NOS Nieuws - Algemeen

De Amerikaanse president Trump heeft een bevel uitgevaardigd om voorlopig te stoppen met het delen van inlichtingen met Oekraïne. Dat bevestigen de directeur van de CIA en de nationale veiligheidsadviseur van de VS tegenover journalisten.

De opschorting van de samenwerking lijkt het gevolg van de hoogoplopende ruzie tussen de Oekraïense en de Amerikaanse president afgelopen vrijdag. Wanneer Trump de opdracht tot het stoppen van het delen van inlichtingen precies gaf, is onduidelijk. Ook ontbreken details over wat er nu precies is veranderd in de samenwerking tussen Kyiv en Washington.

Vanmiddag meldde de Financial Times de inlichtingenstop voor het eerst op basis van anonieme Amerikaanse bronnen, maar dat werd al snel tegengesproken door een anonieme Oekraïense bron. Persbureau Bloomberg schreef op basis van die bron dat Oekraïne nog altijd inlichtingen ontvangt vanuit Washington. Kyiv zou "nog niets gemerkt hebben van de inlichtingenstop".

'Kan snel worden hervat'

De directeur van de CIA, John Ratcliffe, zegt dat hij verwacht dat "het delen van inlichtingen snel weer hervat kan worden". "Ik denk dat we schouder aan schouder moeten werken met Oekraïne, omdat we het geweld daar moeten terugdringen." Ratcliffe voegde eraan toe dat de VS probeert "de wereld in een betere positie te brengen om vredesonderhandelingen door te laten gaan".

Ook nationale veiligheidsadviseur Mike Waltz zegt dat Washington "een stap terug heeft gedaan" en dat "alle aspecten" van de inlichtingensamenwerking met Oekraïne worden heroverwogen. Net als CIA-directeur Ratcliffe suggereert Waltz dat het besluit snel terug kan worden gedraaid. "Ik denk dat we heel snel beweging gaan zien", refereerde hij aan de lopende onderhandelingen met Oekraïne over een grondstoffendeal en een mogelijke wapenstilstand met Rusland.

Eerder op de dag zei Waltz in een interview met Fox News dat "de onderhandelingen de goede kant op gaan". "President Donald Trump zal overwegen de hulp aan Oekraïne te hervatten als er vredesgesprekken worden georganiseerd en er maatregelen worden genomen om het onderlinge vertrouwen te vergroten."

Amerikaanse inlichtingen essentieel voor Oekraïne

Het stoppen van het delen van inlichtingen, kan grote gevolgen hebben voor Oekraïne. De samenwerking van de inlichtingendiensten is van groot belang voor het land in oorlog, onder meer bij het lokaliseren en gericht aanvallen van Russische doelen. De Amerikaanse inlichtingendienst staat bekend als zeer geavanceerd. Experts waarschuwden eerder dat de samenwerking moeilijk te vervangen is voor Oekraïne.

In deze afbeelding zie je een voorbeeld van wat Oekraïne kon bereiken met behulp van geheime informatie die is doorgespeeld door de VS:

De openlijke ruzie tussen de Amerikaanse president Trump, vicepresident Vance en de Oekraïense president Zelensky afgelopen vrijdag bracht de onderlinge banden tot een nieuw dieptepunt. Het bezoek van de Oekraïense president had het sluiten van een grondstoffendeal als doel, maar eindigde in een conflict voor de ogen van de camera's. Zelensky werd het Witte Huis uit gezet.

Dat de berichten over de inlichtingenstop nu naar buiten komen, is opvallend. Uitlatingen van Trump lijken juist te suggereren dat er voorzichtig aan die band gewerkt wordt.

Tijdens zijn twee uur durende toespraak in het Congres stelde Trump dat Zelensky bereid is om de grondstoffendeal met de VS te ondertekenen. Zelensky zou een brief hebben gestuurd aan de Amerikaanse president, waarin ook zou staan dat Oekraïne zo snel mogelijk aan wil schuiven aan de onderhandelingstafel.

Tijdens het staatsbezoek aan Cyprus heeft koning Willem-Alexander voor het eerst iets gezegd over de ontwikkelingen in de internationale politiek van de laatste weken. Hij erkende dat veel mensen zich zorgen maken en zei dat er "nieuw leiderschap nodig is, leiderschap door een sterke Europese Unie".

"Dat is wat we nodig hebben, en we zijn erg blij dat we ook zien dat het gebeurt." De koning hoopt dat er met dat nieuwe leiderschap vrede komt in zowel Oekraïne als in het Midden-Oosten.

De koning wilde nog niet vooruitlopen op het debat dat vanmiddag in de Tweede Kamer wordt gevoerd over wat Nederland kan en wil doen om Oekraïne te helpen. "Maar Nederland neemt ook echt zijn rol in het leiderschap samen met de Europese partners."

De koning benadrukte het belang van leiderschap en sprak daarnaast over de NAVO-top die in juni in Nederland plaatsvindt:

De koning zei ook dat het belangrijk is dat er gewerkt blijft worden aan trans-Atlantische samenwerking. "Misschien wordt er nu wat aan de fundamenten gerateld, maar uiteindelijk zullen we toch moeten werken en blijven werken aan een trans-Atlantische vriendschap en samenwerking. Die blijft voor Europa essentieel." Want door die samenwerking "hebben we tachtig jaar vrede en veiligheid gekend", benadrukte de koning.

"Het kost energie om goede vriendschappen te onderhouden, die energie moeten we er nu in steken, in dat nieuwe leiderschap, in die nieuwe samenwerking", zei Willem-Alexander. "En dan heb ik er het volste vertrouwen in dat we met een goede samenwerking, trans-Atlantische vriendschap door kunnen bouwen aan vrede en veiligheid in Europa."

Het staatsbezoek aan Cyprus is daar een voorbeeld van, vulde koningin Máxima aan. "Het gesprek onderhouden met alle partners binnen de Europese Unie is ontzettend belangrijk."

Ook de NAVO-top die in juni plaatsvindt in Nederland is volgens de koning "extreem belangrijk. Voor de NAVO, voor Nederland." Ook maakte Willem-Alexander bekend dat hij tijdens die top de wereldleiders zal ontvangen voor een diner op Paleis Huis ten Bosch.

Het Openbaar Ministerie verdenkt een 29-jarige man uit Oosterhout van het afpersen van zo'n 70 minderjarige meisjes. Volgens justitie verleidde de verdachte de slachtoffers tot het sturen van naaktfoto's en perste hij ze vervolgens af. Dat bleek vandaag tijdens de inleidende zitting in Breda.

Het online misbruik ging via een videogame, waar verdachte Mohamed B. de slachtoffers volgens het OM in ruil voor naaktfoto's virtuele diamanten aanbood. Dat deed hij via de chat van het spel en later via Instagram en andere sociale media. Als zij vervolgens niet nog meer foto's opstuurden, ging B. over tot chantage, zo vertelde de officier van justitie in de rechtszaal. Zo zou hij een meisje hebben gedreigd haar familie iets aan te doen.

Naast het online seksueel misbruik, dat ook bekendstaat als sextortion, wordt de man verdacht van het verkrachten van een 13-jarig meisje, meldt Omroep Brabant.

B. werd vorig jaar augustus opgepakt. Op zijn computer werden duizenden afbeeldingen en screenshots van chatgesprekken gevonden. Daarnaast werd bij de verdachte een grote hoeveelheid kinderporno aangetroffen. Op telefoons, laptops en harde schijven van de man werden 34.000 foto's en filmpjes gevonden.

Gesprekken met ouders en slachtoffers

De slachtoffers zijn allemaal minderjarig en wonen in Nederland en België, meldt justitie. Het politieonderzoek is nog bezig. Zo worden er nog steeds slachtoffers benaderd. Hun wordt hulp aangeboden en ze mogen nadenken of ze aangifte willen doen. De verwachting is dat justitie hier nog de komende maanden mee bezig is. Daarnaast zijn negentien slachtoffers niet te identificeren en zullen volgens het OM onbekend blijven.

De zaak is nog niet inhoudelijk behandeld. Vandaag vond een inleidende zitting plaats in de rechtbank van Breda. De volgende tussentijdse zitting is op 27 mei.

Zuid-Sudanese militairen hebben het huis van vicepresident Riek Machar in de Zuid-Sudanese hoofdstad Djoeba omsingeld, nadat een gewapende groep gelieerd aan Machar een legerbasis in het noorden van het land had overgenomen.

Dat zegt een woordvoerder van de vicepresident. Ook de minister van Aardolie, politieke bondgenoten van Machar en een hoge legerchef zouden zijn opgepakt.

Volgens de woordvoerder kan de arrestatie van de legerleider "een gevaar zijn voor de vredesovereenkomst van 2018". Toen tekenden Machar en de huidige president van het land, Salva Kiir een akkoord dat een einde moest maken aan een langdurende machtsstrijd.

Machtsstrijd

In 2013 brak deze machtsstrijd uit onder leiding van Kiir en Machar. In dat conflict schaarden diverse etnische groepering zich achter de twee leiders. Naar schatting kwamen 400.000 mensen om het leven en gingen miljoenen inwoners op de vlucht in het bloedige conflict.

Niet alle groeperingen waren betrokken bij het akkoord van 2018, waardoor ondanks de vredesovereenkomst het geweld in het land aanhield. Vanwege de wankele politieke structuur stortte de economie in en is er hongersnood in het land. Vorig jaar leek er een einde te komen aan het geweld, toen er door de regering en rebellengroepen van de oppositie een vredesovereenkomst werd getekend.

Ter Mangyang Gatwech, directeur van een Zuid-Sudanese vredesorganisatie, heeft een oproep gedaan om de gevangenen per direct vrij te laten om zo bloedvergieten en een "volle oorlog" te voorkomen.

De Haagse politie heeft vanochtend een 70-jarige man opgepakt die wordt verdacht van betrokkenheid bij de moord op garagehouder Louis 'Loek' van Dam, ruim 33 jaar geleden.

Met de aanhouding van de verdachte lijkt een doorbraak te zijn bereikt in de coldcasezaak. Toch gaat het onderzoek door. Ook is er nog altijd een beloning beschikbaar van 15.000 euro voor de gouden tip die leidt tot de oplossing van de zaak, meldt Omroep West.

De garagehouder, die door iedereen Loek werd genoemd, werd op 28 januari 1992 dood aangetroffen in zijn bedrijf in Den Haag. Uit het politieonderzoek bleek dat er zes keer op hem was geschoten. Er werd even aan een roofoverval gedacht, maar uit het bedrijf bleek niets gestolen. Ook waren de sloten niet geforceerd.

Niet lang na de moord werden drie verdachten opgepakt. Zij werden vrijgelaten wegens gebrek aan bewijs, aldus de politie.

Coldcasekalender

In 2020 zette het speciale coldcaseteam van de politie de moordzaak op de coldcasekalender, die onder andere in gevangenissen werd verspreid. Twee jaar later kwam nieuwe informatie binnen bij de politie. November vorig jaar besteedden de tv-programma's Opsporing Verzocht en Team West aandacht aan de zaak, waarop een aantal tips binnenkwam. Al met al leidden de informatie en de tips tot de aanhouding vandaag van de nu 70-jarige verdachte. De man zit vast en wordt gehoord.

Loek van Dam runde begin jaren negentig niet alleen een garage maar ook een taxibedrijf en een verf- en spuithandel. Volgens eerdere informatie van de politie ontfermde hij zich ook over een bekende uit de buurt. Zij had problemen met haar man en kon bij Van Dam haar verhaal kwijt. In zijn dagboek schreef de garagehouder: "Ze belt me iedere dag huilend op en vertelt dan heel erg bang te zijn dat hij haar wat aan zal doen, of misschien wel doodmaken. Hij heeft dit volgens haar al eens eerder geprobeerd door haar keel dicht te knijpen."

Uit hetzelfde dagboek bleek ook dat de vrouw weleens bij de garagehouder thuiskwam. In oktober 1991 stond haar man plotseling voor het huis om haar terug te halen. Daarbij zou hij "zeer hard op de ramen en deur hebben geslagen", noteert Van Dam.

Nieuwe informatie

Of de nu aangehouden man dezelfde is als de man die de vrouw destijds belaagde, is niet bekendgemaakt. Het coldcaseteam zegt slechts nog steeds op zoek te zijn naar mensen die meer weten over de dood van Van Dam. "Onder andere dankzij de nieuwe informatie hebben we het vermoeden dat er naast de schutter en een mogelijke opdrachtgever nog andere mensen zijn die meer informatie hebben", aldus een woordvoerder.

"Het lijkt ons heftig om zo lang met zo'n groot geheim rond te lopen. We hopen dat mensen nu wel willen praten", stelt hij.

De Europese Commissie heeft geen grote bezwaren tegen de krimp van Schiphol. Een vermindering van maximaal 500.000 naar 478.000 vliegbewegingen per jaar is volgens de Commissie een stap in de goede richting om mensen te beschermen tegen chronisch verkeerslawaai.

Dat zijn Europese afspraken. In 2030 moet 30 procent van alle mensen in Europa minder last hebben van langdurige overlast door transport. Toch is de Commissie ook kritisch over de plannen van de Nederlandse overheid om het aantal vliegbewegingen naar beneden te brengen.

'Grotendeels gevolgd'

De Nederlandse overheid heeft de Europese procedure 'grotendeels goed gevolgd', maar er is onder meer niet goed gekeken naar het aandeel dat privé-vluchten, medische vluchten en zakenreizen hebben in de geluidsoverlast van het vliegveld.

Ook ontbreekt het effect van de nieuwere vliegtuigen bij luchtvaartmaatschappijen. Die zouden volgens de maatschappijen een stuk stiller zijn, wat bijdraagt aan vermindering van de geluidsoverlast. "Nederland heeft onvoldoende bewijs geleverd om deze aanpak te ondersteunen of uit te leggen hoe deze specifiek van toepassing is op de luchthaven Schiphol", schrijft de Commissie in een publicatie.

Een laatste kanttekening van de Commissie is dat er niet voldoende onderzoek is gedaan naar andere maatregelen die geluid moeten verminderen, zoals het aanpassen van de landing op Schiphol en andere navigatietechnieken. Die laatste twee opmerkingen zijn ook argumenten geweest van de luchtvaartsector tijdens het proces en de rechtszaken rond de krimp.

Schrik vanwege krimp

Vermindering van het aantal vluchten op Schiphol is al langer aan de orde. In juni 2022 kondigde toenmalig minister Harbers aan dat er maximaal 440.000 vluchten mochten worden uitgevoerd. Die snelle krimp moest in stappen gebeuren, met een eerste stap naar 460.000 vluchten in het najaar van 2023.

De luchtvaartsector schrok van dat besluit. Amerikaanse maatschappijen als JetBlue en Delta maakten zich zorgen over hun plek op Schiphol. Vanuit de VS kwam het dreigement dat als zij minder of niet mochten landen in Nederland, hetzelfde zou gebeuren voor Nederlandse maatschappijen die naar Amerika wilden vliegen.

Dat zou bijvoorbeeld KLM, de grootste gebruiker van de luchthaven, flink raken. Voor KLM is de VS een belangrijke markt. Nederland zou volgens Canada en de VS verschillende internationale luchtvaartafspraken schenden met de snelle krimp.

Na de aankondiging kwamen er meerdere rechtszaken tegen de krimp, met verschillende uitspraken. De ene rechter gaf de luchtvaartmaatschappijen gelijk, een ander het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

Uiteindelijk bepaalde de hoogste rechter, de Hoge Raad, dat krimp alleen mocht gebeuren na het doorlopen van een Europees proces, vandaar dit oordeel van de Commissie. De Nederlandse overheid gaat die nu eerst bestuderen.

Na zijn veelbesproken toespraak op de veiligheidsconferentie in München en zijn aandeel in de openbare ruzie met president Zelensky in het Witte Huis trekt de Amerikaanse vicepresident JD Vance vandaag opnieuw de aandacht. In Eagle Pass, een stadje aan de grens met Mexico, bezoekt hij samen met minister Hegseth van Defensie een opvangcentrum voor migranten.

De twee zijn de hoogst geplaatste functionarissen die sinds de inauguratie van president Trump het grensgebied bezoeken. Het terugdringen van migratie en het uitzetten van illegale migranten zijn speerpunten van de nieuwe regering.

De eerste anderhalve maand na de inauguratie van Trump stond Vance nog in de schaduw van Trumps first buddy Elon Musk, die met een taskforce het mes zet in de federale overheid. Inmiddels eist Vance (40) meer en meer zijn rol op en speelt hij nu al een prominentere rol dan zijn voorgangers.

Geschiedenis geschreven

Het vicepresidentschap is in de VS van oudsher een vrij onzichtbare functie. De vorige veep, Kamala Harris, kwam pas in de schijnwerpers te staan toen ze voor het hoogste ambt ging en haar voorganger Mike Pence omdat hij weigerde mee te gaan in pogingen tot verkiezingsfraude van Donald Trump. En Joe Biden, acht jaar vicepresident onder Obama, kwam ook pas in beeld toen hij zelf staatshoofd werd. Zonder die gebeurtenissen zouden ze slechts terloops in de geschiedenisboeken zijn vermeld.

Vance heeft nu al geschiedenis geschreven, omdat hij vorige week vrijdag een persconferentie van Trump en de Oekraïense president Zelensky volledig liet ontsporen. Hij verweet Zelensky geen dankbaarheid te tonen voor de Amerikaanse militaire steun aan zijn land. De gast van het Witte Huis zou zich "respectloos" gedragen.

Het uitgesproken optreden van de tweede man is een unicum. "Dat zou Mike Pence nooit hebben gedaan", zei Trump na de knallende ruzie meermaals met bewondering tegen bronnen in het Witte Huis.

Steun en protest

Het kwam Vance in het weekend op protest te staan in het mondaine Vermont, waar hij met zijn gezin ging skiën. "Ga naar huis JD" en "Vance is Poetins pion" stond er op spandoeken van betogers daar. Volgens Amerikaanse media zag Vance zich gedwongen om naar een ander resort uit te wijken.

De meeste Republikeinen zijn juist vol lof over de actie van de vicepresident. "Ik ben er heel trots op dat JD Vance voor ons land opkomt", zei senator Lindsey Graham kort na de clash. Hij gold tot voor kort als bondgenoot van Zelensky. Een andere Republikeinse senator noemde Vance zelfs al GOAT: 'Greatest Of All Time'.

Slechts een enkele partijgenoot is kritisch. De Republikeinse senator Lisa Murkowski uit Alaska zegt "misselijk te worden van de manier waarop de regering-Trump wegloopt van bondgenoten en Poetin omarmt". Juist Alaska is de Amerikaanse staat die het dichtste bij Rusland ligt.

Het is geen verrassing dat Vance weinig op heeft met Zelensky. "Het kan me echt niets schelen wat er met Oekraïne gebeurt", zei hij in 2022 al in de podcast van voormalig Trump-fluisteraar Steve Bannon. "Niet elk conflict van een andere democratie moet onze zorg zijn."

Het besluit van het Witte Huis om de geplande wapenleveranties aan Kyiv op te schorten komt ongetwijfeld mede uit zijn koker. Zondag schreef Vance nog op X dat de VS het zich niet kan veroorloven oneindig wapens te leveren.

Hij vindt ook dat de Amerikaanse steun aan Oekraïne tot passiviteit van Europese landen leidt. In Europa wordt nu in ieder geval onder hoogspanning gewerkt aan het versterken van de eigen defensie-industrie.

Vance als 'Zwitsers zakmes'

De interruptie van Vance in het Oval Office was niet de eerste keer dat de kersverse vicepresident zich liet gelden. Op de veiligheidsconferentie vorige maand in München stootte hij Europese leiders voor het hoofd door te beweren dat de grootste dreiging op het continent niet van Rusland of China, maar "van binnenuit komt". Ook claimde hij dat sommige politieke denkbeelden in Europa worden gecensureerd door ze als desinformatie te bestempelen.

Intimi zien Vance als de fixer van de president en vergelijken hem met een Zwitsers zakmes, waarmee je talloze problemen kan oplossen. Hij moet namens het Witte Huis Congresleden in de pas laten lopen en haalde menig sceptische senator over om in te stemmen met de benoeming van controversiële kabinetsleden. Ook loodste hij een nieuw begrotingsvoorstel door het parlement.

Alom wordt verwacht dat Vance in 2028 zelf een gooi doet naar het presidentschap. Trump heeft hem nog niet uitverkoren. Toen hem drie weken geleden in een interview met Fox News werd gevraagd of hij Vance als zijn opvolger ziet, zei hij: "Nee, maar hij is erg bekwaam." En voegde daaraan toe: "Er zijn veel bekwame mensen."

"Het afgelopen jaar zijn we geconfronteerd met een complexe en ernstige situatie van toenemende buitenlandse druk en binnenlandse moeilijkheden," zo begon de Chinese premier Li Qiang zijn belangrijkste politieke toespraak van het jaar. Het was niet alleen een erkenning van de problemen die er zijn, maar ook een aansporing voor het land om nog harder te werken.

Dat China onder leiding van president Xi Jinping de juiste weg is ingeslagen, daar bestaat bij de Chinese overheid geen twijfel over. Maar ondanks "de grote inzet van het Chinese volk en de Communistische Partij" is er onvoldoende gedaan om de binnenlandse en buitenlandse problemen het hoofd te bieden, erkende de premier. Daar moet snel verandering in komen. Zeker nu de buitenwereld onzekerder wordt en die mogelijk een "grote impact kan hebben op handel, technologie en andere sectoren", aldus Li.

In iets meer dan een uur las hij een 44-pagina tellend document voor met de resultaten van het afgelopen jaar en de plannen voor het aankomende jaar. Er stonden weinig verrassingen in. Het rapport werd, ook niet verrassend, met luid applaus van een kleine 3000 volksvertegenwoordigers ontvangen.

Economische vooruitgang

China zal opnieuw inzetten op een economische groei van zo'n 5 procent, net als vorig jaar. Ondanks de Amerikaanse heffingen die gisteren weer zijn verhoogd. Om de groei aan te wakkeren, zal China speciale staatsobligaties uitgeven ter waarde van ongeveer 171 miljard euro, 30 procent meer dan vorig jaar. En daar blijft het niet bij. Ook banken en lokale overheden krijgen extra steun. Daartegenover staat dat China een begrotingstekort van 4 procent noteert, dat was niet eerder zo hoog.

De economische nood om te stimuleren is hoog. Chinezen houden de hand op de knip en er is een tekort is aan geschikte banen, feiten die de overheid inmiddels niet meer onder stoelen of banken steekt. Door het strenge covidbeleid en de vastgoedcrisis, waardoor veel huizen minder waard zijn geworden en woningen niet zijn afgebouwd, zagen veel Chinezen hun spaargeld en vermogen verdwijnen. Toch zullen Chinese huishoudens voorlopig weinig van alle stimuleringsmaatregelen merken. China wil vooral inzetten op hightechindustrieën, nu de internationale handel in toenemende mate onder spanning komt te staan.

De overheid heeft daar de steun van private bedrijven bij nodig. Li beloofde de private economie beter te ondersteunen en het vertrouwen van het bedrijfsleven te versterken. Ook buitenlandse investeerders kunnen rekenen op een prettiger investeringsklimaat met meer toegang, steun en kansen, is de belofte.

Voorbereiden op externe schokken

Dat het succes van China's plannen in hoge mate afhankelijk zal zijn van ontwikkelingen in de rest van de wereld, ontkende Li niet. Zonder het beestje bij de naam te noemen, verweet Li de Verenigde Staten van het ernstig verstoren van de internationale handel door de vele heffingen.

China vreest dat deze handelsbelemmeringen een sterke wissel zullen trekken op zowel de toelevering van goederen die China nodig heeft voor de ontwikkeling van z'n industrieën als voor z'n mogelijke afzetmarkten.

Ondanks de toegenomen buitenlandse dreiging heeft Peking het defensiebudget niet meer verhoogd dan de afgelopen jaren, zo'n 7 procent. Dat is net iets meer dan meegroeien met het bruto nationaal product.

In vergelijking met vorige jaren waren de woorden aan het adres van Taiwan relatief mild. "We zullen het doel van China's hereniging ferm doorzetten". Eind vorige maand voerde Peking al een reeks wijzigingen door waarmee het voor het Volksbevrijdingsleger makkelijker wordt om in actie te komen en overzeese missies uit te voeren.

In de straten van Gaza-Stad hangen tussen de puinhopen gekleurde vlaggetjes. De bakkerijen draaien overuren met het maken van zoetigheden voor het breken van het vasten aan het begin van de avond. Tussen de vernielde huizen en gebouwen maken delen van de stad deze ramadan een levendige indruk.

Maar de zorgen zijn groot, nu Israël afgelopen zondag de Gazastrook weer afsloot voor de aanvoer van voedsel, medicijnen en andere hulpgoederen. Door de blokkade zijn de prijzen van meel en andere voedingsmiddelen binnen een paar dagen meer dan verdubbeld. Het kleurrijke fruit op de markt is voor veel Gazanen onbetaalbaar geworden.

Bijna alle twee miljoen inwoners van de Gazastrook zijn afhankelijk van humanitaire hulp. Zo ook Mohammed Abu Shalhoub, die met zijn gezin in een vluchtelingenkamp woont.

"We hebben al een keer hongersnood meegemaakt. We aten toen gras en droog brood. Er waren dagen bij dat wij en de kinderen zonder eten gingen slapen. Hopelijk gaan we niet terug naar die situatie", zegt hij. Maar hoe langer Israël de voedselhulp blokkeert, hoe groter de kans op voedseltekorten en ondervoeding, zoals die voor het bestand ook al voorkwamen.

'Grote inkomstenbron'

Vorige week kwamen er dagelijks zo'n 700 vrachtwagens de Gazastrook binnen. Nu staan er talloze trucks stil bij de grensovergangen naar het Palestijnse gebied.

Een woordvoerder van het Rode Kruis noemt de situatie extreem zorgelijk. "Gaza heeft een continue toestroom van voedsel en medische hulpgoederen nodig. Voor het bestand van kracht werd, kwam er ten minste nog iets aan hulp binnen. Nu helemaal niets."

Hulporganisatie Care Nederland is bang dat ziektes als cholera en diarree vaker de kop opsteken als de hulpgoederen niet worden aangevuld.

Volgens Israël is de internationale humanitaire hulp de grootste inkomstenbron van Hamas. Premier Netanyahu zegt dat de terroristische organisatie de bevoorrading steelt en doorverkoopt. De hulpgoederen komen volgens hem niet terecht bij de mensen voor wie ze zijn bedoeld.

Israël verdeeld

Een aantal familieleden van gijzelaars in handen van Hamas wilde ook dat de leveranties stopten. Volgens hen had er al vanaf het begin van de oorlog geen humanitaire hulp naar Gaza moeten gaan. "Zonder humanitaire hulp zouden de gijzelaars al terug zijn in Israël en de oorlog voorbij zijn," zegt de vader van gijzelaar Omri Miran.

Familieleden van andere gijzelaars zijn tegen de blokkade. "Het tegenhouden van hulpkonvooien voor Gaza treft ook onze gijzelaars. We weten dat ze daardoor direct honger lijden," zegt een familielid van gijzelaar Zahiro Shahar Mor. Bovendien is de kans dat er gijzelaars vrijkomen zolang de Gazastrook is afgesloten nihil.

Het Internationaal Strafhof wil premier Netanyahu vervolgen voor onder meer de uithongering van de burgerbevolking van Gaza. Netanyahu's beslissing om de voedselhulp te stoppen, lijkt de zaak van het Strafhof sterker te maken., maar met een slinkende voedselvoorraad kopen de Gazanen daar niets voor.

Permanent einde aan de oorlog

Israël heeft de Gazastrook afgesloten voor hulp om Hamas te dwingen akkoord te gaan met het verlengen van de eerste fase van het staakt-het-vuren tot en met 20 april. Israël wil dat de terreurbeweging in die periode meer gijzelaars vrijlaat.

Hamas eist dat het bestand in de Gazastrook de tweede fase ingaat, waarbij Israël zijn leger volledig terugtrekt en er een permanent einde aan de oorlog komt. De tweede fase had volgens het akkoord eigenlijk afgelopen zondag moeten beginnen.

Vogelliefhebbers hebben hun lievelingen van vorig jaar terug: een koppel bosuilen is gisteren alsnog verschenen voor de camera die Limburger Jan Konings heeft opgehangen in zijn achtertuin bij Vlodrop.

Konings is blij dat het koppel terug is. "De camera was al bijna uitgezet", zegt hij bij L1 Nieuws. Want het kost wel wat om de camera's draaiende te houden en te streamen op internet, legt Konings uit, maar zolang de camera's draaiden, hield hij hoop.

Onder het motto Beleef de Lente, kunnen liefhebbers via de Vogelbescherming elk jaar 'live' meekijken in de nestkasten van een aantal vogels, verspreid over Nederland. Voor de camera's in die kasten blijft niets verborgen.

Zo kon het parende en broedende bosuilenkoppel in Konings' achtertuin zich de afgelopen jaren ontwikkelen tot echte publiekstrekkers. Miljoenen mensen keken volgens Konings mee via de website van de Vogelbescherming. "Zelfs vanuit New York. Het is echt een soort soap geworden", zegt hij.

Niet verongelukt

Groot was dan ook de teleurstelling toen de bosuilen het afgelopen weekeinde nergens te bekennen leken toen de camera's weer aangingen voor een nieuw seizoen Beleef de Lente. "We vinden het heel erg. Het hoort erbij ieder jaar", zei Konings toen.

Gisternacht werden de uilen alsnog gespot. Konings noemt het een grote verrassing. "We dachten al: ze zijn verongelukt. Dit had niemand meer verwacht."

Konings zag het aanvankelijk niet zelf: hij werd op de hoogte gesteld door de Vogelbescherming. Toen hij de camerabeelden terugkeek, bleek het te gaan om het oude, vertrouwde koppel; dat zat weer gewoon bij en op het nest.

De politie roept bewoners van de Literatuurwijk in Almere op om nauwgezet te controleren of er geld is opgenomen van hun rekening zonder dat ze daar iets van weten. De oproep volgt op de arrestatie van een 38-jarige man uit Almere die de post van mogelijk honderden bewoners uit de wijk heeft gestolen.

De persoonlijke gegevens uit de post gebruikte hij waarschijnlijk om geld op te nemen of abonnementen af te sluiten, zegt de politie.

De man werd in december opgepakt, meldt Omroep Flevoland. Bij hem thuis werden allerlei poststukken gevonden die niet op zijn naam stonden, maar op naam van zijn vermoedelijke slachtoffers. En dan gaat het in alle gevallen om bewoners van de Literatuurwijk in Almere. Ook op de laptop en mobiele telefoon van de verdachte trof de politie veel persoonlijke gegevens aan.

Geld van bankrekening

De politie spreekt over grootschalige identiteitsfraude. Omdat het zoveel gegevens waren, heeft het een paar maanden geduurd voordat de totale omvang van de zaak duidelijk begon te worden. "De man heeft zich met die gestolen, persoonlijke gegevens vermoedelijk voorgedaan als iemand anders richting banken en de overheid", aldus de politie.

"Daarmee heeft hij de financiële situatie van zijn slachtoffers kunnen opvragen en geld van de bankrekeningen van sommige slachtoffers gestolen. Ook heeft de man abonnementen afgesloten op naam van zijn slachtoffers." Om hoeveel geld het gaat heeft de politie niet bekendgemaakt.

De politie heeft een brief gestuurd aan honderden mensen in de Literatuurwijk met de vraag om de persoonlijke gegevens te controleren en aangifte te doen als ze denken slachtoffer te zijn geworden van identiteitsfraude.

De NS heeft voor het vijfde jaar op rij verlies geleden. Dat blijkt uit de cijfers over vorig jaar, die aangeven dat het bedrijf 141 miljoen euro in het rood eindigde. Dat is wel een verbetering ten opzichte van het jaar daarvoor, toen het spoorbedrijf 187 miljoen euro verlies draaide.

Reizigers kwamen iets vaker dan het jaar ervoor te laat op hun bestemming. Dat komt volgens de NS doordat er vaker werd gewerkt aan het spoor, niet alleen in de vakanties, maar ook overdag. Ook konden reizigers in de spits iets minder vaak een zitplaats vinden.

President-directeur Wouter Koolmees van NS stelt dat het bedrijf nog niet financieel gezond is en dat de reizigersgroei lager is dan verwacht. "Het blijven voor de NS financieel ingewikkelde tijden. De opbrengsten stijgen, maar de kosten stijgen harder."

Veel hogere kosten

Het reizen met de trein naar het buitenland is wel populairder geworden. De NS verkocht vorig jaar tien procent meer internationale treintickets dan in 2023, maar pas in 2030 denkt het treinbedrijf weer op hetzelfde aantal reizigers te zitten als in 2019, voorafgaand aan de coronapandemie. "Na corona zijn veel reizigers teruggekomen, maar niet iedereen. Thuiswerken heeft wortel geschoten", aldus Koolmees.

De NS schrijft dat de kosten om op het spoor te mogen rijden hoog zijn. Het bedrijf betaalde 533 miljoen euro aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en aan ProRail. Dat was 15 procent meer dan in 2023.

Daarnaast heeft de openbaar vervoerder hoge kosten gehad van de spoorwerkzaamheden, waardoor bijvoorbeeld bussen moesten worden ingezet. Ook dat leidde tot extra uitgaven.

De NS kreeg 1095 meldingen van fysieke en verbale agressie tegen medewerkers. Het gaat dan over bedreigingen, spugen en belagen, zei Koolmees eerder. Er was in de treinen minder sprake van agressie dan vorig jaar, maar op de stations nam het aantal incidenten toe.

Kosten treinkaartje

NS zegt nog niets concreets over eventuele prijsstijgingen in de komende jaren. Van 2021 tot 2023 werd een treinkaartje 8,9 procent duurder. In 2024 ging de prijs voor een kaartje dankzij compensatie van de overheid niet omhoog, dat werd een jaar uitgesteld. Dit jaar zijn de treinkaartjes 6,18 procent duurder geworden.

NS heeft aangekondigd meer reizigers naar de trein te willen trekken door korting aan te bieden voor reizen in de daluren.

Het spoorbedrijf geeft aan dat het met het ministerie in gesprek gaat over een structurele oplossing voor de inflatie. Zo wil NS opnieuw voorkomen dat reizigers in de toekomst voor die extra kosten moeten opdraaien. Het bedrijf benadrukt dat het ook al minder geld van de overheid krijgt ter compensatie van lagere opbrengsten van de studentenreiskaarten en dat het last blijft houden van stijgende kosten.

Eerder maakte NOS op 3 deze video over het reilen en zeilen bij de NS. Over wat er goed én niet goed gaat bij het spoorbedrijf:

De NS kreeg vorig jaar 1095 meldingen van fysieke en verbale agressie tegen medewerkers. Het gaat dan over bedreigingen, spugen en belagen, zei Koolmees eerder. Er waren minder agressie-incidenten in de trein zelf dan het jaar ervoor, maar op de stations nam het aantal incidenten toe.

De Oude Rijksweg (N289) bij het Zeeuwse Kruiningen is al sinds gisterochtend dicht vanwege een lekkende tankwagen. De tank, die was geladen met lpg, was losgekomen van een trekker en ligt sindsdien op de weg.

Hulpdiensten hebben de tank leeggepompt en proberen hem nu weg te halen. Daarom blijft de weg en ook de op- en afrit van de A58 ook vandaag een groot deel van de dag nog afgesloten.

Het ongeluk gebeurde gisteren rond 09.45 uur op de kruising van de Oude Rijksweg en de afrit van de A58. Door nog onbekende oorzaak kwam de tank los en viel op de weg. Door de val raakte de tank beschadigd, waardoor die ging lekken. In de tank zat lpg, een vloeibaar en brandbaar gas.

Ingewikkelde klus

De tankwagen leegpompen bleek een ingewikkelde klus. Er moest een gespecialiseerd bedrijf worden ingeschakeld. "Het is een vrij oude tank. Hij is ook geland op zijn leidingen die aan de onderkant van de tank zitten", zei Carel Peeters van de Veiligheidsregio vanochtend tegen Omroep Zeeland.

De leidingen zijn daardoor ook beschadigd geraakt. De eerste poging om de inhoud van de tankwagen over te pompen mislukte, maar de tweede keer lukte het wel. Rond middernacht meldde de Veiligheidsregio dat de tankwagen leeg was.

Reparatie wegdek

Toch mag de lege tankwagen nu niet zomaar worden vervoerd. Dat kan pas als de tank ook is schoongemaakt. "Om de tank te mogen verplaatsen, moet deze eerst met stikstof worden gereinigd", meldt de Veiligheidsregio. Daarna wordt de tankwagen door een bergingsbedrijf opgehaald.

Dan nog blijft de kruising dicht, omdat het asfalt gerepareerd moet worden. "In de loop van de middag hoop ik de weg vrij te kunnen geven", zegt Peeters. Maar hij durft niets met zekerheid te zeggen: "Gisteren had ik ook gehoopt klaar te zijn."

De openbaar aanklager van Florida is een strafrechtelijk onderzoek begonnen naar Andrew en Tristan Tate. De broers worden in Roemenië verdacht van mensenhandel.

De aanklager maakte op X bekend dat hij de opdracht heeft gegeven om het onderzoek te starten. "Op basis van grondig onderzoek heb ik huiszoekingsbevelen uitgevaardigd en dagvaardingen uitgestuurd in het inmiddels actieve strafonderzoek naar de Tate-broers."

Het tweetal landde vorige week donderdag vanuit Roemenië op het vliegveld van de stad Fort Lauderdale in Florida. Gouverneur Ron DeSantis zei toen tegen de pers dat ze niet welkom waren in de staat. Hij beloofde openbaar aanklagers te vragen om te onderzoeken of de Amerikaanse staat enige jurisdictie had over de vermoedelijke misdaden van de broers en of de staat hen kon vervolgen voor de misdaden waarvan zij worden verdacht.

Andrew Tate verweet DeSantis deze week in een podcast dat hij mogelijk is bezweken onder druk van de media toen hij die vorige week te woord stond.

De broers mochten Roemenië eerst niet verlaten vanwege de lopende zaak, maar vorige week mochten ze toch naar Amerika vliegen, als ze zich beschikbaar houden voor de Roemeense justitie. Waarom ze het land plotseling wel mochten verlaten, is onduidelijk.

De twee zijn uitgesproken aanhangers van de Amerikaanse president Trump. Deze maand schreef de krant The Financial Times dat de regering-Trump druk heeft gezet op Roemenië om het tweetal hun paspoort terug te geven. Toen een journalist Trump vroeg of hij iets te maken had met de beslissing van de Roemeense autoriteiten zei de Amerikaanse president dat hij er niets vanaf wist.

Het kabinet wil vier grote kerncentrales gaan bouwen en ook bij gemeenten en provincies groeit de interesse in kernenergie. Zij zijn steeds enthousiaster over kleine modulaire reactoren, oftewel SMR's.

Het bouwen daarvan zou overzichtelijker zijn dan grote kerncentrales, niet alleen vanwege de beperkte omvang, maar ook door zoveel mogelijk te produceren 'als bouwpakket' in de fabriek. De ontwikkeling is volgens experts veelbelovend, maar ook nog pril. Buiten China en Rusland zijn nog geen kleine centrales gebouwd.

Toch was er al een informatieavond in Hoogeveen. Aanvankelijk was er een zaaltje gehuurd voor veertig mensen. "Maar er was zoveel interesse, dat we al snel moesten verplaatsen", zegt Geert-Jan Walda, organisator en gemeenteraadslid voor Gemeentebelangen in Hoogeveen.

In theater de Tamboer lieten uiteindelijk 140 mensen zich informeren over de mogelijkheden voor kleine kerncentrales in Hoogeveen. De meningen liepen daar uiteen. "Ik wil het niet bij voorbaat uitsluiten, dus laten we het verkennen. Wel een innovatief idee", zegt een bewoner. Tegenstanders vrezen dat het te duur zal zijn en willen blijven inzetten op wind en zonne-energie.

Alternatief voor windmolen

Voor een deel van de bezoekers woog het zwaar dat SMR's een alternatief kunnen zijn voor bijvoorbeeld windmolens. Zij zien een energiebron die belooft minder lawaai te maken, minder horizonvervuiling veroorzaakt, langer meegaat en minder ruimte inneemt. Daarbij verschillen de argumenten nauwelijks van het debat over 'gewone' kerncentrales.

Het initiatief van Hoogeveen staat niet op zichzelf. Gemeenten, provincies en het Rijk kijken al langer naar de mogelijkheden voor SMR's.

Minister Rob Jetten van Klimaat lanceerde in 2024 de Programma-aanpak Small Modular Reactors, om de mogelijkheden voor de kleine centrales in Nederland te onderzoeken.

Provincies doen onderzoek

Parallel daaraan zijn Nederlandse provincies elk op hun eigen manier SMR's aan het bestuderen. Flevoland, Groningen en Drenthe bijvoorbeeld, onderzoeken de haalbaarheid van een kleine kerncentrale en Limburg heeft inmiddels een SMR-alliantie. Die kijkt wat er kan en moet de kennis over de SMR vergroten.

In Gelderland is al verkennend onderzoek gedaan door de provincie. Daar zijn vier regio's in kaart gebracht die geschikt zouden zijn voor een kleine kerncentrale. Aangejaagd door de BBB en de VVD gaat de provincie nu in gesprek met gemeenten, om te kijken of die in de toekomst zo'n centrale op hun grondgebied willen.

Wereldwijd wordt naar schatting aan zeventig SMR-ontwerpen gewerkt. Het grootste deel hiervan gebruikt als basis technologie die al veelvuldig is toegepast in bestaande kerncentrales. Sommige ontwikkelaars, zoals het Nederlandse Thorizon, werken aan innovatieve ontwerpen, die bijvoorbeeld geen uranium maar thorium als splijtstof gebruiken.

Minder risico's

Door de beperkte omvang van een SMR is er een kleinere investering nodig dan voor een grote kerncentrale. Dat zou het bouwen minder risicovol maken en toegankelijker voor kleinere partijen. Het gebruik van zoveel mogelijk gestandaardiseerde onderdelen uit de fabriek moet de risico's op vertraging beperken en op termijn de kosten drukken.

Maar dat moet allemaal nog wel in de praktijk worden bewezen. Groot-Brittannië, Frankrijk en Tsjechië zijn de Europese landen met de meest vergevorderde plannen. Ook Canada en de Verenigde Staten willen SMR's bouwen.

Ontwikkelaar Rolls Royce, beter bekend van luxe auto's en straalmotoren, werkt aan een vrij grote SMR met ongeveer de capaciteit van de kerncentrale in Borssele. Ook het Franse energiebedrijf EDF heeft een bedrijfje opgericht dat hieraan werkt.

Vroeg meepraten

Hoewel de kleine reactoren er nog niet zijn, is het niet voorbarig een informatiebijeenkomst te houden, vindt Geert-Jan Walda uit Hoogeveen. "Het is goed het gesprek erover te voeren." Zo kunnen bewoners al in een vroeg stadium hun zegje doen, voordat er al besluiten zijn genomen. Bij de plaatsing van windmolens ging dit in het verleden vaak mis.

Dat lijken de bewoners, voor- en tegenstanders, te waarderen. "Ik vind het wel fijn", zegt een bezoeker. "Als dit een scenario is, vind ik het fijn om daarin meegenomen te worden. Liever nu al in een vroeg stadium daarover brainstormen met zijn allen, dan dat ze het doen als de nood hoog is."

"Beter te vroeg dan te laat", zegt een andere bewoner. "Ik wil niet overrompeld worden als het eenmaal zover is."

De grootste ijsberg ter wereld lijkt op 70 kilometer van een afgelegen Antarctisch eiland te zijn vastgelopen op de zeebodem. Daarmee is een belangrijk natuurreservaat mogelijk gespaard gebleven voor een rampzalige botsing, meldt de onderzoeksorganisatie British Antarctic Survey.

De kolossale ijsschots leek op ramkoers te liggen met het onbewoonde eiland Zuid-Georgia, wat desastreuze gevolgen had kunnen hebben voor de grote pinguïn- en zeehondenpopulatie op het eiland.

De ijsberg, met de naam A23a, brak in 1986 af van het vasteland van Antarctica. De schots weegt bijna een biljoen ton en is groter dan de provincie Friesland.

Hoe groot is de ijsberg? Klik en vergelijk zelf:

Na het afbreken liep A23a vrijwel direct vast op de zeebodem, maar in 2020 kwam hij weer langzaam in beweging. Afgelopen december raakte de schots op drift en koerste richting Zuid-Georgia. Het Britse eiland ligt in het zuiden van de Atlantische Oceaan, ongeveer 1400 kilometer ten oosten van de Falklandeilanden.

Zuid-Georgia is een cruciale broedplaats voor veel wilde dieren, zoals pinguïns en zeehonden. Samen met de nabijgelegen Zuidelijke Sandwicheilanden herbergt Zuid-Georgia ongeveer 5 miljoen zeehonden en 65 miljoen broedvogels van 30 verschillende soorten.

De British Antarctic Survey maakte in 2023 deze reeks satellietfoto's van de ijsschots:

Als de ijsberg te dicht bij het eiland komt, kan het koude smeltwater ertoe leiden dat vissen naar andere gebieden trekken. "Daardoor zou er minder voedsel beschikbaar zijn voor de pups en kuikens op het eiland, wat tot sterfte zou leiden", zegt Andrew Meijers, een onderzoeker van British Antarctic Survey, tegen The Guardian.

Gevolgen nu juist positief

Volgens Meijers is niet alleen een ramp voorkomen, maar kan het vastlopen van de ijsschots op de huidige locatie zelfs voordelen bieden aan de wilde dieren. De ijsschots schaaft daar als het ware over de zeebodem, waardoor het koraal en andere kleine diertjes loskomen. "Voedingsstoffen die daarbij vrijkomen, worden beschikbaar voor de dieren in het gebied."

Naar verwachting blijft de ijsberg de komende tijd op deze plek liggen. Daar vormt de schots geen bedreiging voor de scheepvaart; hij is zo groot dat schepen hem gemakkelijk kunnen ontwijken. Als de berg in de toekomst in kleinere stukken uiteenvalt, kan dat wel problemen opleveren voor schepen.

Staatssecretaris Coenradie wil dat er twee sobere noodgevangenissen met 120 bedden in "de regio" komen. Dat plan zal ze vrijdag aan de ministerraad voorleggen, bevestigen Haagse bronnen na berichtgeving in het AD.

De staatssecretaris van Justitie heeft al één locatie op het oog: bij de PI Ter Peel in de Limburgse gemeente Horst aan de Maas. De tweede locatie moet nog worden bepaald, maar zal ook bij een bestaande gevangenis zijn.

De twee noodgevangenissen zijn onderdeel van een plan dat Coenradie al aankondigde. Zij wil honderden miljoenen euro's extra om het cellentekort en het gebrek aan personeel op te lossen.

Ruzie met Wilders

De problemen in de gevangenissen zijn zo groot, dat Coenradie in februari aankondigde dat ze veroordeelden mogelijk twee weken eerder gaat vrijlaten. Nu al kunnen gevangenen drie dagen voor het einde van hun straf naar huis worden gestuurd.

Over deze noodoplossing kreeg de PVV-staatssecretaris het flink aan de stok met haar partijleider Wilders. Hij wilde "no way" dat gevangenen op straat komen voor ze hun straf hebben uitgezeten en opperde dat zij dan maar moest opstappen.

Dat was zij niet van plan, zei ze daarover in het tv-programma Eva. Coenradie vindt dat ze voor een bijna onmogelijke opgave staat, omdat er de afgelopen tien jaar 26 gevangenissen zijn gesloten en veel bewakers een andere baan hebben gezocht. "Ik sta met mijn rug tegen de muur."

Het Fries letterkundig centrum Tresoar krijgt vanaf vandaag de beschikking over een uniek boek: de eerste en enige druk van een boek dat de Friese hoogleraar Haring Sjoerds Sinnama in 1491 schreef over het recht in die tijd.

Het eeuwenoude boek ziet er kwetsbaar uit en heeft de tand des tijds ternauwernood doorstaan. Bovendien zijn de teksten geschreven in ingewikkeld Latijn en niet makkelijk toegankelijk, maar specialist boekgeschiedenis Anne Popkema is er blij mee. "Joepie!, denk je dan", zegt hij bij Omrop Fryslân, "Ik had meteen in de gaten hoe bijzonder het was."

Haring Sjoerds Sinnama, omstreeks het jaar 1455 geboren in Heeg, was bij leven al beroemd. Hij was rechtshoogleraar in Keulen. In die stad schreef hij het boek Interpretaties of verklaringen van de beide rechten. "Daarmee wordt het civiele en het kerkelijke recht bedoeld", zegt Popkema.

Het boek was belangrijk in die tijd. Friesland ging van meer dan twee eeuwen zonder veel instituties of officiële rechtspraak (de Friese vrijheid) naar het Hof van Friesland, waarin de Friezen zich onderwierpen aan de Hertog van Saksen. Hij zorgde met het Hof voor bestuur en rechtspraak, waarbij hij leunde op het werk van Sjoerds Sinnama die niet alleen hoogleraar was, maar ook secretaris van de hertog.

Begintijd van boekdrukkunst

De boekdrukkunst was nog maar net uitgevonden in de vijftiende eeuw en dat maakt het boek van Sjoerds Sinnama extra bijzonder. Kenners spreken over een incunabel. Dat komt uit het Latijn en betekent 'in de wieg' of 'wiegendruk'.

Daarmee wordt de eerste generatie gedrukte boeken tot 1500 bedoeld. Het is de begintijd van de boekdrukkunst, de tijd dat iedere drukker nog zijn eigen letters moest snijden, gieten en op papier drukken.

"Alles wat we daarvan hebben, is erg waardevol", zegt Popkema. Wat dat betreft is vandaag zijn geluksdag, want naast de incunabel van Sjoerds Sinnama neemt hij officieel ook zeven andere incunabelen in ontvangst. Popkema: "Mijn hart jaagt als ik zo'n boek in mijn handen heb. Daar word ik heel blij van."

Drie eeuwen rechtspraak

De wiegendrukken maken deel uit van in totaal 2000 archiefstukken die het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden in bewaring had en nu aan Tresoar schenkt. Het gaat om allerlei criminele dossiers, naslagwerken, atlassen en geschriften over recht. Het is zo'n drie eeuwen aan Friese rechtspraak.

Het boek van Sjoerds Sinnama heeft al een bibliotheekcode. Wie het met eigen ogen wil zien of in onderzoek wil betrekken, kan ook nog even wachten, want het komt ook online. Samen met de Vrije Universiteit in Amsterdam werkt Tresoar aan de digitalisering.

Wie één dezer dagen bericht krijgt van het waterschap moet rekening houden met een forse verhoging van de belasting. Dit jaar wordt ongeveer 4,3 miljard euro geïnd door de waterschappen, ruim 8 procent meer dan vorig jaar, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Nederland is opgedeeld in 21 waterschappen. Die voeren twee taken uit: het zuiveren van het rioolwater en het beschermen van Nederland tegen hoogwater.

Met name de belastingen die nodig zijn voor de bescherming tegen hoogwater lopen op. Daarvoor wordt er dit jaar 2,3 miljard euro opgehaald.

Hoeveel waterschapsbelasting er betaald moet worden, verschilt per huishouden. Naast het eigen tarief van het waterschap, speelt de waarde van een huis een rol. Onder meer de ligging van een huis bepaalt de WOZ-waarde en beïnvloedt dus de hoogte van de belasting. Die is ook afhankelijk van het aantal mensen dat in een huis woont; een huishouden van meer personen is meer belasting kwijt dan een eenpersoonshuishouden.

Regionale verschillen

Wie met meerdere mensen in een koophuis in Wetterskip Fryslân woont, betaalt het meest: 679 euro per jaar. Iemand die alleen woont, betaalt in Friesland 474 euro, berekende het CBS. In Waterschap De Dommel in de provincie Noord-Brabant liggen deze bedragen zo'n 300 euro lager.

Er is ook gekeken naar de stijging van de belastingen sinds 2020. In Waterschap Amstel, Gooi en Vecht, waar een groot deel van Amsterdam onder valt, stijgt de belasting het hardst. In vijf jaar steeg het bedrag zelfs met 78 procent.

Het einde van de prijsstijgingen is nog niet in zicht, vreest Vincent Lokin, bestuurder van de Unie van Waterschappen, het overlegorgaan van de waterschappen. "Onze taak wordt alleen maar groter, met name door klimaatverandering. We hebben te maken met weersextremen, zoals pieken in regenval, maar ook met lange periodes van droogte."

Afval in rioolwater

De waterschappen zijn bezig om de dijken toekomst bestendigd te maken, maar ook is er geld nodig om bepaalde delen van Nederland te bescherming tegen verzilting. Juist in dunbevolkte gebieden speelt dit. "Als je dan, zoals in Friesland, met relatief weinig mensen woont, worden de kosten per inwoner hoger."

Verder stijgen de kosten voor het zuiveren van het rioolwater. "Er zit steeds meer afval in het water," zegt Lokin. "Zo komen er steeds meer medicijnresten in het water door de toenemende vergrijzing. Of dat nou wordt weggespoeld of via het lichaam in het riool komt, het moet eruit." Sowieso moeten veel zuiveringsinstallaties worden gerenoveerd.

Bij een grote brand zijn vannacht een meubelzaak en een garagebedrijf in Arnhem uitgebrand. De brandweer wist te voorkomen dat een nabijgelegen olieopslag ook vlam vatte. Iets na 11.00 uur vanochtend gaf de brandweer het sein brandmeester.

"We zetten erop in dat de brand niet overslaat naar het scheepvaartbedrijf en de olieopslag ernaast", zei René Bierman van de Veiligheidsregio vanochtend bij Omroep Gelderland. In de olieopslag van Shell achter de meubelzaak ligt volgens hem "een paar miljoen liter olie" opgeslagen.

Om de brand goed te bestrijden, werd vanochtend een groot gebied aan de Dr. C. Lelyweg afgezet. De brandweer pompte bluswater op uit de Nederrijn en de slangen lagen over de normaal drukke Westervoortsedijk.

Zeer grote brand

Rond 02.15 uur kreeg de brandweer de eerste melding van de brand in een meubelzaak op het industrieterrein iets ten oosten van het centrum van Arnhem. "Binnen een paar minuten na aankomst was duidelijk dat dit een zeer grote brand was", zegt Bierman. "We hebben dan ook gelijk opgeschaald."

De brandweer beschouwde het pand van de meubelzaak en een garagebedrijf ernaast al snel als verloren en liet het gecontroleerd uitbranden. Met in totaal 150 brandweerlieden probeerde de brandweer vervolgens te voorkomen dat het vuur zich uitbreidde.

Hoewel de brand niet ver van de binnenstad van Arnhem woedde, viel de overlast door de rook mee. Volgens Bierman kwam dat vooral doordat er in de regio weinig wind stond en de meeste rook recht omhoog trok. De oorzaak van de brand is nog onbekend.