Morgen begint in de rechtbank van Zwolle de inhoudelijke behandeling van een van de grootste mensensmokkelzaken ooit in Nederland. Terecht staat de Eritreeër Walid D., volgens het Openbaar Ministerie een kopstuk van een groot crimineel netwerk dat duizenden mensen van Eritrea naar Europa smokkelde.
Vluchtelingen uit Eritrea zouden met valse beloftes richting Europa zijn vervoerd. Onderweg werden zij vastgezet in speciaal daarvoor ingerichte detentiekampen in Libië, waar ze onder erbarmelijke omstandigheden leefden en werden gemarteld en verkracht.
Familie in onder andere Nederland werd ondertussen afgeperst. Zij werden opgebeld en kregen opdracht grote geldbedragen te betalen aan tussenpersonen in Nederland. Als er niet betaald werd, verergerden de martelingen en bleven mensen vastzitten of werden om het leven gebracht.
Walid D. is niet de enige die terechtstaat in Nederland. Ook Kidane Zekarias H., een ander kopstuk van het netwerk, is aangeklaagd door het OM. In totaal zijn er zeven verdachten gedagvaard voor deze strafzaak.
Nederlandse sleutelrol
Waarom wordt deze internationale zaak in Nederland behandeld? "Dat is een goede vraag", zegt Mirjam van Reisen, hoogleraar aan Tilburg University en expert in Eritrese mensenhandel. "Nederland heeft al vroeg ingezet op onderzoek naar dit soort criminele praktijken. Er is hier veel kennis om mensenhandel vroeg op het spoor te komen."
Het afpersen van familieleden in Nederland speelt een grote rol. "Vanuit Libië, waar de mensen worden vastgehouden en gemarteld, wordt naar familieleden in Nederland gebeld, en die krijgen dan video's met echt afschuwelijke afbeeldingen van hun familielid dat wordt gemarteld. Op basis daarvan wordt hun gezegd dat ze losgeld moeten betalen om hen vrij te krijgen."
Eritrese gemeenschap
Volgens Van Reisen is dit een erg belangrijke zaak voor Eritreeërs in Nederland. "Ik denk dat er weinig Eritreeërs in Nederland zijn die geen slachtoffers kennen in Libië."
Een van de slachtoffers is Selam*, een jonge vrouw die jaren geleden Eritrea ontvluchtte en ook in een kamp in Libië vast kwam te zitten. Ze werd slachtoffer van de martelingen en verkrachting door Walid D.
"Ik heb heel veel meegemaakt in Libië. En ik ben ook verkracht door hem", laat zij aan de NOS weten via een tolk. "Meerdere keren, door drie verschillende mannen." Selam kampt met zware trauma's en slaapt slecht. "De situatie is voor mij heel zwaar. Ik krijg veel paniek als ik er over moet praten."
Ook haar familieleden werden met filmpjes onder druk gezet om te betalen voor haar vrijheid. Het kostte Selam en haar familie duizenden euro's. "De Eritrese gemeenschap laat hun familieleden niet vallen. Want ze weten dat het einde verhaal is als ze niet betalen", zegt Van Reisen. En zo blijft het systeem in stand.
In deze video vertelt Selam wat ze heeft meegemaakt:
De zaak is een van de grootste processen rond mensensmokkel die ooit in Nederland zijn gevoerd. Het onderzoek duurde jaren en werd uitgevoerd in samenwerking met onder andere Interpol, Europol en het Internationaal Strafhof.
"Het is echt de eerste keer dat er iets van dit verhaal voor een rechtbank komt. In Eritrea is er niks en in Libië is er niks. Er is volledige straffeloosheid. Dit is de eerste zaak die dat verandert", vertelt Van Reisen.
Het Openbaar Ministerie wil de organisatie stevig aanpakken. Een woordvoerder laat weten: "Deze mensen hebben een zware tocht achter de rug, vol geweld, verkrachtingen en afpersing. Dat er organisaties zijn die daar grof aan verdienen, niet alleen aan de smokkel zelf maar ook aan het afpersen van familie, is een mensonterend verdienmodel waar we hard tegen willen optreden."
Gerechtigheid
Dat de zaak eindelijk voorkomt is belangrijk. Van Reisen: "Het systeem is met een veroordeling nog niet opgerold. Dat is veel groter dan de verdachten die terechtstaan. Maar dit is wel een begin van een einde maken aan de straffeloosheid."
Het neemt de angst en de herinneringen niet weg bij Selam. "Ik denk niet dat dit het makkelijk gaat maken voor mij. Ze hebben ook heel veel mensen doodgemaakt. Maar ik vind het wel belangrijk, de gerechtigheid en dat zij straf krijgen."
*Om veiligheids- en privacyredenen is de naam van Selam gefingeerd. Haar echte naam is bekend bij de redactie.
Nieuwsuur maakte eerder deze reconstructie van het mensensmokkelnetwerk: