NOS Nieuws - Algemeen

Met laptops in de hand lopen ingenieurs tussen 36 met lithium-ionbatterijen gevulde zeecontainers door. "Blijf overal van af", klinkt het naast een zoemende transformator, "alles staat onder spanning."

Hier, net buiten Dronten, wordt gebouwd aan de grootste batterij van Nederland. Op de achtergrond draaien in de herfstbries tientallen windmolens die straks de stroom leveren.

Er komen steeds meer van dit soort batterijen aan het stroomnet, bleek vanmorgen uit cijfers van Energy Storage NL, de brancheorganisatie voor energieopslag.

Toch is er geen hosannastemming. "De groei zou veel groter kunnen zijn", zegt Jeroen Neefs, van Energy Storage NL. De markt is in Nederland gunstig, maar bedrijven en financiers willen meer duidelijkheid en sturing van de overheid.

Andere landen gaan sneller

Batterijopslag speelt een belangrijke rol op het stroomnet, waar steeds meer elektriciteit van zonnepanelen en windturbines komt. De batterijen worden gebruikt om pieken in zonne- en windstroom te 'parkeren' als er te weinig vraag naar stroom is. Ze helpen het overvolle stroomnet te ontlasten en in balans te houden.

Maar bedrijven die een batterij willen bouwen, worstelen in Nederland met hoge kosten. Zo is het hier duurder om stroom af te nemen van, of te leveren aan het stroomnet dan in omliggende landen. En die nettarieven lijken te blijven stijgen. In Duitsland en België zijn batterijen (tijdelijk) vrijgesteld van die nettarieven.

Het aantal batterijen groeit in omliggende landen dan ook sneller. "Op dit moment hebben we in Nederland 35 megawatt aan batterijen in aanbouw", zegt Harry Talen, CEO van energiebedrijf Engie Nederland. "In België, waar het elektriciteitsnet half zo groot is, hebben we ongeveer tien keer zoveel batterijen in aanbouw."

Hoge kosten voor stroomnet

Ook in het Verenigd Koninkrijk groeit de opslagmarkt sneller. Er staan daar nog veel grotere batterijen gepland. Britse bedrijven krijgen een subsidie om (batterij)capaciteit beschikbaar te hebben om stroom te leveren als er een tekort is. Nederland onderzoekt momenteel of er een vergelijkbaar systeem moet komen.

Een vrijstelling van de nettarieven lijkt er voorlopig niet in te zitten. Het ministerie van Klimaat en Groene Groei waarschuwt dat de kosten voor het stroomnet dan zouden worden verdeeld over nog minder aansluitingen. Dat zou de toch al hoge nettarieven nog verder opdrijven.

Geen officieel doel voor batterijen

"De groei van batterijen gaat in Nederland doorzetten", zegt Coen Hutters, specialist energietransitie bij Raboresearch. "Maar de prognoses lopen ver uiteen. Het blijft een heel aantrekkelijke markt, maar de nettarieven drukken zwaar. En het is de vraag hoeveel vertrouwen er straks is."

Volgens netbeheerder Tennet heeft Nederland in 2030 zo'n 5 tot 10 gigawatt batterijvermogen nodig. Dat is veel meer dan er op dit moment staat. Engie-CEO Talen vreest dan ook dat dit niet wordt gehaald.

De branche betreurt dat de overheid geen doelstelling heeft voor de hoeveelheid opslag die er moet komen. "Het is gek dat we niet weten hoe groot het potentieel is van opslag om problemen als netcongestie aan te pakken", zegt Neefs van Energy Storage NL.

Volgens hem is het dan ook makkelijker om beleid te maken. Het ministerie stelt dat in 2027 mogelijk bekend wordt hoeveel opslag Nederland nodig heeft nadat is afgestemd met andere Europese landen.

Werken aan draagvlak

In Dronten is het dus wel gelukt. Daar hebben ze de batterij 'achter de meter gezet'. Hij vangt de wind- en zonstroom op voordat die op het elektriciteitsnet komt. Dat scheelt flink in de nettarieven. En er zijn meer projecten die het zo aanpakken, zoals het batterijpark dat Engie bouwt in Lelystad.

Bij de bouw doken er ook nog praktische obstakels op. "De provincie en gemeente hadden geen ervaring met grote batterijprojecten", zegt Gert Naber, bestuursvoorzitter van Flevo-BESS, het bedrijf achter de batterij. Ook waren ze bang voor overlast. Op verzoek van de gemeente kwam er een omgevingsfonds.

Naber zegt dat er hard is gewerkt aan draagvlak in de buurt. Mensen kregen de kans certificaten te kopen, en dus financieel te profiteren. En hij heeft goede hoop voor de toekomst. Op het terrein is nog ruimte vrij voor nog meer batterijen. Ernaast zijn al twee stukken bouwrijp gemaakt.

Huizenkopers kunnen volgend jaar voor woningen tot 470.000 euro een hypotheek met Nationale Hypotheek Garantie (NHG) afsluiten. Dat is 20.000 euro meer dan dit jaar. Elk jaar wordt deze grens opnieuw vastgesteld.

Huizenkopers kunnen zichzelf verzekeren voor het geval dat ze hun woonlasten tijdelijk niet kunnen betalen, bijvoorbeeld wanneer ze hun baan verliezen of te maken krijgen met een scheiding. Als de woning dan noodgedwongen verkocht moet worden, neemt de NHG de eventuele restschuld over.

Om voor de garantie in aanmerking te komen, betalen mensen eenmalig een premie bij het afsluiten van een hypotheek. Deze premie is vorig jaar al verlaagd van 0,6 procent naar 0,4 procent van het hypotheekbedrag. Dat blijft zo. Vanwege de garantie geven hypotheekverstrekkers korting op de hypotheekrente.

Hogere grens voor energiebesparing

Ook bij een hypotheek waarbij het geld voor een deel wordt gebruikt voor verduurzamingsmaatregelen, gaat de grens volgend jaar omhoog, naar 498.200 euro. Carla Muters van NHG benadrukt dat het belangrijk is om verduurzaming ook te ondersteunen. "Tijdens de wintermaanden kunnen huishoudens flink besparen door hun huis beter te verduurzamen en met deze stijging krijgen ze daar meer ruimte voor."

Verder geldt er vanaf 2026 één grens voor alle soorten woningen. Hiermee vervalt de aparte grens voor woonwagens en standplaatsen. Dit komt doordat de kenmerken van woningen veranderen, zegt Muters. "Denk bijvoorbeeld aan de opkomst van tiny houses of een woonboot, mits er geen aandrijving onder zit." Deze vallen vanaf volgend jaar ook onder dezelfde grens. Volgens NHG "heeft inmiddels ruim 40 procent van alle koopwoningen in Nederland een hypotheek met NHG."

Vaak gehoorde kritiek is dat de grens nog steeds onder de gemiddelde woningwaarde ligt en ook dat het voor starters lastig is om een hypotheek met NHG af te sluiten. Muters van NHG, benadrukt dat ze kiezen voor stabiliteit en zekerheid. "Dit betekent dat bij een daling van de huizenprijzen de grens niet direct mee daalt, maar bij een stijging ook niet één op één mee stijgt."

De NHG-grens wordt ieder jaar opnieuw bepaald. NHG volgt daarvoor, met wat vertraging, de ontwikkeling van de huizenprijzen.

De regerende militaire junta in Burkina Faso heeft acht hulpverleners opgepakt op verdenking van spionage en verraad. Ze werken voor hulporganisatie INSO, die in Den Haag is gevestigd. Onder de gearresteerde medewerkers zijn geen Nederlanders.

Het gaat om twee Fransen, een Tsjech, een Malinees en vier Burkinezen, onder wie de landendirecteur en plaatsvervangend directeur van de non-profitorganisatie. De organisatie zegt dat ze al enige tijd geleden zijn aangehouden, maar dat is niet eerder gemeld. De werknemers zitten nog steeds vast.

INSO is een internationale non-profitorganisatie die zich inzet voor de veiligheid van humanitaire hulpverleners in conflict- en risicogebieden.

INSO ontkent

De minister van Veiligheid in Burkina Faso zegt dat INSO "gevoelige veiligheidsinformatie, die schadelijk kan zijn voor de nationale veiligheid en de belangen van Burkina Faso, heeft verzameld en doorgegeven aan buitenlandse mogendheden".

INSO ontkent alle beschuldigingen en stelt dat er geen geheime of militaire informatie is verzameld. De organisatie zegt in een verklaring een gerespecteerde non-profit organisatie te zijn die in meer dan twintig landen veiligheidstrends bijhoudt en dat de informatie die medewerkers verzamelen niet vertrouwelijk is, maar bedoeld om hulpverleners veilig te laten werken.

De landendirecteur van de ngo werd op 28 juli al opgepakt. De ngo werd drie dagen later geschorst wegens "het zonder toestemming verzamelen van gevoelige gegevens". Kort daarna werden de andere zeven werknemers opgepakt.

'Volledig meegewerkt'

INSO zegt de afgelopen maanden volledig te hebben meegewerkt aan het onderzoek van de autoriteten in Burkina Faso. Ook heeft de organisatie meermaals geprobeerd om direct het gesprek aan te gaan met de minister van Veiligheid.

INSO noemt de beschuldigingen vanuit Burkina Faso verontrustend. Ook zegt de ngo zich onvermoeibaar in te zetten voor de vrijlating van de collega's en de valse beschuldigingen aan te pakken.

In Burkina Faso zijn door het hele land gewapende groepen actief. Het leger greep in 2022 de macht. Sindsdien maakt de militaire junta de dienst uit in het West-Afrikaanse land.

De Nobelprijs voor Scheikunde gaat dit jaar naar drie onderzoekers voor hun werk aan de ontwikkeling van zogenoemde metaalorganische raamwerken. Deze 'sponzen' kunnen fruit langzamer laten rijpen en PFAS uit water scheiden en zijn daarmee "buitengewoon nuttig", concludeert het Nobelprijscomité.

Omdat drie wetenschappers aan de wieg stonden van de ontwikkeling van de eerste metaalorganische raamwerken "en hun potentieel hebben aangetoond", krijgen de Japanner Susumu Kitagawa, de Brit Richard Robson en de Amerikaans-Jordaanse Omar Yaghi samen de Nobelprijs voor Scheikunde.

Een metal-organic framework of MOF is een soort spons die andere moleculen kan opnemen. Ze kunnen water uit woestijnlucht winnen of verontreinigende stoffen uit water halen. Ook zijn er MOF's die koolstofdioxide afvangen, PFAS uit water scheiden, extreem giftige gassen beheersen of fruit langzamer laten rijpen door het ethyleengas in de vrucht op te vangen.

Nobelprijswinnaar Robson, de pionier op het gebied van MOF's, is verbonden aan de Universiteit van Melbourne in Australië. Kitagawa werkt aan de Universiteit van Kyoto in Japan en Yaghi aan de Universiteit van Californië in Berkeley.

Uitreiking 10 december

Het Nobelprijscomité maakte de winnaars van de Nobelprijs voor Scheikunde bekend in Stockholm. Gisteren ging de onderscheiding voor Natuurkunde naar drie wetenschappers voor hun onderzoek op het gebied van kwantummechanica. Maandag ging de Nobelprijs voor Geneeskunde naar twee Amerikanen en een Japanner voor hun onderzoek naar het menselijk immuunsysteem.

Later deze week volgen nog de Nobelprijzen voor Literatuur en Vrede, begin volgende week is Economie aan de beurt. Elke winnaar krijgt 11 miljoen Zweedse kronen, ongeveer een miljoen euro. Als er in een categorie meerdere winnaars zijn wordt het prijzengeld verdeeld. De prijzen worden op 10 december uitgereikt, de sterfdag van de Zweedse chemicus Alfred Nobel.

De politie heeft een 23-jarige man uit Vlaardingen aangehouden die wordt verdacht van het seksueel afpersen van vijf vrouwen. De man ontving in totaal meer dan 10.000 euro van de vrouwen.

Hij dreigde beeldmateriaal online te verspreiden of de foto's te delen met familie en vrienden van de vrouwen. Om dit te voorkomen moesten de vrouwen hem betalen. Deze afpersmethode wordt sextortion genoemd.

Contact via games en sociale media

De verdachte zocht contact met de vrouwen via online videogames en socialemediaplatforms. Op den duur verplaatste het contact zich naar WhatsApp of werd er fysiek afgesproken. De vrouwen komen uit Arnhem, Doetinchem, Amsterdam, Den Haag en Breda, meldt Omroep Gelderland. Het contact tussen de vrouwen en de man duurde maanden tot jaren.

De man wist de vrouwen zo ver te krijgen dat ze seksueel getinte beeldmateriaal naar hem stuurden. Ook verkreeg hij inlogcodes van socialemedia-accounts van de vrouwen, waardoor hij toegang had tot privé beeldmateriaal. De man dreigde die beelden online te verspreiden en eiste geld van de vrouwen.

De politie zegt dat er mogelijk nog meer aangiftes zullen volgen van andere slachtoffers die gelinkt zijn aan deze zaak. Bij de aanhouding van de verdachte heeft de politie onder meer telefoons en laptops in beslag genomen.

De politie zegt dat er angst en schaamte heerst bij de vrouwen, maar maakt duidelijk dat het slachtoffer nooit schuld heeft aan sextortion.

Na zeven jaar procederen hebben ruim 5000 Groningers een schikking getroffen met de Nederlandse Aardoliemaatschappij (NAM). Een advocaat had namens hen een massaclaim ingediend voor de immateriële schade die zij leden door aardbevingen als gevolg van gaswinning.

Advocatenbureau DeHaan Advocaten & Notarissen begon in 2018 namens 5300 Groningers een rechtszaak tegen de NAM. De eisers wilden compensatie zien voor de mentale schade, die zij hadden geleden als gevolg van de gaswinning.

Na vele zittingen, beroepen en uiteindelijk een uitspraak van de Hoge Raad in het voordeel van de Groningers hebben de twee partijen de afgelopen jaren onderhandeld over een schikking. De uitkomst daarvan en de uiteindelijke regeling zijn nu bekend, meldt RTV Noord.

Foto op het dartbord

Er zijn drie soorten vergoedingen waar gedupeerden, die deelnamen aan de massaclaim, aanspraak op kunnen maken: het gaat om compensatie van immateriële schade en gederfd woongenot en extra vergoedingen.

Hoe ziet de vergoedingsregeling eruit?

Wanneer er bij een woning minimaal twee keer schade is vastgesteld, hebben huishoudens per persoon recht op minimaal 2500 euro smartengeld. Bij ieder extra schadegeval kan dat bedrag worden opgehoogd met 1250 euro. Bij vier schadegevallen hebben bewoners dus per persoon recht op 5000 euro.

Daarnaast maken de gedupeerden aanspraak op een compensatie voor gemist woongenot als zij minstens één schade hebben geleden. De hoogte van dit bedrag wordt eenmalig uitgekeerd aan het hele huishouden.

Als gedupeerden zijn verhuisd, wordt de compensatie eenmalig uitgekeerd. De hoogte van het bedrag wordt dan gebaseerd op de postcode van de getroffen woning. Zo krijgt een huishouden uit Zeerijp, midden in het aardbevingsgebied, het maximale bedrag van 2709 euro en een gezin uit de stad Groningen 222 euro.

Voor sommige huishoudens zijn er nog extra vergoedingen. In het geval dat een woning versterkt moest worden, er sprake was van sloop of nieuwbouw of er sprake was van een acuut onveilige situatie, kan het bedrag nog verder oplopen.

Advocaat Pieter Huitema is blij met de regeling. "Het is heel gaaf om voor zo'n grote groep zo'n resultaat te bereiken", zegt hij tegen RTV Noord. "We hebben toch zo'n twee jaar aan de onderhandelingstafel gezeten, maar het resultaat mag er zijn."

De schikking kwam er niet zonder slag of stoot. "Vroeger dacht ik altijd dat mijn foto op het dartbord hing bij de NAM, maar we hebben heel constructief onderhandeld. Soms was het lastig, maar we hadden allebei het doel om er met een goede regeling uit te komen."

Schadebureau

De uitvoering van de regeling is toevertrouwd aan een schadebureau. Dat bureau zal de komende maanden contact opnemen met betrokkenen, onder andere om ontbrekende informatie op te vragen. De vergoedingen worden in fases afgehandeld.

Dit najaar wordt de eerste groep van ongeveer honderd mensen uitgenodigd. Vanaf begin volgend jaar volgen de andere groepen. De afhandeling per persoon duurt enkele maanden. Het is de bedoeling dat alle claims in 2026 in behandeling zijn genomen.

Senator Cees van de Sanden vertrekt bij de VVD en gaat in de Eerste Kamer verder als eenmansfractie. Hij zegt tegen de Volkskrant dat zijn partij is "weggedreven van de eigen kernwaarden: vrijheid, verantwoordelijkheid, verdraagzaamheid, sociale rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid".

Van de Sanden is het er niet mee eens dat de VVD steun uitsprak voor onder meer het Uganda-plan, de antifa-motie en de asielplannen van de PVV. "De partij is besluiten gaan ondersteunen en uitspraken gaan doen die ik niet in lijn kan brengen met die kernwaarden, of die daar zelfs haaks op staan", zegt hij tegen de krant. "Ook waren er besluiten die op gespannen voet staan met de rechtsstaat."

Tanja Klip, fractievoorzitter van de VVD in de Eerste Kamer, laat weten dat ze pas vanochtend hoorde dat Van de Sanden opstapt. "Hij heeft me daarmee compleet overvallen. Ik betreur zijn besluit en het feit dat hij voornemens is zijn VVD-zetel mee te nemen."

Regeringspartijen VVD en BBB hebben nu vier zetels minder in de Eerste Kamer dan bij aanvang van het kabinet-Schoof. Eerder verlieten drie BBB'ers hun partij: Robert Croll stapte over naar D66, Eric Kemperman naar Forum voor Democratie en Pim Walenkamp gaat verder als eenmansfractie.

GroenLinks-PvdA nu grootste partij

De verhoudingen in de Eerste Kamer zijn hiermee flink opgeschud: niet meer de BBB, maar GroenLinks-PvdA is nu de grootste fractie. Ook zijn er vier eenmansfracties: 50Plus, OPNL, Walenkamp en Van de Sanden. Dat zorgt voor een nog onzekerder toekomst voor de twee asielwetten, die het demissionaire kabinet nog dit jaar door de Eerste en Tweede Kamer wil loodsen.

Gisteren was er een expertbijeenkomst in de Eerste Kamer, waar onder meer de politie, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) vertelden welke gevolgen zij verwachten als de asielwetten worden ingevoerd. De organisaties waren zeer kritisch. Zo hebben zij sterke twijfels of de instroom erdoor omlaag gaat.

Het COA is daarnaast bang dat asielzoekers door de nieuwe wetten langer in de opvang verblijven, waardoor er juist meer plekken nodig zijn. De politie denkt niet dat het zin heeft om het illegaal verblijf in Nederland strafbaar te maken. Volgens de politie kan het juist averechts werken, omdat mensen dan uit zicht verdwijnen.

'Grote maatschappelijke onrust'

Uit vragen van senatoren bleek dat zij met de forse kritiek van de uitvoeringsorganisaties in de maag zitten. "Ik heb weinig draagvlak gehoord en gevoeld", zei een VVD-senator. "Stelt u nu voor dat deze wetten toch niet meer behandeld worden en we opnieuw beginnen, om betere wetgeving te maken. Bent u dan niet heel ongerust met ons dat er grote maatschappelijk onrust gaat ontstaan?"

Beide asielwetten moeten met een novelle (een wijzing van een wetsvoorstel dat al in behandeling is, red.) nog opnieuw langs de Tweede Kamer. De bedoeling is dat de Eerste Kamer er daarna nog dit jaar over stemt.

De Franse premier Sébastien Lecornu zegt dat er een grote wil is binnen de Franse regering om samen voor het eind van het jaar een begroting te hebben. Dat zei hij vanochtend in een korte persconferentie. Twee dagen geleden maakte Lecornu bekend af te treden, maar president Macron accepteerde zijn ontslag niet.

De afgelopen dagen voerde de premier gesprekken met verschillende partijen, net als vandaag. Tot nu toe laten die gesprekken zien dat partijen bereid zijn een begroting rond te krijgen, zei Lecornu. Ook waarschuwde hij dat het imago van Frankrijk op het spel staat als de begroting er niet komt.

Lecornu is hoopvol en het lijkt erop dat het Franse parlement nu niet ontbonden hoeft te worden. Dat betekent dat er ook geen nieuwe verkiezingen nodig zijn.

Later vandaag zal hij president Macron ontmoeten om verslag te doen van zijn gesprekken. Ook geeft Lecornu vanavond een interview op de Franse zender France 2.

Vijfde premier

Een paar dagen geleden gaf Lecornu aan dat hij wilde stoppen als premier. In zijn ontslagspeech zei hij dat hij bereid was tot het sluiten van compromissen, maar dat de partijen met wie hij samenwerkte dat niet als vooruitgang zagen. President Macron vroeg Lecornu om een laatste poging te doen om de politieke crisis op te lossen.

Als Lecornu af zou treden, zou dat nog geen maand na zijn aantreden zijn geweest. Hierdoor zou Frankrijk nog dieper in een politieke crisis belanden. De 39-jarige Lecornu is de vijfde premier in minder dan twee jaar tijd.

Correspondent Frankrijk Frank Renout:

"Sébastien Lecornu is bezig met politiek koorddansen. Aan de ene kant is er een hopeloos verdeeld parlement, dat het afgelopen jaar drie regeringen tegenwerkte en naar huis stuurde. En aan de andere kant moet er een begroting komen en moet er fors bezuinigd worden, vindt president Macron.

De demissionaire regering van Lecornu heeft geen meerderheid in het parlement. Dus moet hij steun zoeken bij andere partijen.

De premier benadrukt nu in zijn besprekingen met politieke partijen dat voor Frankrijk economisch gevaar dreigt als er géén begroting voor 2026 komt en als er niet bezuinigd wordt. Dat zet die partijen onder druk. Niemand wil worden aangewezen als schuldige als Frankrijk straks ook echt in ernstige financiële problemen komt.

Maar als er straks inhoudelijk moet worden gepraat over pijnlijke ingrepen, zal iedereen kleur moeten bekennen. Want veel partijen willen niet verantwoordelijk worden gehouden voor een potentieel faillissement van Frankrijk, maar ook niet voor bezuinigingen die Franse kiezers hard gaan treffen."

Frankrijk verkeert in een economische crisis, met een begrotingstekort van 5 procent van het bruto binnenlands product. Dat is het hoogste binnen de EU. Dat begrotingstekort en de aangekondigde bezuinigingen leidden de afgelopen maanden tot veel maatschappelijke onrust in Frankrijk.

In september waren twee keer in korte tijd grootschalige protesten tegen de geplande bezuinigingen. De demonstranten uitten hun ongenoegen over de groeiende armoede en ongelijkheid in het land. De bezuinigingen raken onder meer de zorg, en hebben gevolgen voor de koopkracht. Zo wordt er bijvoorbeeld gekort op de ziektekostenvergoeding.

Volt wil niet in debat met Forum voor Democratie over klimaat en heeft daarom het NOS-lijsttrekkersdebat op NPO Radio 1 van aanstaande vrijdag afgezegd. Volt hekelt het klimaatstandpunt van het FVD "dat de klimaatcrisis structureel ontkent en die klimaatwetenschappers in het verleden 'hekserij' verweet", zo laat de partij in een persbericht weten.

Volt zegt geworsteld te hebben met de vraag of het aan het debat met Forum moet deelnemen. "Na lang wikken en wegen - en tegen de achtergrond van de snelle radicalisering in onze samenleving - komen we tot de conclusie dat wij geen zuurstof meer willen geven aan een partij die liegt."

Thema's

De NOS heeft de lijsttrekkers van alle partijen in de Tweede Kamer uitgenodigd om aanstaande vrijdag in een 2,5 uur durende radio-uitzending te debatteren over een aantal actuele thema's. Ze gaan met elkaar in discussie over onder meer wonen, asiel, de financiële situatie van Nederlanders, arbeidsmigratie, internationale veiligheid, klimaat en energie en vertrouwen in de politiek.

De twee oppositiepartijen Volt en Forum voor Democratie is gevraagd om over klimaat te praten en over de vraag wat er zou moeten gebeuren om het onderwerp weer op de politieke agenda te krijgen.

Volt wijst erop dat experts waarschuwen voor de gevaren van verdere normalisering van extreemrechts en wil naar "die wetenschap luisteren". "Wij zijn van mening dat dit debat bijdraagt aan normalisering van het ontoelaatbare."

Accepteren

De NOS laat weten het jammer te vinden dat Volt zich terugtrekt uit het radiodebat. "Wij nodigen voor onze radio- en televisiedebatten altijd alle partijen uit die in de Tweede Kamer zitten en die meedoen aan de verkiezingen", zegt hoofdredacteur Giselle van Cann van NOS Nieuws. "De keuze van Volt om niet mee te doen hebben we te accepteren."

Forum voor Democratie laat via X weten "hogelijk verbaasd" te zijn over de beslissing van Volt. "In een democratische rechtsstaat hoort het vrije debat centraal te staan", aldus de partij. "Juist in verkiezingstijd is het van groot belang dat kiezers kennis kunnen nemen van de verschillende visies die politieke partijen vertegenwoordigen. De kiezer heeft recht op een open en inhoudelijke confrontatie van ideeën."

De SP zal nu met Forum voor Democratie in debat gaat over klimaat en energie. SP-leider Dijk heeft ook een debat met D66 en BBB over het thema wonen.

In het noordwesten van Myanmar zijn minstens 32 mensen gedood en ruim 50 mensen gewond geraakt na een aanval met paragliders van het leger. Dat meldt het Myanmarese medium The Irrawaddy. Onder de doden en gewonden bij de aanval op de plek waar een boeddhistisch festival gaande was, waren ook meerdere kinderen.

De paragliders gooiden maandagavond bommen af op het moment dat er een wake bij kaarslicht werd gehouden. "Voor zover ik weet zijn er 32 mensen omgekomen, onder wie vijf leden van de geweldloze beweging en de verzetsstrijders die het gebied beschermen. De rest zijn burgers", zegt een inwoner tegen The Irrawaddy. Door de explosies was het moeilijk om de slachtoffers te identificeren.

Lichtfestival

De plaats die werd aangevallen, ligt in de regio Sagaing. Die regio, die eerder dit jaar werd getroffen door een zware aardbeving, is vaker doelwit van het leger, omdat grote delen ervan onder controle staan van vrijwilligersmilities die na de staatsgreep zijn opgericht om het militaire regime in Myanmar te bestrijden.

Deze groepen, bekend als de People's Defence Force (PDF), vormen ook het lokale bestuur. Een lid van de lokale PDF zegt tegen de BBC dat ze tijdens de viering informatie hadden gekregen over een mogelijke luchtaanval. Er werd nog geprobeerd de bijeenkomst te beëindigen, maar de paragliders waren er sneller dan verwacht. De man raakte zelf gewond aan zijn been.

Correspondent Mustafa Marghadi sprak vorig jaar de gewapende oppositie in Myanmar en zag het effect van het conflict op de bevolking:

De mensen waren bij elkaar gekomen ter ere van het Thadingyut-festival, ook bekend als het Lichtfestival. Het markeert het einde van de boeddhistische vastentijd. De wake bij kaarslicht was georganiseerd als een vreedzaam protest tegen de junta en de aanstaande nationale verkiezingen.

Ook werd er opgeroepen tot de vrijlating van politieke gevangenen, onder wie Aung San Suu Kyi. Zij is de democratisch gekozen leider die tijdens de staatsgreep van het Myanmarese leger in 2021 werd afgezet en gevangengezet.

Amnesty International heeft gezegd dat het gebruik van gemotoriseerde paragliders door de junta om gemeenschappen aan te vallen onderdeel is van een "verontrustende trend". Lokale media hebben eerder gemeld dat de junta steeds vaker kiest voor paramotors vanwege een tekort aan vliegtuigen en helikopters.

Door de internationale sancties van de afgelopen jaren is het voor de junta moeilijker geworden om militair materieel aan te schaffen.

Correspondent Zuidoost-Azië Mustafa Marghadi:

"Het bombarderen van burgerdoelen is een bekende tactiek van het leger. Het doel is om burgers af te schrikken met verzetsgroepen samen te werken, en in dit geval was er de hoop leden van verzetsgroepen te raken, ongeacht de aanwezigheid van onschuldige burgers.

Het leger is de afgelopen maanden bezig met een kleine opmars in sommige gebieden. Mede dankzij dit soort luchtaanvallen en ook kleine grondoffensieven boekt het weer terreinwinst op etnische milities en het verzet. Iets wat de afgelopen twee jaar, tot aan de dodelijke aardbeving in maart, vrij zeldzaam was."

Het kabinet wil boven de Noordzee een permanent testgebied voor drones openstellen. Het gaat om een luchtruimzone die van Katwijk tot aan de Rotterdamse haven loopt. De bedoeling is dat die "na de zomer van 2026" in gebruik wordt genomen. De indeling van het luchtruim moet nog wel worden aangepast.

Het is "hard nodig" om te gaan testen met drones die ver buiten het zicht van de piloten "autonoom vliegen", vertelt demissionair staatssecretaris Tuinman van Defensie in het NOS Radio 1 Journaal. Hij vindt dat Nederland voorbereid moet zijn op dronedreigingen.

Tuinman verwijst naar Oekraïne "waar natuurlijk een drone-oorlog aan de gang is" en vliegvelden in Europa "die op zwart gaan" vanwege dreigingen met drones. Maar er moet ook getest worden met civiele toepassingen, vindt de staatssecretaris, zoals het vliegen met spullen van ziekenhuis naar ziekenhuis.

Strandgangers

Het idee is om een soort luchttunnel in te stellen, die van het oude defensievliegveld Valkenburg in Katwijk naar het testgebied boven de Noordzee loopt. De vlucht gaat over de stranden, maar dagjesmensen hoeven zich volgens Tuinman geen zorgen te maken. Het testgebied begint pas boven zee.

Het is de bedoeling dat er in deze zone geen ander vliegverkeer meer plaatsvindt. De ministeries van Defensie en Infrastructuur en Waterstaat en de provincie Zuid-Holland ondertekenen vandaag een samenwerkingsovereenkomst in het onderzoekscentrum voor sensorgerelateerde technologie, dat inmiddels op het voormalige defensieterrein is gevestigd.

Inbraken, ramkraken, overvallen en diefstallen: meerdere keren per maand is het raak bij Nederlandse juweliers. De branche is het zat en komt nu met een app om collega's te waarschuwen voor de werkwijze van de criminelen.

De waarschuwingsapp is een initiatief van de Federatie Goud en Zilver en is gesubsidieerd door het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het doel is om het aantal incidenten in de branche te verlagen, laat het ministerie weten.

De app is een aanvulling op alle bestaande veiligheidsmaatregelen bij juwelierszaken. Ondernemers kunnen in de app melding maken van een incident of een poging daartoe. Andere juweliers met de app krijgen daar vervolgens een melding van, met informatie over de werkwijze van de criminelen.

"Van dat laatste - de modus operandi van criminelen - kunnen we een hoop leren", zegt Patrick Thio van de Federatie Goud en Zilver. "Dan kun je als ondernemer maatregelen treffen."

Overvallen, plofkraken, inbraken

Een van de misdrijven waar juweliers mee te maken krijgen, zijn overvallen. Aan het begin van dit jaar waren dat er volgens de politie opvallend veel. In de eerste vier maanden waren er veertien overvallen op juweliers, terwijl dat er in heel 2024 elf waren.

Bij Juwelier Punte in Utrecht hebben ze sinds de oprichting in 1959 van alles meegemaakt: inbraak, roof, overval, fraude met creditcards, diefstal met geweld, en het meest recent een plofkraak in 2021. "Ze hebben toen aardig wat horloges en sieraden meegenomen, zegt eigenaar Ruud Reijers. "Maar de schade aan de ramen, het rolluik en de gevel was het grootst: 175.000 euro."

Na een misdrijf is het volgens Reijers "elke keer weer moed verzamelen". "Je probeert optimistisch te blijven en treft maatregelen om de kans dat criminelen slagen zo klein mogelijk te maken." Hij is daarom enthousiast over de nieuwe app. "Een gewaarschuwd mens telt voor twee."

Pushbericht bij incident

De app is bedoeld voor alle ondernemers in de juweliersbranche, zegt Thio van de Federatie Goud en Zilver. Wel moet je eerst een uitnodigingslink krijgen van de federatie. "We willen natuurlijk niet dat criminelen er gebruik van maken", legt de bestuurder uit.

Een juwelier die te maken krijgt met bijvoorbeeld inbraak of winkeldiefstal kan in de app een melding maken. Collega's krijgen dan direct een pushbericht met het soort incident, tijdstip en locatie. De melder kan nog extra informatie toevoegen, die eerst wordt gecheckt door de Federatie Goud en Zilver.

"Wij kijken: valt er nog iets uit te halen wat interessant is voor collega's?", zegt Thio. "Is er bijvoorbeeld een rolluik opgekrikt, en had deze ondernemer geen grondslot? Dan is het goed om ondernemers nog eens te wijzen op de noodzaak daarvan."

In verband met privacy worden er geen beelden van verdachten of persoonsgegevens gedeeld. Een algemene beschrijving van de daders mag wel, laat het ministerie weten. "Zoals het aantal personen, de lengte en kleding."

Rookmachines

Reijers van Juwelier Punte heeft zijn winkel na de plofkraak in 2021 nog beter beveiligd. "We hebben nu een zwaardere pui, een beveiligingssluis, een uitgebreidere live view zodat de politie kan meekijken, en rookmachines waardoor criminelen helemaal niets meer zien." Maar, zegt Reijers: "Als criminelen binnen willen komen, verzinnen ze altijd wel wat."

De ondernemer gaat de nieuwe app zeker gebruiken. "En hopelijk ook veel andere collega's, want het werkt natuurlijk het best als zo veel mogelijk juweliers meedoen."

Eerder dit jaar kropen dieven in Eindhoven door een gat in de muur bij een pand dat werd gerenoveerd om in de naastgelegen juwelierszaak voor tonnen aan sieraden te stelen:

Op zeker 216 plekken in Nederland zijn staalslakken gebruikt. Dat is bijna twee keer zoveel als eerder werd aangenomen, blijkt uit onderzoek van NU.nl en Investico, dat op gang kwam na tips van lezers. Dankzij die meldingen ontdekten journalisten ruim honderd nieuwe locaties waar staalslakken liggen.

Omdat overheden en aannemers het gebruik van het grindachtige materiaal lange tijd niet hoefden bij te houden, was er geen landelijk overzicht van de locaties waar het restproduct uit de staalindustrie ligt.

Verre van compleet

Afgelopen voorjaar brachten NU.nl en Investico al in beeld dat op meer dan honderd plekken door het hele land staalslakken liggen. Na dat onderzoek werd duidelijk dat die inventarisatie verre van compleet was door het gebrek aan registratie. Daarom riepen de journalisten lezers op tips in te sturen.

Volgens de nieuwssite stroomde de mailbox vol met foto's van "mysterieus" grind dat aan een magneet bleef kleven, verhalen over honden die na een wandeling rode ogen kregen en een bericht van een voormalige sluismeester die schepen vol staalslakken zag binnenvaren.

In samenwerking met De Groene Amsterdammer, Omroep Zeeland en het Noordhollands Dagblad klopten ze aan bij gemeenten, provincies en natuurbeheerders om te kijken of er daadwerkelijk staalslakken op paden lagen. Daardoor komen er nu 109 plekken bij, waardoor het totaal op 216 locaties uitkomt. Ook dat aantal wordt nog steeds als incompleet gezien.

Wat zijn staalslakken?

Staalslakken zijn restproducten die vrijkomen bij de productie van staal. De slakken, in Nederland afkomstig van Tata Steel, worden vaak gebruikt als bouwmateriaal, bijvoorbeeld voor fundering van wegen, maar ook voor wandelpaden of geluidswallen.

Wanneer dit materiaal in contact komt met water, kunnen er schadelijke stoffen vrijkomen. Dat kan leiden tot milieuproblemen, zoals vervuiling van oppervlaktewater en vissterfte. Als mensen direct in contact komen met het materiaal, kan dat leiden tot bloedneuzen of oogletsel.

Het eerste onderzoek, van het voorjaar, leidde tot vragen in gemeenteraden en provinciale staten. Sommige gemeenten gingen zelf op zoek naar locaties met staalslakken. Zo wist Bloemendaal het materiaal zelf in kaart te brengen.

Speelplaatsen

Op andere plekken zijn staalslakken verwijderd na onderzoeken, bijvoorbeeld in woonwijken of bij speelplaatsen in Muiden, Amstelveen, Texel, Den Haag en Heusden. Vaak ging het om paden of hofjes in woonwijken of in de buurt van speelplaatsen en scholen.

Nieuwsuur deed vorige maand onderzoek naar staalslakken:

De hele dag rijden er minder treinen van, via en naar Schiphol Airport door een seinstoring. Spoorbeheerder ProRail laat aan de NOS weten dat ongeveer 60 tot 70 procent van de treinen rijdt. Zowel intercity's als sprinters vallen vandaag uit.

ProRail legt uit dat het probleem wordt veroorzaakt door een kapotte railspoel. Een railspoel is een apparaat dat detecteert of er een trein op het spoor staat. Als deze kapot is, lijkt het alsof er een trein op het spoor staat, terwijl dat niet zo is. Het beveiligingssysteem blokkeert dan het spoor en geeft aan dat er niet kan worden gereden.

Komende nacht opgelost

Het probleem wordt aankomende nacht opgelost. Tot die tijd kunnen vijf van de zes sporen worden gebruikt. Tijdens de reparatie is er maar plek voor drie sporen. Als dat overdag gebeurt, zou dat veel meer gevolgen hebben voor de reizigers dan nu het geval is.

De storing begon rond 01.00 uur afgelopen nacht. Hoe die ontstond, is nog niet duidelijk.

De bezetting van een gebouw van de Radboud Universiteit in Nijmegen is vannacht beëindigd. Pro-Palestijnse studenten bezetten sinds gistermiddag het magnetenlaboratorium op de campus. Er zijn in totaal 23 demonstranten aangehouden, meldt de politie. Zij zitten allemaal nog vast.

Het is nog niet duidelijk hoe de ontruiming precies is verlopen. Gisteravond zei de politie de activisten die binnen in het Goudsmitpaviljoen zaten nog ongemoeid te laten vanwege de veiligheid.

De bezetters die naar buiten kwamen werden al wel gearresteerd en ingesloten. Ook werden demonstranten die zich voor de ingang aan elkaar hadden vastgeketend, losgezaagd en aangehouden.

Ontploffingsgevaar

Zowel de universiteit als burgemeester Bruls sprak gisteren van levensgevaarlijk gedrag, meldde Omroep Gelderland, omdat in het gebouw supergeleidende magneten en koelgassen aanwezig zijn. Als die apparatuur beschadigd zou raken, zou dat tot een ontploffing kunnen leiden, zei decaan Sijbrand de Jong. Daarbij was geen gevaar voor de directe omgeving, maar wel voor de aanwezigen in het pand.

De politie controleerde het gebouw verdieping voor verdieping, schreef een journalist van De Gelderlander vannacht. "Trappen binnen zijn gebarricadeerd door de demonstranten en worden nu vrijgemaakt."

De politie heeft de bezetting van het Goudsmitpaviljoen in Nijmegen beëindigd:

De studenten protesteerden tegen de voorgenomen Nijmeegse samenwerking met een Israëlische universiteit. Actiegroep Nijmegen Student Encampment zei gisteren in een verklaring het gebouw te willen bezetten tot de universiteit alle banden met Israël verbreekt.

De goudprijs is vandaag naar recordhoogte gestegen en komt voor het eerst boven de 4000 dollar (ruim 3400 euro) per troy ounce (31,1 gram) uit. Daarmee kost een kilo goud nu zo'n 110.000 euro. De prijs voor goud is dit jaar hard gestegen. Begin januari stond de teller nog op zo'n 2670 dollar (2300 euro).

De politieke en economische onrust in de wereld spelen een belangrijke rol bij de stijging van de goudprijs. Beleggers zien goud dan als een veilige investering. Zowel de zogenoemde shutdown bij de overheid in de Verenigde Staten als de politieke en economische onrust in Frankrijk, de op een na grootste economie van de EU, voeden de onzekerheid bij beleggers.

Vooral centrale banken zoeken naar steeds meer manieren om minder afhankelijk te worden van de dollar, en kopen nu in toenemende mate goud aan, schrijft de Financial Times. Ook verwachtingen van verdere renteverlagingen door de Amerikaanse Federal Reserve (Fed) dragen bij aan de hoge goudprijs. Dit komt omdat het bij een lage rente aantrekkelijker is om geld in goud te beleggen.

Troy ounce?

Per troy ounce wordt geteld in de handel in edelmetalen zoals goud, zilver en platina om internationale standaardisatie en transparantie te waarborgen. Deze historische, nauwkeurige gewichtseenheid van 31,103 gram maakt wereldwijde prijsvergelijkingen mogelijk in de geglobaliseerde markt voor kostbare metalen.

"Er is op dit moment zoveel vertrouwen in de handel in goud dat de markt uitkijkt naar het volgende grote ronde getal: 5000", zegt Tai Wong, een onafhankelijke Amerikaanse metaalhandelaar, tegen persbureau Reuters. "Daarbij zal de Fed waarschijnlijk de rente blijven verlagen."

"Er zullen nog wel wat obstakels op de weg zijn, zoals een blijvende wapenstilstand in het Midden-Oosten of Oekraïne", zegt Wong. "Maar de fundamentele drijfveren van deze handel, zoals groeiende schulden en een zwakkere dollar, zullen op de middellange termijn waarschijnlijk niet veranderen."

"Een steak, dat is vlees. Punt." Voor de christendemocraten in het Europees Parlement is het een principekwestie. De Franse Europarlementariër Céline Imart stelt voor specifieke benamingen van vleesvervangers in de ban te doen. Het gaat dan met name om de woorden steak, schnitzel, worst en burger. "Woorden hebben betekenis", stelt zij.

Daarmee is een oude discussie terug in de Europese politiek. Want eerder al, in 2021, was er een sterke lobby van de vleesindustrie om het gebruik van 'vlezige' woorden voor plantaardige producten te verbieden. In het Europees Parlement was er toen geen meerderheid voor.

Wel stemde het parlement toen voor een voorstel dat regelde dat plantaardige producten niet de naam van een zuivelproduct mogen dragen. Daarom zie je geen havermelk of sojayoghurt meer in de schappen, maar is het haverdrink geworden.

Verbetering positie boeren

Vandaag stemt het Europees Parlement opnieuw over de kwestie. Deze keer is de aanleiding een voorstel van de Europese Commissie om de positie van boeren in de voedselketen te verbeteren. Na de vele boerenprotesten van vorig jaar wil de Commissie de boeren een sterkere positie geven ten opzichte van supermarkten en tussenhandelaren.

De christendemocraten grijpen dit voorstel aan om ook de discussie over vleesvervangers weer op de agenda te krijgen. BBB-Europarlementariër Jessica van Leeuwen steunt het voorstel. "Iedereen heeft de vrijheid om te eten wat hij of zij wil, maar het is positief dat de term vlees uitsluitend gebruikt mag worden voor producten die werkelijk uit dierlijk eiwit bestaan. Op die manier zijn consumenten correct geïnformeerd over hun aankoop."

De tegenstanders van een verbod op vleesassociaties vinden dat de discussie de positie van boeren niet verbetert. Ook wijzen zij erop dat vleesproducten in de winkel sterk bewerkt zijn en niet puur uit vlees bestaan.

'Tijdverspilling'

Anna Strolenberg, Europarlementariër namens Volt, doet de onderhandelingen namens de Groenen in het Europees Parlement over de voorstellen van de Commissie om boeren een sterkere positie te geven. "Dit hele voorstel is een verspilling van ieders tijd", zegt ze over het plan rond namen van vleesvervangers.

"We kunnen oplossingen verzinnen voor ons klimaatprobleem, een betere positie voor de boeren of de toekomst van de landbouw", zegt ze. "Maar in plaats daarvan worden maatregelen verzonnen, waardoor mijn vegaburger voortaan een plantaardige schijf moet gaan heten. Echt compleet onzinnig, laten we focussen op wat écht belangrijk is."

Het Europees Parlement stemt vandaag over het voorstel van de christendemocraten om de plantaardige producten niet meer te verkopen met omschrijvingen die doen denken aan vlees.

Mocht het voorstel genoeg steun krijgen, dan is het nog geen gelopen race voor de vleeslobby. Ook de Europese Commissie en de EU-lidstaten zullen in dat geval met de wijziging moeten instemmen. Pas daarna zullen vleesvervangers mogelijk anders gaan heten.

Goedemorgen! Vandaag stemt het Europees Parlement opnieuw over het gebruik van woorden als 'hamburger' voor vleesvervangers. En de winnaar van de Nobelprijs voor Scheikunde wordt vandaag bekendgemaakt.

Eerst het weer: vandaag is het bewolkt en later op de dag volgt een beetje regen. Het zal niet al te hard waaien en het wordt maximaal 17 of 18 graden. De komende dagen is het opnieuw veel bewolkt, maar zal de zon vaker te zien zijn.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Ruim de helft van het tot nu toe uitgegeven geld van de Giro555-actie voor het Midden-Oosten is gebruikt om slachtoffers in Gaza te helpen. Dat staat in een tussentijds rapport. In totaal bracht de landelijke inzamelingsactie, die vorig jaar oktober van start ging met een actiedag, 25,6 miljoen euro op.

In de eerste negen maanden is ruim een derde van het totaalbedrag uitgegeven (9,1 miljoen euro). Dat geld ging naar noodhulp en wederopbouw, hoofdzakelijk in Gaza maar ook in Libanon, Israël en Syrië en op de bezette Westelijke Jordaanoever. Het resterende bedrag wordt komend jaar nog uitgegeven.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Wereldwijd werd gisteren stilgestaan bij de terreuraanval van Hamas op Israël van twee jaar geleden. Voor het Vredespaleis in Den Haag kwamen mensen met verschillende achtergronden samen. Ze herdachten zowel de Israëlische als de Palestijnse slachtoffers:

Fijne dag!

Ruim de helft van het tot nu toe uitgegeven geld van de Giro555-actie voor het Midden-Oosten is gebruikt om slachtoffers in Gaza te helpen. Dat staat in een tussentijds rapport. In totaal bracht de landelijke inzamelingsactie, die vorig jaar oktober van start ging met een actiedag, 25,6 miljoen euro op.

In de eerste negen maanden is ruim een derde van het totaalbedrag uitgegeven (9,1 miljoen euro). Dat geld ging naar noodhulp en wederopbouw, hoofdzakelijk in Gaza maar ook in Libanon, Israël en Syrië en op de Westelijke Jordaanoever. Het resterende bedrag wordt komend jaar nog uitgegeven.

Samenwerkende hulporganisaties openden ruim een jaar na 7 oktober 2023 het gironummer voor "alle slachtoffers van het escalerende geweld in het Midden-Oosten". Daar klonk vanuit de maatschappij ook kritiek op: sommigen wilden niet dat het geld naar Israël zou gaan, terwijl anderen bang waren dat hun geld bij Hamas of Hezbollah terecht zou komen.

Van het opgehaalde geld ging tot nu toe 30 procent naar Libanon, de rest ging naar mensen in nood in Syrië (6,6 procent), op de Westelijke Jordaanoever (6,5 procent) en Israël (1,2 procent). Van tevoren werd al bekendgemaakt dat het meeste geld naar slachtoffers in Libanon en Gaza zou gaan.

Wat is Giro555?

Giro555 is een samenwerkingsverband van tien hulporganisaties: Care Nederland, Cordaid, Kerk in Actie, Nederlandse Rode Kruis, Oxfam Novib, Plan International, Stichting Vluchteling, Terre des Hommes, Unicef Nederland en World Vision.

Iets meer dan de helft van het tot nu toe bestede geld van de Giro555-actie ging naar slachtoffers in Gaza. Het werd uitgegeven aan medische zorg en mobiele klinieken, zoals in Gaza-Stad, waar nog maar één ziekenhuis operationeel is. Ook ging er geld naar schoon drinkwater, voedsel en onderdak.

De organisaties van Giro555 willen meer hulp naar Gaza sturen, maar dat is heel moeilijk vanwege de onveiligheid daar en de slechte toegankelijkheid van het gebied. "Dat baart ons grote zorgen", zegt Harm Goossens, actievoorzitter van Giro555 en directeur van het Nederlandse Rode Kruis. "Er moet direct een einde komen aan het geweld, en de poorten moeten volledig open, zodat hulpverleners hun werk op grotere schaal kunnen uitvoeren."

In de komende maanden willen de organisaties, voor zover mogelijk, de humanitaire hulp in Gaza verder uitbreiden. Denk bijvoorbeeld aan poliovaccinaties voor kinderen en de aanleg van sanitaire voorzieningen. "Dat is allemaal van levensbelang. We gaven de afgelopen tijd 5 miljoen euro uit in Gaza, waarmee we honderdduizenden mensen hielpen. Ook de komende tijd blijft dit onze focus", zegt Goossens.

Waterpompen

30 procent van de opbrengsten ging tot nu toe naar Libanon. "Ook daar is de nood hoog, omdat daar heel veel is kapotgemaakt, zoals medische zorg", zegt Bastiaan van Blokland, woordvoerder van het Rode Kruis namens Giro555. Luchtaanvallen van het Israëlische leger in de oorlog met Hezbollah hebben delen van Zuid-Libanon verwoest. En het staakt-het-vuren daar wordt dagelijks geschonden, waardoor burgers gewond raken of hun huizen moeten verlaten.

Naast medische zorg gaat het geld in Libanon naar onderwijs voor kinderen, ondernemers en iedereen die werd geraakt door het conflict. Dat zijn veelal Libanezen, maar ook Syriërs die op de vlucht zijn geslagen uit hun land. In het noorden en zuiden van Libanon is geïnvesteerd in zonnepanelen om energie op te wekken voor waterpompen die door de oorlog beschadigd waren geraakt of niet goed functioneerden.

Het zuiden van Libanon ligt in puin en de wederopbouw gaat traag. Nieuwsuur ging langs bij Hassan:

In Israël ging het geld naar sociaal kwetsbare gemeenschappen, zoals bedoeïenen in de Negev-woestijn in het zuiden van het land. Zo werd er geïnvesteerd om hun agrarische bedrijven in leven te houden.

Op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever kregen Palestijnse vrouwelijke ondernemers financiële steun om hun winkels draaiende te houden. Na de terreuraanval van Hamas op 7 oktober 2023 raakten veel Palestijnen werkloos die in Israël of voor Israëlische bedrijven werkten. Ook is er geld vrijgemaakt voor medische zorg en bijstand. In Syrië worden medische centra en voedingsprogramma's voor moeders en jonge kinderen opgezet.

In totaal heeft het geld van Giro555 een half miljoen mensen in het Midden-Oosten bereikt: 70.000 kregen tijdelijk onderdak, bijna 110.000 mensen kregen voedsel en ruim 250.000 gezondheidszorg.

Ook ging er geld naar psychosociale zorg, schoon drinkwater, voorlichting over onontplofte munitie en geld of cashvouchers op plekken waar de economie wel draait maar wankelt, zoals in Libanon. Daarmee worden mensen geholpen bij het betalen van levensmiddelen en dagelijkse kosten.

Het komende jaar gaat Giro555 de resterende 16,5 miljoen euro uitgeven. "We zijn erop gebrand om meer geld naar Gaza te sturen", zegt Van Blokland. "Met een duurzaam staakt-het-vuren kan hulp naar Gaza opeens enorm omhooggaan; daar hopen we op."

Batterijen in elektrische fietsen, auto's of misschien een thuisbatterij: ze raken steeds meer ingeburgerd. En na een langzame aanloop neemt ook het aantal grote batterijen toe dat stroom kan (terug)leveren aan het stroomnet. Het zijn 'parkeerplekken' voor stroom en ze worden steeds groter.

Dat blijkt uit het jaarlijks marktrapport van Energy Storage NL, de brancheorganisatie voor energieopslag.

De branche verwacht dat de capaciteit van batterijen dit jaar verdubbelt tot zo'n twee gigawattuur. In theorie is dat genoeg om 2 miljoen huishoudens een uur van stroom te voorzien. Naar verwachting gaat de groei komende jaren door, al hangt het tempo af van het overheidsbeleid en de ontwikkeling van de stroommarkt.

Grootste batterij van Nederland

Onafhankelijke experts bevestigen het beeld. "Eigenlijk staan we nog best aan het begin", zegt Coen Hutters, specialist energietransitie bij Raboresearch. "De markt voor grootschalige batterijopslag komt nu op gang."

In november worden weer twee grote batterijen op het stroomnet aangesloten. Energiebedrijf Engie bouwt een batterijpark op een eiland in Lelystad waar al de Maxima-gascentrale en een wind- en zonnepark staan. Het bedrijf Flevo-BESS, bouwt in het naburige Dronten een batterij die straks de grootste van Nederland is.

De groei van batterijen in Nederland is geen uitzondering. Sterker nog, de toename van batterijen gaat in veel Europese landen sneller omdat daar gunstiger regels gelden.

De opmars van hernieuwbare stroom is een van de redenen waarom de batterijcapaciteit toeneemt. Afgelopen jaren kwam er veel wind- en zonnestroom bij op het stroomnet. Dit voorjaar was bijna de helft van alle stroom hernieuwbaar. Die opwekking is afhankelijk van het weer en valt lang niet altijd samen met de vraag naar stroom.

's Avonds gebruiken mensen bijvoorbeeld veel stroom, als ze koken en de lichten aandoen. Maar zonnepanelen produceren een piek aan het begin van de middag als er minder vraag is. Dat leidt nu al tot problemen. Zo moet er steeds meer groene stroom worden 'weggegooid'. Ook raakt het stroomnet overvol. Dat fenomeen heet ook wel netcongestie.

"Eigenlijk wil je een 'parkeerplek' creëren voor duurzame stroom", zegt Harry Talen, topman van energiebedrijf Engie Nederland. "Daarvoor zijn batterijen een fantastisch product." Ze laden op als er veel aanbod is en weinig vraag. En ze geven die stroom terug aan het stroomnet als de vraag toeneemt.

Grillige prijzen

De toename in hernieuwbare stroom leidt ook tot meer pieken en dalen in de stroomprijs. "Je ziet dat goed in het aantal uren met negatieve energieprijzen", zegt Jeroen Neefs van Energy Storage NL. "Heel vorig jaar waren er 466 uren met negatieve stroomprijzen. Nu zat je in augustus, halverwege het jaar, al aan 458 uur."

Door de toegenomen grilligheid van de prijzen kun je met batterijen steeds beter handelen in stroom. Maar batterijen zijn niet alleen geschikt om geld mee te verdienen, benadrukt Talen, ze leveren de maatschappij ook wat op. Het dempt de stroomprijzen en zorgt ervoor dat het net efficiënter wordt gebruikt. "En als we batterijen op de juiste plek in het systeem zetten", zegt Talen, "zullen ze vooral netcongestie tegengaan."

Maandag waarschuwde minister Hermans van Klimaat en Groene Groei dat de problemen van het overvolle stroomnet nog altijd erger worden, al zegt het ministerie vandaag dat grote batterijen een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan een oplossing. Maar ze moeten dan wel goed worden verdeeld over het land. Anders wordt de netcongestie juist erger.

Daarbij zijn batterijen geen wondermiddel. Vooral voor de eerste paar uur helpen ze stroom opslaan. Daarna zijn er ook andere technieken om energie op te slaan, als warmte of waterstof.

Voorlopig blijven gascentrales dus nodig om stroom te leveren als de zon en wind langdurig wegblijven, al denkt Talen denkt wel dat gascentrales steeds minder zullen draaien. "We kunnen dan pieken van drie of vier uur waarin we nu gas verbranden opvangen met batterijen", zegt Talen. Dat betekent ook dat de uitstoot van broeikasgassen als CO2 afneemt en dat is goed voor het klimaat.

Goedkopere batterijen

Overigens zijn er meer redenen waarom batterijen aantrekkelijker worden. "Een belangrijke oorzaak is dat de prijs van lithiumbatterijen aanzienlijk is gezakt", zegt RaboResearch-onderzoeker Coen Hutters. "En het is de verwachting dat die trend nog wel doorzet." Het leeuwendeel van de batterijen komt uit China. "Daar is veel technologische vooruitgang", zegt Hutters. "Onder andere de energiedichtheid van batterijen gaat omhoog." Dat betekent dat in de batterij meer energie kan worden opgeslagen.

Mede daardoor zullen we ook in Nederland mogelijk meer batterijen gaan zien. "Ik verwacht dat de groei doorzet", zegt Jeroen Neefs namens de branche. Ook Hutters zegt dat er nog veel - en grotere - projecten aankomen.