Trump zoekt met Gazaplan grenzen op: 'Dit is roofdierkapitalisme'
"We'll own it" zei president Trump over Gaza. "We gaan er iets van maken. We zullen alle gevaarlijke en niet-ontplofte bommen ontmantelen en de verwoeste gebouwen opruimen. We hebben de mogelijkheid om er iets fenomenaals van te maken, het kan de Rivièra van het Midden-Oosten worden. This could be so magnificent."
Zijn opzienbarende uitspraken, op een officieel persmoment met een glimlachende Israëlische premier Netanyahu aan zijn zijde, lijken geen losse flodder. Trump las een voorbereide tekst op. "We'll own it", de VS wordt eigenaar en de Palestijnen moeten voorgoed weg: er is over nagedacht, al is onduidelijk hoe hij dit voor zich ziet.
Hiermee heeft de Amerikaanse president opnieuw opschudding veroorzaakt met teksten die zelfs voor zijn doen heel ver gaan. Ze hebben geleid tot een vrijwel unanieme internationale veroordeling en deskundigen op het gebied van internationaal recht hebben veel vragen.
Trump zegt dit opvallend genoeg midden in de eerste fase van een staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas, terwijl over de voorwaarden van de tweede fase nog onderhandeld wordt. De VS is daarbij een van de bemiddelaars.
SuperontregelendTrump liet blijken dat hij geen toekomst ziet voor de Palestijnen in Gaza, omdat daar in zijn woorden voor hen niet meer te leven valt. Ze moeten permanent worden opgenomen door Jordanië, Egypte en andere landen in de regio. En hij heeft dus opgeworpen dat de VS 'eigenaar' wordt van Gaza. Het gebied moet door Amerikanen worden herontwikkeld, stelde hij voor.
Trump doet vaker vergaande uitspraken die sterk ontregelen, vaak zonder argumentatie of onderbouwing, waarbij hij de gangbare politieke en diplomatieke mores volledig negeert. Zoals onderzoeker van de Arabische wereld Khaled Elgindy van de Georgetown University in Washington zegt in The New York Times: het zijn "echt bizarre en onsamenhangende uitspraken", die meer vragen oproepen dan antwoorden geven.
Toch is hij, zegt Jolle Demmers, geen idioot die maar wat staat te blaten. Ze is hoogleraar conflictstudies aan de Universiteit Utrecht en vindt dit typerend voor Trump en voor zijn stijl van optreden. "Tegenstanders totaal ontregelen. Ze eerst laten bungelen en zweten. Superontregelend, heel radicaal. En een paar dagen later moeten we ons dan weer opmaken voor een soort stappenplan."
"Zo absurd dat je er niet aan wil", verzucht ook Janne Nijman, deskundige internationaal recht aan de Universiteit van Amsterdam. "Het zegt heel veel over waar we terecht zijn gekomen." Dat de Amerikaanse president retoriek gebruikt waarmee hij de indruk wekt dat hij de rechten van de Palestijnen en de beginselen van het internationale recht als irrelevant beschouwt of zelfs regelrecht opzijschuift, baart haar grote zorgen.
Ook de tweestatenoplossing, al lange tijd het doel van de internationale gemeenschap als oplossing voor het conflict, dreigt door de retoriek van Trump uit het zicht te verdwijnen.
Wat Nijman betreft kunnen andere landen, ook Nederland, dit niet onweersproken laten. "Moet je deze uitspraken zomaar laten passeren? Want intussen wordt het wel allemaal gezegd." Ze ziet het als een aantasting van de internationale rechtsorde.
PuinruimenDe ontregeling die van het door Trump geschetste scenario uitgaat is moedwillig, denkt Demmers. "Het is een soort spel. Hij doet dit iedere keer. We moeten ook niet flauwvallen van verontwaardiging. Een paar dagen later zegt hij weer iets wat aanvaardbaarder is."
Met het dreigende "We'll own it" kan Trump nog allerlei kanten op. Hij zegt niet dat de VS Gaza annexeert, wat volkenrechtelijk niet kan: landen mogen een ander land niet innemen of daarmee dreigen.
Wel wil hij dat de Amerikanen gaan puinruimen. Demmers wijst op het voorbeeld van Sri Lanka, waar Chinese projectontwikkelaars het land na een jarenlange burgeroorlog weer hebben opgebouwd.
Denkbaar vindt ze wel dat Trump met zijn jarenlange ervaring als projectontwikkelaar de zaak als makelaar benadert. De VS leaset de grond in Gaza en laat daar mensen aan de slag gaan. Niemand zal daar iets tegen doen, geen van de andere grootmachten in de wereld zal hierom een conflict aangaan.
RoofdierkapitalismeTrumps oproep tot een blijvend vertrek van alle Palestijnen uit Gaza valt te lezen als een voornemen tot etnische zuivering. Zo liet VN-baas Guterres vandaag via zijn woordvoerder weten een oproep te zullen doen om etnische zuivering in welke vorm dan ook te voorkomen.
Bij veel Palestijnen roept het de herinnering op aan de 'Nakba', de 'ramp' die hen is overkomen in 1948, rond het uitroepen van de staat Israël op 14 mei. De Nakba wordt door hen nog altijd jaarlijks op 15 mei herdacht. Honderdduizenden werden verdreven van hun huis en hun grond en ze mogen niet meer terug.
"Dit is nog veel brutaler", zegt Demmers over Trumps ideeën. De vorm, de manier, de strategie; bepalen wie ergens mag wonen door de ruimte op te eisen voor jezelf. Ze ziet er een agressieve vorm van kapitalisme in, een manier om macht en bezit te vergaren door te onteigenen. Ook Nijman spreekt van 'roofdierkapitalisme', waaraan het recht ondergeschikt wordt gemaakt. "Respecteer de rechten van de Palestijnen en laat Palestijnse ondernemers de kust ontwikkelen."
Wat niet verandert ten opzichte van vorige Amerikaanse regeringen is de onvoorwaardelijke steun aan Israël. Trump geeft daar zijn eigen draai aan. Tegelijk is het juist zijn uitgesproken manier van optreden, die de anti-politicus en anti-diplomaat voor velen aantrekkelijk maakt. "Hij speelt het spel volkomen anders", concludeert Demmers.