Grimmigheid rond maandenlange protesten Servië neemt toe
De protesten tegen de regering in Servië lijken een nieuwe fase ingegaan. Voor de vijfde avond op rij raakten demonstranten gisteravond slaags met de politie. Het is niet voor het eerst tijdens de al negen maanden aanhoudende demonstraties dat die eindigen in geweld, maar de schaal waarop is wel nieuw.
De afgelopen dagen vallen er steeds gewonden, onder wie ook agenten. Ook verricht de politie tientallen arrestaties. Eerder verliepen de protesten grotendeels vreedzaam, iets waar de studenten die ze aanvoeren grote waarde aan hechten. Ze willen op een geweldloze manier bereiken dat president Aleksandar Vucic, die ze beschuldigen van grootschalige corruptie, nieuwe verkiezingen uitschrijft.
Bij het grootste protest tot nu toe, in maart, waren maar liefst 300.000 Serviërs op de been in de hoofdstad Belgrado.
De demonstranten leggen de schuld van het recente geweld bij de politie. Afgelopen dinsdag demonstreerden betogers bij het kantoor van de Servische Progressieve Partij (SNS) van Vucic in het noordelijke stadje Vrbas. Volgens hen en media ter plaatse werden ze met onder meer vuurwerk en flessen bestookt door SNS-aanhangers die voor het kantoor stonden.
Geen boksballenDe politie deed niets, maar greep wel in toen de demonstranten vervolgens de SNS-aanhangers belaagden. Volgens de demonstranten is dat hét bewijs dat de politie eerder fungeert als een bewakingsdienst van de SNS dan als een publieke dienst die de openbare orde handhaaft en álle burgers beschermt.
Onder het motto 'Wij zijn geen boksballen' gaan ze sindsdien elke avond de straat op. Een klein deel, gekleed in het zwart en met bivakmutsen op, gebruikt daarbij geweld, zoals zaterdagavond. Het lege SNS-partijkantoor in de westelijke stad Valjevo werd kort en klein geslagen en in lichterlaaie gezet.
De politie greep keihard in tegen álle demonstranten, met onder meer wapenstokken en traangas. Juist in Valjevo is de woede groot, omdat er online een video circuleert waarop te zien is hoe een dag eerder een demonstrant die op de grond ligt wordt afgetuigd door agenten.
Ook op andere filmpjes is buitensporig geweld te zien. Op één filmpje vraagt een agent "Ben jij een oppositielid?" voordat hij een trap uitdeelt. Video's waarop te zien is hoe kinderen worden opgepakt en gefilmd terwijl ze op een politiebureau met hun handen in hun nek tegen de muur worden gezet, leiden tot nog meer afschuw. Geen van de opnames is overigens onafhankelijk geverifieerd.
Verdere repressiePresident Vucic houdt vol dat juist demonstranten de politie aanvallen, terwijl die de "hardwerkende Serviërs" beschermt. Hij spreekt van "terroristen" en herhaalt dat ze vanuit het buitenland aangestuurd en betaald worden om Servië omver te werpen, zonder daar verder op in te gaan of bewijs voor te leveren. "Alle maskers zijn afgevallen, ze worden nerveus, en de tijd is gekomen dat de mensen die vernielingen aanrichten en brand stichten worden gestraft voor hun misdaden", zei Vucic zaterdagavond laat.
Zulke uitspraken voeden bij zijn tegenstanders de vrees voor verdere repressie. De weinige media die niet aan de kant van Vucic staan of als zijn spreekbuis fungeren, klagen over de haatcampagne en bedreigingen waar zij mee te maken hebben.
De demonstraties begonnen als aanklacht tegen corruptie, nadat in november een betonnen overkapping van een net gerenoveerd treinstation in de stad Novi Sad instortte. Daarbij kwamen zestien mensen om het leven. Het was het gevolg van onkundig uitgevoerd werk door bouwbedrijven die de contracten niet zouden hebben gekregen vanwege hun expertise, maar omdat ze dicht bij Vucic en zijn partij staan.
Verkiezingen?Inmiddels gaat het protest allang niet meer alleen daarover. Tegenstanders zijn de verstikkende greep van Vucic op de maatschappij zat. Hij heeft het hele ambtenarenapparaat en alle grote media in zijn greep. Ze eisen daarom nieuwe verkiezingen, en dit keer eerlijke: internationale waarnemers bevestigden dat er de vorige keren aanwijzingen voor stembusfraude waren.
In het verleden schreef de president verkiezingen uit om de aandacht van problemen af te leiden, in de wetenschap dat hij ze zou winnen. Maar nu zou dat volgens peilingen niet lukken, niet zonder grootschalige fraude althans. Hij zal daarom denken dat hij beter kan vasthouden aan wat hij heeft. En dat is behoorlijk wat, met leger, politie, ambtenaren en de meeste media aan zijn zijde.
Met dat recept heeft Vucic al eerder protesten overleefd. Vraag is of hij dat ook kan volhouden als de Serviërs deze maand terugkomen van vakantie, terwijl zelfs in de rustige en hete zomermaanden de druk niet van de ketel is gegaan.