NOS Nieuws - Algemeen

Net nu de beurzen zijn hersteld van de crash als gevolg van de wereldwijde handelsoorlog, beeft de financiële wereld opnieuw vanwege een economisch plan van de Amerikaanse president Trump. Per dag groeit de twijfel over de berg aan schuld van de Verenigde Staten. De staatsschuld is liefst 36.000 miljard dollar, terwijl het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden heeft ingestemd met de grootste belastingverlaging ooit.

Zo enthousiast als Trump is over zijn Big Beautiful Bill, zo veel zorgen heeft de financiële wereld. Zelfs de vrienden van Trump op Wall Street twijfelen of de belastingverlagingen wel samengaan met de gigantische staatsschuld. "Ik kan mij heel goed voorstellen dat mensen hun tegoeden in dollars verminderen", zei topman Jamie Dimon van JPMorgan Chase, de grootste bank van de VS, vannacht tegen persbureau Bloomberg.

Dimon werd gevraagd naar de uitverkoop van de dollar en Amerikaanse staatsobligaties. Hij waarschuwde dat de economie in de VS zou kunnen vastlopen, waarbij zelfs stagflatie op de loer ligt. Dat is een situatie waarin de Amerikaanse economie stagneert, terwijl tegelijkertijd de prijzen hard stijgen.

Ton schuld per Amerikaan

Van oudsher is de Amerikaanse staatsschuld al bijzonder groot. "Het is nu ongeveer een ton aan staatsschuld per Amerikaan", schetst econoom Rogier Quaedvlieg van ABN Amro. "Maar dat werd geaccepteerd omdat Amerikaanse staatsleningen en de dollar altijd als veilig werden gezien." Ter vergelijking: per Nederlander is de Nederlandse staatsschuld ruim 28.000 euro.

Dat vertrouwen in de VS is nu aan het wankelen geslagen. Volgens Quaedvlieg komt dat door een aantal factoren, zoals Trumps buitenland- en handelsbeleid. "Maar ook door zijn binnenlandse politiek, waar onafhankelijke instituten zoals de centrale bank onder druk staan."

Dat voedt de zorgen over de vraag of de VS zijn enorme schulden straks wel kan aflossen. Zo berekende de Amerikaanse Rekenkamer, het Congressional Budget Office, dat er door de Big Beautiful Bill de komende jaren vele miljarden dollar minder belasting binnenkomt. Mede op basis hiervan verlaagde kredietbeoordelaar Moody's vrijdag de kredietwaardigheid van de VS. Eerder hadden S&P en Fitch al geoordeeld dat de VS door het begrotingstekort steeds moeilijker schulden kan aflossen.

Wereldwijde crisis?

Als dat uit de hand loopt, is dat niet alleen een Amerikaans probleem, legde het Centraal Planbureau dinsdag nog uit in een nieuw rapport over de financiële en economische stabiliteit in Nederland. Tijdens de kredietcrisis in 2008 raakten veel Nederlandse banken, verzekeraars en pensioenfondsen in zware problemen door pakketten met Amerikaanse rommelhypotheken.

Nu hebben zij maar relatief weinig Amerikaanse leningen, staatsschuld en dollars op hun balans staan, constateerde het Planbureau. Ook zijn de buffers van banken sinds de kredietcrisis flink verhoogd, waardoor zij wel een stootje kunnen hebben.

Maar dat wordt anders als dat stootje een zware dreun wordt doordat de VS in een zware en langdurige economische en financiële crisis belandt. Nederlandse bedrijven handelen en investeren veel in de VS, waarbij veel wordt afgerekend in dollars. "Teruglopende omzet bij exporterende bedrijven kan het voor deze bedrijven lastiger maken om hun schulden af te betalen, waardoor banken mogelijk met verliezen te maken krijgen", waarschuwde het Planbureau.

Risico's verkleinen

Daarmee kan ook de Nederlandse economie in een recessie belanden. Die leunt namelijk voor een groot deel op de export. Als de beurzen hard onderuitgaan, zoals vorige maand nadat president Trump op Liberation Day een mondiale handelsoorlog had ontketend, krijgen pensioenen klappen. En omdat de financiële wereld nog altijd erg vervlochten is, kan Amerikaanse paniek ook naar Europa overslaan.

Of zo'n inktzwart scenario ook realiteit wordt, dat verwacht vooralsnog niemand. Vooralsnog lijken beleggers vooral de risico's op verliezen kleiner te maken door een deel van hun Amerikaanse schulden te verruilen voor bijvoorbeeld Europese.

Het risico dat de Amerikaanse overheid haar schulden niet meer kan betalen noemt het Planbureau "in principe klein". Dat komt vooral doordat de dollar wereldwijd zo'n belangrijke munt is: "Het land kan in principe altijd dollars bijdrukken om zijn schulden te financieren en af te lossen."

De belastingverlagingen moeten in het Congres overigens nog worden goedgekeurd door de Senaat. Ook daar heeft de Republikeinse partij van president Trump een meerderheid.

De Tweede Kamer wil dat Nederlandse kabinetsleden eind volgende maand gaan meelopen in een Pride-mars in de Hongaarse hoofdstad Boedapest. Een meerderheid steunt een motie daarover van Volt en de VVD.

In maart nam het Hongaarse parlement een wet aan om de jaarlijkse Pride-mars in Boedapest te verbieden. Dat past in het anti-lhbti-beleid van premier Orbán en zijn Fidesz-partij. Toch gaan de voorbereidingen voor de 30ste editie van de mars, op 28 juni, vooralsnog door.

De Nederlandse regering heeft de Hongaarse wet meteen veroordeeld. Volt en VVD vinden dat het kabinet daarom een delegatie naar de bijeenkomst moet sturen en andere EU-lidstaten moet vragen hetzelfde te doen.

Het verbod is volgens de indieners "in strijd met de kernwaarden en principes waarop de Europese Unie gebouwd is, zoals vrijheid, rechtsstaat en democratie". Hongarije is ook lid van de EU.

Moeilijker voor organisatie

Minister Brekelmans van Defensie maakte in de Kamer duidelijk dat het kabinet niet uitsluit dat er ministers of staatssecretarissen zullen meelopen. Maar hij wees er wel op dat als het kabinet zich nu al zo duidelijk uitspreekt, het voor de organisatie nog moeilijker kan worden om het evenement te organiseren.

Hij verwacht dan een tegenmaatregel van de regering-Orbán. "Er is nog geen officiële vergunning aangevraagd voor de mars en er is daarmee nog geen toestemming. Als die er wel is zullen we aangeven of en hoe we aan het event zullen deelnemen", aldus Brekelmans. Hij verving zijn collega Veldkamp van Buitenlandse Zaken, die in het buitenland is.

Ondanks die waarschuwing stemde een meerderheid van de Kamer toch voor de motie van Volt en de VVD. Van de regeringspartijen kwam er steun van NSC en BBB, de PVV stemde juist tegen. Verschillende Kamerleden hebben ook al gezegd dat ze van plan zijn om volgende maand naar Hongarije te reizen om mee te lopen in de mars.

Directeur Geert van Meerveld van het kennisinstituut KIT (voorheen Koninklijk Instituut voor de Tropen) is opgestapt. Van Meerveld heeft dat in een interne mail bekendgemaakt, meldt Trouw. Ook NRC bericht over het vertrek van Van Meerveld. Het KIT was niet bereikbaar voor een bevestiging.

Pro-Palestijnse demonstranten hadden zondag de gevel van het KIT in Amsterdam met rode verf besmeurd. Het Centrum voor Informatie en Documentatie Israël (CIDI) vierde daar zijn 50-jarig bestaan. De betogers demonstreerden voor het gebouw tegen de bijeenkomst. "Terwijl Gaza bloedt, plant CIDI een feest. Op zondag 18 mei viert de pro-Israëlische lobbygroep 50 jaar apartheid en brute bezetting - midden in hartje Amsterdam", zo stond in de oproep.

Ook enkele medewerkers van het KIT deden mee aan het protest. Zij maakten volgens stadszender AT5 deel uit van een groep van ruim twintig medewerkers die bezwaar hadden tegen de bijeenkomst van CIDI in het gebouw. De viering zou volgens hen niet rijmen met waar het KIT voor staat: "werken aan een inclusieve en duurzame wereld". Maar hun oproep om de viering te schrappen vond geen gehoor bij de leiding van het KIT.

Derde directeur in drie jaar

Interim-directeur Van Meerveld heeft zijn vertrek op de avond na het incident kenbaar gemaakt aan de raad van bestuur. Hij is de derde directeur binnen drie jaar die vertrekt. Een reden voor het vertrek heeft Van Meerveld niet gegeven, schrijft Trouw.

Een woordvoerder zegt tegen de krant dat je "kunt aannemen dat het met de gebeurtenissen rond het evenement op zondag te maken heeft", maar dat Van Meerveld dat niet zo heeft vermeld.

In Frankrijk zijn deze week 55 mannen opgepakt in een onderzoek naar kinderporno. Ze worden verdacht van het bezitten, verspreiden en bekijken van beelden die gemaakt zijn van kinderen jonger dan 10 jaar oud.

De aanhoudingen zijn het resultaat van tien maanden undercoveronderzoek van de politie, meldt de Franse omroep Franceinfo. De beelden werden verspreid via de berichtenapp Telegram. Via het netwerk werden duizenden berichten met pedoseksuele afbeeldingen uitgewisseld.

De verdachten zijn opgepakt in 42 departementen, verspreid over heel Frankrijk. Het gaat volgens de Franse politie om mannen tussen de 25 en 75 jaar uit diverse kringen: zo zijn onder de arrestanten een priester, een ambulancechauffeur, een opa en een muziekleraar.

Telegram

"Telegram is nog steeds het favoriete platform voor pedoseksuelen", zegt de operationeel directeur van de politieafdeling die het onderzoek deed. Hij zegt dat er vooruitgang is geboekt in de samenwerking met het platform om misbruik tegen te gaan. Toch vindt de directeur dat Telegram nog altijd nauwelijks voldoet aan "het minimum van zijn wettelijke verplichtingen".

De Franse justitie ziet Telegram al langer als een walhalla voor criminelen en vindt dat het platform daar niet genoeg tegen doet. Vorig jaar werd daarom ook de baas van Telegram Pavel Doerov opgepakt toen hij met zijn vliegtuig in Frankrijk landde.

Hij werd verdacht van medeplichtigheid aan het toestaan van criminele activiteiten, waaronder kindermisbruik en drugshandel. Na de arrestatie beloofde Telegram beter samen te werken met overheidsinstanties om misbruik tegen te gaan.

Telegram zegt in een reactie dat het al jaren uitgebreide maatregelen neemt om kindermisbruik tegen te gaan. Het somt op: "Verboden op basis van content-fingerprinting, toegewijde moderatieteams, samenwerking met hulplijnen van ngo's en dagelijkse transparantierapporten over verwijderde inhoud."

Drugscriminelen

Ook bij de Nederlandse opsporingsdiensten is veel frustratie over de medewerking van Telegram. Vorig jaar werd uit onderzoek van de NOS duidelijk dat drugscriminelen op Telegram ongestoord hun gang kunnen gaan. Toenmalig minister van Justitie Yesilgöz zei daarop dat het heel ingewikkeld is om daar iets tegen te doen.

Telegram zegt dat het de openbare delen van het platform wel "proactief" controleert en schadelijke berichten verwijdert.

De Kustwacht is al jaren niet goed voorbereid op grote scheepsbranden op de Noordzee en verbeteringen duren lang, omdat drie ministeries verantwoordelijk zijn voor de Kustwacht. Tot die conclusie komt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) na onderzoek naar de brand op het vrachtschip Fremantle Highway, twee jaar geleden.

Daarnaast vindt de OVV dat het te lang duurt voor het Kustwachtcentrum een duidelijk beeld heeft van een incident op zee. Ook werken hulporganisaties op zee en land niet goed samen.

Op het autoschip Fremantle brak op 25 juli 2023 vlak voor middernacht brand uit toen het 27 kilometer ten noorden van Ameland voer. Uiteindelijk duurde het ruim twee uur voordat werd besloten dat er een reddingsactie voor de 23 bemanningsleden op touw moest worden gezet. Daarna duurde het nog anderhalf uur voor de reddingshelikopters arriveerden.

Van boord gesprongen

Voor zeven bemanningsleden duurde dat te lang. Ze voelden zich genoodzaakt om van boord te springen. Een bemanningslid overleefde de sprong van dertig meter hoog niet. De zes anderen raakten zwaargewond. De zestien overige opvarenden werden uiteindelijk gered met helikopters.

Volgens de OVV ging er van alles mis vanaf het moment dat de brandmelding binnenkwam, terwijl de brand zich ondertussen uitbreidde. Om een beeld te krijgen van de situatie werd wel meteen het kustwachtvliegtuig naar het schip gestuurd. Maar het duurde anderhalf uur voor het vliegtuig kon opstijgen, omdat de bemanning 's nachts vanuit huis moet komen.

Toen het vliegtuig eenmaal warmtebeelden had gedeeld, werd duidelijk dat vrijwel het hele schip in brand stond en dat de opvarenden in groot gevaar waren. De brandbestrijdingsactie werd een reddingsactie, maar de reddingshelikopter die normaal in het nabije Den Helder staat, was op dat moment in Rotterdam.

Dat komt doordat deze Search and Rescue-helikopters ook worden gebruikt voor brandbestrijding. En de twee beschikbare helikopters, waaronder die uit Den Helder, waren na de melding naar Rotterdam The Hague Airport gegaan, want daar verzamelde het scheepsbrandbestrijdingsteam.

Verder ging er ook van alles mis in de communicatie tussen het Kustwachtcentrum en andere hulpdiensten. Er was veel telefonisch overleg, waarbij informatie versnipperd raakte. Ook was er geen digitaal systeem waartoe iedereen toegang had en liep de communicatie met de meldkamer in Noord-Nederland niet goed.

Zorgen over drukte op Noordzee

De gang van zaken baart zorgen, omdat er een toenemende kans is dat dit soort incidenten op zee vaker zal voorkomen, zegt Erica Bakkum van de Onderzoeksraad. "We maken ons al langer zorgen over de druk bevaren Noordzee. Er zijn veel veiligheidsrisico's: schepen worden groter, het is er drukker en er staan ook steeds zaken als windmolens in zee."

Het is ook niet voor het eerst dat de Onderzoeksraad waarschuwt. Ook na eerdere incidenten op zee concludeerde de OVV al dat de hulpverlening niet op orde is. Er zijn wel stappen gezet om die te verbeteren, maar het gaat langzaam.

Bekijk hier beelden van de brand in juli 2023:

Volgens de OVV ligt het probleem niet alleen bij de Kustwacht. Er zijn meerdere ministeries verantwoordelijk voor de Kustwacht en dat gaat ten koste van de snelheid, zegt Bakkum. "We zien dat daardoor besluitvorming nog wel eens langer duurt dan nodig is."

Stroperige besluitvorming

De Kustwacht krijgt volgens de OVV te weinig steun van de ministeries. En zodra er extra mensen of geld nodig zijn om verbeteringen door te voeren, duurt het lang voor er een akkoord komt.

De ministeries geven te weinig prioriteit aan de problemen bij de Kustwacht en niemand voelt zich probleemeigenaar, vindt de OVV. De Kustwacht raakt zo tussen wal en schip bij ministeries en de OVV vindt dat het nu hoog tijd is voor veranderingen.

Bij een gezamenlijke politieactie tegen illegale kunsthandel zijn in verschillende Europese landen 37.727 voorwerpen in beslag genomen. Het gaat om archeologische stukken, munten, kunstwerken en muziekinstrumenten. Er zijn tachtig mensen opgepakt.

De politieactie besloeg heel 2024 en is een samenwerking tussen de politiediensten van verschillende Europese landen onder Europol, de internationale politieorganisatie Interpol en de Werelddouaneorganisatie (WCO). Onder de codenaam Pandora werken ze sinds 2016 samen om illegale handel in culturele voorwerpen tegen te gaan. Ook Nederland deed mee.

De operatie leverde een keur aan objecten op. Zo pakte de Spaanse politie zes mensen op na de vondst van 2500 archeologische voorwerpen, voornamelijk Romeinse munten. Ze zouden met behulp van metaaldetectoren zijn opgegraven op archeologische vindplaatsen, om ze vervolgens illegaal te verkopen via sociale media.

Een passagier die van Mallorca naar Duitsland wilde vliegen liep ook tegen de lamp met 55 antieke munten en een ring op zak. Na verder onderzoek werden er in totaal 1576 oude munten in beslag genomen.

In Griekenland trof de politie vijf Byzantijnse iconen aan. Dat zijn afbeeldingen van heilige kerkelijke figuren. De drie opgepakte personen wilden deze kunstschatten verkopen voor 70.000 euro. Een undercoveragent werd ingezet om ze aan te houden.

De Italiaanse politie nam een schilderij in beslag dat wordt toegeschreven aan de Griekse kunstenaar Jannis Kounellis. Het ging echter om een vervalsing. Als het echt was geweest, had het een waarde van ongeveer 100.000 euro. In een ander onderzoek werden ook speerpunten uit de Romeinse en Punische periode gevonden.

De politiediensten namen ook 69 metaaldetectoren en 23 andere stukken gereedschap in beslag die vaak worden gebruikt om archeologische voorwerpen illegaal op te graven.

Vrachtwagenchauffeurs hebben steeds meer moeite met het vinden van een veilige parkeerplek waar ze hun wettelijk verplichte rust kunnen nemen. Omdat het aantal chauffeurs blijft toenemen, maar het aantal parkeerplaatsen niet, komt Nederland in totaal ruim 4000 parkeerplaatsen tekort.

Dat stelt werkgeversorganisatie TLN. Samen met vakbonden FNV, CNV en vrachtwagenchauffeurs trekt de sector aan de bel. De partijen willen dat er snel wordt geïnvesteerd in rustplaatsen en presenteren ideeën hoe het beter kan aan vijf provincies waar de krapte groot is.

Rusten op de vluchtstrook

Truckers hebben te maken met wettelijk verplichte rusttijden. Na een onafgebroken rijtijd van 4,5 uur moet bijvoorbeeld een pauze van 45 minuten volgen. Bij nachtdiensten zijn de rusttijden langer. Maar parkeerlocaties zijn steeds vaker al overvol en dat levert gevaarlijke situaties op.

"Als een chauffeur doorrijdt in de verplichte rusttijd, staat daar een boete op. Ze moeten dus wel stoppen", zegt een woordvoerder van TLN. "Je ziet dan dat ze op de vluchtstrook, in een woonwijk of een bedrijventerrein gaan staan. Dat is natuurlijk niet de bedoeling."

Het aantal chauffeurs neemt toe, en daarmee ook het aantal ritjes dat met vrachtwagens gereden wordt. Desondanks worden steeds vaker truckplekken bij bijvoorbeeld tankstations weggehaald, aldus de woordvoerder. Er zou nu een tekort zijn van 4400 plekken. "We hebben berekend dat als het zo blijft doorgaan, dat in 2040 opgelopen zal zijn tot een tekort van 7000."

Basisvoorzieningen

Dus wordt vandaag een verbeterplan overhandigd aan de provincies Utrecht, Noord-Holland, Zuid-Holland, Noord-Brabant en Gelderland. Daarin staat onder meer dat parkeerplaatsen langs drukke routes moeten worden uitgebreid.

Maar ook wordt gepleit voor basisvoorzieningen. TLN: "Op veel parkeerplaatsen missen bijvoorbeeld sanitaire voorzieningen of een plek waar wat te eten of drinken gehaald kan worden."

Bewaakte parkeerplaatsen

Het tekort aan parkeerplaatsen voor vrachtwagenchauffeurs is al jaren onderwerp van gesprek. Een oplossing kan ook komen vanuit particuliere truckparkings, zegt TLN. Die zijn bewaakt en hebben voorzieningen zoals wifi, douches en wasmachines. Chauffeurs moeten (soms alleen in de nacht) betalen om er te staan. Volgens TLN zijn er op dit moment zo'n dertig van in Nederland.

Zo is op Maasvlakte Plaza in Rotterdam plaats voor 567 vrachtwagens. En ook bij Truckparking Duiven in Gelderland kunnen 200 trucks staan. Truckers maken graag gebruik van de plek, laat een woordvoerder weten aan Omroep Gelderland. "We hebben vooral in de weekenden behoorlijke bezetting. Truckers komen hier voor de veiligheid en de leefbaarheid."

Het constitutioneel hof van Roemenië heeft het verzoek om de uitslag van de presidentsverkiezingen te schrappen verworpen. De radicaal-rechtse kandidaat George Simion had een verzoek daartoe ingediend na zijn verlies.

Simion heeft Frankrijk en Moldavië beschuldigd van inmenging. Het hof heeft "na afloop van zijn beraadslagingen het verzoek om de verkiezingen ongeldig te verklaren unaniem afgewezen, omdat het ongegrond werd geacht", staat in een verklaring. Het hof heeft de uitslag geldig verklaard. Volgens het kiescollege en onafhankelijk waarnemers zijn de verkiezingen correct verlopen.

De pro-Europese liberaal Nicusor Dan won afgelopen zondag de verkiezingen. Bij de eerste ronde behaalde Simion ruim 40 procent en leek hij goede kans te maken op het presidentschap. Maar in de tweede en beslissende ronde verloor hij van de burgemeester van de hoofdstad Boekarest.

Simion had na de tweede ronde zijn nederlaag erkend. Later ging hij mee met de beschuldiging van Pavel Durov, de oprichter van berichtenapp Telegram, aan het adres van Frankrijk. Durov beweerde dat de Franse geheime dienst hem had gevraagd om in aanloop naar de verkiezingen conservatieve geluiden te weren. De Franse geheime dienst heeft dat ontkend.

Verkiezingen ongeldig

De eurosceptische Simion werd de kandidaat van radicaal-rechts nadat Calin Georgescu werd uitgesloten van deelname. Die pro-Russische kandidaat won eind vorig jaar de eerste ronde, maar die uitslag werd ongeldig verklaard. Het hof kwam tot die beslissing na aantijgingen van Russische inmengingen en een illegale TikTok-campagne die Georgescu naar de eerste plek zou hebben geholpen. Simion sprak toen van een coup. Rusland heeft inmenging altijd ontkend.

Ook nu herhaalt Simion dat er sprake is van een coup. "Het constitutioneel hof heeft de staatsgreep voortgezet door ons beroep te verwerpen", zegt hij op sociale media. "Het enige wat we kunnen is doorvechten."

De Europese bondgenoten van Roemenië hebben Dan gefeliciteerd met zijn winst. Maandag wordt hij beëdigd als president. "Het is zeker dat Roemenië de pro-westerse koers zal behouden", zei hij op een veiligheidsconferentie.

Hij stelt dat Roemenië niet voldoende actief is geweest in de EU en de NAVO, "maar om actief te zijn moet je geloofwaardig zijn". Hij zegt dat hij de defensie-uitgaven voor de NAVO naar 3,5 procent van het bruto binnenlands product wil brengen.

Een supermarkt en een A-merk tegenover elkaar in de rechtbank over de hoogte van de prijs. Dat komt volgens deskundigen niet vaak voor. Vanmiddag doet de rechter uitspraak in het kort geding tussen Jumbo en Heineken.

"Ik heb heel veel conflicten gezien, maar dit verbaast mij wel. Zo'n kort geding als bij Heineken en Jumbo is echt uitzonderlijk", zegt universitair docent marketing bij de Radboud Universiteit Marleen Hermans. Begin deze maand spande Heineken de zaak aan tegen de supermarktketen. Volgens Heineken 'boycot' Jumbo de bierbrouwer door minder in te kopen, met als gevolg lege schappen. De bierbrouwer eist dat de supermarktketen weer meer bier gaat afnemen.

Steeds vaker ruzie

Zo'n kort geding mag dan zeldzaam zijn, over het algemeen komen ruzies tussen fabrikanten van A-merken en supermarkten om inkoopprijzen wel steeds vaker voor, zegt Hermans. Zo speelde onlangs nog een conflict tussen het moederbedrijf van koffiemaker Douwe Egberts en onder meer Albert Heijn, Picnic en Jumbo.

"Fabrikanten hadden voorheen heel sterk de overhand op supermarkten, maar die verhouding is steeds gelijkwaardiger", zegt Hermans. "Met de opkomst van huismerken en de toenemende kennis over het gedrag van consumenten, wordt de positie van supermarkten wat sterker."

Daarnaast speelt inflatie een rol. "De toenemende kosten, zoals grondstoffen, transport, arbeid, zetten de prijzen onder druk. Fabrikanten willen dat deze kosten worden doorberekend in de prijzen van de eindproducten."

Dat ziet ook hoogleraar retail Laurens Sloot: "Dit is natuurlijk niet nieuw, maar vanwege het lage consumentenvertrouwen en gestegen inkoopkosten hebben supermarkten moeite om die kosten door te berekenen aan de consument."

Maar een van de belangrijkste redenen voor de ruzies is volgens Hermans en Sloot dat supermarkten zich hebben verenigd bij Europese inkooporganisaties. Eurelec doet bijvoorbeeld sinds dit jaar de inkoop voor Albert Heijn. Jumbo laat zijn producten al sinds 2023 inkopen door Everest, waarbij ook onder meer het Duitse Edeka en het Franse Auchan zijn aangesloten.

Die inkooporganisaties kopen voor alle supermarkten in en voeren de onderhandelingsgesprekken. "Sindsdien is het eigenlijk echt hommeles", zegt Sloot. "Als supermarkt heb je natuurlijk meer macht als je je ergens aansluit waar ook andere grote ketens bij zitten."

Inkooporganisaties proberen volgens Sloot voor verschillende landen dezelfde prijs van hetzelfde product uit te onderhandelen: "Ze vergelijken prijzen tussen verschillende landen, en willen dan het liefst de laagste prijs voor iedereen. En dat combineren ze met het principe 'één voor allen, allen voor één'. Als er geen deal komt, dan ook voor niemand. En dat is wat hier ook tussen Everest en Heineken gebeurt."

Een geschil in het buitenland is volgens Heineken dan ook de reden dat Everest minder producten van het biermerk voor alle aangesloten supermarkten afneemt. In Frankrijk onderhandelt Everest namelijk nog met de Franse tak van Heineken. Maar volgens Everest staan de onderhandelingen in Frankrijk los van die in Nederland.

Deze manier van onderhandelen leidt volgens Hermans al snel tot conflicten. "Je merkt echt dat supermarkten hierdoor steviger in hun schoenen staan. Dit kan dan ook leiden tot 'verharding' van de onderhandelingen; een inkooporganisatie staat namelijk verder af van het bedrijf."

De onderhandelingsstijl van Everest is iets wat beide retaildeskundigen opvalt. "Everest staat bekend om zijn spijkerharde onderhandelingsmethodes, daar hebben ze zich niet populair mee gemaakt onder de A-merkfabrikanten. Maar het resultaat van lagere inkoopprijzen staat daar voorop", zegt Sloot.

Ook Hermans herkent de onderhandelingsstijl van Everest: "Ze staan erom bekend dat ze heftig onderhandelen. Ik werk met verschillende partijen en die zeggen allemaal dat het er stevig aan toegaat." Everest geeft aan voorlopig niet te willen reageren.

Water bij de wijn

Toch leidt een prijsconflict bijna altijd tot een deal. "Beide partijen moeten water bij de wijn doen, maar in dit geval leidt het wel tot veel wederzijdse schade. Zowel Heineken als Jumbo mist omzet en is het niet goed voor de onderlinge relatie", zegt Sloot.

Fabrikanten en supermarkten moeten dus voortdurend een evenwicht zoeken met elkaar. "Enerzijds moeten de prijzen hoog genoeg zijn om winstgevend te zijn, anderzijds laag genoeg om hun klanten te behouden", zegt Hermans. De consument is in ieder geval de grootste verliezer, want die blijft te maken krijgen met lege schappen.

Nederland en China streven allebei naar een diepere band met elkaar. Daar was buitenlandminister Veldkamp het er met zijn Chinese evenknie Wang Yi over eens bij zijn bezoek aan Peking. Wel zijn er nuanceverschillen waar ieder land de nadruk op legt in die samenwerking.

Minister Wang zei dat nauwere relaties tussen Nederland en de EU kunnen helpen bij wereldwijd economisch herstel. Ook op het gebied van klimaat en de groene transitie wil zijn land kijken wat er mogelijk is.

Veldkamp beaamde dat er samen kan worden opgetrokken in economische uitdagingen wereldwijd, maar voegde daar expliciet aandacht voor vrouwenrechten aan toe in zijn inleidende opmerkingen. Hij noemde ook net als Wang het belang van samenwerking op het gebied van klimaat.

Op de meest betwiste onderwerpen tussen China en Nederland gingen beide ministers niet publiekelijk in. Achter de schermen zal er ongetwijfeld worden gesproken over bijvoorbeeld Amerikaanse druk op Nederland om de modernste computerchips niet te leveren aan China, uit angst dat die voor militaire doelen kunnen worden ingezet. Ook op Chinese dreigingen de uitvoer van zeldzame aardmetalen te beperken ging men tegenover de pers niet in.

Veldkamp is in China voor een tweedaags bezoek. Gisteren sprak hij er al met Chinese experts over geopolitieke onderwerpen als de verstoorde relatie tussen China en de VS en de juist aangehaalde banden met Rusland. Naast het gesprek met Wang staat er vandaag ook nog een ontmoeting met vicepremier Ding op zijn programma.

De aangehaalde banden met Nederland betalen zich later dit jaar al uit in nieuwe bezoekjes. Zo heeft minister Klever voor Buitenlandse Handel een afspraak om langs te komen en wordt er gesproken over een ontvangst voor premier Schoof in de tweede helft van het jaar.

Noord-Korea meldt dat de tewaterlating van een nieuw marineschip is mislukt. Dictator Kim Jong-un was volgens staatsmedia woest dat het misging op het moment dat het schip van de scheepshelling rolde.

"Nadat hij het hele ongeluk had gezien, sprak gerespecteerd kameraad Kim Jong-un streng van een ernstig ongeluk en een criminele daad, veroorzaakt door onzorgvuldigheid, onverantwoordelijkheid en een gebrek aan wetenschap. Dit mag niet worden getolereerd."

Het oorlogsschip had op de werf in Chongjin zijdelings in het water moeten glijden. Het ging volgens Noord-Korea mis doordat een van de sleeën waarop het schip lag niet goed loskwam. Daardoor raakte het uit balans en raakte de romp beschadigd. Zuid-Korea meldt dat het schip op zijn kant in het water ligt.

Noord-Korea heeft geen openheid gegeven over hoe groot de schade aan het schip is. Ook is niet duidelijk of er bij het incident gewonden zijn gevallen.

Het ongeluk is pijnlijk voor Kim, die spreekt van "een smet op de waardigheid en zelfrespect van onze staat". De modernisering van de marine is een van de prestigeprojecten waar Kim nauw bij betrokken is. Vorige maand nog was Kim zelf met zijn dochter aanwezig bij de doop van de Choe Hyon, het grootste marineschip ooit van het land.

Noord-Korea noemt de nieuwe generatie oorlogsschepen van 5000 ton, uitgerust met lanceerinrichtingen voor raketten, een antwoord op druk van de VS en diens Aziatische bondgenoten. De Noord-Koreaanse marine is minder sterk uitgerust dan die van de zuiderburen, maar met dit project wil het land een inhaalslag maken.

Militair experts speculeren dat de druk van Kim achter de vernieuwingen misschien tot het ongeluk hebben geleid. Er was mogelijk voor het eerst gekozen een marineschip zijwaarts te water te laten om meer werven te kunnen gebruiken.

Kort na bekendmaking van het fiasco onderstreepte Noord-Korea nog altijd militair een dreiging te vormen door kruisraketten af te vuren. Zuid-Korea maakte geen verdere details bekend over hoe ver die waren gekomen.

De aanhoudende droogte van de afgelopen weken heeft ook een grote impact op de tienduizenden vogels in ons land, waarschuwt de Vogelbescherming. Voornamelijk kuikens kunnen daardoor moeilijk aan eten komen.

Droogte zorgt in de eerste plaats voor minder eten voor de vogels. "Moerassen, vennen en weilanden drogen uit en het aantal beschikbare insecten en bodemdieren neemt af", legt Bernard de Jong van de Vogelbescherming uit.

Door de harde grond kunnen vogels ook moeilijk bij die bodemdieren komen. "Als de bovenlaag van de bodem uitdroogt, gaan de wormen dieper in de grond zitten en kunnen de volwassen vogels met hun snavel niet meer in de harde grond prikken. Ondervoeding ligt dus op de loer."

Kievit en fitis

Boerenlandvogels als de tureluur en de kievit hebben hier bijvoorbeeld last van. Ook is de droogte funest voor andere weide- en watervogels.

"Zelfs tuinvogels, zoals mezen en fitissen, worden getroffen door de gevolgen van de droogte vanwege het gebrek aan rupsen. Lange droogte betekent minder bloemen en zonder nectar zijn er minder vlinders en rupsen, die een belangrijke eiwitrijke voedselbron zijn voor jonge vogels", zegt De Jong.

Water vasthouden

Waar de lente vorig jaar nog erg nat verliep, verloopt het seizoen dit jaar recorddroog. Al sinds februari is het droger dan anders. Deze grote verschillen nemen toe door klimaatverandering.

Hoewel het komend weekend weer gaat regenen, zijn de problemen voor vogels niet meteen opgelost. De Vogelbescherming vindt daarom dat er meer gedaan moet worden om de problemen met droogte op de lange termijn aan te pakken.

Zo zou het landschap volgens de vereniging anders moeten worden ingericht, zodat er meer water vastgehouden wordt in de winter. "Door het afvoeren van neerslag in de winter ontstaan er problemen bij droogte. Overheden, waterschappen en landgebruikers moeten gezamenlijk het waterbeheer aanpassen en investeren in natuurlijke klimaatbuffers die water vasthouden", vindt De Jong. "Zulke gebieden helpen niet alleen vogels, maar maken Nederland ook weerbaarder tegen klimaatverandering."

Schaaltje water

Mensen kunnen de vogels zelf ook een handje helpen. Een schaal met wat water in de tuin of het neerzetten van inheemse planten voor wat schaduw maakt bijvoorbeeld volgens De Jong al een verschil.

"Het lijkt klein, maar het kan letterlijk het verschil maken tussen leven en dood", zegt De Jong. "Zonder water of schaduw zoeken kuikens van bijvoorbeeld de scholekster, die veelal op het dak broeden, hun heil op andere plekken en sommige kuikens springen dan zelfs van het dak af."

Een bijzondere vondst in een kringloopwinkel vorige week heeft een man duizenden euro's opgeleverd. Nietsvermoedend kocht hij in een winkel in het zuiden van het land Het Achterhuis, het dagboek van Anne Frank. Het bleek een zeldzame eerste druk van het boek te zijn.

De man had het boek nog nooit gelezen en beschouwde het als een gemis in zijn algemene kennis, vertelde hij later aan een taxateur. Dus nam hij het voor een klein bedrag mee naar huis. Eenmaal aangekomen sloeg hij het boek open en zag hij het jaartal 1947 staan. Hij realiseerde zich dat hij mogelijk een vroege druk in handen had en meldde zich bij veilinghuis Vendu in Rotterdam.

Het bleek inderdaad om de eerste druk van het dagboek te gaan, die in 1947 verscheen. Het boek heeft nog steeds de stofomslag, wat het nog zeldzamer maakt.

"Gezien die omslag en de gele belettering, waaraan deze oplage te herkennen is, wisten we al vrij gauw dat dit echt om een eerste druk moest gaan", zegt taxateur Nicholas le Clercq. De oplage bestond uit slechts 3036 exemplaren, gedrukt onder leiding van Otto Frank, de vader van Anne.

Geveild

Gisteravond werd het boek geveild door Vendu. Het leverde 16.500 euro op. Meerdere partijen probeerden het boek te bemachtigen, schrijft Rijnmond. Maar de naam van de koper blijft geheim.

"We zijn heel tevreden met deze prijs", zegt Le Clerc. "En de verkoper hopelijk ook." Van de verkoopprijs gaat 21 procent aan kosten naar Vendu, dat komt neer op zo'n 3400 euro.

70 talen

Het Achterhuis is het best gelezen Nederlandstalige boek ter wereld. Het boek werd tientallen miljoenen keer verkocht en werd vertaald in ruim zeventig talen. Anne Frank kwam samen met haar zus in vermoedelijk februari 1945 om in het Duitse concentratiekamp Bergen-Belsen. Eerder hadden ze in Auschwitz-Birkenau opgesloten gezeten. Daar stierf hun moeder in januari 1945. Het dagboek dat Anne bijhield, werd gepubliceerd dankzij haar vader, die de oorlog als enige van zijn gezin overleefde.

In 2021 werd in Leiden een exemplaar van de eerste druk geveild voor 10.000 euro. Ook dat boek had nog de stofomslag die vaak ontbreekt. En vorig jaar werd in Burgum een eerste druk van het boek verkocht voor 3550 euro. Dat boek was ook gevonden in een kringloopwinkel.

De inzamelingsactie voor het afscheid van Jeffrey en Emma heeft ruim 116.000 euro opgeleverd. Alle opgehaalde donaties worden besteed aan de uitvaart van de broer en zus, staat op de inzamelpagina. De actie liep nog tot 12.00 uur vanmiddag. Er zijn in totaal bijna 7000 donaties gedaan.

Volgens de pagina heeft de familie van de kinderen toestemming gegeven om geld in te zamelen "om te helpen om de twee lieve kinderen een waardig afscheid te geven".

"Ongelooflijk dat mensen zo snel zo veel hebben gegeven en dat het ook steeds maar doorging. Ik heb vannacht ook een paar keer op de teller gekeken", zegt de initiatiefnemer tegen persbureau ANP. Met de moeder wordt later bepaald waar het geld dat overblijft aan besteed wordt, zegt ze.

Dinsdagavond werden de lichamen van de kinderen en hun vader gevonden in een auto in het water in Winschoten. De kinderen werden sinds zaterdag vermist nadat hun vader ze had meegenomen in een auto. Er waren aanwijzingen dat hij zichzelf en de kinderen wilde doden.

In Australië zijn door zware overstromingen drie mensen omgekomen. Ook wordt er nog iemand vermist. Vooral de deelstraat New South Wales aan de oostkust is getroffen. Ruim 50.000 inwoners zijn gedupeerd.

Hulpdiensten vonden in een ondergelopen huis in de plaats Moto het lichaam van een 63-jarige man. Het lichaam van een ander slachtoffer, een man van in de 30, werd vanochtend uit het water gehaald. Hij verdween gisteravond toen hij over overstroomde wegen probeerde te rijden. Een 60-jarige vrouw werd ook dood teruggevonden nadat ze vast was komen te zitten met haar auto.

Daarnaast zijn meer dan 500 mensen in de afgelopen twee dagen gered uit het water. Veel van hen probeerden weg te komen terwijl de wegen al onder water stonden.

Het gevaar voor inwoners van New South Wales is ook nog niet geweken. "We zetten ons schrap voor nog meer slecht nieuws", zegt de premier van de deelstaat. De problemen spelen over een uitgestrekt gebied, in een strook van zo'n 300 kilometer langs de Australische oostkust, boven de stad Sydney.

De afgelopen dagen zijn daar recordhoeveelheden regen gevallen. In Taree viel op een dag evenveel regen als normaal gesproken in een maand tijd. En er komt nog meer regen aan. Voor de komende 24 uur is in sommige gebieden 300 millimeter regen voorspeld.

Advocaat Sultan Kat, die de recent gearresteerde advocaat Vito Shukrula in civiele kwesties bijstaat, start een kort geding tegen de Nederlandse Staat. Ze stelt dat het sinds vrijdag niet meer lukt om contact te krijgen met haar cliënt in de gevangenis, terwijl een advocaat dat volgens de wet niet mag worden geweigerd.

Shukrula werd vorige maand opgepakt. Hij was de advocaat van de tot levenslang veroordeelde Ridouan Taghi. Shukrula wordt verdacht van deelname aan de criminele organisatie van Taghi. De advocaat zat enige tijd in beperkingen, wat inhoudt dat hij alleen contact mocht hebben met zijn advocaat. Inmiddels is de beperking opgeheven, maar hij zit nog steeds vast.

Kat staat hem niet bij in die strafzaak, maar wel in civiele kwesties, zegt ze. Het steekt haar dat ze sinds het opheffen van de beperkingen, nu ruim een week geleden, geen contact mag hebben met haar cliënt. "Dat mag niet ineens belemmerd worden", vindt ze. "Hij moet iedere advocaat kunnen bellen die hij wil."

Ook vanochtend probeert ze contact te krijgen met Shukrula. "Ik ben onderweg naar hem, maar ik weet zeker dat mij de toegang wordt geweigerd. Maar ik ga toch naar hem toe."

Kat zegt dat ze het verzoek tot een kort geding heeft ingediend en dat ze wacht tot er een datum wordt bepaald. Ze hoopt daar vandaag nog duidelijkheid over te krijgen.

'Vertrouwelijk contact'

Shukrula is de derde advocaat van Taghi die is opgepakt. Eerder werden al Youssef T., de neef en advocaat van de tot levenslang veroordeelde crimineel, en Inez Weski aangehouden. T. is veroordeeld voor het doorspelen van berichten van Taghi. Ook Weski wordt daarvan verdacht. Tegen Taghi loopt momenteel het hoger beroep.

Shukrula voerde samen met Kat en Carlo Crince le Roy de verdediging van Taghi. Na de arrestatie van Shukrula legden de andere twee de verdediging neer. Sindsdien neemt Kat samen met Crince Le Roy de zaken van Shukrula waar. "Voor de continuïteit is het daarom ook van groot belang dat wij vertrouwelijk contact hebben met Shukrula", aldus Kat.

Het Openbaar Ministerie bevestigt dat er een aanvraag is gedaan voor het kort geding, maar wil inhoudelijk niet reageren. "Dat doen we in de rechtszaal", aldus een woordvoerder.

Het gaat beroerd met veel dier- en plantensoorten in Nederland. We scoren slecht op waterkwaliteit, doelstellingen hoeveel we van bepaalde soorten moeten hebben halen we niet en we zijn Europese koploper als het gaat om verdwenen en bedreigde plant- en diersoorten. Er zijn ook kleine lichtpuntjes.

"De urgente situatie van de biodiversiteit in ons land vereist onmiddellijke aandacht", schrijft Naturalis in een eerste editie van een rapport dat het onderzoeksinstituut jaarlijks wil gaan uitbrengen. Naturalis onderstreept het belang van vrijwilligers en burgerwetenschappers, die helpen bij waarneming, vooral de dieren met een 'slechte pr' kunnen een fanclub gebruiken.

Het is niet de eerste keer dat wetenschappers concluderen dat het slecht gaat met de natuur in Nederland, maar het is wel voor het eerst dat er zo veel verschillende data aan elkaar gekoppeld zijn.

Beter met otter en zeearend

Het is overigens niet zo dat het met elke soort (even) slecht gaat. Sommige libellen en bepaalde zeevissen profiteren bijvoorbeeld van de opwarming van de aarde en de waterkwaliteit die op een aantal plekken is verbeterd. Het gaat ook beter met de otter en de zeearend.

Maar de meeste soorten, bijvoorbeeld vlinders en vogels op het boerenland, hebben het zwaar door de toenemende droogte, intensief landgebruik, stikstof en pesticiden. Pesticiden worden niet alleen gebruikt in de land- en tuinbouw, maar kunnen ook op planten of bloemen zitten die mensen bij bloemisten of tuincentra kopen.

Op de rode lijst staan soorten die uit Nederland zijn verdwenen of dreigen te verdwijnen. De lijst is heel incompleet, omdat er alleen soorten op staan waarover veel gegevens zijn:

Veel inheemse soorten, die dus van nature al in Nederland groeien, kunnen niet goed tegen het warmer wordende klimaat en trekken naar het noorden - al is niet elke soort daar even goed toe in staat. Planten kunnen elk jaar slechts enkele tientallen meters migreren, terwijl bijvoorbeeld vogels dat makkelijker kunnen.

Veranderingen in de bodem (driekwart van de bodem in de EU is niet gezond), water (slechts 14 procent van water in Nederland is van goede kwaliteit) en stijgende temperaturen leiden ertoe dat vooral soorten die weinig eisen stellen aan de natuur het makkelijk hebben en in aantallen toenemen. Maar planten en dieren met belangrijke specifieke functies in een ecosysteem nemen af. Denk bijvoorbeeld aan soorten die bloemen bestuiven of zaden verspreiden.

Geen fanclubs

Over veel van deze specialistische soorten weten we veel minder, omdat ze bijvoorbeeld te klein zijn om goed te monitoren, of omdat ze geen fanclubs met vrijwilligers hebben. De meeste informatie is beschikbaar over zoogdieren, vogels, vissen, amfibieën en reptielen, terwijl die maar 1 procent uitmaken van alle soorten in Nederland.

Over de overige 99 procent, bestaande uit onder meer insecten, spinnen, schimmels en algen, weten we veel minder, terwijl die vaak aan de basis van voedselketens staan. Ook zijn er over deze soorten nauwelijks doelen gesteld hoeveel we er minimaal van in Nederland nodig hebben, terwijl die volgens Naturalis juist zo hard nodig zijn.

Neem pissebedden en duizendpoten. Deze belangrijke 'opruimers' zorgen ervoor dat bepaalde voedingsstoffen weer in de grond terechtkomen, maar we weten weinig over hoe het met ze gaat. "We weten niet eens in hoeverre deze soorten bedreigd zijn", zegt bioloog Maaike de Voogd.

Zelf raakte ze vanwege een stage gefascineerd door deze bodemdieren. Bij excursies die ze nu begeleidt, merkt ze dat mensen pissebedden en duizendpoten eerst vies en eng vinden, maar dat dat snel omslaat als ze verschillende soorten vinden. "Iedereen vindt een vlinder schattig, juist bij deze bodemdieren kan je in één dag veel bereiken in bewustwording."

Hetzelfde geldt voor apps als ObsIdentify, die met behulp van kunstmatige intelligentie dier- en plantensoorten kan identificeren. Populaire dieren worden snel herkend, maar bij bijvoorbeeld kleine obscure miljoen- en duizendpoten wordt het al lastig. "En zo blijft de kennis daarover ook weer minder ontwikkeld", zegt De Voogd.

Zo zullen de meeste mensen ook wel gehoord hebben van de nationale bij-, vlinder- of vogeltelling, maar niet die van de mollen, vleermuizen of spinnen. Daarom besloot burgerwetenschapper Sharida Bhageloe bij het zoveelste bericht over de slechte staat van de biodiversiteit zelf op pad te gaan en het over een andere boeg te gooien.

"Vlinders, vogels en libellen hadden al tientallen werkgroepen, dus ben ik me maar gaan verdiepen in wilde bijen. Ik heb in stadsdeel IJsselmonde in Rotterdam al veertig soorten ontdekt. Nu zoek ik vooral naar vliegen, echt prachtige beestjes."

Deze week is ze betrokken bij de 'Bioblitz' in Rotterdam. In 24 uur proberen vrijwilligers duizend verschillende soorten wilde planten en dieren in kaart te brengen. En ja, ook die zonder fanclubs.

Met deze soorten gaat het bijvoorbeeld slechter in Nederland:

Goedemorgen! In de Tweede Kamer is een debat over de stikstofplannen van het kabinet en Naturalis komt met een rapport over de staat van de biodiversiteit in Nederland.

Eerst het weer: vanochtend is al een enkele bui mogelijk, maar de meeste buien trekken vanmiddag over het land, met name over het noorden en oosten. Verder is er een mix van bewolking en zonnige momenten. Bij een stevige en frisse noordwestenwind wordt het 13 tot 16 graden. De komende dagen blijft het wisselvallig weer, wel wordt het zondag weer wat warmer.

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Zuid-Afrikaanse president Ramaphosa heeft een opmerkelijke ontmoeting met Trump gehad in het Witte Huis. De Amerikaanse president beschuldigde Zuid-Afrika van het vermoorden van witte Zuid-Afrikanen.

Tijdens de ontmoeting in de Oval Office liet hij zijn medewerkers het licht dimmen om beelden te kunnen tonen die zijn beschuldigingen zouden onderbouwen. Voor de ontmoeting had Trump gesproken over "witte genocide".

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit

Een vermiste kat van een gezin uit Beverwijk is na ruim 4,5 jaar weer terug bij zijn baasjes. Kat Angel bleek in 2020 te zijn meegereisd met het gezin toen ze iets gingen ophalen in Dordrecht, dik 100 kilometer verderop. De kat is waarschijnlijk al die jaren in Dordrecht gebleven.

Fijne dag!

Meerdere musici die hebben gewerkt onder Jaap van Zweden zeggen dat de topdirigent zich al lange tijd schuldig maakt aan grensoverschrijdend gedrag. Dat meldt het KRO-NCRV-onderzoeksprogramma Pointer op basis van veelal anonieme gesprekken met meer dan vijftig musici en stafleden van orkesten.

De woordvoerder van Van Zweden zegt tegenover de NOS dat de dirigent geschrokken is door de aantijgingen. Hij stelt dat Van Zweden de uitzending nog niet heeft gezien.

Gekleineerd

Musici uit binnen- en buitenland vertellen in het programma dat ze zijn geschoffeerd en gekleineerd door Van Zweden, in het bijzijn van hun collega's. Een aantal stelt dat het werken met de dirigent een "blijvende impact" op hen heeft gehad.

Zo zouden meerdere musici zich hebben ziekgemeld of medicijnen gebruiken vanwege het gedrag van Van Zweden. "Hij schreeuwt naar je alsof je een kind van vier bent", citeert Pointer een Amerikaanse musicus. "Iedereen is bang voor hem", stelt een ander. "Tot de directie aan toe."

De redactie van het programma sprak ook met bestuurders van orkesten waar Van Zweden leiding aan gaf. Zij zeggen geen officiële klachten te hebben gehad, maar waren wel informeel op de hoogte over de zorgen rond de omgangsvormen van de topdirigent.

'Geen excuus'

Van Zweden zegt in een reactie bij Pointer dat hij geschrokken is van het beeld dat de verklaringen oproepen. "De realiteit is dat ik als dirigent voortdurend mensen aanspreek op wat er beter kan. Soms gebeurt dat op intense toon en als dat in het bijzijn van 120 anderen gebeurt, is dat niet altijd prettig. Ik weet dat ik veeleisend kan zijn."

"Dat mag echter nooit een excuus zijn voor een werkomgeving die leidt tot verkramptheid of het gebruik van kalmeringsmiddelen."

Grote carrière

Van Zweden, die zijn loopbaan begon bij het Concertgebouworkest, wordt gezien als een van de grootste Nederlandse dirigenten. Hij gaf leiding aan orkesten over de hele wereld en won meerdere prijzen. De afgelopen jaren was hij de chef-dirigent van het Philharmonisch Orkest van Seoul. Eind vorig jaar liet hij weten aan de slag te gaan voor het prestigieuze symfonieorkest van de Franse publieke omroep.

De aflevering van Pointer is vanmiddag vanaf 16.00 uur te zien op YouTube. Daarin zit ook de volledige reactie van Van Zweden.

Vijf jaar nadat het Nederlandse Rode Kruis startte met het geven van hulp in eigen land, lukt het de organisatie niet deze hulp af te bouwen. Sterker: als gevolg van de steeds maar stijgende inflatie kloppen steeds meer mensen aan voor boodschappenkaarten. "De armoede verdiept zich", ziet directeur Harm Goossens van het Rode Kruis.

Recentelijk kwamen het Centraal Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek tot dezelfde conclusie. Hoewel het aantal mensen onder de armoedegrens afneemt, loopt volgens het CPB de intensiteit van de resterende armoede op. Ook het CBS ziet "de ernst toenemen".

Lunches op scholen

Het Rode Kruis geeft inmiddels 6,5 miljoen euro per jaar uit aan de verspreiding van zogenoemde boodschappenkaarten: 21,50 euro per week voor een aantal maanden. Dat staat nog los van de 30.000 ouders die via scholen een dergelijke kaart krijgen om iedere andere week een lunch of een extra maaltijd voor hun kinderen te kunnen betalen.

Al dat geld voor voedselhulp, afkomstig uit zowel subsidies als giften, is bij lange na niet voldoende om iedereen te helpen die er voor in aanmerking komt. Het Rode Kruis zou naar eigen zeggen ook moeiteloos twee keer zoveel geld kunnen uitgeven aan dit doel.

'In paniek bellen'

De voedselhulp van het Rode Kruis begon in coronatijd en was toen nog toegespitst op mensen die tussen wal en schip vielen als het ging om steun. Bijvoorbeeld taxichauffeurs en schoonmakers.

Sindsdien is de doelgroep veranderd. Het zijn nu steeds vaker Oost-Europese arbeidsmigranten die nergens meer terechtkunnen omdat ze hun baan hebben verloren. Of alleenstaande, werkende ouders die structureel schulden maken en die uiteindelijk geen cent meer hebben voor eten. "Moeders die ons in paniek bellen omdat er alleen nog een pak melk in de koelkast staat", vertelt directeur Goossens.

Er zijn ook mensen die in aanmerking komen voor toeslagen of hulp van de gemeente, maar daar toch geen gebruik van maken. Zij wantrouwen de overheid, zeker sinds het toeslagenschandaal, schamen zich voor hun situatie, of vinden de regelingen te ondoorzichtig en te ingewikkeld. Al die toeslagen en gemeentelijke regelingen moeten laagdrempeliger, vindt het Rode Kruis.

Ook de vorm van de voedselhulp is anders dan vijf jaar geleden. Waar het Rode Kruis destijds voedselpakketten uitdeelde, werden die dus al snel ingewisseld voor digitale boodschappenkaarten. Die maken het mogelijk om zelf te kiezen wat je koopt in de supermarkt. Dat geeft "een zekere waardigheid terug", ziet Goossens.

De kaarten worden verspreid via wijkcentra en allerlei buurtinitiatieven, die meer dan gemeenten bij mensen met een kleine beurs 'achter de voordeur' weten te komen. Ook bij mensen die soms aanhikken tegen een gang naar de voedselbank.

Mond-tot-mond-reclame vergroot de bekendheid van de boodschappenkaarten verder. Het afgelopen jaar belden 5000 mensen de helpdesk die voor de distributie van de voedselhulp is ingericht. Met soms "hartverscheurende verhalen", volgens Goossens.

Het streven is dat gezinnen de boodschappenkaarten niet langer dan drie tot zes maanden nodig hebben. In die tijd moet er meer structurele hulp worden gevonden, via bijvoorbeeld de eerdergenoemde voedselbanken of de gemeente. Toch ziet het Rode Kruis dat dit vaak niet lukt, ook omdat mensen de taal niet spreken dan wel de overheid niet vertrouwen.

Pieter Omtzigt

De afgelopen jaren liet de hulporganisatie verschillende onderzoeken doen waaruit bleek dat meer dan 450.000 mensen in ons land voedselnood ervaren. Dankzij de toenmalige NSC-lijsttrekker Pieter Omtzigt speelden de bevindingen van het Rode Kruis een belangrijke rol in de verkiezingscampagne van 2023.

Maar in de daaropvolgende kabinetsformatie leidde dat tot weinig, constateert Goossens. "Als het zo doorgaat, vragen wij ons af of wij de voedselhulp ooit wel kunnen afbouwen. De problemen groeien, in plaats van dat zij kleiner worden. De overheid moet echt met een oplossing komen."