bijna niemand meer die er al werkte toen ik er werkte", zegt wetenschapper Shuaib Lwasa. Tegenwoordig is hij hoogleraar aan de Erasmus Universiteit, maar hij kwam naar Nederland om voor GCA te werken.

Chan en Lwasa wilden als enigen openlijk hun verhaal doen. Anderen vrezen dat Verkooijen en zijn directe adviseurs pogen hun carrière te schaden als ze zich uitspreken.

De twee oud-medewerkers vertellen onder meer over de neerbuigende toon binnen GCA over Afrikaanse landen of organisaties:

"Je houdt het een half jaar vol, dan ben je dood", zegt een oud-medewerker die een hoge positie had binnen GCA. Diegene beschrijft een patroon waarbij directeur Verkooijen of leden van het hogere management ondergeschikten ondergroeven, onder meer door taken uit te delen die bij voorbaat onhaalbaar zijn. Wanneer de taak inderdaad onuitvoerbaar bleek, werd de werknemer er hard op afgerekend.

Die afrekeningen konden heel publiekelijk zijn. Meerdere oud-medewerkers vertellen dat collega's werden "afgemaakt" als hun werk volgens de directeur of zijn naaste adviseurs niet voldeed. Hun kwaliteiten werden daarbij constant in twijfel getrokken en medewerkers werden vernederd of geïntimideerd. Het werken bij GCA "maalt je mentaal fijn", zegt een oud-medewerker. "Het kost je al je zelfvertrouwen."

De topdiplomaat Ban Ki-moon noemt de GCA-directeur juist de bijzonderste mens die hij ooit heeft ontmoet:

Verkooijen, zeggen oud-medewerkers tegen de NOS, zette zijn goede band met de oud-VN-topman Ban Ki-moon in om ondergeschikten en andere organisaties onder druk te zetten. "Verkooijen gebruikte de naam van Ban Ki-moon als zwaard en schild", zegt een bron.

De NOS heeft WhatsApp-verkeer ingezien waarin Verkooijen na een ruzie met een medewerker meedeelt dat diegene vanaf nu alleen staat. Hij sluit het gesprek af door duidelijk te maken dat Ban Ki-moon aan zijn kant staat. "En dit gesprek tussen ons is nu klaar."

De dreigend toegesproken medewerker schrijft inmiddels in een door GCA verstrekte verklaring dat de appjes "onrechtmatig gedeeld" zijn met de NOS. Hij spreekt van een "onjuist en misleidend beeld". "Het meningsverschil is destijds volledig uitgesproken en afgesloten, waarbij over en weer excuses zijn gemaakt. Ik ben nadien juist bij GCA in dienst getreden in een senior managementfunctie, omdat ik volledig vertrouwen heb in het leiderschap van de heer Verkooijen."

Maar oud-medewerkers die de NOS sprak, zeggen dat dit soort gesprekken tekenend zijn voor de sfeer binnen GCA. Een van hen stuurt een intern onderzoek door uit 2022. Daarin zegt meer dan de helft van de medewerkers dat ze de leiding van het bedrijf autocratisch vinden, dat beslissingen dus worden genomen zonder het personeel daarbij te betrekken en dat tegenspraak ongewenst is.

GCA vindt de autocratische cultuur die ruim vier jaar na de oprichting werd vastgesteld "een typering die paste bij de startfase waarin richting en structuur essentieel waren". Sindsdien zou GCA zich hebben ontwikkeld "naar een coachende en inclusieve werkwijze".

Tal van grote namen verbonden zich aan het centrum:

Mensen die recent nog bij GCA werkten, zien dat anders. "Als Patrick aanwezig was, hing er spanning in het gebouw", zegt één van hen. "Hij schreeuwde vaak in vergaderingen en dat was in de gangen te horen." "Het was de verschrikkelijkste professionele ervaring die ik ooit heb gehad", zegt een ander.

"Als je onenigheid met hem hebt over iets wat hij heel belangrijk vindt, dan ben je gewoon klaar bij het centrum. Je bent niet meer interessant", zegt een voormalige GCA'er die anoniem wil blijven. "Hij verwoest je leven binnen het centrum. Niemand mag met je praten, je mag niet meer mee naar evenementen of vergaderingen."

'Felle toon'

In een reactie spreekt GCA van "suggesties en insinuaties die door de NOS worden gedaan". Tegelijk stelt directeur Verkooijen dat de beschrijvingen van oud-werknemers hem raken. Hij erkent veel te vragen "van mezelf en van mijn omgeving", en noemt zijn functie "geen baan, maar een roeping".

"We werken met urgentie, onder grote druk en voeren soms stevige discussies", schrijft hij. "Dat mag echter nooit ten koste gaan van een veilige en respectvolle werkomgeving. Ik weet dat mijn toon soms scherp kan zijn. Dat komt voort uit mijn sterke betrokkenheid en resultaat gedreven manier van werken. Ik ben hartstochtelijk in onze missie en geloof dat ambitie en snelheid nodig zijn om het verschil te maken. Tegelijk besef ik dat die scherpe toon door sommigen als fel of te direct kan worden ervaren."

Geen ingrijpen

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat richtte de stichting GCA in 2017 op en verschillende IenW-ambtenaren werkten sindsdien bij het centrum. IenW moet daardoor op de hoogte zijn geweest van de slechte werksfeer, zeggen ambtenaren met wie de NOS sprak. Toch greep niemand in.

Voor Sander Chan blijft dat onbegrijpelijk, want volgens hem was in het wereldje wel bekend hoe het er bij GCA aan toeging. "Ook al is het niet helemaal openbaar: er wordt gepraat en mensen die op dit gebied werken, die weten wat er aan de hand is met GCA."

De ministeries van Buitenlandse Zaken en van Infrastructuur en Waterstaat laten weten dat er via informele contacten op ambtelijk niveau wel een beperkt aantal signalen was "over de dominante rol van de CEO binnen de organisatie". "Deze waren niet dusdanig dat er richting GCA actie is ondernomen."

De verkiezingen in Tanzania zijn zoals verwacht gewonnen door zittend president Samia Suluhu Hassan. Ze kreeg volgens de kiescommissie 98 procent van de stemmen, maakt de staatsomroep bekend.

Rond de verkiezingen braken gewelddadige protesten uit. Betogers zijn boos omdat de twee belangrijkste tegenstanders van Hassan waren uitgesloten van deelname. Een van hen zit in de gevangenis op verdenking van landverraad, omdat hij opriep tot hervorming van het kiesstelsel.

Al tijdens de stembusgang op woensdag vielen demonstranten overheidsgebouwen en politiebureaus aan in Dar es Salaam, de grootste stad van het land. Daarop greep de politie hard in. Er werd op betogers geschoten en er werd traangas ingezet.

Bij de confrontaties zijn doden gevallen, maar berichten over de aantallen lopen sterk uiteen. De oppositie meldt 700 doden, en zegt zich op medische bronnen te baseren. De VN-mensenrechtenorganisatie spreekt van tien dodelijke slachtoffers.

Binnenblijven

Het leger van Tanzania is ingezet om de orde te bewaren. Er is een avondklok ingesteld, op straat wordt gecontroleerd en ook is het internet afgesloten.

Vanwege het geweld heeft Nederland het reisadvies voor Tanzania aangepast en worden Nederlanders in Tanzania opgeroepen zo veel mogelijk binnen te blijven. Ook blijft de ambassade in Dar es Salaam voorlopig gesloten.

'Patroon van verdwijningen'

President Hassan kwam in 2021 aan de macht en leek aanvankelijk minder onderdrukkend op te treden dan haar voorganger. Maar de afgelopen jaren worden politieke tegenstanders en activisten toch steeds harder aangepakt.

Meerdere landen hebben hun zorgen geuit over de situatie en roepen Tanzania op om het demonstratierecht te respecteren. Het Europees Parlement noemde in een gezamenlijke verklaring de verkiezingen in Tanzania oneerlijk en niet vrij.

Onder meer Amnesty International berichtte maanden geleden al over een patroon van verdwijningen, moorden en lukrake arrestaties in aanloop naar de verkiezingen.

De staatsomroep van Tanzania meldt dat Hassan vandaag nog wordt beëdigd, voor een nieuwe termijn van vijf jaar.

Goedemorgen! De finale van het Regio Songfestival vindt in Arnhem plaats en in Egypte wordt het grootste oudheidkundige museum ter wereld geopend.

Eerst het weer: Vandaag trekt een regengebied vanuit het westen over het land. In de loop van de middag wordt het droger, al volgen er nog wat losse buien. Het wordt ongeveer 15 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

President Trump moet miljoenen arme Amerikanen voedselhulp blijven geven, ook al zit de federale overheid al weken op slot wegens geldtekort. Twee rechters in de staten Massachusetts en Rhode Island vinden dat hij niet zomaar de steunbetalingen mag opschorten.

Ongeveer een op de acht Amerikanen is afhankelijk van het voedselprogramma. Het gaat om zo'n 42 miljoen mensen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Rob Jetten is als winnaar van de verkiezingen de belangrijkste kandidaat om premier te worden. De partijleider van D66 was al vroeg in de politiek actief. Hij trok na de Nijmeegse gemeenteraad naar Den Haag, waar hij in 2017 Kamerlid werd. Zo leerde Nederland Jetten kennen:

Fijne dag!

Het drinkwater in de regio Utrecht moet voor gebruik gekookt worden, omdat er een bacterie in is ontdekt. Dat meldt drinkwaterbedrijf Vitens.

Het gaat om enterokokken, een bacterie die van nature ook voorkomt in de darmen van mensen. De bacterie werd afgelopen nacht ontdekt in een drinkwateropslag in Utrecht. Vitens onderzoekt wat de oorzaak is.

De enterokokkenbacterie is niet gevaarlijk voor gezonde mensen. Voor mensen met een kwetsbare gezondheid of een verminderde weerstand kan de bacterie echter wel vervelende gevolgen hebben, zoals een infectie.

Volgens Vitens geldt het kookadvies voor 125.000 aansluitingen in delen van Utrecht, Bilthoven, Bosch en Duin, De Bilt, Bunnik, Groenekan, Maarssen, Oud Zuilen, Tienhoven, Westbroek en Zeist. Inwoners van het betreffende gebied moeten het drinkwater voor gebruik eerst drie minuten koken.

Koffie en thee

Het drinkwaterbedrijf meldt dat douchen en handenwassen wel gewoon kan met kraanwater. Ook het water dat gebruikt wordt om eten in te bereiden, hoeft niet vooraf drie minuten te worden gekookt. Alleen als je het water drinkt (zoals in koffie, thee en limonade), er eten mee wast of het gebruikt voor tandenpoetsen moet het van tevoren drie minuten worden gekookt.

Bij supermarkten in Utrecht was het vanochtend dringen bij het schap met waterflessen:

Een woordvoerder van Vitens laat weten dat iedereen waarvan de gegevens bekend zijn een sms of e-mail heeft gekregen. "Maar ik zou ook graag willen oproepen: deel dit advies met je buren, bekenden en op Facebook", zegt de woordvoerder. Een aantal speciale klanten, zoals ziekenhuizen, is gebeld.

Vitens kan nog niet zeggen tot wanneer het kookadvies geldt, maar mogelijk duurt dat dagen. "Er is twee keer een schone test nodig. Uiterlijk dinsdag zullen we opnieuw informeren", aldus de woordvoerder.

Meerdere oorzaken mogelijk

Over hoe de vervuiling is ontstaan, is nog weinig duidelijk, maar volgens Roberta Hofman-Caris, onderzoeker bij waterinstituut KWR, kunnen er verschillende oorzaken zijn. Doorgaans gaat het niet fout bij het produceren van drinkwater, maar wel bij het opslaan ervan.

"Het is wel eens gebeurd dat er een vogel of een muis terechtkomt in een drinkwaterkelder. Of dat er bij werkzaamheden een gaatje is ontstaan dat niet is opgemerkt. Er kan ook iets mis zijn in het leidingnet." Vitens kan op dit moment niet zeggen waar het probleem is ontstaan.

Hofman-Caris zegt dat de lat voor een kookadvies doorgaans heel laag ligt. "Het punt is: de enterokokkenbacterie is makkelijk te meten. Dus dat is een indicatie dat er ontlasting in drinkwater terecht is gekomen. Vanuit gezondheidsoverwegingen moet je het water dan toch koken."

Het UMC Utrecht laat aan de NOS weten dat de waterproblemen geen gevolgen hebben voor de zorg in het ziekenhuis. Wel staan alle koffieautomaten uit en worden er waterflessen uitgedeeld. "Daarmee kunnen we even vooruit, maar er zijn meer waterflessen onderweg."

In supermarkten was het al vroeg in de ochtend druk met mensen die drinkwater proberen in te slaan. Bij een aantal supermarkten is zelfs alles al uitverkocht, bij andere supermarkten is nog een beetje voorraad.

Terwijl de nek-aan-nekrace tussen D66 en PVV nog altijd niet officieel is beslecht, is al wel duidelijk dat veel kiezers van partij zijn gewisseld. Een deel ging naar links, een deel ging naar rechts, een groeiende groep stemde blanco, en een deel stemde helemaal niet. In dit artikel zie je vier kaarten en graphics die deze verschuivingen laten zien.

Versnipperd landschap

We beginnen met de uitslagenkaart van Nederland. Net als in 2023 kleurt een groot deel van de gemeenten op de landkaart PVV-lichtblauw. Verspreid over het land duikt echter volop lichtgroen (D66) en donkergroen (CDA) op - het okergeel van NSC van twee jaar geleden is volledig verdwenen.

Electoraal geograaf Josse de Voogd ziet een veelkleurige kaart die symbool staat voor de versnippering van het politieke landschap. Hij raadt aan om te letten op het aantal inwoners per gemeente. "Op de landkaart lijkt de PVV veel groter, omdat die in veel kleine gemeenten de grootste werd. Maar afgaand op de inwoneraantallen zie je beter dat ze ongeveer even groot zijn als D66."

In veel steden heeft D66 de koppositie overgenomen van GroenLinks-PvdA. "D66 doet het ook goed in de randgebieden om grote gemeenten heen, plekken waar normaal de VVD sterk is", zegt De Voogd.

D66 kreeg woensdag de meeste zetels erbij van alle partijen: 17, al kunnen dat er ook nog 18 worden. "D66 heeft als een spons vanuit alle hoeken kiezers opgenomen, zowel van links als van rechts", zegt politicoloog Matthijs Rooduijn.

Zo'n 7 procent van de huidige D66-aanhang had twee jaar geleden nog PVV gestemd, zo blijkt uit het op de verkiezingsavond gepubliceerde Kiezersonderzoek van Ipsos I&O voor de NOS. "Dat is heel bijzonder", concludeert Rooduijn.

Leegloop bij NSC

NSC verloor de meeste zetels: alle 20. Ongeveer een op de vijf kiezers die in 2023 op NSC stemden, stapte over op D66. De andere kiezers maakten overwegend de overstap naar rechtse partijen.

"NSC is helemaal leeggelopen en dat vertelt een belangrijk verhaal over de verkiezingen", zegt Rooduijn. Hij spreekt van "electorale volatiliteit", oftewel dat veel kiezers gewisseld zijn van partij. Slechts twee keer eerder werden er meer zetels tussen partijen gewisseld dan bij deze Tweede Kamerverkiezingen, aldus de politicoloog.

"Partijen kennen tegenwoordig enorme pieken en dalen. Pieter Omtzigt werd twee jaar geleden gezien als een politieke messias en van zijn partij is twee jaar verder niets meer over." Slechts 2 procent van de NSC- achterban bij de vorige verkiezingen koos ditmaal opnieuw voor die partij.

Afhakers bij BBB

Ook BBB worstelt om kiezers vast te houden, zo blijkt uit het kiezersonderzoek. Ongeveer een kwart van de mensen die twee jaar geleden op de partij stemden, deed dat nu opnieuw. Door aanwas van nieuwe kiezers bleef het zetelverlies relatief beperkt: BBB ging van 7 naar 4 zetels.

Bijna een op de vijf BBB-kiezers ging helemaal niet meer naar het stembureau. Dat is voor zover bekend het grootste aandeel afhakers van alle partijen met zetels in de Tweede Kamer. Bij FVD waren er net iets minder mensen die nu thuisbleven op verkiezingsdag (16 procent). Bij NSC en PVV ging ongeveer een op de tien kiezers niet meer stemmen.

Het afhaken van BBB'ers heeft volgens Rooduijn waarschijnlijk te maken met een combinatie van factoren. Zo hebben partijen die al vele jaren of zelfs decennia bestaan vaker een meer stabiele achterban dan een nieuwe partij. De enorme schommelingen bij het CDA en voorheen de PvdA onderstrepen echter dat ook gevestigde partijen allesbehalve verzekerd zijn van een trouwe achterban.

"Mogelijk heeft het afhaken van kiezers ook te maken met de koerswijziging van BBB, die dicht bij die van de PVV lag", zegt de politicoloog. Als laatste wijst hij erop dat de BBB, evenals de andere regeringspartijen, slecht gepresteerd hebben in het kabinet-Schoof.

CDA terug van weggeweest?

Onder Henri Bontenbal werd het aantal CDA-zetels bijna verviervoudigd. In deze kiezersgroep had een op de drie twee jaar geleden nog een NSC-kandidaat aangevinkt op het stemformulier. Opvallend is dat er nauwelijks ex-BBB'ers voor de christendemocraten hebben gekozen.

"We weten dat veel BBB-stemmers ooit van het CDA afkomstig waren, maar het lijkt erop dat deze kiezers echt verloren zijn gegaan voor de christendemocraten", zegt Rooduijn. Het blijft gissen naar het waarom.

Hij vermoedt dat het te maken heeft met algehele onvrede over de politiek onder deze kiezersgroep. Populistische partijen trekken sowieso vaker stemmen van mensen die anders niet naar het stembureau zouden gaan.

Hoewel het CDA klom van 5 naar 18 zetels, is het te kort door de bocht om te zeggen dat het CDA helemaal terug is, zegt electoraal geograaf De Voogd. Hij noemt de Twentse gemeente Tubbergen als voorbeeld.

"Daar is de partij nu weer de grootste, maar het is ver verwijderd van de absolute meerderheid die het CDA er nog niet zo lang geleden had." Een deel van de oude achterban lijkt volgens hem permanent losgeweekt door partijen als NSC, BBB, FVD en PVV.

Nieuwsuur maakte deze video over de kiezersverschuivingen:

The World Wide Web of the 90s was a magical place, where you couldn’t click two links without getting bombarded with phrases such as the Information Super Highway and Multimedia …read more

In Rotterdam is vanochtend vroeg een man doodgeschoten. Volgens de politie werd hij rond 05.00 uur neergeschoten in een woning in het noordoosten van de stad, in stadsdeel Prins Alexander.

In het huis zijn twee mannen opgepakt. Over een motief en hun band met het slachtoffer is niets bekendgemaakt.

De technische recherche doet onderzoek naar het incident. Ook hebben agenten getuigen ter plekke gehoord.

De Amerikaanse president Trump moet miljoenen arme Amerikanen voedselhulp blijven geven, ook al zit de federale overheid al weken op slot wegens geldtekort. Twee rechters oordelen dat hij niet zomaar de steunbetalingen mag opschorten.

Trump is met Democraten in het Congres verwikkeld in een budgetgevecht. Omdat de Republikeinen weigeren extra geld uit te trekken voor gezondheidszorg, blokkeren de Democraten sinds 1 oktober het nieuwe overheidsbudget. Dat heeft geleid tot een shutdown van federale diensten die nu al een maand duurt.

Tijdens zo'n shutdown krijgen grote delen van de overheid geen geld meer en worden honderdduizenden overheidsmedewerkers naar huis gestuurd. Personeel van cruciale diensten als de grensbewaking, de FBI en het leger wordt geacht door te werken zonder salaris. Voedselbanken maakten zich al op voor een golf aan huishoudens met geldtekorten.

Noodfonds aanspreken

Volgens Trump is voedselhulp een van de kostenposten waar geen geld voor is als er geen nieuw budget is goedgekeurd. Rechters in Massachusetts en Rhode Island oordelen echter anders in rechtszaken die werden aangespannen door enkele steden, hulporganisaties en een vakbond.

"Dat kan onherstelbare schade aanrichten", stelde de rechter in Rhode Island. Volgens hem zijn mensen nu al doodsbang dat ze geen voedsel meer kunnen kopen voor hun gezin. De betalingen moeten daarom zo snel mogelijk worden hervat, zo nodig door een noodfonds aan te spreken.

De uitkeringen hadden vandaag moeten plaatsvinden en het is onwaarschijnlijk dat Trump dat gaat halen: het voorbereiden van de uitbetaling duurt een à twee weken. Beide rechters hebben de overheid bevolen maandag met een update te komen.

Triest record dreigt

Sinds 1964 biedt de Amerikaanse overheid met het Supplemental Nutrition Assistance Program (SNAP) de allerarmsten steun bij het kopen van voedsel. Dat ging aanvankelijk met voedselbonnen, maar tegenwoordig wordt er krediet bijgeschreven op een speciale betaalpas.

Ongeveer een op de acht Amerikanen, zo'n 42 miljoen personen, maakt gebruik van SNAP. Onder hen zijn bijna 16 miljoen kinderen. Het programma kost maandelijks bijna 9 miljard dollar.

De Amerikaanse overheid ging in het verleden weleens vaker op slot als het Congres het niet eens kon worden over het budget, maar zelden duurde dat zo lang. Aangezien er nog geen oplossing in zicht lijkt, bestaat de kans dat deze shutdown het record uit Trumps eerste termijn zal breken. Toen kwam er pas na 35 dagen een eind aan een patstelling over geld voor Trumps grensmuur.

De politie heeft gisteravond de Halloweenkermis in Apeldoorn ontruimd. Volgens Omroep Gelderland heerste er een grimmige sfeer na een grote vechtpartij.

Het is niet duidelijk wat de aanleiding was voor de vechtpartij. Omdat de bezoekers de politie leken uit te dagen, werd besloten de kermis eerder te sluiten.

Bezoekers werden door agenten met helmen op en getrokken wapenstok weggestuurd van het evenemententerrein aan de rand van de stad. Ook op de naastgelegen parkeerplaats mocht niemand achterblijven. Daarna keerde de rust terug.