In Londen komen vanmiddag Europese leiders bij elkaar, terwijl de publieke ruzie tussen de Amerikaanse president Trump en de Oekraïense president Zelensky in het Oval Office op vrijdag nog volop het wereldnieuws domineert.
De gastheer, de Britse premier Starmer, nodigde meer dan vijftien landen uit, waaronder Nederland. Met de aanwezigheid van NAVO-topman Rutte zit ook de VS, veruit het belangrijkste land van het bondgenootschap, indirect aan tafel. Het wordt een bijeenkomst onder hoogspanning. Ook Canada en Turkije doen mee aan de top.
De ruzie tussen Trump en Zelensky, waarbij Zelensky uit het Witte Huis werd gestuurd, leidde tot een stroom van Europese steunbetuigingen aan het adres van de Oekraïense president waarin de centrale boodschap was dat zijn land niet alleen staat. Maar aan woorden heeft Zelensky niet genoeg. Nu de Amerikanen dreigen de wapenhulp aan Oekraïne helemaal stop te zetten, kijkt Zelensky naar Europa om in dat gat te springen.
Nieuwe werkelijkheid
In Londen gaat het vanmiddag over drie samenhangende vragen, zeggen diplomaten: wat kan Europa méér doen om Oekraïne bij te staan? Hoe kan het continent snel meer samenwerken en honderden miljarden meer investeren in veiligheid, nu Europese landen niet meer op rugdekking van de Amerikanen kunnen rekenen? En wat moet de nieuwe relatie met de onwillige bondgenoot Amerika worden?
Deze vragen worden al een tijdje niet meer alleen in EU-verband besproken. Binnen de Europese Unie kunnen op het terrein van buitenlands beleid alleen besluiten vallen als álle 27 landen het eens zijn. Dat duurt lang, áls het al lukt. Want onder anderen de Hongaarse premier Orbán steunt niet Zelensky, maar Poetin.
Dus vormt er zich een kopgroep van gelijkgestemde Europese landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk, om knopen door te kunnen hakken. Haast is geboden. De ontwikkelingen gaan razendsnel en dus moet de turbo erop.
Meerdere landen hebben laten weten te werken aan nieuwe steunpakketten voor Oekraïne. Volgende week donderdag is in Brussel een extra Europese top. EU-buitenlandchef Kallas liet eerder weten daar met concrete bedragen te willen komen. Ook wordt opnieuw gesproken over het sturen van Europese troepen naar Oekraïne op het moment dat er een bestand zou zijn tussen Rusland en Oekraïne.
Maar zonder Amerikaanse veiligheidsgaranties kunnen we niet, zeggen politici keer op keer. Dat is een gevolg van decennia bezuinigen op defensie, waardoor Europa afhankelijk geworden is van bijvoorbeeld militaire inlichtingen en luchtafweersystemen uit de Verenigde Staten. Trump lijkt niet van plan die veiligheidsgaranties af te geven.
Meer investeren in defensie
Brusselse diplomaten zeggen dat besluiten over extra investeringen in de Europese defensie daarom sneller genomen moeten worden, onder druk van de nieuwe realiteit in de VS. Eerder kondigde Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, al aan de begrotingsregels te willen versoepelen voor landen die willen lenen voor investeringen in hun veiligheid.
Ook zou geld uit de huidige Europese begroting, dat eigenlijk bedoeld is voor andere zaken, nu naar defensie moeten kunnen gaan. Daarnaast wordt gekeken of ruim 200 miljard euro aan bevroren Russische tegoeden in Europa gebruikt kan worden. Aanstaande dinsdag worden concrete voorstellen van de Europese Commissie verwacht.
'Vrijwel niets meer te redden'
Over de verhouding met de Verenigde Staten klinken vooral veel geschokte geluiden, met name over het tempo waarin de relaties tot een dieptepunt zijn gedaald.
Ruim twee weken geleden kwam de Amerikaanse minister van Defensie Hegseth naar Brussel om de Europeanen te zeggen dat ze niet langer hoeven te rekenen op steun voor defensie. Direct daarna liet vicepresident Vance weten dat niet Rusland of China, maar Europa zelf de grootste vijand voor zijn eigen veiligheid zou zijn.
Deze week trokken de Franse president Macron en de Britse premier Starmer naar Washington om te redden wat er te redden viel. Maar eigenlijk is er vrijwel niets meer over om te redden, wordt er gezegd in Brussel.
De Amerikanen stemden in de Verenigde Naties deze week mee met Rusland, in plaats van met Europa. Verder kondigde Trump aan binnenkort 25 procent aan heffingen te willen invoeren op alles wat vanuit de Europese Unie geïmporteerd wordt. Volgens hem is de EU opgericht "om Amerika te naaien".
Terwijl de sfeer tussen de VS en Europa almaar grimmiger wordt, werken de Europese leiders in Londen koortsachtig verder aan plannen voor hun onafhankelijkheid van de Verenigde Staten en geloofwaardige steun aan Oekraïne.