NOS Nieuws - Algemeen

Schrijver, dichter en hoogleraar dendrochronologie Esther Jansma is overleden, bevestigt haar uitgever Prometheus, waar ze in november haar elfde en laatste dichtbundel publiceerde. Ze overleed in een hospice in haar woonplaats Utrecht aan de gevolgen van kanker. Ze is 66 jaar geworden.

Ze groeide met een tweelingzusje, twee jongere zusjes en een broertje op in een communistisch kunstenaarsgezin, in een tweekamerwoning in Amsterdam.

Haar ouders waren beeldhouwers, maar haar vader kwam toen ze 6 was om het leven bij een auto-ongeluk. Ze was een slim kind, vertelde ze later. "Ik leefde erg in mijn hoofd. Ik zat altijd te lezen, in de wc, op bed."

Aardappelzakken

Haar ouders keken met minachting naar mensen die niet aan kunst deden. "Die waren niets waard, aardappelzakken", werd tegen de kinderen gezegd. Ze keek daar later met afschuw op terug, net als de communistische dogma's van haar moeder, maar werd toch zelf ook kunstenaar.

Haar eigen kunstenaarschap kwam tot bloei toen ze als 18-jarige als au pair in Parijs ging werken en het dichten ontdekte. "Daar merkte ik dat ik door te schrijven een geweldige draai kon geven aan de werkelijkheid."

Dode kinderen

Ze debuteerde in 1988 met de bundel Stem onder mijn bed. Twee jaar later volgde het autobiografische Bloem, steen, over een doodgeboren kindje. Dood en vergankelijkheid bleven een belangrijk thema in haar werk. Ze verloor als jonge moeder twee kinderen. Een dochtertje stierf in 1988 tijdens de geboorte, een zoontje overleed in 1993 na negen maanden aan een chromosoomafwijking.

Na het overlijden van haar zoontje ging ze promoveren. "Dat was natuurlijk een soort vlucht. Ik werd een workaholic, net als mijn man, Casper, die werd in die tijd architect." Later kregen ze nog twee kinderen, die wel in leven bleven. Het huwelijk met Casper hield geen stand.

In 1998 publiceerde ze doodsgedichten voor haar zoontje, met soms een grimmige toon: "Ach kindje, elfen zijn zwak en ze sterven als gekken en wij, wij vergeten al hoe vol het licht ooit op je viel, hoe je hier ligt, dit stille nu vol jij, zozeer jezelf en voorbij, godverdomme, voorbij."

Stradivarius

Ze vertelde dat ze snel dichtte en dat inspiratie geen rol speelde. "Inspiratie is een verzinsel. Je begint door één regel te schrijven, zelfs al is-ie slecht. Je probeert iets en daar ga je vervolgens de interactie mee aan." De gedichten waren vaak wel autobiografisch. De aanleiding kon een droombeeld zijn, een herinnering of iets dat ze opving.

In 2015 schreef ze samen met haar tweede man, hoogleraar moderne letterkunde Wiljan van den Akker, een roman, De Messias. Naar analogie van 'Nicci French' deden ze dat onder een schrijversnaam: Julian Winter. De Messias is de naam van een viool uit 1716 van Stradivarius. In de roman onderzoekt een wetenschapper het hout van het vioolblad, waarna blijkt dat de viool een duister verleden heeft.

Houtonderzoek

Esther Jansma was ook archeoloog. Ze was wetenschappelijk directeur van de Stichting Nederlands centrum voor Dendrochronologie. Dendrochronologen onderzoeken de ouderdom en herkomst van hout, en proberen daarmee vaak ook iets te ontdekken over het leven van mensen eeuwen geleden. Ze was ook bijzonder hoogleraar dendrochronologie en paleo-ecologie aan de Universiteit Utrecht.

In 2008 zei ze dat wetenschap en dichtkunst nauw met elkaar verbonden waren. "Als ik een gedicht schrijf, volg ik dezelfde methode als een archeoloog. Ik pas scherven in elkaar, woorden schuif ik aaneen, uit splinters kan ik een boom reconstrueren, zoals ik een gedicht uit losse beelden bouw. Al dichtend of onderzoekend ontstaat de samenhang."

Ze vertelde dat er in een akker in Drenthe boomstronken waren gevonden van achtduizend jaar oud, "de restanten van het oudste bos van Nederland!"

Laatste gedichten

Twee maanden geleden nog werd ze voor haar werk als dendrochronoloog geridderd. Ze werd benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, onder meer voor haar onderzoek naar het Nederlandse deel van de Romeinse Limes, de grens van het Romeinse rijk

Diezelfde maand verscheen haar laatste dichtbundel, We moeten 'misschien' blijven denken. Ze zag het als het "beladen sluitstuk" van haar oeuvre, waarin ze beschrijft hoe haar leven uiteenvalt. "Het einde is een hoop gedoe/we leven gewoon/ of is dit hoe een schip zinkt", dichtte ze.

In een gezamenlijk onderzoek hebben de Nederlandse en de Duitse politie 23 mensen opgepakt. Ze zouden in Duitsland betrokken zijn geweest bij een golf van geweld, waaronder aanvallen met explosieven.

Aanleiding voor het geweld was een drugsconflict in de buurt van Keulen, meldt de Europese politiedienst Europol. Het zou gaan om de diefstal van zo'n 300 kilo cannabis.

Volgens Europol huurde de benadeelde partij Nederlandse criminelen in om wraak te nemen, wat sinds afgelopen zomer leidde tot een reeks ontploffingen, ontvoeringen en mishandelingen in de deelstaat Noordrijn-Westfalen. De Duitse politie ging al direct uit van een verband met Nederlandse criminelen.

Acht huizen doorzocht

Dinsdagochtend voerden Keulse rechercheurs samen met Nederlandse agenten in Nederland een operatie uit waarbij drie verdachten werden opgepakt. Ook doorzochten ze acht huizen.

Bij de doorzoekingen nam de politie een omgebouwd vuurwapen, vuurwerkexplosieven, mobiele telefoons en ongeveer 20.000 euro aan contant geld in beslag. Europol meldt dat in het onderzoek eerder al twintig arrestaties waren verricht, in zowel Nederland als Duitsland.

De politiedienst spreekt van "geweld als een dienstverlening" en "criminelen die criminelen inhuren". Sommige wraakaanvallen zouden door kinderen zijn uitgevoerd.

De aanklager van het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag heeft om een arrestatiebevel voor twee Taliban-leiders in Afghanistan gevraagd. Een van hen is de hoogste leider Haibatullah Akhundzada, een orthodoxe geestelijke.

Aanklager Karim Khan stelt dat Akhundzada samen met voorzitter van het Afghaanse hooggerechtshof Abdul Hakim Haqqani verantwoordelijk is voor misdaden tegen de menselijkheid, in verband met de grootschalige discriminatie van vrouwen en meisjes in het Afghanistan van de Taliban.

Ook noemt de aanklager misdaden tegen mensen die zich niet kunnen vinden in hun ideologie of mensen die willen dat vrouwen wel meer kansen krijgen.

Rechten van vrouwen ingeperkt

Sinds de islamitische Taliban in 2021 weer aan de macht kwamen in Afghanistan heeft het land de rechten van vrouwen aan banden gelegd. Bij de machtsovername beloofden de Taliban dat ze zich gematigder zouden opstellen dan toen ze aan de macht waren in de jaren 90, maar daar is in de praktijk weinig van terechtgekomen.

Zo worden vrouwen publiekelijk gestenigd voor overspel en is het voor meisjes verboden om onderwijs te volgen na de basisschool. Daarnaast mogen vrouwen alleen naar buiten met een bedekt gezicht en onder begeleiding van een mannelijk familielid.

De Taliban zeiden een paar weken geleden ook dat de vergunningen van hulporganisaties die actief zijn in Afghanistan zullen worden ingetrokken als ze vrouwen in dienst hebben.

De 23-jarige Mashal liet correspondent Aletta André vorig jaar zien hoe haar leven eruitziet na de machtsovername:

Afgelopen september zijn Nederland, Duitsland, Canada en Australië ook een procedure gestart tegen Afghanistan omdat de vrouwenrechten daar niet worden nageleefd. Die procedure kan uiteindelijk leiden tot een zaak bij het Internationaal Gerechtshof.

Dat hof is iets anders dan het Strafhof. Het Internationaal Gerechtshof behandelt geschillen tussen landen, het Strafhof spitst zich toe op personen.

Justitie eist 25 jaar celstraf tegen vier verdachten van de moord op een 28-jarige vrouw in Apeldoorn. De moord is volgens het Openbaar Ministerie gepleegd uit eerwraak.

In september 2023 werd Roshin in het bijzijn van haar dochtertje op straat doodgestoken. De hoofdverdachte is Peshang A. (36), de broer van het slachtoffer. Daarnaast zijn er nog drie verdachten die de moord zouden hebben voorbereid. Het gaat om nog een broer en twee neven van A. Een van de neven is tevens de ex van het slachtoffer.

De familie is uit Syrië afkomstig. De verdachten wilden dat het slachtoffer na haar scheiding terug bij haar ouders in Den Haag zou komen wonen, maar Roshin bleef in Apeldoorn met haar dochtertje. Ze kreeg een nieuwe relatie met een Arabische man; zelf was ze Koerdisch. Ook die relatie keurde haar familie af.

Ze hebben elkaar voorafgaand aan de moord audioberichten en chats over het lot van het slachtoffer gestuurd, bleek vandaag tijdens de zitting.

Beelden getoond

Tijdens de zitting zijn ook beelden getoond waarop te zien is hoe Roshin werd doodgestoken. De advocaten van de verdachten probeerden dat tegen te houden, maar volgens de rechtbank waren de beelden belangrijk om te laten zien, ondanks hun schokkende karakter.

Op die beelden is te zien dat Pershang A. het slachtoffer van achteren bij haar haar grijpt en begint te steken. Op dat moment liep het slachtoffer met haar dochtertje hand in hand over de stoep. Pershang en de andere verdachten weigerden zelf de beelden te bekijken.

Behalve het meisje waren drie toevallige passanten ook getuige van de moord. Een van hen is een jonge jongen, hij is volgens justitie tot op de dag van vandaag ernstig getraumatiseerd.

Geeuwen

Tijdens de zitting maakten de verdachten regelmatig een nonchalante indruk. Zo sprak een van de rechters de ex-partner aan omdat hij veelvuldig zat te geeuwen. De officier van justitie vroeg hem wat hij ervan vindt dat zijn ex dood is. Daarop antwoordde hij: "Ik begrijp de vraag niet". De verdachten wilden daarnaast een deel van de vragen in de rechtbank niet beantwoorden.

A. heeft toegegeven dat hij zijn zusje heeft doodgestoken. Hij wilde naar eigen zeggen praten over haar nieuwe relatie en zou haar in een opwelling hebben neergestoken, schrijft Omroep Gelderland. Hij was op dat moment onder invloed van cocaïne.

Het meisje dat getuige was van de moord op haar moeder is inmiddels 4 en woont in een pleeggezin op een geheim adres. "Hoewel ze nog jong is en niet alles begrijpt wat er is gebeurd, begrijpt ze al wel de impact van de daad", zei de raadsvrouw namens de voogden van Jeugdbescherming Gelderland. "Ze groeit op met een familiegeschiedenis die getekend is door geweld en verlies. Dit zal ongetwijfeld invloed hebben op haar persoonlijke ontwikkeling in de komende jaren."

De rechtbank doet op 20 februari uitspraak.

Voormalig eigenaar Heerke Kooistra van winkelketen Big Bazar moet voor 1 jaar de gevangenis in. Tot dat oordeel komt de rechtbank in Zwolle.

De boekhouding van vijf bedrijfjes was niet op orde, oordeelt de rechter. Ook onthield de Friese retail-ondernemer de Belastingdienst opzettelijk van de juiste informatie. Daarmee heeft Kooistra de belastingwet overtreden.

Ook krijgt de 52-jarige Kooistra een verbod opgelegd om een nieuwe onderneming op te starten. Dit verbod geldt voor vijf jaar. In oktober vorig jaar werd Kooistra al veroordeeld tot een taakstraf van 200 uur omdat hij als privépersoon tien jaar lang geen aangifte van inkomstenbelasting had gedaan.

Eerder deze maand eiste het Openbaar Ministerie een gevangenisstraf van achttien maanden, waarvan zes voorwaardelijk. Daar gaat de rechter nu dus deels in mee.

Big Bazar

In 2021 nam Kooistra koopjesketen Big Bazar over van Mirage Retail Group, het moederbedrijf van het inmiddels failliete Blokker.

De overname werd geen succes. Door oplopende huurachterstanden, het niet betalen van leveranciers en belastingschulden viel het bedrijf in 2023 om.

Ook in de afhandeling van de faillissementsaanvragen van Big Bazar bleek voor de rechter dat Kooistra moeite had om inzage te geven in het reilen en zeilen van de retailketen.

Groningen en Noord-Drenthe krijgen vanaf dit jaar 100 miljoen euro per jaar voor meer onderwijs, zorg en welzijn en dat 30 jaar lang. In totaal mag een bedrag van 3,5 miljard euro verdeeld worden over allerlei plannen die de structurele sociale achterstand in dit gebied weg moeten werken.

Het is onderdeel van het pakket maatregelen waarmee de Staat de schade compenseert die is aangericht door meer dan 60 jaar gaswinning. De parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen noemde het een ereschuld. Vandaag worden de plannen met het geld bekendgemaakt.

Voorzitter Tom van der Lee zei het bij de presentatie zo: "Het structureel negeren van de belangen van Groningen heeft een prijs. De Staat en de oliemaatschappijen zijn samen aan zet om de ereschuld in te lossen aan hen. Het gaat hierbij niet louter om aansprakelijkheid. Het gaat ook om de morele verplichting om de schade en de pijn die Groningen en Groningers is toegebracht weg te nemen en daarvoor is onvermijdelijk om daar extra mankracht en geld voor vrij te maken."

Sindsdien zijn er in de provincie gespreksrondes geweest met inwoners van het aardbevingsgebied. Het uitgangspunt is dat binnen één generatie de regio op het landelijke gemiddelde moet komen als het gaat om leefbaarheid, kansen voor kinderen, werk, armoede en (mentale) gezondheid.

Extra lesuren

Daar zijn concrete plannen voor bedacht en voor een deel al in gang gezet. Er zijn al dorpsondersteuners aan het werk. Zij helpen actieve bewoners en vrijwilligers bij initiatieven om de sociale cohesie in een wijk of dorp te verbeteren. Dat wordt nu breder toegepast en structureel gefinancierd.

Meer dan tien procent van de inwoners heeft problematische schulden. Ervaringsdeskundigen gaan deze mensen helpen hun financiën op orde te krijgen.

Kinderen op de basisschool krijgen extra uren les. "Ieder kind heeft recht om te dromen over later", is het uitgangspunt. Dankzij twee extra lesuren per week kunnen basisschoolkinderen kennis maken met sporten, muziekinstrumenten en cultuur. Voor scholen met kinderen voor wie het extra nodig is, kan het tot zes uur per week worden uitgebreid.

Mentale gezondheid

In bepaalde wijken en dorpen staat de leefbaarheid onder druk. Dat komt, volgens de opstellers van het plan, door slechte bestaanszekerheid en weinig sociale cohesie. Er wordt daarom 9,4 miljoen euro per jaar uitgetrokken voor één sociaal werker per 2500 inwoners. Ingeschat wordt dat één derde van de wijken en dorpen in de regio daar extra behoefte aan heeft. Dat gaat om zo'n 230.000 inwoners.

Daarnaast is 5 miljoen euro per jaar beschikbaar voor het mentale welzijn van met name jongeren. Een op de vijf volwassen in het gebied ervaart mentale problemen. Voor jongeren in de categorie 16-25 jaar liggen deze cijfers nog hoger. Meer dan de helft ervaart psychische problemen.

Om het gevoel van 'trots om Groninger te zijn' te vergroten, wordt er meer geïnvesteerd in de streektaal. Van de generatie geboren in 1994 spreekt 6 procent thuis Gronings. Het Nedersaksisch wordt, in tegenstelling tot het Fries en Limburgs, niet meer door brede lagen van de bevolking gesproken.

"Gaat deze unieke taal verloren, dan gaat ook het hart van ons authentiek cultureel erfgoed verloren. De inzet is deze ontwikkeling te keren. Ontmoeting van jong tot oud, van 'boeren, burgers en buitenlui' in de eigen taal geeft een gevoel van trots, binding en zelfbewustzijn", aldus het plan.

Goed besteden

Belangenorganisatie voor jongeren in het aardbevingsgebied Jong Noord, zegt in een eerste reactie mooie maatregelen te zien. Wat hen betreft is de eerste prioriteit om in te zetten op de mentale gezondheid van jongeren. Maar er is zorg dat gemeenten het geld gaan gebruiken om de gemeentelijke begrotingen te dichten.

"In de sociale agenda wordt benadrukt dat het geld niet is bedoeld om begrotingen te dichten", vertelt Cody Rozema van Jong Noord. "Maar we horen dat bij verschillende gemeenten het geld wordt gebruikt voor activiteiten op het gebied van welzijn en leefbaarheid die gemeenten zelf al zouden moeten doen." Niet alleen de landelijke overheid, maar ook de lokale overheid moet radicaal veranderen om er echt iets van te maken, aldus Rozema.

Vaar je midden op de Atlantische Oceaan richting Azië of Kaap de Goede Hoop, moet je halsoverkop van koers veranderen richting Europa. Het overkwam de afgelopen weken kapiteins van zeker 7 Amerikaanse tankers met vloeibaar gas (LNG). "Zij krijgen dan een mailtje 'dit is je nieuwe bestemming', en keren gelijk om", zegt energiedeskundige Jilles van den Beukel.

In plaats van hun oorspronkelijke bestemming, varen ze in toenemende mate naar Europa waar nu een hogere prijs voor het gas wordt betaald dan in andere werelddelen. En wie het meest betaalt, die krijgt het gas. Tot op het allerlaatste moment werkt dat zo: een kwestie van wereldwijde vraag en aanbod.

Noodzakelijk

Dat Europa nu de lucratiefste bestemming is voor LNG, is direct het gevolg van de vraag naar vloeibaar gas, die sinds de oorlog met Rusland drastisch is toegenomen. Tot tien jaar geleden was het iets dat mondjesmaat werd geïmporteerd, inmiddels is het noodzakelijk om de verwarming te laten ronken of fabrieken te laten produceren.

"Al varende wordt het gas verkocht, gaandeweg wordt de bestemming van een tanker bepaald. Fascinerend, maar dat is al jaren zo. Het werkt hetzelfde met granen en koffiebonen. Wel nieuw is de mate waarin Europa afhankelijk is geworden van vloeibaar gas, wat een derde van het totale gasaanbod vertegenwoordigt", zegt Chris Guth, marktanalist bij energiebedrijf Engie.

Ook Jilles van den Beukel zegt dat de normale markt hier zijn werk doet. "Om allerlei redenen is er weinig gas in Europa, recent nog omdat ook van het resterende Russisch gas een gedeelte is weggevallen. Daarbij was er ook weinig zon- en windenergie afgelopen maanden. Een soort melting pot, waardoor de gasmarkt krapper wordt en de prijs stijgt."

'Mini-crisis'

Van een crisis zoals in 2022 waarbij voor een megawattuur gas op het hoogtepunt meer dan 300 euro werd betaald en consumenten werden ontmoedigd om de verwarming thuis aan te zetten, is geen sprake, zeggen beide deskundigen. "Maar je zou kunnen zeggen dat wat er toen gebeurde, nu gebeurt in het klein", zegt Van den Beukel.

Een tekort aan gas, is volgens hem dan ook niet het probleem. "Dat gas komt gewoon, wel een probleem is de betaalbaarheid. Er hangt een prijskaartje aan als je zoveel biedt dat het deze kant op komt. Het schommelt nu tussen de 45 en 50 euro per megawattuur, een miniversie dus van drie jaar geleden maar wel hetzelfde effect."

Toekomst

Met dat effect doelt hij dus op de prijs van gas, iets waar ook consumenten en bedrijven iets van zullen merken. "Dat merk je vroeger of later afhankelijk van je contract", zegt Van den Beukel. "En de energie-intensieve industrie in Europa merkt het. Ook heeft het invloed op de elektriciteitsprijs, gas is daar namelijk een component van."

Zowel Guth als Van den Beukel verwacht dat de komende jaren de betaalbaarheid minder onder druk zal staan, onder meer doordat bedrijven in LNG-producerende landen zoals Amerika flink hebben geïnvesteerd. De verwachting is dat er daardoor wereldwijd meer vloeibaar gas beschikbaar zal komen. "En ook dan doet de markt zijn werk", aldus Guth.

Het Openbaar Ministerie is een strafrechtelijk onderzoek gestart naar een politieagent die vorig jaar augustus in het Drentse Ruinerwold zijn wapenstok gebruikte tegen feestvierders in een evenementenlocatie.

Volgens het OM was het gebruik van de wapenstok disproportioneel en "vermoedelijk in strijd met de geweldsinstructie voor politieambtenaren". De officier van justitie leidt dat af uit getuigenverhoren en beschikbare camerabeelden.

De agent kwam samen met een collega en twee boa's naar de evenementenlocatie waar een huwelijksfeest werd gevierd. Omdat niet werd meegewerkt aan de controle, is toen geweld gebruikt. Daarbij is letsel ontstaan bij meerdere personen.

Later heeft de politie hiervoor excuses aangeboden en gezegd dat de situatie anders had moeten worden opgelost.

Agent is nu verdachte

Het onderzoek naar de zaak is nu van een feitenonderzoek veranderd in een strafrechtelijk onderzoek en daarmee heeft de politieagent nu de status van verdachte gekregen.

In het feitenonderzoek is ook gekeken naar het handelen van de tweede politieagent. Volgens de officier van justitie was zijn optreden rechtmatig.

Erkenning

Het huwelijksfeest werd gevierd ter ere van het 40-jarig huwelijk van Nico en Ginette Westenbrink. Dat zijn tevens de eigenaren van de evenementenlocatie. Het stel is blij dat het OM verder onderzoek doet, vertelt Nico tegen RTV Drenthe. "Dit voelt nu als een klein stukje erkenning. Maar we willen volledige erkenning, inclusief schadevergoeding."

Volgens hem heeft zijn dochter nog steeds last van de klappen die ze kreeg met een wapenstok. "Het bot moet nog aan elkaar groeien en wordt daarna opnieuw doorgezaagd."

Dat de tweede agent niet verder wordt onderzocht, vindt hij jammer. "Hij heeft ook wel een foute klap uitgedeeld."

In zijn villa in Innsbruck in Oostenrijk is voormalig vastgoedmagnaat René Benko opgepakt. De selfmade miljardair werd al langer verdacht van fraude na het faillissement van zijn vastgoedconcern Signa vorig jaar.

Benko is nu aangehouden op verdenking van onder meer het proberen verborgen te houden van bezittingen voor schuldeisers, melden Oostenrijkse aanklagers. Naast zijn arrestatie deden de autoriteiten vandaag ook huiszoekingen in kantoren en huizen van Benko, in Lech en Wenen, meldt de Oostenrijkse Kronen Zeitung.

Benko (47) bezat op zijn hoogtepunt onder meer het beroemde Berlijnse warenhuis Kaufhaus des Westens (KaDeWe) en de Selfridges Group, dat in Nederland eigenaar is van warenhuisketen de Bijenkorf. Daarnaast was hij mede-eigenaar van het Chryslergebouw in New York en luxe hotels verspreid over de wereld en had hij verschillende mediabedrijven.

Toen de rentetarieven, de energieprijzen en de bouwkosten stegen, stortte Signa in. Toen Benko de controle over Signa verloor, was de schuldenberg zo groot geworden dat het grootste faillissement van Oostenrijk niet langer kon worden afgewend. Vervolgens kwam er steeds meer naar buiten over Benko's dubieuze handelspraktijken en over de malversaties door mensen in zijn netwerk.

Toch heeft het nog ruim een jaar geduurd voordat Benko werd gearresteerd. Kronen Zeitung meldt dat Benko zich in ieder geval richting de buitenwereld veilig leek te hebben gewaand. Zelfs na zijn officiële terugtrekking uit Signa bleef hij op de achtergrond aan de touwtjes trekken, meldt de krant.

2,4 miljard

De laatste tijd nam de druk op Benko echter steeds meer toe. Zo vaardigde een Italiaanse rechter onlangs een arrestatiebevel tegen hem uit, meldde persbureau Reuters. De aanklachten in Italië omvatten onder meer criminele samenzwering, corruptie, manipulatie van aanbestedingen, illegale financiering van politieke partijen, fraude, openbaarmaking van geheimen en valse facturen.

De Oostenrijkse autoriteiten zeiden toen dat Benko niet gearresteerd zou worden. Kort na de arrestatie heeft Benko's advocaat aan media gemeld dat een rechtbank binnen 48 uur beslist over een verlenging van zijn hechtenis. Volgens de curator bedragen de totale vorderingen op Benko zo'n 2,4 miljard euro.

Afscheidsconcerten van de Nederlandse rockband Golden Earring in Rotterdam Ahoy zijn vanochtend binnen een uur uitverkocht. Er stonden om 10.00 uur volgens de organisatoren 80.000 mensen 'in de rij' om kaartjes te kopen.

Dinsdag kondigde de band hun afscheidsconcert op 30 januari aan, genaamd One Last Night. Maar door de enorme belangstelling werden daar vier shows op 26, 27, 28 en 29 januari aan toegevoegd. Daar blijft het bij, hierna komen er geen nieuwe concerten meer bij.

Van elke ticket gaat vijf euro naar onderzoek en behandeling van ALS, een ongeneeslijke zenuwziekte. In 2021 stopte de band nadat gitarist George Kooymans te horen had gekregen dat hij ALS heeft. Kooymans gaf zijn laatste show in 2019. Hij zal tijdens de afscheidsreeks niet optreden, maar is wel betrokken.

"Het wordt heel lastig om George erbij te hebben", zegt drummer Cesar Zuiderwijk. Verder willen de bandleden geen uitspraken over hem doen. "Dat is aan hem en zijn familie."

Andere artiesten zullen samen met de rockers spelen. De Haagse band wordt ondersteund door Di-rect, Maan, Danny Vera, Acda en De Munnik en Davina Michelle.

In de Rotterdamse haven is voor het derde jaar achtereen minder cocaïne onderschept. Het afgelopen jaar ging het om bijna 26.000 kilo, een jaar eerder was het nog ruim 45.000 kilo.

In de havens van Zeeland en West Brabant (Vlissingen, Moerdijk en Terneuzen) werd juist net iets meer onderschept: 12.664 kilo cocaïne vorig jaar tegen 11.300 kilo in 2023.

Volgens het OM zijn er geen aanwijzingen die wijzen op een mogelijk verband tussen de daling van onderschepte kilo's in Rotterdam en de lichte stijging in Zeeland en West-Brabant.

Op de Nederlandse luchthavens bleef het aantal in beslag genomen kilo's nagenoeg gelijk aan dat van 2023.

De douane nam afgelopen jaar in totaal, bij vangsten op luchthaven Schiphol en alle Nederlandse havens, bijna 38.000 kilo cocaïne in beslag. In 2023 was dat in totaal bijna 60.000 kilo. Daarnaast werden in kleine hoeveelheden ook cannabis, hasj en crystal meth gevonden.

Wel werden er meer kleinere vangsten gedaan dan in 2023. "Criminelen doen steeds meer aan risicospreiding", aldus de douane.

Volgens de douane is de daling onder meer te wijten aan een nieuwe werkwijze. "Aan de barrières die we opwerpen om de smokkel in cocaïne tegen te gaan", zegt de douane in een persbericht. Ook wijst die op de steeds betere samenwerking tussen het OM, de politie, de FIOD, havenbedrijven en rederijen.

Ook de routes veranderen. Er gaat veel meer vanuit Brazilië naar bijvoorbeeld Europa, aldus de Zeehavenpolitie. "Ook hebben we het proces van de containers veel strenger beveiligd."

Uithalers

De politie en het OM arresteerden afgelopen jaar 83 mensen die verdacht worden van deelname aan de georganiseerde drugssmokkel. Volgens het OM kan de smokkel niet plaatsvinden zonder hulp van binnenuit.

Zo werden in de Vlissingse haven drie directieleden van een havenbedrijf opgepakt. Zij worden verdacht van grootschalige cocaïnesmokkel. Naast de aanhoudingen van de drie directeuren is bij hen beslag gelegd op ongeveer anderhalf miljoen euro.

Het OM noemt 2023 een dieptepunt voor wat betreft het aantal aangetroffen uithalers in de Rotterdamse haven. In totaal waren dat er in dat jaar 452 aangehouden. Het afgelopen jaar werd 266 keer een uithaler betrapt.

Het grootste deel van de opgepakte uithalers, loopjongens die voor de criminelen de drugs van het haventerrein ophalen, was vorig jaar tussen de 18 en 22 jaar (42 procent). Ook werden 59 minderjarigen aangehouden. De jongste uithaler was 14 jaar.

Chauffeurs van vervoersbedrijf Qbuzz ervaren veel stress en soms zelfs fysieke klachten door een hoge werkdruk. Dat blijkt uit een enquête onder het personeel. Vakbond FNV heeft in een brandbrief aan Qbuzz geëist dat het vervoersbedrijf er snel iets aan doet.

Half december nam Qbuzz het busvervoer overvan Arriva in het noordelijke deel van Zuid-Holland en in Friesland. De FNV voorzag al snel problemen. Volgens de vakbond zijn er te weinig chauffeurs, te weinig bussen en te weinig goede remises.

Dat kwam onder meer doordat een groot deel van de door Qbuzz bestelde elektrische bussen niet op tijd klaar was. Er werden vervangende touringcars ingezet maar die zijn niet aangepast voor rolstoelen of mensen met kinderwagens, legt FNV-bestuurder Oguz Sükür uit.

Klachten van reizigers

Volgens FNV-bestuurder Oguz Sükür krijgen de chauffeurs de hele dag te maken met klachten van reizigers. Vooral tijdens de feestdagen had een aantal chauffeurs het zwaar, blijkt uit de enquête van de vakbond. 85 procent van de 270 respondenten gaf aan stressklachten te ervaren.

"Bepaalde chauffeurs dachten echt 'joh, bekijk het maar'. Er hoefde echt nog maar een klein iets te gebeuren en dan zouden ze het werk laten liggen en naar huis gaan", vertelt Sükür tegen Omroep West. Qbuzz geeft aan dat de situatie de afgelopen weken is verbeterd, maar volgens de FNV komt dat beeld niet overeen met wat de chauffeurs ervaren.

De vervoersorganisatie laat weten dat de FNV is uitgenodigd voor een gesprek op korte termijn. "We werken hard aan oplossingen, zodat het iedere dag beter gaat", aldus een woordvoerder tegen de regionale omroep. De FNV wil nog niet speculeren over collectieve acties als een staking. "Qbuzz is nu eerst aan zet", zegt Sükür.

Provinciale boete

De Provinciale Staten van Zuid-Holland bespreken de vervoersproblemen in steden als Alphen aan den Rijn, Gouda, Leiden en Katwijk volgende week. Gedeputeerde Frederik Zevenbergen kijkt naar de mogelijkheden om de busvervoerder te beboeten als het bedrijf zich niet aan de afspraken houdt.

Er moet stevig worden ingegrepen bij de aanpak van de toeslagenaffaire, anders gaat het nog jaren duren voordat de slachtoffers compensatie hebben gekregen. Dat concludeert de spoedcommissie die onderzoek doet naar de voortgang van de hersteloperatie. Het advies van de commissie wordt vandaag overhandigd aan staatssecretaris Sandra Palmen (NSC) voor Herstel en Toeslagen.

De adviescommissie schrijft onder meer dat de overheid meer heeft beloofd dan zij kan waarmaken, waardoor er nieuwe teleurstellingen ontstaan bij de tienduizenden getroffen ouders. Tot nu toe is er ook te weinig aandacht geweest voor het verhaal van de ouders en voor de context van het gezin, aldus de commissie.

Ook ziet de adviesgroep dat "ruimhartigheid niet in het DNA van de betrokken overheidsorganisaties zit", waardoor de overheid ouders niet lijkt te vertrouwen en bang is om te overcompenseren. En dat terwijl de mensen die het systeem misbruiken "veruit in de minderheid" zijn, aldus de commissie.

Het beleid voldoet niet aan wat je in een rechtstaat mag verwachten van de overheid, staat verder in het advies. Ook blijkt de aanpak onoverzichtelijk en onuitvoerbaar te zijn. De commissie vindt dat de hersteloperatie een stuk makkelijker moet en komt daarvoor met twee 'routes' waaruit slachtoffers zouden kunnen kiezen.

Emotioneel en financieel herstel

Bij de eerste optie gaat het om emotioneel en financieel herstel. Ouders worden dan geholpen om hun verhaal op papier te krijgen en om hun schade aannemelijk te maken. Daarbij moet de Stichting Gelijkwaardig Herstel (SGH) van de in opspraak geraakte prinses Laurentien een grotere rol krijgen, vindt de spoedcommissie. De eerste route moet volledig door de SGH worden begeleid. "Dit is een bewezen en goed werkende methodiek", aldus de commissie.

Als de toeslagenouders geen behoefte hebben om hun verhaal te doen, zouden ze kunnen kiezen voor de tweede route. Daarbij moeten ze zich laten bijstaan door een advocaat. Het is dan aan henzelf en hun advocaat om de onderbouwing te leveren om hun schade aannemelijk te maken.

De spoedcommissie voegt daaraan toe dat er wel een uitzondering gemaakt moet worden voor "gezinnen van wie de eigen regie uit handen is geslagen". Het gaat om een groep van ongeveer twee- tot drieduizend ouders en hun kinderen.

Zij krijgen een uitnodiging en krijgen een hulpverlener toegewezen die de regie tijdelijk overneemt. Die helpt met het werken aan een perspectief, compensatie en aanvullende hulp. Voor die gezinnen zouden er landelijk afspraken moeten komen met onder meer woningcorporaties en ggz-instellingen om ruimte te creëren.

Schadekaders te onduidelijk

Daarnaast concludeert de commissie dat het op dit moment te onduidelijk is voor hoeveel financiële compensatie ouders in aanmerking komen. Daarom zou er één duidelijk 'schadekader' moeten komen. Ook daarop kunnen uitzonderingen mogelijk zijn, bijvoorbeeld als er ingewikkelde schadeposten zijn. Het advies daarvoor is om een Commissie Complexe Schade in te stellen, waar die posten worden afgehandeld. "Het is onvermijdelijk dat dit ook meer tijd kost", erkent de spoedcommissie.

De Adviescommissie voortgang hersteloperatie toeslagen wordt voorgezeten door voormalig CDA-Kamerlid Van Dam. De adviesgroep werd in november ingesteld door toenmalig staatssecretaris Achahbar, omdat de hersteloperatie was vastgelopen. De spoedcommissie zegt dat het onvermijdelijk is dat het enkele maanden duurt om de nieuwe methode te implementeren, als het kabinet daarvoor kiest.

Het kabinet zegt volgende maand met een reactie te komen op het advies.

Mysterieuze flitsen in het heelal, wat zijn het en waar komen ze vandaan? Astronomen vragen zich dat al jaren af. Nu lijkt dat raadsel opgelost in Westerbork, in Drenthe. Astronomen daar gebruikten er een speciale telescoop voor die is gekoppeld aan een enorm snelle datacomputer.

De afgelopen twee jaar analyseerden ze 24 van deze lichtflitsen. Het blijkt zeer waarschijnlijk te gaan om neutronensterren in het heelal die een miljoen keer verder van de aarde staan dan de neutronensterren die we tot nu toe kenden.

Een neutronenster is de ineengestorte kern van een heel grote ster die ontploft is in de ruimte. Ze zenden heel heldere flitsen uit van een milliseconde die worden opgepikt door de telescoop in Westerbork.

'Een duizelingwekkende ontdekking'

"Het licht van die flitsen is al vier miljard jaar geleden uitgezonden, toen bestonden mensen nog niet eens", vertelt astronoom Joeri van Leeuwen van het Nederlands instituut voor radioastronomie ASTRON. Het is dus licht van miljarden jaren geleden, dat we nu pas kunnen zien. Al die tijd is het door het heelal onderweg geweest.

Hij spreekt over "een duizelingwekkende ontdekking" die meer inzicht geeft in neutronensterren en de verre delen van ons heelal. Die neutronensterren zijn zo'n tien kilometer in doorsnee, niet veel groter dan een stad. Ze wegen wel een miljoen keer meer dan de aarde en de zwaartekracht is er enorm sterk. "Daar heb je enorme magnetische velden en gigantische energieën", aldus Van Leeuwen.

Neutronensterren kenden we al wel van dichter bij de aarde. Ze zitten ook tussen de sterren die 's avonds met het blote oog zichtbaar zijn. "Deze nabijgelegen neutronensterren produceren al meer energie dan alles wat op aarde haalbaar is. De verre sterren die nu ontdekt zijn, produceren op de een of andere manier nog een verbluffende hoeveelheid meer energie", schrijft ASTRON op zijn website. "Wel een miljard keer meer dan de nabijgelegen neutronensterren."

Volgens Van Leeuwen geeft de vondst van deze verafgelegen neutronensterren ons meer inzicht over onze plaats in de ruimte. "De aarde is natuurlijk onze leefwereld, maar als je de tijd neemt om verder te kijken in het heelal, dan blijkt eigenlijk dat de aarde maar een stofje is in een echt gigantisch heelal."

De Raad van State, de belangrijkste adviseur van het kabinet en de Tweede Kamer, moet advies geven over de gevolgen van een ingrijpend voorstel van NSC over de nieuwe pensioenwet. Dat heeft de Kamer, inclusief de fractie van NSC zelf, in een bijzondere vergadering besloten.

NSC wil dat alle deelnemers aan een pensioenfonds zich in een referendum mogen uitspreken over of hun fonds aan het nieuwe pensioenstelsel gaat meedoen of niet. Per pensioenfonds moet zo'n referendum worden georganiseerd, staat in het voorstel van NSC. Minstens dertig procent van de deelnemers moet zich uitspreken en van hen moet meer dan vijftig procent zeggen dat ze ermee instemmen, anders mag het pensioenfonds niet over naar het nieuwe stelsel.

"Er wordt zonder enige inspraak voor 1500 miljard euro aan de pensioenen verspijkerd", hield partijleider Omtzigt de andere Kamerleden voor.

Bezwaren

Het voorstel kan verstrekkende gevolgen hebben, daar is de hele Kamer het over eens. Op 30 mei 2023 stemde de Eerste Kamer al in met het nieuwe pensioenstelsel. Na vijftien jaar politieke discussie konden de pensioenfondsen aan de slag met wat zij een verbetering vinden. Nu referenda organiseren legt dat proces stil.

Andere bezwaren die worden genoemd zijn dat het stelsel er niet steviger op wordt als sommige pensioenfondsen wel en andere niet overgaan. En de referenda leveren altijd 'verliezers' op: mensen die tegen waren en die misschien door maar een kleine meerderheid toch mee moeten in het nieuwe systeem.

Meer risico's

Het nieuwe pensioensysteem is volgens de voorstanders gunstiger voor mensen met flexibele banen en kortere contracten. Ook is het de bedoeling dat het eerlijker uitpakt voor jongere generaties, omdat zij niet hoeven mee te betalen aan de hogere uitkeringen van oudere generaties. Daar staan meer risico en geen harde garanties over de einduitkering tegenover.

De tegenstanders vinden dat er vooral voor oudere deelnemers te veel risico's aan zitten. NSC-Kamerlid en pensioenspecialist Agnes Joseph is bang dat veel mensen ontevreden zullen zijn en naar de rechter zullen stappen. Mensen die afhankelijk zijn van een vast pensioen zijn bang dat ze in een onzeker pensioen terechtkomen en dat hun bestaanszekerheid in gevaar komt, zegt ze.

De Raad van State heeft vier weken de tijd nodig voor het advies. Zolang er niets in de wet is veranderd, mogen de pensioenfondsen doorgaan met het voorbereiden van de overstap.

De invoering van een tweestatusstelsel, waarin onderscheid wordt gemaakt tussen twee groepen asielzoekers, zal de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) jaarlijks tussen de 25 en 60 miljoen euro extra gaan kosten. De bijkomende kosten voor rechtspraak daarover zijn nog niet berekend, maar naar verwachting zal 75 procent van de mensen die wordt ingedeeld in de groep die zo snel mogelijk terug moet naar het land van herkomst, in beroep gaan tegen het besluit.

Dat schrijft minister Faber in antwoord op Kamervragen van het Tweede Kamerlid Piri (GroenLinks-PvdA) over zorgen over de extra belasting die een tweestatusstelsel geeft bij de IND en de rechtbanken. Die hebben, zoals Faber schrijft, nu al te maken met "grote voorraden aan vreemdelingenzaken en lange doorlooptijden".

Het tweestatusstelsel houdt in dat er onderscheid wordt gemaakt tussen asielzoekers die persoonlijk gevaar lopen, bijvoorbeeld vanwege hun religie of seksuele geaardheid, en mensen die op de vlucht zijn voor oorlog of (natuur-)geweld. Die tweede groep moet terugkeren als het weer rustig is in het land van herkomst en krijgt in Nederland minder rechten. Dit zou de grootste groep asielzoekers zijn.

Meer personeel nodig

Het nieuwe stelsel vraagt in elk geval om meer personeel bij de IND. Faber schat dat er 120 tot 279 formatieplaatsen bij moeten komen, wat jaarlijks dus al met al zeker 25 miljoen euro gaat kosten. De minister denkt dat er naast deze structurele kosten ook incidentele kosten zullen zijn, bijvoorbeeld voor aanpassing van de interne systemen.

Het tweestatusstelsel is onderdeel van een van de drie nieuwe asielwetten die minister Faber wil invoeren. Die liggen die nu bij de Raad van State voor advies en worden daarna, met eventuele aanpassingen, naar de Tweede Kamer gestuurd. Faber heeft de Raad voor de Rechtspraak gevraagd om de kosten en gevolgen voor de rechtbanken in kaart te brengen.

Tijdens zijn verkiezingscampagne was presidentskandidaat Donald Trump er al glashelder over en nu hij weer in het Witte Huis zit, blijft hij erbij: miljoenen illegale immigranten moeten zo snel mogelijk de Verenigde Staten uit.

Als het gaat over die illegalen, over welke aantallen mensen gaat het dan? Waar komen ze vandaan en wat doen ze in Amerika? In dit artikel staan de cijfers op een rij.

In een analyse van het Amerikaanse onderzoeksinstituut Pew Research staat dat zeker 11,3 miljoen mensen in de VS niet de juiste papieren hebben om er te verblijven, iets meer dan 3 procent van de totale bevolking. Oftewel: van elke 33 Amerikanen zou er één illegaal in het land verblijven. Een exact aantal is lastig te geven, ook binnen de VS lopen de schattingen uiteen.

NOS-correspondent Ryan Hermelijn zegt dat Trump doet voorkomen of illegale migratie gelijkstaat aan een 'invasie van criminelen'. Volgens hem is zo het valse beeld ontstaan dat illegalen verantwoordelijk zijn voor toenemende misdaad. "Kijk je naar de cijfers, dan zijn geweldsmisdrijven en criminaliteit in algemene zin gedaald. Illegale migranten hebben daar ook niet vaker mee te maken. Maar in zijn campagne linkte Trump die twee succesvol aan elkaar."

De meeste illegale migranten in de VS zijn Mexicaan. Toch groeit de laatste jaren ook het aandeel niet-Mexicanen. Vluchtelingen uit landen in Midden-Amerika, zoals El Salvador en Guatemala, zoeken een betere toekomst in de Verenigde Staten, net als migranten uit India, Venezuela en Canada.

Dat het aandeel Mexicanen afneemt, heeft volgens Hermelijn te maken met twee dingen: "Het gaat veel beter met de Mexicaanse economie, dus hebben mensen meer kansen in eigen land. En verscherpte migratieregels de afgelopen jaren hebben ook een dempend effect."

Terugsturen is lastig

Terugsturen van illegalen, zoals Trump wil, kan in de praktijk lastig zijn. Venezuela bijvoorbeeld neemt geen mensen terug. Met andere landen heeft de VS afspraken gemaakt, maar hoe die eruitzien, is vaak onduidelijk. Waarschijnlijk krijgen de landen een geldbedrag als ze uitgezette mensen terugnemen.

In totaal waren er in 2022 ruim 8 miljoen illegale migranten aan het werk in Amerika, bijna 5 procent van de beroepsbevolking. Ze zijn dus enorm belangrijk voor Amerikaanse bedrijven. De meeste illegale migranten gaan aan het werk in Californië, Texas en Florida. Maar in alle andere Amerikaanse staten werken ook illegale arbeiders.

"Het uitzetten van die mensen gaat absoluut een effect hebben op bedrijven daar", zegt Hermelijn. "Er komt schaarste op de arbeidsmarkt. Deze mensen zijn niet makkelijk te vervangen. Neem het werk van een aardbeienplukker; Amerikanen willen dat soort banen niet doen."

Hermelijn: "We spraken de afgelopen tijd met boeren die veel illegale migranten aan het werk hadden en vóór Trump waren. Die denken dat de president niet zo willekeurig zal zijn en 'wel een uitzondering zal maken' voor hen."

Illegale migranten werken het vaakst in de landbouw, de bouw en in fabrieken. Als de aangekondigde uitzettingen doorgaan, liggen dus tekorten in die sectoren op de loer. Worden vacatures niet ingevuld, dan zullen de lonen stijgen. En dat kan weer leiden tot hogere inflatie. Economen waarschuwen dan ook voor economische krimp als de illegale arbeiders uit deze sectoren verdwijnen.

"Maar Trump is daar nog niet mee bezig", zegt Hermelijn. "De 'deportatie' is een van zijn belangrijkste verkiezingsbeloften. Het maakt hem dan niet uit wat het prijskaartje is." Maar zo'n grootschalige operatie kan Trump niet alleen per decreet doen. "Daar zijn miljoenen voor nodig en daarvoor moet hij aankloppen bij het Congres, dat gaat over de financiering van de overheid."

Vorig jaar is voor 41 miljoen euro aan cryptomunten in beslag genomen. Dat bevestigt de politie na berichtgeving van De Volkskrant. "Absoluut een recordbedrag", zegt Patrick de Nijs, teamchef van High Tech Crime, een speciaal politieteam dat is gespecialiseerd in complexe, (inter)nationale cybercrimezaken.

Crypto is digitaal geld en kent verschillende munteenheden. Bekende cryptomunten zijn Bitcoin, Ethereum en Solana. Bitcoin wordt gezien als de eerste cryptomunt en bestaat sinds 2009. Het gebruik van digitale valuta is sindsdien wereldwijd enorm gegroeid.

Ook de criminele wereld maakt tegenwoordig gebruik van crypto. Hoe de politie het criminele digitale geld op het spoor is gekomen, wil De Nijs niet zeggen. Hij kan wel zeggen dat de politie zich flink heeft moeten aanpassen de afgelopen jaren.

"Klassieke opsporingsmethoden waren vooral gericht op cashgeld. Nu weten criminelen de weg sneller te vinden naar crypto in de digitale wereld." Volgens De Nijs kunnen de vernieuwde opsporingstechnieken verklaren dat de vangst nu veel hoger is dan de voorgaande jaren.

Phishing en ransomware

Wat exact de waarde van de inbeslaggenomen digitale munten in de afgelopen jaren was, kan Rob van Bree, chef van de eenheid Landelijke Opsporing en Interventies, niet exact vertellen, zegt hij tegen De Volkskrant, alleen dat het dit jaar aanzienlijk hoger ligt.

Het gaat om geld dat "vooral is verdiend door het plegen van cybercrime, zoals phishing of het gebruikmaken van malware, zoals ransomware". "De impact van cybercrime is enorm", zegt een woordvoerder van de politie. "Er is in toenemende mate sprake van zware, internationaal georganiseerde criminaliteit op dit gebied."

Strafrechtelijk onderzoek

Inbeslagname van crypto gebeurt volgens De Nijs niet zomaar. "Via een strafrechtelijk onderzoek moeten we eerst stuiten op strafbare feiten en het vermoeden dat dit geld is verdiend via criminele activiteiten." Vervolgens wordt de zogenaamde 'wallet', waar de digitale munten in zitten, overgeheveld naar de politie. Die zet het bedrag om in euro's en bewaart dit op een rekening tot de rechter zich over de zaak kan buigen.

Het is vervolgens aan de rechter om te bepalen of het inderdaad crimineel geld is en wat er met het bedrag zal gebeuren. "Dan gaat het bijvoorbeeld richting de staatskas of naar de slachtoffers", aldus De Nijs.

PME, één van de vijf grote pensioenfondsen van Nederland, overweegt de banden met BlackRock te verbreken. De grootste vermogensbeheerder ter wereld heeft besloten om uit een klimaatclub van investeringsmaatschappijen te stappen en het pensioenfonds voor de metaal- en techindustrie is daar ontstemd over.

Het fonds heeft BlackRock per brief om uitleg gevraagd, bevestigt PME naar aanleiding van berichtgeving in Trouw. Afhankelijk van die uitleg wordt besloten of ongeveer 5 miljard euro die PME via BlackRock in aandelen belegt, wordt overgeheveld naar een andere partij.

Daan Spaargaren, strateeg verantwoord beleggen bij PME: "Ze hebben jarenlang onder aanvoering van hun topman Larry Fink scherp aan de wind belegd over klimaatbeleid. Maar sinds de opkomst van Trump en het conservatisme in de Verenigde Staten draait het helemaal de andere kant op. BlackRock is de grootste vermogensbeheerder ter wereld. Dat komt met een verantwoordelijkheid. Daarom baart ons dit zorgen."

Niet meer hetzelfde doel

Volgens Spaargaren zijn die zorgen over de koers van BlackRock in 2022 ontstaan: "BlackRock begon toen minder duurzaam te stemmen op aandeelhoudersvergaderingen. Ondertussen trekt BlackRock zich ook terug uit verschillende klimaatgerelateerde initiatieven. Daarmee drijven ze af van een vermogensbeheerder die hetzelfde doel nastreeft als wij."

De brief van PME is begin deze week gestuurd. "Wij hebben gevraagd om aan ons uit te leggen hoe zij willen opereren in het belang van klanten, de economie en de maatschappij", zegt Spaargaren. Aan de hand van de uitleg besluit PME of ze haar beleggingsportefeuille bij BlackRock aanhoudt of overhevelt naar een concurrent."

Geld mislopen

Vorige week ontstond ophef over ABP, dat al zijn aandelen in autofabrikant Tesla had verkocht. Het grootste Nederlandse pensioenfonds was ontevreden over een beloning van 50 miljard dollar voor ceo Elon Musk. Omdat de koers van Tesla nadien was doorgestegen, zou ABP miljoenen voor zijn pensioendeelnemers zijn misgelopen.

PME zegt dit risico niet te lopen bij een vertrek bij BlackRock. "Alle beslissingen die we nemen, doen we met het rendement in het achterhoofd", benadrukt Spaargaren. "Ons doel is beleggen voor een zo goed mogelijk rendement, met een zo duurzaam mogelijke portefeuille."

Spaargaren spreekt tegen dat het met die doelstelling schier onmogelijk wordt om nog langer in Amerikaanse bedrijven te beleggen. Met de terugkeer van Donald Trump als president in het Witte Huis draaien vooral veel technologiebedrijven hun duurzaamheidsdoelstelling terug.

"Wij kijken naar de minimumvoorwaarden waar bedrijven van ons aan moeten voldoen", legt Spaargaren uit. "Daar blijven we scherp op letten. Maar het is niet zo dat je hierdoor niet meer in de Amerikaanse markt kunt beleggen.

Reactie BlackRock

Tegenover de NOS wil BlackRock niet ingaan op specifieke klanten. Wel zegt de vermogensbeheerder dat het "altijd is toegewijd" om al zijn klanten te helpen bij het behalen van hun beleggingsdoelen: "Dit geldt ook voor veel van onze klanten, zowel in Nederland als wereldwijd, die net zero-doelstellingen of andere klimaatdoelstellingen in hun beleggingsbeleid hebben opgenomen." Het bedrijf zegt daarvoor een grote hoeveelheid duurzame producten en transitie-beleggingsproducten aan te bieden.

In de ontvangsthal van het stadskantoor in Utrecht staat sinds deze week een kunstwerk gemaakt van een half miljoen sigarettenpeuken. De kunstenaar hoopt dat het rokers aan het denken zet over het effect van peuken die worden weggegooid in de natuur.

Volgens het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging, onderdeel van het Trimbos-instituut, worden jaarlijks miljarden peuken weggegooid. Kunstenaar Angelina Kumar schrok van de vervuilende effecten. "Eén peuk op straat kan wel 1000 liter water vervuilen", zegt ze tegen RTV Utrecht. "In één sigaret zitten meer dan 7000 stoffen en 250 toxische verbindingen."

Tijdens verschillende opruimacties in heel Nederland zijn ruim een half miljoen sigarettenpeuken verzameld. De kunstenaar besloot de weggegooide peuken om te toveren tot kunstmateriaal. In een laboratorium ontwikkelde ze in twee jaar tijd een eigen methode om op de oude sigarettenfilters een soort schimmel te kweken. Daar bouwde ze boomstammen van die samen 'het Peukenbos' vormen.

"Het voelt surrealistisch", zegt Kumar terwijl ze naar haar metershoge kunstwerk kijkt. "Je ziet hier het levend organisme mycelium." Het kunstwerk blijft dankzij die schimmeldraden de komende maanden in het Stadskantoor groeien.

Verandering

Het Peukenbos moet mensen bewust maken van hun gedrag. "We hopen dat dit een direct effect heeft, zodat mensen geen peuken meer op straat gooien. Vroeger kon je ook hondenpoep laten liggen, dat kan nu ook niet meer. We willen echt verandering", zegt Noreen van Holstein, bedenker van WasteBar, een bar waar je kunt betalen met zwerfafval.

Kumar hoopt dat haar kunstwerk zal rondreizen naar verschillende plekken en musea. Tot en met september is het te zien in het Utrechtse stadskantoor. "We hebben specifiek voor deze plek gekozen om een brede doelgroep te bereiken."