Het zou de volgende controversiële stap zijn van de Slowaakse regering onder leiding van premier Robert Fico: invoering van een wet die ngo's (organisaties die onafhankelijk zijn van de overheid) in kan perken. Fico zegt dat zo'n wet nodig is om "obscure politieke beïnvloeding via lobbyorganisaties" tegen te gaan. Vandaag worden de plannen behandeld in het Slowaakse parlement.
Ngo's zelf noemen de wet selectief en bedoeld om organisaties aan banden te leggen die kritisch zijn op de regering. De regels moeten gaan gelden voor organisaties die worden aangemerkt als 'politiek', maar een duidelijke definitie hiervan ontbreekt. Wie het label 'lobbygroep' krijgt, belandt in een speciaal register.
Breed protest
Duizenden Slowaken gingen de afgelopen weken de straat op om te demonstreren tegen de 'Russische wet'. Daarmee verwijzen ze naar de Russische aanpak om ngo's dwars te zitten door ze te bestempelen als 'buitenlandse agent', waardoor het werken ze lastig of onmogelijk wordt gemaakt.
Een vergelijkbare wet werd enkele jaren geleden van kracht in Hongarije. Na kritiek uit de Europese Unie en een vonnis van het Europees hof werd die wet weer geschrapt. Het hof oordeelde dat de Hongaarse wet in strijd was met Europees recht.
Ook de Slowaakse regering wilde aanvankelijk een wet invoeren om organisaties "die geld uit het buitenland ontvangen" te kunnen registreren en van een label te voorzien. De regering kwam daarvan terug, onder meer na kritiek van de commissaris voor de mensenrechten van de Raad van Europa, Michael O'Flaherty.
Tegenstanders van de wet die vandaag wordt behandeld, vrezen dat die eenzelfde effect zal hebben als het voorstel dat eerder van tafel werd gehaald.
"Russische kopie"
"Deze wet is gekopieerd van Rusland, en maakt het mogelijk om organisaties op te heffen en iedereen die de regering niet ondersteunt te criminaliseren", stelt Peace for Ukraine, de organisator van de demonstraties.
Vorige week schreef mensenrechtencommissaris O'Flaherty opnieuw een brief aan het Slowaakse parlement. Daarin roept hij ertoe op de nieuwe, aangepaste wet niet aan te nemen, omdat ook die volgens hem in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Kritiek komt er ook van Via Iuris, een meer dan dertig jaar oude organisatie die zich onder andere inzet voor onafhankelijke rechtspraak en tegen corruptie. Via Iuris wijst erop dat organisaties die het mikpunt zijn van de nieuwe wet, een veel uitgebreidere administratie moeten gaan voeren. Als ze daarbij een fout maken, kunnen ze volgens Via Iuris worden opgeheven.
Bovendien zou de nieuwe wet weinig doen tegen de corruptie waar Slowakije mee worstelt. In andere landen in Europa zijn de 'lobbycontroles' niet zozeer gericht op organisaties, maar juist op politici en andere publieke figuren. Die blijven in Slowakije buiten schot.
Verdere verzwakking aanpak corruptie
Eerder besloot de regering van Fico al om de straffen voor corruptie te verlagen, en de afdelingen van het openbaar ministerie en de politie die zich richten op corruptieonderzoek op te heffen.
"We weten allemaal dat deze politici niets geven om transparantie, want anders zouden we allang weten wie hun verkiezingen hebben betaald en waar ze hun vakantiehuizen hebben," zei de advocaat van Via Iuris, Eva Kováčechová, op een demonstratie begin deze maand in Bratislava.
Fico en andere leden van zijn partij zijn, net als hun politieke bondgenoten, in verband gebracht met de georganiseerde misdaad, machtsmisbruik en corruptie. Voor dit jaar staat nog de behandeling van een grote corruptiezaak gepland, onder de naam 'vagevuur'. Onder anderen twee vertrouwelingen van Fico staan dan terecht.
Een van hen is Tibor Gašpar, voormalig hoofd van de Slowaakse politie en nu vicevoorzitter van het parlement. Hij is een van de uitgesproken voorstanders van het wetsvoorstel voor ngo's.
Het Slowaakse parlement praat vanmiddag over het wetsvoorstel. Op een later moment volgt de stemming.
