NOS Nieuws - Algemeen

In meerdere supermarkten in Noord-Brabant zijn de afgelopen dagen drugs gevonden tussen de bananen. Gisteren ging het om enkele kilo's harddrugs, vandaag werd er cocaïne gevonden tussen een lading bananen bij een filiaal van Albert Heijn.

Het ging om de supermarkt aan het Jack van Gilsplein in Bavel. "We weten dat er cocaïne is gevonden in de supermarkt en dat de drugs zijn vernietigd. Meer kunnen we niet melden", zegt het Openbaar Ministerie tegen Omroep Brabant.

Gisteren werden er enkele kilo's harddrugs gevonden bij een Albert Heijn-filiaal in Best. Medewerkers vonden de drugs daar verdeeld in dichtgetapete blokken tussen de bananen. Waarschijnlijk gaat het daar ook om cocaïne, maar de politie wil daar niets over kwijt. "Officieel kunnen we zeggen dat het om harddrugs gaat."

De medewerkers van de supermarkt hebben niets met de drugs te maken. Nadat ze de vondst deden, schakelden ze de politie in. Die heeft de drugs vervolgens opgehaald.

Verschillende gemeenten nemen komende zaterdag maatregelen na aangekondigde demonstraties van klimaatactiegroep Extinction Rebellion (XR), waarbij boterzuur gebruikt zou gaan worden. Blootstelling aan boterzuur kan leiden tot hoofdpijn, misselijkheid en irritatie aan onder meer de ogen en de huid. Ook stinkt de vloeistof heel erg.

Onder meer de gemeenten Nijmegen en Eindhoven verbieden het gebruik van boterzuur. Gouda waarschuwt ondernemers en adviseert winkeliers om bijvoorbeeld extra beveiligers in te zetten. De gemeenten benadrukken dat demonstreren een grondrecht is en dat ze de aangekondigde acties niet kunnen verbieden.

1 aprilgrap

XR zegt dat het gaat om een 1 aprilgrap. De actiegroep wil zich inzetten tegen fast fashion, goedkope kleding van mindere kwaliteit die vaak wordt geproduceerd in ontwikkelingslanden. XR had in een brief aan 29 gemeenten aangekondigd om zaterdag boterzuur te verspreiden in winkels die fast fashion verkopen, maar ze wilden dat maar op één plek daadwerkelijk doen.

Nu laat de actiegroep weten dat nog niet duidelijk of en waar zaterdag eventueel alsnog demonstraties plaatsvinden. Daarnaast wil XR niet zeggen of de acties ook zonder boterzuur zijn. Het zou gaan om kleine hoeveelheden die niet schadelijk zijn, mocht het gebruikt worden.

'Terroristische organisatie'

BBB noemt Extinction Rebellion een terroristische organisatie vanwege het plan om boterzuur te gebruiken. Kamerlid Marieke Wijen-Nass vraagt minister Van Weel van Justitie om een verbod van de groepering te onderzoeken. De BBB ziet "steeds zichtbaarder" parallellen met de linkse actiegroep RaRa, die in de jaren 80 en 90 bomaanslagen pleegde.

VVD-Kamerlid Michon spreekt van een "zieke actie" van XR. "Wanneer pakken we deze club kleuters nu eens aan?", schrijft ze op sociale media. De PVV noemde XR al eerder een terroristische organisatie. Maar XR zegt niet onder de indruk te zijn van de reacties uit Den Haag.

Onwel na boterzuur

Eind januari werden in Naaldwijk enkele mensen onwel, nadat klimaatactivisten van Extinction Rebellion boterzuur in een kledingwinkel hadden gegooid. Twee mensen werden toen aangehouden. Na onderzoek van de politie bleek dat de stof niet schadelijk was.

Als het aan het kabinet ligt, krijgen verhuurders toch weer mogelijkheden om hogere huren te vragen. Minister Keijzer van Volkshuisvesting wil op die manier voorkomen dat nog meer particuliere verhuurders hun woningen van de hand doen, omdat ze het niet meer rendabel vinden.

Het door het vorige kabinet ingevoerde puntensysteem voor de middenhuur, op basis waarvan de hoogte van de huur bepaald wordt, krijgt een aanpassing. Zo gaat de WOZ-waarde van een woning zwaarder meetellen en mogen voor kleine monumenten hogere huurprijzen worden gevraagd.

Ook komen er meer tijdelijke huurcontracten voor studenten, zodat verhuurders eerder de huur kunnen verhogen. "Met deze maatregelen wil ik middenhuur aantrekkelijker maken voor verhuurders, zodat ze hun woningen niet verkopen", zegt Keijzer. De versoepelingen moeten op 1 januari volgend jaar in gaan.

30.000 woningen verkocht

Sinds vorig jaar de Wet betaalbare huur inging en er een verbod kwam op tijdelijke huurcontracten, zijn er meer dan 30.000 huurwoningen verkocht, blijkt uit cijfers van het Kadaster. Er kwamen ook wel weer woningen bij, maar netto is het aanbod in de particuliere markt afgenomen met 413 woningen, schrijft de minister aan de Tweede Kamer.

Daarmee neemt de druk op de woningmarkt steeds verder toe, terwijl het kabinet het juist eenvoudiger wil maken om een huis te vinden.

Vooral in de steden is volgens haar het probleem groot. Omdat de WOZ-waarde van huizen daar over het algemeen hoger is, gaat die zwaarder meetellen in het puntensysteem. Dat kan per woning zo'n honderd euro per maand meer huur opleveren.

"Daarmee sluit de huur beter aan bij de waarde van het pand", zegt de BBB-bewindsvrouw. De nieuwe huurprijs gaat pas in bij nieuwe huurcontracten.

Geen aftrek meer bij ontbreken balkon

Als een woning geen balkon of tuin heeft, betekent dat tot nu toe minpunten en dus een lagere huur. Maar die aftrek verdwijnt in de plannen van Keijzer. In steden is het vaak niet mogelijk om een tuin of balkon te realiseren, is haar redenering. Daardoor zijn verhuurders in steden te veel in het nadeel.

De versoepeling van de regels betekent aan de ene kant meer winst voor particuliere verhuurders, en aan de andere kant dus hogere lasten voor huurders. De Woonbond, die de belangen van huurders behartigt, vindt dat Keijzer haar doel lijkt te willen behalen "over de ruggen van huurders".

"Als het doel is om het verhuren van woningen aantrekkelijker te maken, dan moet de minister iets doen aan de belasting die verhuurders aan haar moeten afdragen. Dit is veel effectiever en gaat niet ten koste van de woonlasten van huurders", zegt een woordvoerder van de Woonbond.

Verhuurders: liever lagere belasting

Die belastingen zijn ook veel verhuurders een grotere doorn in het oog dan de huurbeperkingen. Voor komend jaar ligt er zelfs nog een belastingverhoging in box 3 in het verschiet voor hen. Zij betalen liever minder belasting dan dat ze de huren verhogen.

Verhuurdersorganisatie Vastgoed Belang waardeert de inspanningen van minister Keijzer, "maar de maatregelen zijn onvoldoende". "Het blijft ons verbazen dat er zo weinig politieke wil is om de wooncrisis echt aan te pakken. Als de overheid wil dat er voldoende betaalbare huurwoningen blijven, dan moet de belastingdruk echt omlaag. Dit helpt verhuurders én huurders".

Keijzer erkent dat de hoge belastingen ook een grote rol spelen bij de overwegingen van verhuurders om hun panden 'uit te ponden' en te stoppen met verhuren. Maar de discussie over een nieuwe invulling van box 3 is nog niet afgerond in het kabinet en de coalitie. "Dit kan ik wel snel doen. Concrete maatregelen om verlichting te geven."

De minister moet voor haar plannen wel nog een meerderheid krijgen. De Tweede Kamer stemde vorig jaar nog met een grote meerderheid voor de plannen om de huren juist binnen de perken te houden.

De Israëlische luchtmacht gaat alle reservisten ontslaan die een open brief hadden getekend tegen de oorlog in de Gazastrook. Vanochtend stond er in verschillende kranten in Israël een advertentie waarin bijna duizend (oud-)reservisten van de luchtmacht oproepen tot een einde aan de oorlog en de terugkeer van de gegijzelden.

De reservemilitairen schrijven dat de oorlog op dit moment "politieke en persoonlijke belangen dient" in plaats van de nationale veiligheid. Ze willen dat iedereen in Israël in actie komt om een einde aan de oorlog te eisen. "Zoals het verleden heeft aangetoond, leidt alleen een deal tot de veilige terugkeer van de gegijzelden. Militaire druk leidt juist tot hun dood en brengt onze militairen in gevaar."

De bevelhebber van de luchtmacht had volgens Israëlische media de actieve reservisten al gewaarschuwd dat ze ontslagen zouden worden als ze de brief tekenden. De krant Haaretz schrijft dat er ook officieren en piloten bij zitten. Volgens de krant hebben slechts 25 van de 970 oorspronkelijke ondertekenaars zich na de waarschuwing teruggetrokken, terwijl er ook acht nieuwe reservisten hun handtekening plaatsten uit protest tegen het dreigement.

Ontoelaatbaar

Het leger stelt dat de brief voornamelijk door oud-reservisten is getekend en zegt dat het niet is toegestaan om onder de vlag van de luchtmacht te protesteren tegen politieke besluiten. Ook leidt de brief tot een vertrouwensbreuk tussen commandant en reservist, vindt het leger.

Premier Netanyahu staat achter het besluit van het leger. Hij zegt dat het gaat om een kleine, maar extreme groep die deze brief heeft opgesteld. "Uitspraken die het leger verzwakken en onze vijanden versterken zijn ontoelaatbaar in tijden van oorlog."

Ook enkele Israëliërs die hoge posities hebben bekleed hebben de protestbrief ondertekend, zoals een oud-stafchef van het leger en een voormalige CEO van een van de grootste bedrijven in de Israëlische defensie-industrie.

In tegenstelling tot eerdere protestacties roept de brief van de reservisten niet op tot een algemene dienstweigering. Vorige maand ontsloeg het leger meerdere reservisten die niet meer wilden dienen omdat Israël een einde had gemaakt aan het staakt-het-vuren in Gaza. Een van hen, luchtmacht-navigator Alon Gur, zei toen dat hij niet meer ging vechten omdat de staat "zijn burgers in het volle daglicht in de steek laat."

Uit legerrapporten over dat incident blijkt dat er binnen de legertop zorgen bestaan dat dienstweigering een breder fenomeen kan worden onder reservisten.

Ten tijde van de massaprotesten tegen de juridische hervormingen van premier Netanyahu, in 2023, weigerden honderden reservisten hun reserveplicht. Desondanks kwamen na de terreuraanslagen van Hamas op 7 oktober 2023 bijna 300.000 reservisten opdagen. Daarmee was het de grootste opkomst van reservisten in het bestaan van Israël.

Ruim 76.000 medewerkers van defensie hebben een zogenoemde dagorder op de mat gekregen. De boodschap: sta "zo snel als mogelijk" paraat voor een eventuele inzet. Dat betekent dat ze moeten checken of ze klaar zijn om ingezet te worden, zoals bijvoorbeeld het nagaan van vaccinaties. Waarom komt het leger nu met deze oproep?

Bereidt het leger zich voor op een oorlog?

De NAVO ziet nog altijd Rusland als grootste dreiging van het militaire bondgenootschap, waar ook Nederland onderdeel van is. Generaal Onno Eichelsheim, Commandant der Strijdkrachten, zegt dat er de laatste tijd niet iets drastisch is veranderd in de dreiging. "Maar ik heb wel gezien dat we kunnen versnellen."

De grote vrees voor oorlog zit vooral bij de landen rond Oekraïne. Die voelen de dreiging van Rusland. De Baltische staten vrezen dat ze het volgende slachtoffer van de Russen zullen worden, na Oekraïne.

Defensiedeskundige Dick Zandee van Instituut Clingendael zegt dat de zorgen daar groot zijn. Hij denkt alleen niet dat Rusland zich op korte termijn op andere landen zal focussen, omdat het leger nog zijn handen vol heeft aan de oorlog in Oekraïne. "Maar als er een bestand zou komen, ontstaat er een andere situatie", zegt hij, verwijzend naar de pogingen van de VS om een staakt-het-vuren af te spreken met Rusland.

Waarom doet defensie deze oproep nu?

Nederland moet hoe dan ook klaarstaan om in actie te komen, zegt Eichelsheim. Als er zo'n bestand komt, moet Nederland bijvoorbeeld mee kunnen doen met een coalitie van andere landen die de vrede moet bewaken, afhankelijk van er uiteindelijk wordt afgesproken in zo'n bestand.

Maar er zijn ook andere opties. Zo werkt defensie ook aan een plan dat bedoeld is voor het geval een van de landen binnen de NAVO zelf bedreigd wordt.

Voor deze twee scenario's moet volgens Eichelsheim sowieso "de motor aanstaan". Het is volgens hem tijd voor "een volgende versnelling", daarom stuurde hij een dagorder naar al het defensiepersoneel. Daarnaast wordt de aanschaf van materiaal als drones, wapens en kleding versneld.

Aan wie is deze oproep gericht?

Een dagorder is binnen het leger bedoeld voor "bijzondere mededelingen". Ruim 76.000 medewerkers van defensie ontvingen de brief gisteren. "Deze is bedoeld om de boodschap relevantie en urgentie mee te geven", zegt voorzitter Jean Debie van de Vakbond voor Burger en Militair Defensiepersoneel.

Hij omschrijft de brief als een soort wake-upcall aan het personeel. Ze krijgen de opdracht om zich versneld in gereedheid te brengen voor een eventuele inzet. Iedereen moet bijvoorbeeld checken of ze aan alle basisvaardigheden voldoen, hun vaccinaties op orde zijn en of ze fit genoeg zijn.

"Wij dragen dit ook uit", zegt Debie van de vakbond. "Houd rekening met een eventuele inzet en bereid je daar ook op voor. Ook als je ouderschapsverlof hebt of vakantieplannen, alle verloven kunnen dan worden ingetrokken. De hele organisatie moet op scherp."

Komt er een dienstplicht?

De dienstplicht bestaat nog steeds in Nederland, voor iedereen vanaf 17 tot 45 jaar. Iedereen wordt ingeschreven en de overheid kan in uitzonderlijke situaties een beroep op je doen. Ook vrouwen worden sinds vijf jaar ingeschreven.

De opkomstplicht is echter in 1997 afgeschaft. Je wordt vanaf je zeventiende dus niet meer opgeroepen om je te melden. Nederlanders krijgen wel een dienstplichtbrief waarin de inschrijving wordt vermeld. Sinds 2023 is de brief langer en wordt er ook in verwezen naar de oorlog in Oekraïne.

Staatssecretaris Tuinman van Defensie wil het leger flink uitbreiden, naar zo'n 200.000 mensen. Hij denkt nog niet aan een volledige dienstplicht, maar sluit het niet uit. "Wellicht als de escalatie in de wereld nog een fase verder gaat, maar vooralsnog niet", zei hij tegen de Volkskrant.

Tuinman wil mensen eerst enthousiasmeren om zichzelf bij defensie te melden. Alle jongeren die nu op hun zeventiende de dienstplichtbrief krijgen, zouden bijvoorbeeld ook een enquête moeten invullen.

Zoiets gebeurt al in Zweden. Daar krijgen jongeren een vragenlijst over hun vaardigheden, motivatie en affiniteit met defensie, die ze verplicht moeten invullen.

Daarnaast wil Tuinman jongeren nog verder enthousiasmeren om een dienjaar te doen, een jaar waarin je bij het leger gaat werken. Tuinman wil verder volwassenen stimuleren om reservist te worden. Dan werk je naast je gewone baan ook bij defensie.

De afgelopen tijd was het weer in Nederland veel van hetzelfde. De zon scheen vaak en het bleef droog. Het is in een paar maanden tijd al de tweede lange periode met weinig verandering. Is het toeval of speelt klimaatverandering een rol?

Van het mooie weer wordt enorm genoten. Zonder jas naar buiten en in de zon op het terras te zitten zonder angst voor een bui. Dat gaat niet snel vervelen, zou je zeggen. Minder gelukkig waren we in december vorig jaar met dagenlang hetzelfde grijze weer. Toen scheen de zon elf dagen op rij niet en werd het de somberste periode sinds 1990.

Ook hadden we verspreid over vorig jaar vaak dagen achtereen veel en heftige regenbuien.

Relatief kort achter elkaar dus perioden waarbij het weer nauwelijks verandert. Het weersysteem dat dit veroorzaakt wordt door meteorologen een blokkerend hogedrukgebied genoemd.

De straalstroom

Om te verklaren waarom de atmosfeer zo op slot raakt, moeten we naar de wind en warmte kijken. Er valt meer zonnestraling op de evenaar dan op de polen, omdat onze planeet een gekantelde bol is. Dat is ook waarom we op aarde seizoenen hebben. Door het verschil in zonneschijn aan de polen en op de evenaar ontstaan temperatuurverschillen. Lucht- en oceaanstromen herverdelen dat verschil in warmte.

In de buurt van Nederland komt koude lucht vanaf de Noordpool en warme lucht vanuit de subtropen samen. Precies op deze overgang ontstaat hoog in de atmosfeer een krachtige wind. Dit heet de straalstroom.

Soms recht, soms met bochten

Deze snelle luchtstroom, die altijd van west naar oost gaat, kan je het best vergelijken met een rivier. Soms stroomt hij vrij recht en op andere momenten zitten er veel bochten in. Als je op een vlucht zit van New York naar Amsterdam en het vliegtuig meelift met deze stroom wordt de totale reistijd een stuk korter.

Hoe recht of kronkelend de straalstroom ligt heeft enorme impact op het weer dat wij ervaren. Het verschilt van lange perioden van droogte tot zware regenval, hittegolven of aanhoudend winterweer in het geval van veel bochten. Of juist het omgekeerde met sterk veranderend en zelfs stormachtig weer, als de wind redelijk ongeremd van west naar oost stroomt. Op dit moment heerst dus droogte.

Hier zie je hoe de ligging van de straalstroom kan variëren:

Net als andere weersverschijnselen is de straalstroom gevoelig voor effecten van klimaatverandering. Uit wetenschappelijke onderzoeken komt naar voren dat vooral opwarming van de poolgebieden ervoor kan zorgen dat de straalstroom zich grilliger gaat gedragen, met meer weersextremen als gevolg.

Het is lastig om te zeggen of dat in dit geval de enige oorzaak is. Tussen de atmosfeer, het land en de oceanen zitten zo veel schakels in de keten dat de oorzaak zich lastig laat ontrafelen. In de chaotische ontwikkeling van de atmosfeer is toeval ook goed mogelijk.

Regen en wisselvallig

Vanaf zondag zit er voor het eerst sinds lange tijd weer regen in de verwachting en daarna blijft het waarschijnlijk aan de wisselvallige kant. De atmosfeer gaat dus weer van het slot.

Eerder maakte NOS op 3 deze explainer over de straalstroom:

Het Italiaanse modebedrijf Prada heeft concurrent Versace overgenomen voor 1,25 miljard euro. Prada heeft een deal gesloten met Versace-eigenaar Capri Holdings.

Versace is sinds 2018 in handen van Capri. Die Amerikaanse modegroep is ook eigenaar van de merken Michael Kors en Jimmy Choo. Er gingen al langere tijd geruchten over de spraakmakende overname. De Amerikaanse modegroep heeft last van tegenvallende resultaten.

Volgens persbureau Boomberg is het de grootste overname in de 112-jarige geschiedenis van Prada. Door de overname komt Versace weer in Italiaanse handen.

Versace groeide in eerste instantie goed onder Capri, maar de laatste jaren ging het steeds slechter door de afnemende vraag vanuit China. Onlangs maakte Donatella Versace, zus van oprichter Gianni Versace, bekend te stoppen als creatief directeur.

Zij blijft wel betrokken bij het merk als chief brand ambassador. Het is voor het eerst sinds de oprichting in 1978 dat er geen Versace als creatief directeur aan het roer staat.

De 42-jarige Italiaan Dario Vitale nam het stokje over van Versace. Daarmee werd de geruchtenmolen voor een overname alleen nog maar meer gevoed: hij stond jarenlang aan het roer van Prada's dochtermerk Miu Miu.

Marktpositie versterken

Prada begon in 1913 als lederwarenbedrijf van de broers Prada. Miuccia Prada, kleindochter van een van de broers, kreeg het bedrijf in 1978 in handen. Mede dankzij het succes van dochtermerk Miu Miu doet Prada het goed in de modewereld.

Door de overname kan Prada zijn marktpositie versterken en concurreren met bijvoorbeeld het Franse Louis Vuitton LVMH en het bedrijf Kering, dat achter merken als Gucci, Saint Laurent en Balenciaga zit.

Drie mannen zijn veroordeeld tot celstraffen omdat ze de gemeente Den Haag hebben opgelicht voor ruim 1,7 miljoen euro. De 53-jarige hoofdverdachte was een ambtenaar van de gemeente en is inmiddels ontslagen. Hij heeft een celstraf van 3,5 jaar gekregen.

De andere twee veroordeelden, twee mannen van 60 en 59 jaar, hebben 22 en 16 maanden cel opgelegd gekregen voor oplichting en witwassen. Een vierde verdachte, de vrouw van de voormalig ambtenaar, is vrijgesproken omdat het niet zeker is of zij op de hoogte was van de oplichting.

De gemeente Den Haag werd zes jaar lang opgelicht, tussen 2013 en 2019. De ex-ambtenaar maakte in die tijd meerdere valse facturen en zorgde ervoor dat de gemeente die betaalde.

De bedrijven van wie de facturen afkomstig waren, stonden veelal op naam van de twee andere mannen. De facturen gingen over reparatie- en bouwwerkzaamheden in Den Haag. Maar die werkzaamheden werden nooit uitgevoerd.

Vertrouwen geschaad

De oud-ambtenaar zette zijn handtekening op de facturen en mailde collega's dat de werkzaamheden klaar waren en dat de rekeningen snel betaald moesten worden. De twee mannen die de bedrijven op hun naam hadden staan, hebben het geld steeds contant opgenomen of verspreid over verschillende rekeningen. Het geld kwam terecht bij de ex-ambtenaar en de twee andere veroordeelden.

Volgens de rechtbank heeft de ex-ambtenaar het vertrouwen dat de maatschappij heeft in de integriteit van ambtenaren geschaad. "Dit vertrouwen is van wezenlijk belang voor het goed functioneren van de overheid."

De ex-ambtenaar vertelde in de rechtbank dat hij het geld onder meer nodig had voor zijn seksverslaving. In 2020 werd hij in een civiele procedure al veroordeeld tot het terugbetalen van het verdwenen geld, schreef Omroep West eerder.

Zo'n twintig actievoerders blokkeren voor de tweede dag op rij het treinverkeer op de havenspoorlijn bij Rotterdam. Er kunnen daardoor geen treinen meer op het goederenspoor rijden.

De actie begon vanochtend, ter hoogte van de Groene Kruisweg. Volgens regionale omroep Rijnmond hebben zes mensen zich vastgeketend aan het spoor. De activisten hebben spandoeken bij zich gericht tegen het havenbedrijf Rotterdam en vragen aandacht voor "de import en export uit gebieden gelinkt aan mensenrechtenschendingen".

Economische schade

Een getuige zegt tegen de omroep dat er een trein aankwam toen de activisten net het spoor hadden geblokkeerd. De trein kon op tijd stoppen en is later teruggereden. Volgens ProRail staan door het protest vijf treinen stil.

Volgens de spoorbeheerder veroorzaakt de blokkade tonnen aan economische schade. Per uur rijden normaal gesproken tientallen wagons over het spoor. Woensdag werd het spoor ook al geblokkeerd, toen hield de politie zeventien mensen aan.

Kees van Ekris is benoemd tot de nieuwe scriba van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Hij volgt per 1 juli René de Reuver op, die sinds 2016 het gezicht van de kerk was.

Voormalig Theoloog des Vaderlands Van Ekris vertegenwoordigt vanaf dan de PKN in kerkelijke en maatschappelijk verbanden.

Voorzitter Trijnie Bouw noemt Van Ekris een aanstekelijke theoloog, met hart voor de kerk, de samenleving en de individuele mens. "Zijn spreken en optreden dagen je uit, inspireren en zorgen voor beweging. Vanuit zijn geloof is gemeenschap en gemeenschapsvorming een gave en een opdracht."

Direct na zijn benoeming hield Van Ekris een toespraak. Daarin sprak hij over "een leven in een tijd vol uit-elkaar-trekkende krachten, in de samenleving, in families, in lokale kerken, in synodes en dat dat ons verzwakt". Volgens hem moeten we "juist in deze omstandigheden de oefening doen om tot een diepere eenheid te komen".

Van Ekris wil komend jaar verschillende bijeenkomsten houden om in gesprek te gaan over "thema's waarvan wij allemaal aanvoelen dat ze ons bezighouden". Hij noemde als onderwerpen onder meer oorlog, schepping en verharding.

In het Franse dorpje Auvers-sur-Oise is een slepend conflict over wie er precies eigenaar is van de boomwortels die de inspiratie waren voor het allerlaatste schilderij van Vincent van Gogh nog steeds niet ten einde.

Vorige week oordeelde de Franse rechter in hoger beroep dat de 350 jaar oude boomwortels eigendom zijn van de eigenaar van de tuin waar de wortels in de grond zitten.

Tot ergernis van de burgemeester, die al ruim vier jaar probeert om de wortels in handen te krijgen. Ze heeft inmiddels op Facebook aangegeven in cassatie te gaan, waarmee de zaak tot op het allerhoogste rechtsniveau zal worden uitgevochten.

De eigenaren van het perceel, de familie Serlinger, kochten het stuk land ten noorden van Parijs in 2013. Dat was zeven jaar voordat iemand überhaupt wist dat de boomwortels aan de rand van de tuin, op een steenworp afstand van de openbare weg, een stukje kunstgeschiedenis bleken te zijn.

Ansichtkaart leidde tot ontdekking

Wouter van der Veen, wetenschappelijk directeur van het Institut Van Gogh, ontdekte de plek in 2020 per toeval op een ansichtkaart van Auvers-sur-Oise uit 1900-1910. "Op de kaart, die ik op mijn computer had staan, zie je een man met een fiets in zijn hand en daarachter een heuvel met een opvallende boomstructuur", zei Van der Veen in 2020 tegen Nieuwsuur.

Het deed hem denken aan het grillige motief van het schilderij Boomwortels uit 1890. "De overeenkomsten waren voor mij heel erg duidelijk. De plek is op nog geen 150 meter van herberg Ravoux, waar Van Gogh destijds verbleef." Een paar uur na het schilderen van het werk, dat hangt in het Van Gogh Museum, schoot hij zichzelf in de borst. Hij overleed twee dagen later.

Het Van Gogh Museum en Institut Van Gogh stelden in 2021 na verder onderzoek definitief vast dat de wortels dezelfde zijn als die Van Gogh schilderde.

Het schilderij Boomwortels uit 1890 en een deels ingekleurde versie van de ansichtkaart die leidde tot de ontdekking van de bewuste boomwortels:

Toen was het juridische gevecht om de plek al losgebarsten. De wortels trekken jaarlijks zo'n 300.000 kunstliefhebbers, schrijft de Britse krant The Times.

De Serlingers bieden onder meer betaalde rondleidingen aan op hun perceel. Dat is de burgemeester een doorn in het oog. Volgens haar zijn de wortels cultureel erfgoed en moeten ze worden bestempeld als deel van de publieke ruimte, omdat ze aan de openbare weg grenzen. Volgens haar wil het stel op een "schaamteloze manier" geld verdienen en is de plek eigendom van de inwoners van haar dorp, "en geen handelswaar".

Erfgoed van de inwoners

Maar de eigenaren van het perceel weerspreken tegenover The Times die beschuldigingen en onderstrepen dat ze vooral hun best doen om de plek te houden zoals hij is.

In 2023 kreeg het stel bij een lagere rechtbank gelijk en vorige week dus ook bij het hof in Versailles. Maar de burgemeester benadrukt in haar laatste Facebookbericht dat wat haar betreft het juridische getouwtrek nog niet ten einde is en ze zegt ook het ministerie van Cultuur te hebben ingeschakeld "om het erfgoed van de inwoners van Auvers te behouden".

Elf mensen in Nederland zijn slachtoffer geworden van beruchte Israëlische spionagesoftware. Dat blijkt uit een lijst van het aantal slachtoffers per land, die is ingediend bij een rechtszaak in de Verenigde Staten. Door het overzicht wordt voor het eerst duidelijk hoe groot de kwestie voor Nederland is.

De spionagesoftware Pegasus van het bedrijf NSO uit Israël kan onder meer WhatsApp-berichten zien, de camera en microfoon aanzetten, de locatie achterhalen, zien welke foto's en video's zijn gemaakt, het adresboek leegtrekken en de internetgeschiedenis bekijken.

Uit de openbaar gemaakte lijst wordt niet duidelijk wie in Nederland is bespioneerd met de Pegasus-software. Ook is niet duidelijk wie achter de spionage zit: het kan ook gaan om buitenlandse aanvallen op mensen in Nederland.

Pegasus is officieel alleen bedoeld voor inlichtingen- en veiligheidsdiensten in de strijd tegen terrorisme en zware criminaliteit. Maar uit internationaal onderzoek blijkt dat de software ook is ingezet tegen journalisten, advocaten, politici en activisten.

Nederland kocht Pegasus

Nederland telt op een land na de meeste gevallen van spionage met Pegasus in Europa. Alleen in Spanje zijn meer slachtoffers: 21. De meeste gevallen bevinden zich buiten Europa, zoals Mexico (456) en Marokko (69), waar de software is ingezet tegen journalisten en activisten.

In Spanje trad het hoofd van de geheime dienst af na het gebruik van Pegasus. Daar bleek de software te zijn ingezet tegen personen rond de onafhankelijkheidsbeweging van Catalonië.

Ook Nederland heeft de software gekocht. In 2022 onthulde de Volkskrant dat de Nederlandse inlichtingendienst AIVD software van NSO heeft ingezet om de telefoon van Ridouan Taghi te hacken.

Rechtszaak WhatsApp tegen NSO

De lijst met slachtoffers is ingediend in een rechtszaak tussen WhatsApp en NSO. In 2019 bleek dat het Israëlische bedrijf misbruik maakte van een lek in WhatsApp om de spionagesoftware ongezien op de telefoons van slachtoffers te installeren.

In december oordeelde de rechtbank dat NSO de Amerikaanse wet heeft overtreden door telefoons via WhatsApp te besmetten. Volgens WhatsApp zijn minstens honderd mensenrechtenactivisten en journalisten op die manier slachtoffer geworden.

Bezoekers aan een willekeurige supermarkt kan het opgevallen zijn: volle vakken met onaangeroerde paaseieren. Nederlanders blijken dit jaar namelijk vooralsnog minder vaak de portemonnee te trekken voor de beroemde chocolade-eitjes.

In opdracht van de NOS heeft marktonderzoeksbureau Hiiper de verkoop van paaseitjes vergeleken in de tien weken in de aanloop naar Pasen vorig jaar en nu. Daaruit blijkt dat de verkoop van paaseitjes dit jaar met 12,5 procent is afgenomen.

"Dat verschil is inderdaad fors", zegt Sebastiaan Schreijen, specialist in consumentenvoeding bij de Rabobank, over de afgenomen verkoop van paaseieren. En dat heeft vooral met de hoge cacaoprijs te maken. "Er gaat ook melk en suiker in bijvoorbeeld, maar het cacaodeel is het belangrijkste stuk in de prijs."

Uit onderzoek van de Rabobank blijkt dat de prijs van cacao sinds 2021 met 50 tot 70 procent is gestegen. "We zien dat de prijzen van paaseitjes vergeleken met vorig jaar ruwweg met 30 procent zijn gestegen. Dat betekent dus dat als je net zoveel wil uitgeven als vorig jaar, je minder eitjes krijgt."

Hebben consumenten dan een bepaald bedrag in hun hoofd dat ze willen uitgeven aan chocola in het algemeen of paaseitjes in het bijzonder? "Het is meer dat mensen een budget, een bepaald bedrag, in hun hoofd hebben wat ze in totaal uit willen geven", zegt Schreijen. "Daarbij vragen ze zich af 'Wat geef ik uit aan iets lekkers?' Daar passen ze hun uitgaven op aan."

Dat zie je ook in de totale boodschappenuitgaven, zegt de onderzoeker. "Gemiddeld gingen de prijzen in de supermarkt de afgelopen drie jaar met zo'n 30 procent omhoog. Door minder of goedkopere producten zoals huismerken te kopen hebben consumenten geprobeerd te voorkomen dat hun uitgaven ook met 30 procent stegen."

Overigens bleek uit de gegevens van Hiiper dat de laatste week waar gegevens van bekend zijn het verschil met 2024 daalde van 19 procent naar 12,5 procent. Volgens Schreijen valt daaruit te herleiden dat als Pasen dichterbij komt, de vraag aantrekt. Mensen hechten blijkbaar toch waarde aan de traditie.

"Zeker als Pasen nog wat verder weg is, maakten consumenten duidelijk andere keuzes door de hoge prijzen. Maar blijkbaar hoort voor veel mensen het paaseitje er toch bij. Dus zie je nu de Paasdagen echt naderen dat ze toch overstag gaan en de hoge prijzen voor lief nemen."

Bossche bolsmaak

De cacaoprijzen van de afgelopen maanden spelen geen rol in de prijs van de eitjes in de supermarkt, zegt de onderzoeker. "Er wordt met contracten gewerkt die 6 tot 9 maanden eerder zijn afgesloten. De prijzen voor de paaseitjes die in de schappen liggen, zijn vorig jaar zomer bepaald, soms net na de paasperiode van dat jaar."

Uit onderzoek blijken vooral kleinere zakjes van 150 gram met duurdere eitjes in de schappen te liggen. "Er is ook volop keuze met allerlei nieuwe smaakjes, zoals Bossche bolsmaak tot Zaanse huisjes", zegt Schreijen.

Een Amerikaanse vrouw die verdacht wordt van moord op haar ex-partner, verbleef drie weken onder haar echte naam in aanmeldcentrum Ter Apel met haar 4-jarige dochter. Dat schrijft RTV Noord.

De toen nog voortvluchtige vrouw vroeg anderhalve maand geleden asiel aan in Ter Apel. Op 9 maart werd ze samen met haar kind ingeschreven als asielzoeker in Nederland. Ze kreeg toen ook een vreemdelingennummer van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

Bedreiging

De 33-jarige vrouw is deze week aangehouden. Haar moeder werd eind maart al gearresteerd in de Verenigde Staten. Ook zij wordt verdacht van betrokkenheid bij de moord op haar schoonzoon. Daarna kreeg de Amerikaanse politie ook de 33-jarige dochter in het vizier, die dus naar Nederland bleek te zijn gevlucht.

De vrouwen worden verdacht van moord op de 29-jarige Connor Lloyd in augustus 2021. Hij werd op zijn oprit in Lyman, in de staat South Carolina, doodgeschoten. Volgens Amerikaanse media waren er problemen tussen de verdachte en het slachtoffer. Hij was zelf al eens aangehouden voor bedreiging van zijn ex.

Uitleveringsverzoek

Hoe het kan dat de voortvluchtige vrouw naar Nederland kon reizen en in Ter Apel asiel kon aanvragen, is onduidelijk. De IND en het ministerie van Asiel en Immigratie willen niet op de zaak ingaan met het oog op de privacy. Mogelijk stond de vrouw niet internationaal gesignaleerd, schrijft RTV Noord, maar de instanties willen dat niet bevestigen.

Een woordvoerder van het Openbaar Ministerie wil alleen bevestigen dat de vrouw "in Noord-Nederland is aangehouden". Ze zit vast in afwachting van een uitleveringsverzoek van de VS.

De Europese Commissie drukt op de pauzeknop bij het opleggen van tegenheffingen aan de Verenigde Staten. Het pakket aan maatregelen dat gisteren werd aangekondigd wordt met negentig dagen opgeschort, heeft voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen bekendgemaakt.

Gisteren liet de Amerikaanse president Trump weten dat hij de aangekondigde hoge invoerheffingen voor goederen uit tientallen landen pauzeert. Per direct ging wel een heffing van 10 procent gelden.

De EU zei gisteren nog als tegenmaatregel tarieven oplopend tot 25 procent te zullen heffen op goederen uit de VS. Dat was een antwoord op de eerste importheffingen die de regering-Trump sinds half maart heeft ingesteld op staal en aluminium uit Europa. Dat gaat nu voorlopig niet door.

"We hebben kennisgenomen van de aankondiging van president Trump", schrijft Von der Leyen op X. "We willen de onderhandelingen een kans geven. Terwijl we bezig waren met het invoeren van de tegenmaatregelen van de EU, die brede steun kregen van de lidstaten, gaan we ze nu negentig dagen opschorten."

Von der Leyen waarschuwde dat de tegenmaatregelen later alsnog van kracht kunnen worden. "Als onderhandelingen niet bevredigend zijn, zullen onze tegenmaatregelen ingaan. Voorbereidingen voor verdere tegenmaatregelen gaan verder. Zoals ik eerder heb gezegd, alle opties blijven op tafel liggen."

Trumps importheffingen hebben een handelsoorlog ontketend en tot grote onrust geleid op de internationale financiële markten. Sinds Trump de importheffingen begin deze maand presenteerde is het onrustig. Na zijn besluit van gisteren om voor tientallen landen een pauze van negentig dagen af te kondigen, zijn de financiële markten enigszins hersteld.

Overigens besloot Trump gisteren juist tot een verhoging van de importheffingen voor goederen uit China. In totaal wordt daar nu 125 procent op geheven. China verhoogde de heffingen voor Amerikaanse producten even daarvoor nog tot 84 procent.

Rijkswaterstaat roept weggebruikers in de Randstad op om van maandag 23 juni tot en met donderdag 26 juni zoveel mogelijk thuis te werken, niet tijdens de spits te rijden en gebruik te maken van het openbaar vervoer.

Die oproep doet de dienst vanwege de NAVO-top die op 24 en 25 juni wordt gehouden in het World Forum Den Haag. "De regio Den Haag blijft hierdoor zo goed als mogelijk bereikbaar", staat in een verklaring.

Tientallen wereldleiders en duizenden delegatieleiders komen op de top af. Om alles in goede banen te leiden, zijn verkeers- en veiligheidsmaatregelen nodig tussen Schiphol en Den Haag. Weggebruikers kunnen daarom ernstige hinder ondervinden in de Randstad, waarschuwt Rijkswaterstaat.

Eerder ook al druk

Het verkeer tussen Amsterdam, Rotterdam en Den Haag moet vanaf zondag 22 juni al rekening houden met drukte. Dat komt door het plaatsen van afzettingen ter voorbereiding op de top. De verwachting is dat de hinder tot en met de 26e aanhoudt. Dat geldt ook voor regionale en lokale wegen rond Den Haag.

Op het spoor zijn er geen beperkingen. De NS houdt de normale dienstregeling aan. Er wordt wel extra drukte verwacht in de treinen.

Wat de maatregelen voor het lokale openbaar vervoer betekenen, is nog niet duidelijk. Rijkswaterstaat verwacht dat het op die lijnen ook drukker wordt en dat er mogelijk lijnen uitvallen.

Honderden medewerkers van de publieke omroepen hebben in Hilversum tegen de bezuinigingen op het omroepbestel gedemonstreerd. Het kabinet is van plan om 156 miljoen euro te bezuinigen op de publieke omroep, een maatregel die in 2027 moet ingaan.

"Dat zou doodzonde zijn. Ik denk dat er een kaalslag komt aan mensen en programma's. Er ligt al een lijst van programma's die volgend jaar geschrapt worden", zegt initiatiefnemer Hubert van der Want. "Niet alles wat bij de publieke omroep gemaakt wordt is voor iedereen, maar er wordt wel voor iedereen iets gemaakt. En dat is het mooie van het systeem."

De demonstratie begon om 11.55 uur, omdat het volgens de organisatie "vijf voor twaalf" is, en duurde ruim een half uur:

Op borden die mensen hadden meegenomen stonden teksten als 'Eppo Bruins, minister van Censuur', 'Eppo, blijf bij de les' en 'Investeren, niet polariseren'. De medewerkers van de publieke omroep die de NOS sprak tijdens de demonstratie zeggen dat zij bang zijn dat zij geen programma's meer kunnen maken die de macht controleren als er daadwerkelijk bezuinigd wordt op de omroepen.

'Belangrijk voor democratie'

Op de betoging waren medewerkers van allerlei omroepen binnen het publieke bestel afgekomen, onder wie enkele bekende gezichten. Onder anderen presentator Joris Linssen van KRO-NCRV en Nora Akachar van de NTR spraken de medewerkers toe die zich verzameld hadden op het Media Park.

"Een onafhankelijke en sterke publieke omroep is belangrijk voor een democratie. Je ziet ook in het buitenland hoe dat allemaal mis gaat", zegt Linssen. "Het andere ding is dat we ook een hele goede en een heel goedkope publieke omroep hebben, als je het vergelijkt met andere landen."

De publieke omroep in Nederland bestaat uit de NPO, die gaat over de coördinatie en programmering van alle netten, en de verschillende omroepen, die de daadwerkelijke programma's maken.

De hele organisatie, dus de NPO en de omroepen, ontvangen dit jaar 980 miljoen euro van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het ministerie krijgt daar ook weer een bedrag voor terug, want het ontvangt de inkomsten uit de reclames die worden uitgezonden. Dat is zo'n 165 miljoen euro.

De NPO heeft van het kabinet de opdracht gekregen om vanaf 2027 156 miljoen te bezuinigen. Het kabinet gaat niet over hoe er bezuinigd gaat worden, die taak ligt bij de NPO. De organisatie bereidt zich al voor op de plannen, maar zei daar al eerder bij dat niet uitgesloten kan worden dat er programma's zullen verdwijnen.

Twee weken geleden begonnen omroepmedewerkers al een actie om de bezuinigingen op de publieke omroep terug te draaien, onder de noemer "Bescherm de publieke omroep". Mensen die die oproep steunen kunnen dat kenbaar maken via een speciale website.

NTR

Het kabinet wil niet alleen dat de NPO gaat bezuinigen, de publieke omroep moet ook vanaf 2029 anders ingedeeld worden. Minister Bruins van Cultuur presenteerde afgelopen vrijdag zijn plannen daarvoor. De bedoeling is dat de huidige omroepen met elkaar samengaan, zodat er vier à vijf zogenoemde omroephuizen overblijven.

Daarnaast zijn er nog twee taakomroepen, de NOS en de NTR, die een wettelijke taak hebben. De NOS blijft in de plannen van Bruins behouden, de taken van de NTR kunnen volgens Bruins ook bij de andere omroepen onderverdeeld worden. De NTR zou dan als organisatie ophouden te bestaan.

Dat plan kwam hard aan bij de NTR en de medewerkers. Inmiddels heeft de NTR een petitie opgestart die mensen kunnen ondertekenen om hun stem te laten horen voor het behoud van de omroep. Tot nu toe is de petitie ruim 50.000 keer ondertekend.

"De minister wil heel graag de publieke omroep versterken om een tegengeluid te bieden tegen polarisatie en de grote netflixen van deze wereld. Dat doe je misschien door het stelsel te wijzigen, maar ruim een tiende van het budget van de hele NPO afhalen is niet versterken", zegt een redacteur van de omroep Human op de demonstratie van vandaag. "Dat is uithollen."

Een van de twee advocaten van de tot levenslang veroordeelde topcrimineel Ridouan Taghi is opgepakt. Dat bevestigt het Openbaar Ministerie in een persbericht.

De advocaat, Vito Shukrula, wordt verdacht van deelname aan de criminele organisatie van Taghi. Hij werd vandaag gearresteerd na een bezoek aan Taghi in de EBI in Vught, de zwaarbeveiligde gevangenis waar Taghi al jaren vastzit.

Het OM schrijft in het persbericht dat Shukrula in volledige beperking zit, waardoor hij enkel mag praten met zijn advocaat. Het onderzoek naar Shukrula begon in december vorig jaar, nadat inlichtingendienst AIVD informatie had gedeeld met het OM via een zogenoemd ambtsbericht. In dat bericht stond dat Shukrula berichten van Taghi zou doorspelen naar de buitenwereld, aan personen in het criminele netwerk van Taghi.

In het daaropvolgende onderzoek kreeg de politie toestemming van de rechter-commissaris om delen van opgenomen telefoongesprekken "en andere vertrouwelijke communicatie" te beluisteren en te bekijken. Morgen wordt Shukrula voor het eerst voorgeleid in Amsterdam.

Derde opgepakte Taghi-advocaat

De 36-jarige Shukrula is de derde advocaat van Taghi die is opgepakt. In oktober 2021 werd diens neef Youssef Taghi opgepakt en in april 2023 werd Inez Weski gearresteerd. Shukrula is sinds november vorig jaar advocaat van Taghi met Carlo Crince le Roy.

Ridouan Taghi zat toen al sinds juli zonder advocaat. Zijn vorige advocaat Michael Ruperti had de verdediging neergelegd, omdat hij vond dat hem het werk onmogelijk was gemaakt.

Taghi werd vorig jaar februari veroordeeld tot levenslang in het megaproces Marengo. Dat proces ging over zes moorden, gepleegd tussen 2015 en 2017, vier pogingen tot moord en voorbereidingen voor nog meer liquidaties. Kort na de uitspraak ging Taghi in hoger beroep.

Geschokt

Jeroen Soeteman van de Nederlandse orde van advocaten toont zich geschokt door de aanhouding. "Als een advocaat wordt aangehouden, raakt het de hele beroepsgroep. Het raakt de positie en reputatie in de rechtsstaat en het imago van de advocatuur", zegt Soeteman.

Hij benadrukt dat advocaten een bijzondere positie hebben waar zorgvuldig en met verantwoordelijkheid mee omgegaan dient te worden. "Advocaten dienen zich, net als eenieder, aan de wet te houden. Door de rechter zal vastgesteld moeten worden wat er in deze zaak gebeurd is."

Hoewel het voor veel Nederlanders en de politiek voelt alsof we in Nederland veel duurder uit zijn voor onze boodschappen, valt dat Europees gezien best mee. Nederland was volgens het Europese statistiekbureau in 2023 Europees gezien relatief goedkoop als het gaat om de kosten van eten en niet-alcoholische dranken.

Directeuren van grote ketens als Albert Heijn, Jumbo en fabrikanten Nestlé en Unilever zijn vandaag uitgenodigd door leden van de Tweede Kamer. Zij zullen daar zeggen dat de kosten van onze boodschappen helemaal niet hoger zijn dan in buurlanden als Frankrijk, Duitsland en België. Sterker nog: in Nederland ben je gemiddeld goedkoper uit.

Hoewel het moeilijk is om supermarkten een op een met elkaar te vergelijken, ziet ook hoogleraar retail Laurens Sloot van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) dat Nederland een paar procent goedkoper is dan buurlanden. Ook hij is in de Tweede Kamer om aan de politici uit te leggen hoe het zit.

Potje appelmoes

Dat de prijzen zijn gestegen is een feit. In ruim vier jaar tijd zijn de prijzen in supermarkten volgens Sloot met zo'n 30 procent toegenomen. Dat is ook het geval in het buitenland, maar het gevoel bij onder andere de politiek heerst dat sommige producten te duur zijn.

Een veelgehoord voorbeeld is het potje appelmoes van HAK. Dat is in België een stuk goedkoper dan in Nederland. HAK zelf zegt daarover dat zij die prijs niet bepalen. "De retailer koopt de appelmoes bij HAK in tegen dezelfde prijs en onder hetzelfde contract. Vervolgens worden de producten verdeeld onder de filialen in Nederland en België en bepaalt de retailer de prijs op het schap. HAK mag en kan hier vanuit wetgeving geen invloed op uitoefenen."

Volgens hoogleraar Sloot zijn andere A-merken in Nederland soms juist goedkoper. "Zo kost de Unox Chinese tomatensoep (570 ml) in Nederland 2,49 euro en in België 4,49 euro. Maar dat zegt dus verder niets over het gemiddelde prijsniveau; het benadrukt dat prijzen op lokaal of nationaal niveau tot stand komen."

"Je kunt de 'mandjes' van verschillende landen en supermarkten niet vergelijken. Van individuele producten wel, maar dat is één product." zegt retaildeskundige Kitty Koelemeijer. A-merken zijn volgens haar wel vaker duurder dan in het buitenland. "Maar dat zegt niet dat het totale bedrag van je mandje hoger is."

Politieke plannen

Toch vinden partijen in de Tweede Kamer dat er iets moet gebeuren aan de hoge prijzen in de supermarkt. Zo wil de PVV bijvoorbeeld dat de btw op alle producten naar 0 procent gaat. De SP wil de btw op gezondere producten afschaffen .

GroenLinks-PvdA wil een wet aanpassen waardoor het mogelijk wordt om labels op producten ook in het Engels, Duits of Frans in de supermarkt te leggen. Dat is nu niet mogelijk, maar volgens de partij zou het kunnen helpen om de prijzen naar beneden te krijgen.

Dat het totale bedrag meevalt in Nederland komt ook doordat we een echt aanbiedingenland zijn. Paul Moers, retail- en merkendeskundige: "Als je alle aanbiedingen volgt, dan is het prijsverschil inderdaad niet zo groot. Maar wie wil nou tijdens het boodschappen doen een laptop meenemen met een Excelbestand open?"

Wat Moers betreft moeten we afstappen van het grote aantal actieprijzen. "We zijn verslaafd aan aanbiedingen. Maar dat kost een supermarkt ook veel. Aanbiedingen maken dingen complex. Je moet bordjes veranderen, schappen inrichten enzovoort. Minder aanbiedingen zouden kosten omlaag kunnen brengen."

Koffiebelasting

In sommige gevallen loont het wél om boodschappen over de grens te doen. Naast A-merken zijn producten als tabak en alcohol in Duitsland goedkoper, maar ook vruchtensappen kunnen daar minder kosten. In Nederland werd begin 2024 een extra belasting ingevoerd op suikerhoudende dranken.

Versproducten zijn in Nederland dan weer vaak goedkoper, maar ook voor koffie komen de Duitsers deze kant op. Dat komt, legt hoogleraar Sloot uit, omdat de Duitse overheid daar een extra belasting op heft, de zogenaamde Kaffeesteuer.

Toch houden de meeste winkelketens maar enkele procenten winst over, zoals bijvoorbeeld is terug te zien in de laatste jaarcijfers van Jumbo. De winst komt nu vooral terecht bij fabrikanten, die maken volgens Moers nog tussen de 12 en 15 procent winst. "A-merkfabrikanten moeten meer water bij de wijn doen."

Er zijn in verschillende landen in Europa verschillende soorten belastingen. Hoogleraar Sloot gaat in de Tweede Kamer pleiten voor gelijktrekking, zoals bijvoorbeeld bij tabak. "Er moet min of meer in overeenstemming zijn met omringende landen om te voorkomen dat er te veel omzet naar het buitenland verdwijnt."

Chinese staatsburgers in Russisch militair uniform die gevangengenomen werden in Oost-Oekraïne: de claim van de Oekraïense president Zelensky roept veel vragen op. De president deelde maandag een video waarop een geboeide man te zien is die enkele woorden Mandarijn spreekt.

Zelensky heeft naar eigen zeggen informatie waaruit blijkt dat "er veel meer Chinezen in de eenheden van de vijand zitten". Gisteravond zei hij dat de Oekraïense inlichtingendienst heeft vastgesteld dat er minstens 155 Chinese staatsburgers meevechten met Rusland. Hij heeft lijsten met gegevens met de pers gedeeld.

Volgens hem werft Rusland Chinezen via sociale media en "staat de Chinese overheid dat oogluikend toe", maar daarvoor leverde hij geen bewijs. "Hun motieven, of het nu geld is of niet, hun politieke motieven, enzovoort, zijn mij nog niet bekend. Maar het zal bekend worden."

Volgens de Geneefse Conventies is het verboden om krijgsgevangenen herkenbaar in beeld te brengen. De NOS heeft de man onherkenbaar gemaakt:

China zegt de Oekraïense verklaringen te onderzoeken. De bewering dat er "veel meer" Chinezen vechten aan Russische zijde doet het ministerie van Buitenlandse Zaken in Peking af als "totaal ongegrond".

Wat weten we over de Chinese krijgsgevangenen?

Volgens het Oekraïense leger werden de twee soldaten gevangengenomen in de Oost-Oekraïense regio Donetsk. Oekraïense troepen zouden daar gevochten hebben met zes Chinese militairen.

Een van de krijgsgevangenen heeft verklaard dat hij zich op eigen initiatief via een tussenpersoon in China heeft aangemeld bij het Russische leger, schrijven Oekraïense media. Hij zou samen met andere Chinese vrijwilligers een militaire training gevolgd hebben, waarna hij naar het front zou zijn gestuurd.

De betrouwbaarheid van verklaringen van krijgsgevangenen is moeilijk te beoordelen; ze zijn niet geïnterviewd door journalisten. Gisteren maakte Oekraïne ook de namen van de twee mannen bekend. Het land is bereid om ze te ruilen tegen Oekraïense krijgsgevangenen.

Wat doen buitenlandse burgers aan het front in Oekraïne?

Er is overtuigend bewijs dat in de Russische grensregio Koersk Noord-Koreaanse troepen worden ingezet, maar zowel Rusland als Oekraïne maakt gebruik van buitenlandse vrijwilligers. Zo is bekend dat er onder meer Amerikanen, Britten, Georgiërs en zelfs Russische dissidenten dienen in het Oekraïense leger. Aan Russische zijde vechten burgers uit onder meer Nepal, voormalige Sovjetstaten en verschillende Afrikaanse landen.

Volgens Peter Wijninga van denktank HCSS trekken buitenlandse vrijwilligers om uiteenlopende redenen naar het front. "Soms is het avonturisme, maar het kan ook gaan om geld. In andere gevallen is de drijfveer ideologisch; denk bijvoorbeeld aan de oude Sovjetrepublieken, waar veel etnische Russen wonen."

De NOS sprak vorig jaar met krijgsgevangenen:

Dat er Chinese staatsburgers zijn die meevechten met Rusland was ook al bekend. Afgelopen zondag schreef de Franse krant Le Monde dat het ongeveer 40 accounts heeft geïdentificeerd op de zusterapp van TikTok, Douyin, van Chinezen die zich op eigen initiatief hadden aangemeld bij het Russische leger.

Wat is de rol van China in de oorlog in Oekraïne?

China probeert sinds de Russische invasie de indruk te wekken dat het neutraal is. Desalniettemin wordt de onderlinge handelsrelatie gezien als onmisbaar voor de Russische oorlogsvoering.

Hoewel China stelt dat het geen middelen naar Rusland stuurt die kunnen worden ingezet op het slagveld, blijkt uit onderzoek wel dat zogenoemde dual use goederen - die zowel voor civiele als militaire doeleinden kunnen worden ingezet - via China in Rusland terechtkomen.

Hoe Chinese staatsburgers in Rusland terechtkomen, is nog onbekend. Wijninga acht het "onwaarschijnlijk dat China direct militairen naar Rusland heeft gestuurd". "Als de krijgsgevangenen verklaren dat ze door de Chinese overheid geronseld zijn, kan Xi Jinping directe betrokkenheid moeilijk blijven ontkennen."

Britse functionarissen meldden kort nadat de video was gepubliceerd al dat er "geen inlichtingen zijn die wijzen op aansturing vanuit de Chinese overheid", al wordt niets uitgesloten.

Hoe zijn de scherpe reacties vanuit Oekraïne te verklaren?

Het wereldkundig maken dat er Chinezen krijgsgevangen zouden zijn gemaakt ging gepaard met scherpe verwijten. De Oekraïense buitenlandminister Sybiha stelde dat de deelname van Chinese burgers "vragen oproept over China's uitgesproken standpunt over vrede".

Zelensky heeft zijn bondgenoten, waaronder de VS, opgeroepen om de Chinese aanwezigheid aan het front te veroordelen. De inzet van Chinezen zou bovendien "een duidelijk signaal" zijn dat Poetin niet uit is op vrede.

Volgens defensie-expert Wijninga heeft die reactie alles te maken met het anti-China-standpunt van regering-Trump. "De onderhandelingen over een staakt-het-vuren tussen Rusland en Oekraïne zitten in een impasse", vertelt hij. "Binnen het Trump-kamp heerst onenigheid: sommigen vinden dat Poetin tot een deal moet worden gedwongen, anderen zeggen juist dat de druk op Zelensky moet worden opgevoerd."

Het anti-China-sentiment is echter universeel binnen het team van Trump, stelt Wijninga. "Nu de VS de banden aanhaalt met Rusland, wordt Oekraïne ongerust. En dus probeert Zelensky te laten zien dat China Rusland in het geheim steunt, om de VS zo aan zijn kant te krijgen."

In Washington bleef het nieuws niet onopgemerkt: Tammy Bruce, woordvoerster van het Amerikaanse buitenlandministerie, noemde de berichten "verontrustend".