Het traject rondom de inzet van een kroongetuige in het zwembadmoordproces in 2012 is niet goed verlopen. Dat concludeert een onderzoekscommissie die de leiding van het Openbaar Ministerie instelde na de rechterlijke uitspraak in het hoger beroep vorig jaar. Volgens de commissie droeg het OM informatie onvoldoende over aan de rechter-commissaris en was er te weinig expertise over de inzet van een kroongetuige.
De zaak draaide om de dood van de 40-jarige Jan Elzinga. Hij werd in 2012 doodgeschoten voor de deur van een zwembad in Marum, in Groningen. De rechtbank veroordeelde de schutter tot vijftien jaar cel en een handlanger kreeg twintig jaar cel.
Na zijn veroordeling sloot de schutter een deal met het OM en werd hij kroongetuige. In ruil voor verkorting van zijn straf vertelde hij dat de schoonfamilie van het slachtoffer de moord had beraamd. Vorig jaar werden twee schoonfamilieleden en de ex-partner van Elzinga in hoger beroep veroordeeld tot veertien jaar gevangenisstraf. Een vierde verdachte kreeg zes jaar cel.
Kroongetuige onbetrouwbaarDe straffen waren lager dan het eerste vonnis van de rechtbank. Dat was mede omdat de kroongetuigenovereenkomst "achteraf bezien onrechtmatig was", aldus het gerechtshof. Volgens het hof was de kroongetuige niet betrouwbaar en had het OM twijfels over zijn betrouwbaarheid niet gedeeld met de rechter-commissaris.
Zo werd in het hoger beroep duidelijk dat de kroongetuige had gelogen over contacten met zijn medeverdachte om de kans op een succesvolle kroongetuigeovereenkomst te vergroten. "Daarvoor heeft hij alle registers opengetrokken en niet alleen de politie, maar ook het Openbaar Ministerie én de rechter-commissaris en rechtbank misleid", aldus het hof.
Naar aanleiding van deze uitspraak in het hoger beroep werd een onderzoek ingesteld naar de inzet van de kroongetuige "om lessen te trekken voor de toekomst", meldt het OM.
Onvoldoende expertiseDe onderzoekscommissie concludeert dat door de inadequate informatieoverdracht van het OM aan de rechter-commissaris "misverstanden en/of onduidelijkheden" zijn ontstaan over het onderzoek. Daarnaast was er bij het OM onvoldoende expertise over de inzet van een kroongetuige, "omdat er in het geheel genomen maar weinig deals worden gesloten".
Ook was was de leiding onvoldoende betrokken bij de "belangrijke strategische beslissingen" in het onderzoek.
Kennis en ervaringDe commissie adviseert om bij toekomstige kroongetuigedeals gebruik te maken van de kennis en ervaring uit andere parketten "om beter te anticiperen op risico's en de slagingskans van gevoelige trajecten te vergroten". Ook moet de werkwijze van bijzondere kroongetuigetrajecten worden geüpdatet en moet er in het vervolg een regisseur worden aangesteld die leiding geeft aan het traject.
Het College van procureurs-generaal, dat het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid van het OM bepaalt, zegt de aanbevelingen over te nemen.
Burgemeester Klitsjko van Kyiv erkent dat het een reëel scenario is dat Oekraïne grondgebied moet opgeven om tot een vredesakkoord te komen met de Russen. "Dat is een van de scenario's", zegt hij tegen de BBC. "Dat is niet eerlijk. Maar voor vrede, tijdelijke vrede, kan het een oplossing zijn, tijdelijk dan." Wel benadrukt hij dat het Oekraïense volk "bezetting door Rusland nooit zal accepteren".
Rusland zegt intussen dat het samen met de VS goede stappen zet richting een einde van de oorlog, maar dat er op bepaalde punten nog geen overeenstemming is over een wapenstilstand. Om verder te praten is de Amerikaanse gezant Witkoff vanochtend geland in Moskou, aldus Russische staatsmedia. Vooralsnog gaat het om gesprekken tussen de Russen en de Amerikanen, zonder Oekraïne.
"We zijn klaar om een deal te sluiten", aldus de Russische minister Lavrov van Buitenlandse Zaken. "Maar er zijn nog plooien die gladgestreken moeten worden. We blijven in contact met de Amerikanen en er zijn meerdere tekenen dat het de goede kant op gaat." Hij deed die uitspraak in een interview met CBS News, een dag na de dodelijkste aanval op de Oekraïense hoofdstad Kyiv in maanden.
Daarbij kwamen twaalf mensen om het leven, meldt de rampenbestrijdingsdienst. 87 anderen, onder wie 6 kinderen, raakten gewond toen drones en kruis- en ballistische raketten werden afgevuurd op de hoofdstad. President Zelensky stelt op basis van voorlopige onderzoeksresultaten dat de Russen mogelijk een Noord-Koreaanse raket hebben ingezet.
NAVO-secretaris-generaal Rutte liet gisteravond weten dat hij vindt dat Rusland nu aan zet is als het gaat om de onderhandelingen over een wapenstilstand in Oekraïne. Dat deed hij na een onaangekondigd gesprek met de Amerikaanse president Trump.
"Er ligt nu iets op tafel waarbij de Oekraïners echt meewerken. Ik denk dat de bal nu duidelijk bij de Russen ligt", zei Rutte na het gesprek tegen verslaggevers bij het Witte Huis. Verder liet hij weten dat de Verenigde Staten en de Europese bondgenoten het erover eens zijn dat Rusland een blijvende dreiging voor de NAVO is.
Trump beweerde gisteren nog dat Rusland al "behoorlijk grote concessies" heeft gedaan in de oorlog. Hij verwees naar "het stoppen van de oorlog en niet het hele land innemen". Eerder op de dag uitte Trump zijn onvrede over het bombardement op Kyiv. "Vladimir, stop!", schreef hij op sociale media.
VoorstellenPersbureau Reuters schreef vandaag over de teksten die op tafel liggen bij de gesprekken. Zo zouden Oekraïense en Europese functionarissen een aangepast voorstel hebben gestuurd naar de VS, dat dinsdag werd opgesteld op de top in Londen.
De tekst wijkt af van het voorstel van Trump-gezant Witkoff, dat vorige week in Parijs werd besproken. De belangrijkste twistpunten gaan over het eventueel erkennen van door Rusland veroverd grondgebied, het schrappen van Russische sancties en veiligheidsgaranties voor Oekraïne, schrijft Reuters, dat beide teksten heeft ingezien.
Zo staat in het eerste voorstel uit Parijs dat de VS de Russische controle over onder meer de Krim en de andere veroverde gebieden in Oost-Oekraïne zou erkennen. In het tegenvoorstel staat dat er pas na een staakt-het-vuren een "gedetailleerde discussie" over het grondgebied gevoerd moet worden, en gaat het niet over het erkennen van de Russische controle.
Meer dan honderd dronesOok vannacht voerde Rusland weer aanvallen uit op Oekraïens grondgebied. Meer dan honderd drones werden ingezet, waarvan het merendeel uit de lucht is gehaald, aldus de Oekraïense luchtmacht.
Vooral in de oostelijke provincies Donetsk, Charkiv, Soemy en Dnipropetrovsk werd schade aangericht, maar ook in de centrale provincie Tsjerkasy. In de stad Pavlograd, in Dnipropetrovsk, werden vijf mensen gedood en raakten zeker veertien anderen gewond.
Dit zijn beelden van de aanval op Kyiv van gisteren:
Het nummer Blikkendag zal tijdens Koningsdag en de aansluitende feestweek niet te horen zijn in Katwijk. De organisatie van de oranjefestiviteiten is bang dat het lied leidt tot ongeregeldheden tussen de aanhang van de twee rivaliserende voetbalverenigingen in het dorp.
Het nummer van zanger Sven Versteeg en de band Likke Pêhp uit Volendam was vorig jaar een grote hit. Het is landelijk geliefd in kroegen en feesttenten, maar wordt dit seizoen ook als een soort lijflied gebruikt door de Katwijkse voetbalclub Quick Boys. Bij de rivaliserende club VV Katwijk ligt dat gevoelig.
Het nummer van de Volendammers werd een grote hit:
De organisatie van de komende feestweek in Katwijk zegt zowel vanuit de lokale voetbalclubs als de horeca signalen hebben ontvangen dat het niet verstandig is om het nummer dit jaar te draaien in de feesttent.
"Er kunnen zo'n 1250 mensen in de feesttent. Daar zitten natuurlijk ook supporters van Quick Boys en VV Katwijk tussen. Wij hebben gewoon geen zin in gedoe in de feesttent. Vandaar deze beslissing", aldus de organisatie over het 'verbod' op het lied.
Dj's en bands die de komende dagen optreden zijn geïnformeerd over het besluit, schrijft Omroep West.
RellenDe rivaliteit tussen de twee amateurclubs is van oudsher groot. Tijdens de Katwijkse derby ging het al vaker mis. In 2022 greep de ME in nadat supporters met elkaar op de vuist waren gegaan. Daarna werd besloten om twee jaar geen uitsupporters toe te laten bij de derby's.
Sophie Hermans erkende het in oktober al: Nederland doet te weinig om het wettelijke klimaatdoel te halen. De VVD-minister van Klimaat en Groene Groei "baalde", gaf ze te kennen. Daarom zou ze dit voorjaar knopen doorhakken over nieuwe maatregelen, zei ze toen. Even werden de plannen van Hermans tegelijk met de voorjaarsnota - vorige week - verwacht, maar daar ontbraken ze nog. Vanmiddag komen ze dan toch.
Hoewel de precieze plannen nog bekend moeten worden, is er de afgelopen dagen al het een en ander uitgelekt. Daaruit ontstaat in ieder geval het beeld dat Hermans er zeker op uit is om de Nederlandse industrie te ondersteunen. Dat was een sterke wens binnen de coalitie, de Kamer en het bedrijfsleven, omdat die industrie anders dreigt te vertrekken.
Duidelijk is wel al dat de CO2-heffing, waar veel grote bedrijven dolgraag vanaf willen, overeind blijft. Aan de andere kant is ook uitgelekt dat een fossiele subsidie die in het verleden is afgeschaft, terugkeert: de Indirecte Kostencompensatie (IKC). Dat is een maatregel waarmee grootverbruikers van energie, zoals bedrijven in de metaal-, papier- en kunststofsector, gecompenseerd kunnen worden voor hogere elektriciteitsprijzen door het Europese emissiehandelssysteem.
Fossiele subsidie uit groene potHet is critici tegen het zere been: een fossiele subsidie die eerder is afgeschaft omdat hij de prikkel om te verduurzamen zou wegnemen, wordt opnieuw ingevoerd. En niet alleen dat: de ongeveer 500 miljoen euro die daarbij gemoeid is, zou uit het klimaatfonds komen. Dat is de pot waarmee Nederland verduurzaamd moet worden.
Verder is duidelijk dat minister Hermans zakelijke rijders sneller wil laten overstappen op elektrisch rijden. Zo komen er naar verwachting per 2027 flinke belastingvoordelen voor elektrische auto's op de leasemarkt, terwijl eerdere belastingvoordelen juist net waren afgeschaft. Daarnaast komt er extra subsidie voor warmtepompen en krijgt de glastuinbouw een heffing om te verduurzamen.
En al langer is duidelijk dat de subsidie Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++) ook volgend jaar blijft. Daarmee kunnen bedrijven verder verduurzamen. Het geld kan ook gebruikt worden voor ondergrondse CO2-opslag.
Dat een verduurzamingsslag hard nodig is, was in het najaar van vorig jaar dus al duidelijk. Toen stelde het Planbureau voor de Leefomgeving vast dat het met het klimaatbeleid van het huidige kabinet vrijwel onmogelijk is om het wettelijke klimaatdoel van 2030 te halen. De kans dat dat streefdoel (55 procent minder CO2-uitstoot dan in 1990) gehaald zou worden, lag op ongeveer 5 procent. Onder dit kabinet raakte het doel zelfs verder uit zicht, was de vaststelling.
Om de kans op het halen van het doel te vergroten, is aanvullend beleid nodig. Daarvoor werd Hermans een bandbreedte gegeven: om 50 procent kans te hebben op het halen van het klimaatdoel, is er een extra 16 megaton CO2-reductie nodig. Voor 95 procent kans, moet er 24 megaton extra CO2-reductie worden gehaald.
Om te schetsen hoeveel dat is: alleen al de volledige Nederlandse landbouw stoot een vergelijkbare hoeveelheid megaton CO2 uit. Datzelfde geldt voor de mobiliteitssector.
Rechtszaken te verwachtenHoeveel megaton CO2-reductie de maatregelen van Hermans precies opleveren, zal nog moeten blijken. Maar de kans dat de doelen met dit nieuwe pakket binnen handbereik komen, is niet groot.
Duidelijk is wel dat de druk om het wettelijke klimaatdoel meer in zicht te krijgen, hoog is voor Hermans. Onder meer duurzaamheidsorganisatie Urgenda, die eerder met succes de overheid aanklaagde om meer te doen om broeikasgassenuitstoot tegen te gaan, liet al doorschemeren een nieuwe klimaatzaak tegen de overheid te willen beginnen als de inspanningen van de Nederlandse overheid niet verbeteren.
Ook andere partijen beraden zich op zulke rechtszaken, met het doel Hermans terug te sturen naar de tekentafel, en anders een dwangsom te eisen.
Het Openbaar Ministerie gaat de grote Nederlandse scheepsbouwer Damen Shipyards vervolgen. Dat bevestigt het OM na berichtgeving van de Volkskrant. Het bedrijf wordt ten eerste verdacht van omkoping, valsheid in geschrifte en witwassen en ten tweede van het overtreden van de sancties tegen Rusland. Ook een aantal directieleden en oud-directieleden wordt vervolgd.
Het OM meldt dat het gaat om twee afzonderlijke onderzoeken, die los van elkaar staan. Het onderzoek naar de omkoping is uitgevoerd door de FIOD, en richt zich op de periode van 2006 tot januari 2017. Het onderzoek naar de overtreding van de sanctiewet is uitgevoerd door de douane. Dat onderzoek betreft enkele maanden in de tweede helft van 2022.
Het OM noemt geen namen, maar volgens de Volkskrant is bestuursvoorzitter Arnout Damen onder degenen die worden vervolgd. Ook zijn vader Kommer Damen, die voorzitter van de raad van commissarissen is, en René B., bestuursvoorzitter tussen 2006 en 2019, zouden worden vervolgd.
Uit onderzoek van de douane blijkt Damen de afgelopen drie jaar te zijn doorgegaan met het leveren van goederen en technologie aan Rusland. Hiermee zou het sancties hebben overtreden. Ook zou de scheepsbouwer Rusland met zijn leveranties militair hebben versterkt. Nieuwsuur schreef in december ook al over de zaak.
Het besluit tot vervolging is het slotstuk van zeven jaar onderzoek, meldt de Volkskrant. Aanvankelijk zijn er nog pogingen gedaan om een rechtszaak te vermijden en een boete te betalen. Maar na berichtgeving van nieuwe malversaties door de Volkskrant en Nieuwsuur was dit niet meer mogelijk.
Wordt Damen Shipyards schuldig bevonden, dan mag het vier jaar lang niet meedingen naar orders bij defensie. Damen is ook eigenaar van marinewerf De Schelde in Vlissingen en de belangrijkste leverancier van de Nederlandse marine.
Het OM verdenkt Damen en de leidinggevenden ervan dat ze hebben gesjoemeld met betalingen aan vertegenwoordigers in het buitenland die orders moeten binnenhalen. Zij kregen dermate hoge bonussen dat de kans ontstond dat een deel van het geld werd gebruikt om lokale ambtenaren om te kopen. Damen zou de extra kosten hebben verdoezeld in de administratie.
In overleg met de rechtbank en de verdediging wordt een datum gepland waarop de rechtszaak start. Vermoedelijk is dat in de tweede helft van het jaar.
Reactie DamenScheepsbouwer Damen zegt in een reactie te concluderen dat het OM "geen haalbare zaak" heeft, maar voorziet wel een lange rechtsstrijd.
"In het persbericht van het OM worden zaken uit het verleden (2006-2016) en een recente zaak rond de sanctiewetgeving (2022) met elkaar in verband gebracht. Door deze zaken samen te presenteren, lijkt het OM te suggereren dat Damen Shipyards structureel de grenzen van de wet opzoekt", zegt de scheepsbouwer.
Het bedrijf zegt altijd te hebben gehandeld in overeenstemming met geldende sanctieregels en transparant te zijn geweest. Volgens de scheepsbouwer gaat de sanctiezaak van het OM over "de levering van een zeer beperkte hoeveelheid civiele kranen aan Rusland". Damen zegt dat dit volgens de regels is gedaan.
Nieuwsuur onderzocht vorig jaar hoe Rusland via Damen sancties kon ontwijken:
Met Koningsdag in aantocht duikt voor veel vrouwen weer een hardnekkig probleem op: waar kunnen ze terecht om te plassen? Tussen de vrijmarkten, foodtrucks en feestjes door is het een hele uitdaging om op straat een wc te vinden waarvoor je niet minimaal een halfuur in de rij hoeft te staan.
De gemeente Amsterdam waarschuwde al voor de grote drukte die verwacht wordt en roept feestvierders daarom op om drukke plekken in het centrum te vermijden. Ook in de andere grote steden is het elk jaar topdrukte en lopen de binnensteden vol.
Hoewel gemeenten hun best doen door extra toiletten te plaatsen, is het voor vrouwen elk jaar opnieuw behelpen.
'Wildplasbeleid gewoon hetzelfde'Voor mannen lijkt het normaler om even een boom te zoeken en daar tegenaan te plassen. Voor vrouwen ligt dat uit praktische en hygiënische overwegingen toch wat lastiger. Maar met ellenlange wachtrijen voor openbare wc's en een blaas die op knappen staat, blijft er soms weinig keus over.
Met wildplassen riskeer je een boete van 140 euro. "Tijdens Koningsdag is dat beleid gewoon hetzelfde als altijd", laat de politie desgevraagd weten. Er wordt dus ook op de verjaardag van de koning - ook niet als die zoals dit jaar een dag eerder wordt gevierd - voor niemand een oogje dichtgeknepen.
"Er wordt ook echt gehandhaafd", aldus de politie. In een video van de Amsterdamse politie op Instagram wordt benadrukt hoeveel drankjes je zou kunnen kopen van de 140 euro boete die je riskeert.
Betalen voor een plasMensen die in het centrum wonen, zijn vaak de dupe van ondergeplaste stoepjes en gevels, die na Koningsdag nog een tijd naar urine ruiken. Toch zijn er ook inwoners van de binnensteden die een slaatje slaan uit het plasprobleem en hun wc beschikbaar stellen. Zij vragen bijvoorbeeld 1 euro per bezoek.
En dat tikt behoorlijk aan. Aan de hand van de meest gebruikte Tikkie-omschrijvingen op Koningsdag vorig jaar kwam ABN Amro tot de conclusie dat van alle transacties een wc-bezoek bij iemand thuis op plek 4 stond.
Ook de horeca vraagt geld wanneer feestvierders moeten plassen. "Als je al op een terras zit te eten of te drinken is het natuurlijk gratis, maar het beleid is wel dat de horeca een bijdrage vraagt als je alleen even voor het toilet komt", meldt de afdeling Arnhem van Koninklijke Horeca Nederland.
"Met zo'n 300.000 bezoekers van de binnenstad van Arnhem, heb je bij lange na niet genoeg aan de extra wc's die op straat staan. Maar voor die extra bijdrage heb je dan wel een schone wc."
Strijd om openbare toilettenNiet alleen op Koningsdag is het plasprobleem onderwerp van gesprek. Zo ging Geerte Piening een jarenlange strijd aan bij de rechter nadat zij was beboet voor wildplassen. Ze vond het oneerlijk dat er te weinig openbare toiletten voor vrouwen waren, waar ze voor mannen ruimschoots te vinden zijn.
De 'plasprotestacties' en de motie Baas in Eigen Blaas zorgde er uiteindelijk voor dat de gemeente Amsterdam 4 miljoen euro investeerde in nieuwe openbare toiletten, ook toegankelijk voor rolstoelen.
Toch is het aantal openbare wc's en de extra wc's in de grote steden jaar na jaar niet voldoende om iedereen op Koningsdag zonder moeite hun behoefte te laten doen. Voorlopig blijft Koningsdag dus een uitdaging voor de blaas.
Nu Franciscus is overleden, wordt hij van veel kanten geloofd en geprezen. Politici van alle kleuren schilderen hem af als 'hun' paus. Neem de Italiaanse premier Giorgia Meloni die, tijdens een zitting van het parlement om Franciscus te gedenken, lang uitweidde over haar uitstekende persoonlijke relatie met hem.
Ze bedankte de paus uitvoerig voor al zijn goede raadgevingen. Op sommige punten waren er inderdaad overeenkomsten tussen de ideeën van Meloni en Franciscus, bijvoorbeeld over het steeds verder dalende geboortecijfer in Italië en wat daaraan gedaan moet worden.
Maar in haar lofrede sprak Meloni niet over de kritische houding van de paus tegenover haar strenge migratiebeleid. De Italiaanse regering wil migranten naar centra in Albanië overbrengen om hen van daaruit te repatriëren. Franciscus hamerde er voortdurend op dat migranten verwelkomd moeten worden, zodat ze integreren in de samenleving.
Woorden die ook tegen Donald Trump waren gericht. Al in 2016 antwoordde de paus op een vraag over Trump, die toen voor het eerst presidentskandidaat was: "Een persoon die overal muren wil bouwen en geen bruggen, is geen christen."
Afgelopen februari nog veroordeelde hij in een brief aan de Amerikaanse bisschoppen de massadeportaties van illegale migranten door de huidige regering-Trump. De relatie tussen president en paus was allesbehalve hartelijk.
Ook het bezoek van vicepresident JD Vance afgelopen weekend, de laatste politicus die Franciscus heeft ontmoet, kon de veren niet gladstrijken.
Geen blad voor de mondFranciscus was een paus die krachtige standpunten innam. Kardinaal-staatsecretaris Pietro Parolin, eerste minister en tevens hoofd van de Vaticaanse diplomatie, zal meerdere malen met kromme tenen hebben geluisterd naar de uitspraken van zijn paus.
Die liet zich vaak gaan op de traditionele persconferenties op de terugvluchten van zijn reizen. Veel toehoorders waren geschokt toen Franciscus in 2015, kort na de dodelijke aanslag op de redactie van het Franse satirische blad Charlie Hebdo, op felle toon opmerkte: "Wanneer een vriend mijn moeder beledigt, kan hij een dreun verwachten."
Ook Franciscus' gewoonte om artsen die abortus uitvoeren "huurmoordenaars" te noemen en "genderideologie" als "het vreselijkste gevaar van onze tijd" te bestempelen, strookte bij velen niet met het positieve en warme beeld dat Franciscus opriep.
VredesdiplomatieNog ingewikkelder werd het wanneer de paus probeerde te bemiddelen tussen strijdende partijen in grote conflicten. Het Vaticaan heeft een goede reputatie op het gebied van schaduwdiplomatie, het bevorderen van onderhandelingen achter de schermen.
Maar Franciscus gooide soms de eigen glazen in bij de zorgvuldige pogingen van zijn diplomaten om hem als vredespaus te presenteren. Zo waren de Oekraïners ontstemd omdat de paus de naam van de Russische president Poetin niet wilde noemen als agressor en hij Oekraïne leek op te roepen om zich over te geven.
Op hun beurt reageerden de Russen gepikeerd toen de paus de orthodoxe patriarch van Moskou "Poetins misdienaar" noemde. Het incident was ook allerminst bevorderlijk voor de relatie tussen de Rooms-Katholieke en de Russisch-Orthodoxe Kerk.
Het Vaticaan en IsraëlMaar het grootste pijnpunt zit op dit moment in de totaal verstoorde relatie met Israël. Vanwege de antisemitische elementen in het verleden van de Rooms-Katholieke Kerk is die toch al zeer kwetsbaar.
Niet voor niets spreken de Vaticaanse media liever over het Heilige Land, in een poging om Israël noch de Palestijnse Autoriteit op de tenen te trappen. Ieder pauselijk woord wordt gewogen, en dat weten ze in Rome maar al te goed.
Hoewel Franciscus herhaaldelijk families van gijzelaars heeft ontvangen en de gruwelen van 7 oktober 2023 hard veroordeelde, is hij in de loop der tijd steeds kritischer geworden over de acties van Israël in Gaza. In het voorwoord van een boek suggereerde hij dat de internationale gemeenschap een onderzoek zou moeten beginnen om uit te zoeken of in Gaza sprake is van genocide.
Na Franciscus' overlijden stuurde premier Netanyahu pas na drie dagen een officiële condoleance. Israël zal morgen tijdens de uitvaart alleen vertegenwoordigd worden door de ambassadeur bij het Vaticaan.
In de publieke opinie zullen sommigen misschien de openhartigheid van de paus waarderen, zijn soms boude uitspraken hebben de eeuwenoude neutrale positie van het Vaticaan geen goed gedaan. Het is denkbaar dat de kardinalen dat in gedachten zullen houden bij het kiezen van zijn opvolger. In deze tijd van grote internationale onzekerheid zullen ze mogelijk uitkijken naar een iets diplomatiekere paus.
Het aantal mensen dat een koninklijke onderscheiding krijgt voor hun bijzondere verdiensten is licht gestegen. Vandaag, tijdens de traditionele lintjesregen, krijgen meer dan 3400 mensen een oranje lintje voor hun inzet.
Vorig jaar kregen 3372 mensen een lintje in de Orde van Oranje-Nassau, in 2023 waren dat nog 2830.
Een lintje wordt uitgereikt aan een persoon die zich langdurig heeft ingezet voor de samenleving. Die persoon wordt voorgedragen door de gemeente. Vaak gaat het om vrijwilligers die worden geëerd.
Dat er meer mensen in aanmerking komen voor een koninklijke onderscheiding, komt doordat Nederlanders zeer actief zijn op het gebied van vrijwilligerswerk, zegt het Kapittel voor de Civiele Orden, het adviesorgaan van de regering dat over de onderscheidingen gaat.
"De lintjesregen richt de schijnwerpers op wat goed gaat met Nederland," zegt voorzitter Ank Bijleveld. "We zijn actief op de sportvereniging en in het buurthuis. In kerk, synagoge en moskee. Met ouderen of met vluchtelingen. Lintjes laten zien dat we elkaars inzet waarderen en het goede in de ander zien. Het is onze manier om te zeggen: dit is de samenleving die we met z'n allen willen zijn", aldus Bijleveld.
Toch zijn er groepen in de samenleving die minder vaak worden voorgedragen. Het aantal onderscheidingen voor vrouwen en Nederlanders met een migratieachtergrond blijft achter, zegt het Kapittel. 37 procent van de gedecoreerden is een vrouw. Dat is wel 1 procentpunt meer dan vorig jaar.
"Sommige bevolkingsgroepen zijn mogelijk minder bekend met de mogelijkheden en de voordrachtprocedure," zegt Martine van Grieken van de Kanselarij der Nederlandse Orden, de ambtelijke organisatie achter de onderscheidingen. "Daar ligt een uitdaging waar alle betrokkenen zich de komende jaren graag voor inzetten."
FaberVorige maand ontstond er nog ophef over de lintjes. Vijf oud-vrijwilligers van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), kwamen in aanmerking voor een koninklijke onderscheiding, maar asielminister Faber weigerde haar handtekening te zetten. Hun werk stond haaks op haar beleid, zei Faber.
Normaliter is zo'n handtekening een formaliteit, maar dit leidde tot commotie in politiek Den Haag en een motie van wantrouwen. Uiteindelijk ondertekenden premier Schoof en minister Uitermark het besluit alsnog, waardoor de vijf vandaag hun lintje krijgen.
Martine van Grieken van de Kanselarij der Nederlandse Orden is blij dat de oud-vrijwilligers vandaag een lintje ontvangen. Over de ontstane ophef zegt ze: "Leuk is het niet, vooral niet voor deze mensen. Al weten ze het zelf nog niet."
Maar er is ook nog een andere kant. "Al die ophef heeft duidelijk gemaakt dat er veel draagvlak is voor de koninklijke onderscheidingen. Ik heb nauwelijks negatieve reacties gehoord. Het heeft aangetoond dat eigenlijk heel Nederland achter dit systeem staat."
Goedemorgen! Minister Hermans van Klimaat presenteert vandaag de klimaatplannen van het kabinet en honderden mensen krijgen een koninklijke onderscheiding, traditiegetrouw worden die een dag voor Koningsdag uitgereikt.
Eerst het weer: Vandaag eerst bewolkt, lokaal ook nevel of motregen. Vanmiddag meer zon en bij een matige noordenwind wordt het 14 tot 16 graden.
Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.
Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?De Amerikaanse defensieminister Pete Hegseth liet een onbeveiligde internetverbinding aanleggen in zijn kantoor, zodat hij de versleutelde app Signal op zijn persoonlijke computer kon gebruiken. Dat zeggen anonieme bronnen tegen persbureau AP en ABC News.
Door gebruik te maken van wat ook wel een 'dirty line' wordt genoemd - een rechtstreekse internetverbinding zonder ingebouwde cyberbeveiliging - zou Hegseth de veiligheidsprotocollen van het Pentagon naast zich hebben neergelegd. Zo'n dirty line is kwetsbaarder dan de gebruikelijke communicatiemiddelen van het Amerikaanse ministerie van Defensie, omdat die geen bescherming biedt tegen externe dreigingen zoals hacking en spionage.
Volgens een anonieme bron liep Hegseth aanvankelijk steeds naar de achterkant van zijn kantoor, waar hij verbinding kon maken met een wifinetwerk om Signal te gebruiken. Later liet hij zo'n verbinding installeren in zijn eigen kantoor, zodat hij er aan zijn bureau gebruik van kon maken.
Dat zou betekenen dat er soms drie computers op zijn bureau stonden: twee van het Pentagon die gebruikmaken van beveiligde communicatiesystemen, en zijn persoonlijke computer. Waar Hegseth Signal precies voor gebruikte wanneer hij verbonden was met het netwerk, is niet bekend.
Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:Met het overlijden van de Zwolse sterrenchef Jonnie Boer verliest de stad en de omgeving een icoon. "Hij was een machtig ambassadeur voor het gebied", zegt Stefan Lok, met wie hij geregeld viste in Giethoorn.
Fijne dag!
Het opschorten van Amerikaanse hulpgelden voor behandelingen van hiv-patiënten zal de komende vijf jaar leiden tot ongeveer 150.000 extra doden in Sub-Sahara-Afrika. Dat blijkt uit een studie van het Erasmus MC, dat is uitgevoerd in samenwerking met universiteiten uit de VS, Europa en Afrika.
De bevindingen zijn vandaag gepubliceerd in het vakblad eClinicalMedicine, onderdeel van het gerenommeerde wetenschappelijke blad The Lancet.
De onderzoekers hebben betrouwbare en veelgebruikte modellen voor hiv-sterftecijfers in Afrika gebruikt om te voorspellen hoeveel te voorkomen sterfgevallen en nieuwe infecties realistisch zullen zijn als gevolg van het ontbreken van Amerikaanse hulp.
Deze modellen zijn gebaseerd op gedetailleerde publieke gezondheidsgegevens van Ethiopië, Kenia, Malawi, Zuid-Afrika, Tanzania, Zambia en Zimbabwe. Onderdeel van die gegevens is inzicht in de toegankelijkheid tot hiv-zorg, waarin patiënten medicatie krijgen zodat hun immuunsysteem blijvend beschermd wordt en ze anderen niet meer kunnen infecteren.
KaartenhuisDeze zorg is door de bezuiniging van president Trump als een kaartenhuis in elkaar gestort omdat die grotendeels op de VS leunt sinds president George W. Bush in 2003 het President's Emergency Plan For AIDS Relief (Pepfar) lanceerde. De VS besteedde dankzij dit initiatief 120 miljard dollar aan de bestrijding van hiv in Afrika. Het programma is een van de succesvolste gezondheidsprogramma's ooit. In twintig jaar zijn 25 miljoen levens gered.
Toch heeft Trump deze hulp al 90 dagen gestopt. "De schade voor veel patiënten is nu al onherstelbaar", zegt Jan Hontelez, onderzoeksleider van het Erasmus MC. "Hulpverleners in Afrika zijn ontslagen en daarmee is het zorgsysteem grotendeels afgebroken en krijgen mensen geen behandeling."
Ook als het programma wordt hervat zal het twee jaar duren om de zorg op het oude niveau te krijgen. Hontelez: "In die tijd kan het immuunsysteem van mensen die net begonnen waren aan hun behandeling, of op het punt stonden om te beginnen, onherstelbaar worden aangetast waardoor ze zullen overlijden. Onnodig dus."
Bekeken vanuit het scenario van een stopzetting van zorg voor 90 dagen komt het voorspellingsmodel op een toename aan sterfgevallen in de zeven onderzochte landen van 60.000 tot 74.000 mensen. Deze landen zijn goed voor de helft van Sub-Sahara-Afrika. De onderzoekers vermoeden daarom dat het aantal extra doden in dit deel van het continent kan oplopen tot 150.000.
"En dat is een conservatieve schatting", zegt Hontelez. "Het is onduidelijk of Pepfar wordt hervat. Zo niet, dan zal het aantal sterfgevallen nog veel hoger zijn."
Onderzoek waar de hele wereld baat bij heeft ondermijndNiet alleen behandelzorg wordt effectief afgebroken. Ook baanbrekend onderzoek wordt ondermijnd. In Zuid-Afrika lopen trials (behandelingen in het kader van onderzoek) naar vaccins en betere medicatie van hiv en tuberculose, een infectieziekte die mensen met hiv sneller krijgen en zeer dodelijk is.
Arts Ian Sanne doet bij de Aids Clinical Trials Group al twintig jaar onderzoek. Het Amerikaanse National Institutes of Health trok op bevel van Trump het onderzoeksgeld in. Dat is 40 procent van zijn budget. "Dat is niet alleen slecht voor onderzoek, maar ook niet ethisch naar de patiënten toe," zegt hij in zijn dokterskamer. "We kunnen de klinische studies waar ze aan meedoen en dus hun behandeling, niet zomaar stopzetten."
4000 patiënten deden de afgelopen decennia mee aan zijn onderzoek. Dit is geen ontwikkelingshulp, benadrukt hij. "Dit is onderzoek waar de hele wereld baat bij heeft. Infectieziektes kennen geen grenzen. In Europa zien we dat tuberculose weer toeneemt, dan wil je dat toch zo goed mogelijk kunnen behandelen? We stellen nu uit om te onderzoeken wat wel en niet werkt. Wij zijn vaak de laatste stap voordat medicatie beschikbaar komt."
Hij vreest dat jarenlange opgebouwde kennis verloren gaat. Zuid-Afrika heeft hoogstaande onderzoeksfaciliteiten en laboratoria omdat er ruim 8 miljoen hiv-geïnfecteerden in het land leven. Dat staat nu op het spel.
Kans op hiv-vaccin vervliegtIn een van die laboratoria van de Wits Universiteit staat professor en viroloog Penny Moore, een ervaren wetenschapper die al 23 jaar werkt aan een hiv-vaccin. "En we zijn nog nooit zo ver geweest in het vinden van een preventie voor hiv." Maar ook zij raakte het grootste deel van haar financiering kwijt. Ze heeft tranen in haar ogen. "Voor ons is dit persoonlijk, want het zijn familieleden en vrienden die besmet zijn, en kunnen overlijden."
Moore begrijpt niets van de besluiten. "We hebben het over wereldwijde problemen. Er zijn ook Amerikanen die besmet zijn, die kunnen profiteren van Zuid-Afrikaans onderzoek. We hebben in Zuid-Afrika dingen ontdekt die internationale impact hebben."
"De toekomst ziet er rooskleurig uit! Herschrijf de regels met het nieuwe Trump 2028 T-shirt." De officiële webshop van de Amerikaanse president verkoopt sinds enkele uren kleding met daarop 'Trump 2028', het jaar van de volgende Amerikaanse presidentsverkiezingen.
Daarmee lijkt de Amerikaanse president opnieuw te spelen met de gedachte van een derde termijn. Volgens de Amerikaanse grondwet zijn maximaal twee ambtstermijnen toegestaan, maar de afgelopen maanden suggereerde hij meermaals dat hij een derde termijn wel ziet zitten.
"Veel mensen willen dat ik het doe", zei Trump vorige maand tegen de Amerikaanse nieuwszender NBC News. Toen daarover werd doorgevraagd, verduidelijkte hij dat hij "geen grapje maakte". "Maar het is nog te vroeg om daarover na te denken."
'Er zijn methoden'Hij legde niet uit hoe hij dat voor elkaar zou willen krijgen. "Er zijn methoden waarmee je dat zou kunnen doen."
Het wijzigen van de grondwet om het maximum van twee termijnen af te schaffen zou buitengewoon moeilijk zijn. Hiervoor is in principe een tweederdemeerderheid in het Congres vereist. Vervolgens moeten 38 van de 50 staten de wetswijziging bekrachtigen. Trump beschikt bij lange na niet over zulke meerderheden.
Op X werd een foto van Eric Trump, de zoon van de Amerikaanse president, met zo'n pet gedeeld. "Zeg nooit nooit", reageerde Eric:
De Amerikaanse defensieminister Pete Hegseth liet een onbeveiligde internetverbinding aanleggen in zijn kantoor, zodat hij de versleutelde app Signal op zijn persoonlijke computer kon gebruiken. Dat zeggen anonieme bronnen tegen persbureau AP en ABC News.
Door gebruik te maken van wat ook wel een 'dirty line' wordt genoemd - een rechtstreekse internetverbinding zonder ingebouwde cyberbeveiliging - zou Hegseth de veiligheidsprotocollen van het Pentagon naast zich hebben neergelegd. Zo'n dirty line is kwetsbaarder dan de gebruikelijke communicatiemiddelen van het Amerikaanse ministerie van Defensie, omdat die geen bescherming biedt tegen externe dreigingen zoals hacking en spionage.
Volgens een anonieme bron liep Hegseth aanvankelijk steeds naar de achterkant van zijn kantoor, waar hij verbinding kon maken met een wifinetwerk om Signal te gebruiken. Later liet hij zo'n verbinding installeren in zijn eigen kantoor, zodat hij er aan zijn bureau gebruik van kon maken.
Dat zou betekenen dat er soms drie computers op zijn bureau stonden: twee van het Pentagon die gebruikmaken van beveiligde communicatiesystemen, en zijn persoonlijke computer. Waar Hegseth Signal precies voor gebruikte wanneer hij verbonden was met het netwerk, is niet bekend.
Omdat elektronische apparaten kwetsbaar zijn voor spionage, mogen die doorgaans niet worden meegenomen naar het kantoor van de minister van Defensie. Belangrijke kantoren in het Pentagon hebben een kast of lade waar personeel of bezoekers de apparaten moeten achterlaten.
SignalschandaalOnthullingen die vragen oproepen over de manier waarop Hegseth omgaat met vertrouwelijke informatie stapelen zich op. Vorige maand werd de hoofdredacteur van het tijdschrift The Atlantic onbedoeld toegevoegd aan een topgeheime chatgroep waarin Amerikaanse topfunctionarissen plannen deelden over een aanval op Houthi-rebellen. Begin deze maand kondigde de toezichthouder van het Pentagon een intern onderzoek aan naar het handelen van minister Hegseth van Defensie in het Signalschandaal.
Deze week bleek Hegseth plannen over die aanval ook met onder anderen zijn vrouw, broer en persoonlijk advocaat te hebben gedeeld. Die informatie was afkomstig uit een beveiligd militair communicatiekanaal, onthulde NBC News afgelopen dinsdag.
Het is echter de vraag of de nieuwste onthulling gevolgen zal hebben voor Hegseth. Tot nu toe bleef Trump steeds pal achter zijn defensieminister staan. "Pete doet fantastisch werk. Iedereen is blij met hem", zei Trump toen bekend werd dat Hegseth informatie met familieleden had gedeeld. "Er is geen sprake van slecht functioneren", voegde hij toe.
