NOS Nieuws - Algemeen

Demissionair justitieminister Van Oosten (VVD) heeft zich, na stevige kritiek uit de Tweede Kamer, toch stelliger uitgesproken over de relschoppers die afgelopen zaterdag vernielingen aanrichtten en politiemensen aanvielen in Den Haag. Hij sprak vanavond over "extreemrechtse relschoppers" die geweld gebruikten, de Hitlergroet brachten en "vreselijke leuzen" riepen.

"Dat vind ik nazistisch, dat vind ik antisemitisch en dus verwerpelijk en afschuwelijk", aldus Van Oosten aan het begin van zijn betoog in een debat over de bestrijding van antisemitisme.

Een paar uur eerder, in het wekelijkse vragenuurtje, hadden tal van Kamerleden met verbazing en irritatie geluisterd naar Van Oosten omdat die weigerde zich uit te spreken over de motieven van de relschoppers. Hij vond dat het oordeel daarover overgelaten moest worden aan de politie, het Openbaar Ministerie en uiteindelijk de rechter. "Het is niet aan het kabinet, zo hebben we het systeem niet geregeld, om dat oordeel op die manier te vellen", aldus minister.

Bij de demonstratie afgelopen zaterdag op het Malieveld waren er gevechten met de Mobiele Eenheid, werd een politieauto in de fik gezet en de snelweg afgezet. Er werden prinsenvlaggen getoond, een symbool dat tegenwoordig door extreemrechts en vroeger door de NSB werd gebruikt. Ook werden er antisemitische leuzen geroepen en werd de Hitlergroet gebracht. Buiten het Malieveld werden de ruiten van het D66-partijbureau ingegooid en het Binnenhof beschadigd.

Kamerleden van D66, GroenLinks/PvdA, Denk, SP, ChristenUnie, de Partij voor de Dieren en Volt reageerden daarom geïrriteerd op de formele opstelling van Van Oosten. "Ik denk dat heel veel mensen in Nederland zich afvragen waarom de minister zo ontzettend om de hete brij heen draait", zei D66-Kamerlid Paternotte. SP-leider Dijk: "Ze lopen door onze straten, met NSB-vlaggen, met Duitse leuzen en met hun arm omhoog. Waarom kunt u het beestje niet bij de naam noemen? Waarom kunt u dat niet?"

Te star

Maar Van Oosten hield voet bij stuk. Hij zei dat hij de gebeurtenissen "totaal afschuwelijk" vond. "Het is heel belangrijk dat ik als minister niet ga zeggen wat ik vind dat het is", aldus Van Oosten. De rechter moet dat bepalen, was toen zijn mening.

Vanavond kwam de justitieminister toch van zijn standpunt terug. Hij had het idee dat hij in het vragenuurtje zijn scherpe standpunt "onvoldoende" duidelijk had gemaakt. "Dan was ik daar vanmiddag te star in." En hij had dat gedaan om te voorkomen dat hij als minister van Justitie rechtszaken tegen de relschoppers zou beïnvloeden. "Ik wil echt, met elke vezel in mijn lijf, dat deze gasten hun straf krijgen."

Donderdag debatteert de Kamer over de rellen in Den Haag.

De Italiaanse actrice Claudia Cardinale is op 87-jarige leeftijd overleden, meldt het Franse persbureau AFP. Ze overleed in Frankrijk, Cardinale woonde al vele jaren ten zuiden van Parijs.

Claudia Cardinale werd in de jaren 60 en 70 gezien als 'het Italiaanse antwoord op Brigitte Bardot'. Ze speelde in tientallen Italiaanse en Franse films en verwierf internationale faam toen ze de hoofdrol speelde in de epische western Once upon a time in the West van Sergio Leone.

Hoewel ze bekend werd als een Italiaanse actrice, sprak Cardinale tot haar 18de geen woord Italiaans. Ze werd in 1938 geboren in de Tunesische hoofdstad Tunis en leerde daar Frans, Tunesisch-Arabisch en Siciliaans, de taal van haar ouders.

In haar eerste films werd haar stem dan ook nagesynchroniseerd. Maar dat had ook een andere reden, zei ze zelf in een interview met de Volkskrant. "Ik heb de stem van een man, daarom hebben ze me in zo veel films nagesynchroniseerd."

Zwanger

Ze kwam in de filmwereld terecht doordat ze op haar 17de in Tunesië een missverkiezing won. De prijs was een bezoek aan het filmfestival van Venetië en daar werd ze ontdekt door regisseur Franco Cristaldi.

Ze verhuisde naar Rome om een acteeropleiding te volgen, maar door problemen met de taal kostte haar dat veel moeite. Na zes maanden hield ze het voor gezien en keerde terug naar Tunis. Daar ontdekte ze dat ze zwanger was van een tien jaar oudere Fransman die het kind niet wilde.

Cristaldi gaf haar een contract en zorgde dat het kind in Londen geboren kon worden, zodat het geheim bleef en haar carrière niet zou schaden. Zoon Patrizio groeide op bij haar vader en moeder. Pas na zeven jaar kreeg hij de waarheid te horen. In 1966 hielden Cristaldi en Cardinale een niet-officiële huwelijksceremonie en daarna werd hij door Cristaldi als zoon aangenomen.

Na haar debuut met een bijrol naast Omar Sharif in Goha (1958) werd Cardinale al snel een van de bekendste actrices in Italië. Ze werd gevraagd door beroemde Italiaanse regisseurs als Luchino Visconti voor wie ze speelde in Rocco and his brothers (1960) en The leopard (1963) en Federico Fellini, die haar zichzelf liet spelen in 8 ½ (1963).

Als prinses Dala in The Pink Panther (1963) veroverde ze ook de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Ze kreeg rollen in Hollywood-films als Blindfold (1965), The Professionals en speelde in 1968 de voormalig prostituee Jill McBain in Once upon a time in the West.

Toch kon ze in Hollywood niet goed aarden. Ze hield niet van alle glamour en weigerde om zich via een exclusief contract aan een filmmaatschappij te verbinden, wat in die tijd de gewoonte was. Ze was bang om een cliché te worden. Niet lang daarna keerde ze terug naar Italië en speelde bijna alleen nog in Europese films.

Vooral in die van regisseur Pasquale Squitieri, zoals Corleone (1978) en Claretta (1984). Cardinale en Squitieri ontmoetten elkaar in 1974 en trouwden een jaar later. Ze kregen een dochter, Claudia.

Aanvankelijk gecast als sekssymbool (hoewel ze altijd heeft geweigerd om naakt of topless in een film te verschijnen), groeide Claudia Cardinale uit tot een gerespecteerd actrice. Ze kreeg oeuvreprijzen op het filmfestival van Venetië (1993) en Berlijn (2002) en bracht in 1995 haar autobiografie uit. In september 2016 was ze in Nederland om een oeuvreprijs in ontvangst te nemen op festival Film by the Sea.

Ze bleef tot ver na haar 70ste acteren en was ook actief op andere gebieden. "Een mens moet in beweging blijven", zei ze in een interview met het AD. "Ik werk ook voor Unesco om kindermisbruik onder de aandacht te brengen. En ik speelde tot enkele jaren geleden volleybal. Maar bij een partijtje brak ik mijn voet. Ik moest twee maanden stilzitten. Dat was voor mij de hel op aarde.''

De Amerikaanse president Trump denkt dat Oekraïne alle gebieden kan heroveren die Rusland nu bezet houdt. Dat schrijft hij op zijn platform Truth Social. Dat is een ommezwaai ten opzichte van zijn eerdere standpunt over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne.

Trump heeft steeds gezegd dat Kyiv flinke concessies moet doen als het vrede wil, hintend op het opgeven van regio's die door Rusland zijn ingenomen. Na een ontmoeting met de Oekraïense president Zelensky bij de Verenigde Naties in New York vandaag lijkt Trump van mening te zijn veranderd.

"Ik denk dat Oekraïne, met de steun van de Europese Unie, in staat is om voor heel Oekraïne in zijn oorspronkelijke vorm te vechten en te winnen. Met tijd, geduld en de financiële steun van Europa, en met name van de NAVO, zijn de oorspronkelijke grenzen waar deze oorlog begon, zeker een optie", schrijft de Amerikaanse president.

Zelensky zegt "een beetje verrast" te zijn door Trumps ommezwaai. "Hij was positiever en liet weten Oekraïne tot het einde te willen steunen", zei hij in gesprek met Fox News. "Hij (Trump, red.) begrijpt dat wij zo snel mogelijk een einde willen aan de oorlog. Hij wil dat, en onze burgers willen dat. Maar Trump begrijpt dat Poetin dat niet wil."

Christiaan Paauwe, correspondent Midden- en Oost-Europa:

"Eerder foeterde Trump Zelensky nog uit in het Witte Huis omdat Oekraïne niet de 'kaarten' zou hebben in de strijd en waren er concessies nodig voor vrede. Nu zegt Trump dat Oekraïne al het grondgebied kan terugveroveren. Dat terwijl de meeste Oekraïners zelf niet eens geloven dat dit op korte termijn mogelijk is. Daar hebben ze simpelweg niet de manschappen en het materieel voor.

Ook weten ze in Oekraïne dat Trump na een gesprek met Poetin of met adviseurs met meer sympathie voor Rusland zo zijn houding weer kan veranderen. Maar dat Trump sinds begin dit jaar een flinke draai heeft gemaakt, is voor Oekraïners in ieder geval goed nieuws. Want dat betekent dat ze - met steun van andere NAVO-landen - kunnen rekenen op cruciale Amerikaanse wapens en inlichtingen. Dit was ook steeds het doel van Zelensky: koste wat het kost Trump aan de kant van Oekraïne krijgen en duidelijk maken dat zij als geen ander vrede willen."

Zelensky vroeg Trump bij hun ontmoeting om meer steun van de VS, met name voor luchtverdediging. De twee presidenten botsten eerder flink met elkaar, maar hadden nu een amicale bijeenkomst. "We hebben enorm respect voor het harde vechten van Oekraïne", zei Trump. Daarop bedankte Zelensky zijn ambtgenoot voor diens "persoonlijke inzet om de oorlog te stoppen".

Volgens Trump is de slechte staat van de Russische economie de grootste opsteker voor een mogelijk einde aan de oorlog. Zelensky sprak zijn steun uit voor Trumps oproep aan de EU om helemaal geen olie en gas meer uit Rusland te importeren.

Voor Trump met Zelensky sprak, had hij bij de VN al een ontmoeting met Europese Commissievoorzitter Von der Leyen. Die gaf aan dat de EU de import van Russisch olie en gas nog sneller wil afbouwen en dat er meer sancties aan Rusland opgelegd zullen worden. Trump zei dat een "heel stevige ronde van zware sancties" het bloedvergieten snel kan beëindigen.

Verder zei Trump in een antwoord op vragen van journalisten desgevraagd ook dat NAVO-landen wat hem betreft Russische toestellen uit de lucht mogen schieten als ze in NAVO-luchtruim vliegen. Vrijdag meldde Estland dat drie Russische straaljagers 12 minuten in het Estse luchtruim vlogen.

'Slecht leiderschap'

De Amerikaanse president zei in zijn verkiezingscampagne dat hij de oorlog in Oekraïne na zijn aantreden onmiddellijk zou beëindigen. Tot nu toe hebben zijn inspanningen weinig effect gehad.

Trump sprak vorige maand met de Russische president Poetin in Alaska. Na die topontmoeting zei hij dat hij een gesprek tussen Poetin en Zelensky zou faciliteren, maar voornamelijk vanuit Moskou lijkt daar geen interesse voor.

In zijn toespraak bij de VN zei Trump dat de oorlog in Oekraïne slecht afstraalt op Rusland, en dat die oorlog door een "echte militaire grootmacht" binnen een week gewonnen zou zijn. Hij gaf Poetin nog een veeg uit de pan door te zeggen dat het land gebukt gaat onder "slecht leiderschap".

Demissionair premier Schoof, die de toespraak van Trump bijwoonde, stelt dat het veranderde standpunt van Trump "ook een beetje de afdronk is van Alaska". "Er bleek al vrij snel daarna dat de stappen die waren afgesproken niet gezet werden. Ik denk dat we de afgelopen weken hebben gezien dat Trump de druk op Poetin wil opvoeren om te zorgen dat er vrede komt."

In de door oorlog geteisterde Sudanese regio Darfur neemt het aantal choleragevallen in alarmerend tempo toe, waarschuwt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Meer dan 12.000 mensen zijn inmiddels besmet en ruim 350 zijn aan de infectie overleden. De uitbraak bereikte Darfur in mei, maar heeft zich sindsdien verspreid naar zeker de helft van de regio.

WHO-vertegenwoordiger Hala Khudari zegt dat de VN-organisatie een vaccinatieprogramma is gestart om bijna 2 miljoen mensen te vaccineren in de zwaarst getroffen gebieden in Darfur. Dat kostte volgens haar weken "voorbereidingen en uitdagingen op het gebied van toegang, transport en logistiek". Ze zegt dat de grootste uitdaging van de campagne is om de "vaccins daadwerkelijk daar te krijgen".

Bloedige burgeroorlog

Sinds april 2023 woedt een bloedige oorlog tussen het Sudanese regeringsleger en de rebellengroep Rapid Support Forces (RSF). Die brak uit toen de leiders van beide partijen een staatsgreep pleegden en het vervolgens niet eens werden over de verdeling van de macht. De RSF controleert het grootste deel van het westen van het land.

Volgens VN-functionarissen heeft de oorlog aan minstens 40.000 mensen het leven gekost en tot wel 12 miljoen mensen ontheemd. De oorlog heeft geleid tot wat de VN de grootste humanitaire crisis ter wereld noemt. Zowel de RSF als het leger wordt beschuldigd van mensenrechtenschendingen. De VN-mensenrechtencommissaris schreef vorige week in een rapport dat de humanitaire crisis in Sudan zich de afgelopen zes maanden nog verder heeft verdiept.

Vooral de gevechten in El-Fasher, de enige stad in Noord-Darfur die nog in handen is van het regeringsleger, zijn afgelopen tijd heviger geworden. Veel routes zijn onveilig, waardoor hulporganisaties grote moeite hebben om medicijnen, schoon drinkwater en voedsel bij de bevolking te krijgen. Volgens Khudari zijn de vaccinaties hard nodig omdat het aantal cholera-gevallen blijft stijgen en vooral de sterftecijfers alarmerend zijn.

Op bepaalde plekken in West-Darfur is het sterftecijfer 11,8 procent, dat is ruim boven de streefwaarde van 1 procent van de WHO. Khudari waarschuwde ook dat cholera zich inmiddels heeft verspreid naar alle achttien deelstaten van Sudan. In de afgelopen 14 maanden zijn al meer dan 3000 mensen in Sudan aan de infectie overleden.

Cholera is een darminfectie, die ontstaat door besmet water. Het belangrijkste symptoom is diarree. Omdat patiënten daarmee veel vocht verliezen, sterven ze vaak door uitdroging. De WHO waarschuwt dat de infectie binnen enkele uren dodelijk zijn als het niet wordt behandeld. Artsen Zonder Grenzen ziet met regelmaat "een dodelijke combinatie van cholera en ondervoeding". Vorig jaar riep de IPC, de voedselwaakhond van de VN, op meerdere plekken in Sudan officieel hongersnood uit.

In principe is cholera makkelijk te voorkomen en te behandelen, maar daar is wel schoon water voor nodig, net als goede sanitaire voorzieningen en medische zorg. Omdat er in Darfur zo veel mensen op de vlucht zijn, verspreidt de ziekte zich snel. Niet alleen in vluchtelingenkampen, maar ook in woongemeenschappen. Er is te weinig water, en het is vaak niet schoon. Toch kunnen mensen niet anders dan dit water gebruiken.

Uitbraken van cholera vormen in Sudan een terugkerend probleem. Sinds het ministerie van Gezondheid de uitbraak in juli 2024 vaststelde, heeft Artsen Zonder Grenzen al meer dan 110.000 besmettingen met cholera geregistreerd. Volgens het Rode Kruis kampt Sudan momenteel met de ergste cholera-uitbraak van de laatste jaren.

Een medewerker van de gemeente Rotterdam blijkt jarenlang gratis onderdak te hebben geboden in gemeentewoningen aan familie en kennissen. De huizen waren een onderdeel van een daklozenprogramma, bedoeld voor voormalige dak- en thuislozen, die er tegen een kleine bijdrage tijdelijk gebruik van kunnen maken. De medewerker is op staande voet ontslagen.

De zaak kwam aan het rollen na een interne melding over de medewerker, in september vorig jaar. Daarop begon een intern onderzoek, schrijft het Rotterdamse college in een brief aan de gemeenteraad.

Acht woningen

Uit het onderzoek blijkt dat het onrechtmatig vergeven van de woningen begon in 2015 met één huis. In 2024 was dat uitgebreid tot acht woningen. De bewoners betaalden daar niets voor, schrijft het college. "De personen hebben geen afspraken gemaakt over de betaling van huur en aanverwante kosten." De woningen waren zonder de reguliere toetsing en normale aanmeldprocedures in gebruik gegeven door de medewerker.

Die kon zo handelen door "het misleiden van collega's" en het "manipuleren van de administratieve systemen".

Zelfredzaam

De woningen zijn onderdeel van het programma (Z)onderdak. De gemeente beheert in totaal 156 woningen, die ze huurt van woningcorporaties. Bewoners krijgen ambulante begeleiding. Dat houdt in dat ze geholpen worden met het regelen van huishouden, financiën en persoonlijk functioneren.

Uiteindelijk is het doel dat ze daarmee zelfredzaam genoeg worden om weer zelfstandig te wonen. Bewoners betalen een eigen bijdrage, maar de gemeente betaalt het grootste deel van de woonlasten zoals gas, licht en water.

Aangifte

De gemeente heeft aangifte gedaan van oplichting. Ook is er een schadevergoeding geëist. Zowel de ambtenaar als de familieleden en kennissen die gebruikmaakten van de huizen zijn aansprakelijk gesteld. "De onrechtmatige gebruikers van de woningen konden redelijkerwijs weten dat de oud-medewerker niet namens de gemeente of een corporatie handelde", staat in de brief. "Zij hebben zich ongerechtvaardigd verrijkt ten koste van de gemeente." Het college doelt daarbij niet alleen op huurkosten, maar ook op nutsvoorzieningen en gemeentelijke belastingen.

Rotterdam gaat ervan uit dat het onrechtmatig gebruik van de woningen de samenleving zeker 337.000 euro heeft gekost. Het college verwacht dat de werkelijke kosten hoger liggen, omdat de fraude ook "gevolg- en vervolgkosten met zich meebrengt".

Naar aanleiding van de fraude is gecontroleerd of de overige gemeentewoningen wel zijn toegewezen aan mensen die daarvoor in aanmerking komen, schrijft Rijnmond. De gemeente meldt niet of daarbij nieuwe fraudegevallen zijn ontdekt. Ook moeten vanaf nu twee ambtenaren akkoord geven op de toewijzing van een woning.

In Frankrijk zijn twee Nederlandse vrachtwagenchauffeurs van 35 en 53 jaar opgepakt nadat in hun trucks in totaal zo'n 3000 kilo cocaïne was gevonden. Dat gebeurde op twee afzonderlijke plekken in het land. De geschatte drugsvangst heeft een straatwaarde van 72 miljoen euro, meldt Le Parisien.

De vrachtwagenchauffeurs vertrokken vermoedelijk uit Portugal en vervoerden elk 1,5 ton cocaïne. Ze waren onderweg naar Noord-Europa. De Franse douane volgde de twee vrachtwagens al vanaf Spanje, na een tip.

De ene vrachtwagenchauffeur werd aangehouden bij Tours, onderweg naar Parijs. De andere werd ongeveer 200 kilometer verderop gestopt bij Saint-Arnoult op de A10, bij een van de grootste tolstations van het land. De lading was verpakt in lichtbruine jutezakken, schrijft Le Parisien.

Tsunami blanc

De Franse recherche heeft een onderzoek ingesteld "naar de import en handel in drugs door een georganiseerde bende". Het Openbaar Ministerie in Parijs probeert te achterhalen wie de opdrachtgevers zijn. Naast de havens in België en Nederland spelen Zuid-Europese havens een belangrijke rol als invoerhavens voor cocaïne uit Latijns-Amerika.

In Frankrijk onderschepte de douane in 2024 in totaal meer dan 50 ton cocaïne, een stijging van 130 procent vergeleken met het jaar daarvoor, aldus persbureau AFP. De Franse autoriteiten spreken van een tsunami blanc (witte vloed) vanwege de aanzienlijke stijging in inbeslagnames.

De man die zich een jaar geleden met een wapen ophield bij het golfterrein van de Amerikaanse president Trump in Florida is schuldig bevonden aan poging tot moord op een belangrijke presidentskandidaat. Ook werd de 59-jarige Ryan Routh veroordeeld voor vier andere aanklachten, waaronder het overtreden van wapenwetten.

Direct na het vonnis van de twaalf juryleden, die zo'n twee uur nodig hadden om tot hun oordeel te komen, probeerde Routh zichzelf in zijn nek te steken met zijn pen.

Hij leek zich daarbij niet te hebben verwond: Routh werd later weer de rechtszaal binnengebracht en kreeg van de rechter te horen dat hij in december zijn straf krijgt. Dat zou een levenslange celstraf kunnen zijn.

Kort na moordpoging

Patrouillerende agenten van de Secret Service zagen vorig jaar dat Routh zich met een wapen in de buurt van Trump bevond, toen die aan het golfen was.

De Secret Service opende vervolgens het vuur, waarop Routh zonder een schot te lossen wegvluchtte. Hij kon kort daarna alsnog worden aangehouden, nadat een omstander het kenteken van zijn auto had doorgegeven aan de politie.

Krap negen weken eerder had Trump een moordaanslag in Pennsylvania ternauwernood overleefd, waardoor de arrestatie van Routh tot veel rumoer leidde in de VS.

Tien uur in een heg

In het proces, dat twaalf dagen duurde, zeiden de aanklagers dat Routh zijn actie wekenlang had voorbereid. Hij lag op de dag zelf zo'n 10 uur verdekt in een heg met een geweer te wachten, bij hole zes van Trump International Golf Club in West Palm Beach .

Toen hij werd opgemerkt, was Trump nog een paar honderd meter van hem verwijderd, bij hole vijf. Zonder de Secret Service-agent, "zou Trump nu niet meer in leven zijn", zei aanklager John Shipley.

Routh koos ervoor om zichzelf te verdedigen, zonder advocaat. Hij zei dat hij niet de intentie had om iemand te doden op die dag, anders had hij wel geschoten op de Secret Service-agent. "Het is lastig voor mij om te geloven dat er een misdaad is begaan, als er geen trekker is overgehaald", zei hij. Maar dat pleidooi overtuigde de jury dus niet.

Justitieminister Bondi reageerde direct na het jury-oordeel via een persverklaring op het vonnis. Ze noemde de uitspraak "belangrijk" en omschrijft de actie van Routh als "niet alleen een moordpoging op onze president, maar ook een krenking voor heel ons land".

De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA gaat in april volgend jaar een bemande vlucht om de maan maken. Het wordt de eerste vlucht van het Artemis-programma van NASA waarbij een capsule met daarin astronauten meegaan, zo maakte het ruimtevaartagentschap vandaag bekend.

In 2022 voerde NASA al een missie van ruim drie weken met de capsule uit, maar toen waren er geen mensen aan boord.

Uitgesteld

De bemande vlucht zou eigenlijk vorig jaar plaatsvinden, maar werd uitgesteld omdat onder meer het hitteschild van de capsule niet sterk genoeg was. De capsule moet door de SLS-raket van NASA, die 98 meter hoog is, richting de maan worden gebracht.

Het is de bedoeling dat de vlucht in april 2026 plaatsvindt, maar dat kan nog worden uitgesteld tot februari het jaar erna. "We zijn voornemens om deze belofte na te komen", zei een NASA-functionaris vanmiddag op een persconferentie. De ruimtemissie, waarbij vier astronauten meevliegen, gaat tien dagen duren.

De missie geldt als een belangrijke test voor de geplande missie Artemis 3, waarbij NASA mensen op de maan wil zetten. De laatste keer dat er mensen op de maan waren was bij de NASA-missie van Apollo 17 in 1972.

Ook China naar de maan

De Artemis-ruimtemissies kunnen gezien worden als onderdeel van een wedloop tegen de Chinese ruimtevaartorganisatie, die voor 2030 astronauten op de maan wil zetten. De bedoeling is dat deze taikonauten daar een onderzoeksstation bouwen. Vorig jaar lukte het de Chinezen al om een ruimtevaartuig materiaal te laten verzamelen op de maan en te laten terugkeren.

In het water van het Gelderse dorp Veessen is Defensie bezig met het bergen van een Duits oorlogsvliegtuig. Het gaat om een eenpersoons Messerschmitt BF 109. Het toestel was ingezet tijdens een jacht op geallieerde gevechtsvliegtuigen in de Tweede Wereldoorlog, en stortte in 1944 neer.

Ruim tachtig jaar lang bleef het vliegtuig op de bodem van de Hank, een zijarm van de IJssel, liggen. Niet alleen de vliegtuigmotor, maar ook de bewapening, wielen en cockpit. Defensie wist dat er onderdelen in het water lagen na een dieptedetectie vorig jaar.

Radium en asbest

De opgraving is na al die decennia een speciaal moment, zegt stafofficier vliegtuigberging Coen Cornelissen tegen Omroep Gelderland. Vooral omdat in al die tijd geen geïnteresseerden of nieuwsgierigen bij het wrak zijn geweest. "Dat is bijzonder, omdat men in het verleden altijd op zoek is gegaan naar metaal."

Een vliegtuigberging is zeer gevaarlijk, zegt Cornelissen. Dat komt doordat er munitie in het vliegtuig ligt en door aanwezigheid van gevaarlijke stoffen zoals radium en asbest. "Daarom werken wij met een gespecialiseerd team. Op die manier heb je een gecontroleerde opgraving."

'We blijven altijd zoeken'

Een groot deel van het wrak is nu boven water gehaald. De kosten voor de operatie bedragen zo'n 2,3 miljoen euro. De gemeente Heerde, waar Veessen onderdeel van is, heeft dat bedrag voorgeschoten. "Het is een heleboel geld, maar ik denk dat het het waard is", zegt burgemeester Olaf Prinsen. "Omdat we zo laten zien, ook aan de militairen van nu, dat we altijd zullen blijven zoeken. Ongeacht van welke kant je bent."

De stoffelijke resten van de piloot zijn nog niet gevonden. Daar werd wel op gehoopt, zowel voor de nabestaanden als voor het bieden van een graf. Het is onduidelijk of de piloot met het vliegtuig is neergestort, of er eerder is uitgesprongen.

De berging is onderdeel van het Nationaal Programma voor vliegtuigwrakken met nog vermiste vliegers. Dat programma ondersteunt gemeenten bij de kosten van zo'n vliegtuigberging. Waarschijnlijk is de hele bergingsoperatie begin oktober afgerond, verwacht Defensie.

Geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog?

Abonneer je dan hier op de NOS-nieuwsbrief.

Op een boerderij in de West-Brabantse gemeente Halderberge zijn onlangs tientallen verwaarloosde katten en kittens aangetroffen. Een kitten was al overleden toen de politie ter plaatse kwam.

Agenten gingen langs bij de boerderij na een melding bij het dierennoodnummer 144, schrijft Omroep Brabant. Tijdens de controle bleek dat er zo'n zeventig katten rondliepen.

"Door de grote hoeveelheid was er tijdens de controle geen mogelijkheid om ze allemaal te helpen", laat de politie weten. In eerste instantie werden dertien katten meegenomen, met hulp van Stichting Zwerfkatten en het dierenasiel.

Benodigde medische hulp

Een paar dagen later werd ook de rest van de dieren meegenomen, op vijf katten na. "Deze zagen er goed uit en waren de enige katten met halsband." De politie benadrukt wel dat er opnieuw gecontroleerd zal worden bij de boerderij om te kijken of het goed blijft gaan.

Veel van de aangetroffen katten hadden de niesziekte. Dat is een besmettelijke ziekte onder katten die kan leiden tot oogontstekingen, benauwdheid en uitdroging. Volgens de politie kreeg een aantal katten een of meerdere ogen niet open. Ook bleek een van de katten wormen in de longen te hebben. "Alle dieren hebben de benodigde medische hulp ontvangen", aldus de politie.

Burkina Faso, Mali en Niger trekken zich terug uit het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag, zo hebben de West-Afrikaanse landen bekendgemaakt in een gezamenlijke verklaring.

Volgens de militaire leiders van de drie landen is het Strafhof "een instrument van neokoloniale onderdrukking in handen van het imperialisme" geworden en verwijten zij het ICC "selectieve rechtspraak".

"Het ICC is er niet in geslaagd oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid, genocide en bewezen daden van agressie te behandelen en te berechten", schrijft generaal Assimi Goïta, de interim-president van Mali, namens de drie landen. Ze verwijten het Strafhof sommige daders ongestraft te laten terwijl anderen wel worden vervolgd, zonder daarbij voorbeelden te noemen. Daarmee schendt het hof volgens de landen het statuut van Rome, de basis van het ICC.

Het hof heeft nog niet gereageerd op het besluit van de junta's, die nauwe banden onderhouden met Rusland. Ook zijn er Russische troepen actief in de Sahel-regio. Het ICC vaardigde in 2023 een arrestatiebevel tegen de Russische president Poetin uit wegens oorlogsmisdaden in Oekraïne.

Het vertrek van de drie West-Afrikaanse landen komt niet geheel onverwacht. Tijdens de recente militaire coups in Mali (2020 en 2021), Burkina Faso (2022) en Niger (2023) werden de presidenten afgezet door coupplegers. Sindsdien hebben de junta's hun langdurige partners, waaronder oud-kolonisator Frankrijk en het West-Afrikaanse economische blok Ecowas, de rug toegekeerd.

Sinds 2023 vormen zij een eigen blok, de Alliantie van Sahellanden (AES). Dit verband richt zich op militaire samenwerking en het bestrijden van rebellengroepen en terroristische organisaties. Ook willen de militaire leiders af van westerse militaire steun: in de afgelopen jaren hebben Franse troepen Mali, Burkina Faso en Niger verlaten. In plaats daarvan groeit de Russische invloed in de Sahel: zo vechten in Mali Russische huurlingen mee met het Malinese leger.

Saskia Houttuin, correspondent Afrika:

"Het is onduidelijk waarom uitgerekend nu de drie AES-landen ervoor kiezen om hun lidmaatschap van het ICC op te zeggen. Maar verrassend is het allerminst: in de afgelopen jaren hebben ze duidelijk gemaakt niet langer deel uit te willen maken van organisaties die in hun ogen niet in hun belang zijn.

Wat opvalt, is dat zij hun vertrouwen in het internationale recht niet helemaal lijken te zijn verloren. Nog maar enkele dagen geleden heeft Mali een klacht over Algerije ingediend bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ). Algerije zou volgens Mali in het Malinese luchtruim een drone hebben neergehaald.

Ter vervanging van het ICC zeggen de AES-landen in de toekomst hun eigen strafhof te willen oprichten. La cour pénale sahélienne moet mensen die zich schuldig maken aan terreur en misdaden tegen de menselijkheid gaan vervolgen."

Het ICC doet al sinds 2013 onderzoek in Mali naar vermeende oorlogsmisdaden in de noordelijke regio's Gao, Timboektoe en Kidal, die destijds onder controle waren van gewapende milities. Volgens de VN zijn er aanwijzingen in Mali voor verkrachtingen en ander seksueel geweld, martelingen, plunderingen, arrestaties op basis van onduidelijke gronden en verdwijningen.

Ook heeft het Strafhof een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen Iyad Ag Ghaly. Het hof vermoedt dat hij de leider is van de islamitische beweging Ansar Dine, die samen met al-Qaida in de Islamitische Maghreb in 2012 de controle had over Timboektoe. Hij wordt verdacht van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, zoals een aanval op een militaire basis waarbij veertig soldaten, die niet aan het vechten waren, werden geëxecuteerd.

Mali, Burkina Faso en Niger zijn meer dan twintig jaar lid van het Strafhof. Het duurt nog minstens een jaar voordat ze officieel niet langer bij het ICC zijn aangesloten. Eerder dit jaar kondigde ook Hongarije aan zich uit het hof terug te trekken.

Het ICC kan wereldwijd mensen vervolgen voor oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en genocide. Zonder de drie West-Afrikaanse landen zijn in totaal 123 landen aangesloten bij het Strafhof, waaronder Nederland. De VS, China, Rusland en Israël zijn dat niet. Ook de VS noemde eerder het ICC "een bedreiging voor de nationale veiligheid" en overwegen om sancties op te leggen. Eerder zette de VS al vier individuele rechters van het ICC op de sanctielijst.

Cartoonist Peter de Wit heeft dit jaar de Inktspotprijs gewonnen. Zijn tekening Gaza Beach 2030, over de oorlog in Gaza, is door de jury uitgeroepen tot de beste politieke tekening van het jaar.

De winnende spotprent van De Wit verscheen op 8 februari 2025 in de Volkskrant. Daarop is een gezin te zien op een strand in Gaza in 2030. Een peuter graaft in het zand en vindt daar menselijke botten en schedels. Het kind en de volwassenen hebben een lach op hun gezicht.

De tekening werd gepubliceerd een paar dagen nadat Trump had gezegd dat Gaza wel eens "de Riviera van het Midden-Oosten" zou kunnen worden, verwijzend naar het omstreden idee dat, na de oorlog, het puin in Gaza zou kunnen worden opgeruimd om plaats te maken voor een strandresort.

Lichtvoetig

"De winnende tekening is grappig, met trefzekere lijnen en bedrieglijk lichtvoetig over een loodzwaar onderwerp", aldus het juryrapport. De vijfkoppige jury bestond uit filosoof Stine Jensen, oud-politicus Klaas Dijkhoff, schrijver Kiza Magendane, dichter en cabaretier David van Rosmalen en illustrator Babette Wagenvoort.

Er werden145 spotprenten ingezonden door 45 striptekenaars, meldt organisator Stichting Pers & Prent. Die gingen over de belangrijkste ontwikkelingen van het politieke jaar, zoals de oorlog in Gaza, maatschappelijke discussies over het vluchtelingenbeleid en de val van het kabinet-Schoof.

Sigmund

De Wit is vooral bekend als de geestelijk vader van Sigmund in de Volkskrant, over een cynische psychiater die dagelijks patiënten ontvangt en commentaar levert op de wereld om hem heen. De Wit tekent deze strip al ruim 30 jaar. Van Sigmund zijn meer dan 50 boeken verschenen.

De Inktspotprijs werd voor de 31ste keer uitgereikt. Er waren deze editie eervolle vermeldingen voor Hein de Kort, Eliane Gerrits, Tjeerd Royaards en Kamagurka. Vorig jaar won Hajo de Reijger met een tekening waarop PVV-leider Wilders te zien met opgestoken middelvingers. Eerdere winnaars waren onder anderen Jip van den Toorn, Bas van der Schot en Bernhard Willem Holtrop.

De NAVO zal op korte termijn waarschijnlijk geen spoedberaad meer beleggen na een beroep op het zogenoemde artikel 4. Dat zeggen bronnen tegen de NOS. Het militaire bondgenootschap deed dat twee keer in twee weken, en moet volgens veel NAVO-landen oppassen dat het spoedberaad niet aan betekenis verliest.

Polen gebruikte twee weken geleden de bepaling uit het NAVO-verdrag om de landen bijeen te roepen, nadat Russische drones het Poolse luchtruim waren binnengevlogen. Estland deed vorige week hetzelfde toen drie Russische gevechtsvliegtuigen het Estse luchtruim hadden geschonden.

De artikel 4-clausule was tot dan toe pas zeven keer gebruikt in zeventig jaar. Sommige NAVO-landen hadden bedenkingen bij de overlegaanvraag van Estland, maar NAVO-chef Mark Rutte stelde dat die "absoluut gerechtvaardigd" was.

Een diplomaat laat nu doorschemeren dat het even klaar is met het spoedoverleg. Een nieuw beroep op artikel 4 door bijvoorbeeld de Denen zou onwaarschijnlijk zijn.

Artikel 4 NAVO-verdrag

"De partijen zullen onderling overleg plegen telkens wanneer naar de mening van een van hen de territoriale onschendbaarheid, politieke onafhankelijkheid of veiligheid van een der partijen wordt bedreigd."

Het vliegverkeer op de luchthaven van Kopenhagen lag maandagavond urenlang plat door drones. Het leger werd ingeschakeld, maar dat schoot de drones om veiligheidsoverwegingen niet uit de lucht. Het is nog onbekend wie er achter de actie zit, maar de Europese Commissie vermoedt Russische betrokkenheid.

Tegen de NOS zeggen bronnen dat sommige NAVO-landen vinden dat de Deense premier Frederiksen haar woorden voorzichtiger had moeten kiezen. Zij sprak vandaag over "een aanval" en "een aanslag" op de kritieke infrastructuur van Denemarken.

Met het gebruik van die woorden komt de Deense premier in de buurt van het bekendere artikel 5 van de NAVO. Dat bepaalt dat een aanval op een NAVO-land beschouwd wordt als een aanval op alle landen van het bondgenootschap, en dat die het aangevallen land te hulp schieten.

Een oproep tot artikel 4 - hoewel minder zwaar dan artikel 5 - wordt volgens een NAVO-bron vooraf uitgebreid besproken. Openlijke onenigheid over het inzetten van het spoedberaad zou uiterst schadelijk zijn voor de alliantie.

"Sieg heil" roepen, met NSB-vlaggen zwaaien en politieauto's in de fik steken. Het extreemrechtse geweld van afgelopen zaterdag kwam voor de inlichtingendiensten niet onverwachts. De AIVD en NCTV waarschuwden de afgelopen jaren steeds stelliger voor toenemende dreiging uit die hoek.

In juni uitte de NCTV nog "onverminderd grote zorgen over de snelle online radicalisering en mogelijke geweldsdreiging van met name jongeren in rechts-terroristische online netwerken". De Justice for Prosperity Foundation, die extremistische bewegingen onderzoekt, zag in juli online al plannen vormen voor de geweldsexplosie.

"In verschillende chatgroepen zagen we dat de taal extremer werd en het aantal berichten toenam. Er werden dingen gezegd als: we gaan die linkse ratten kapotslaan, heil Hitler. We maken af wat Hitler begonnen is", zegt ex-AIVD'er en NCTV'er Jelle Postma, die directeur is van de Justice for Prosperity Foundation. De stichting doet onderzoek door data van socialemediaplatformen te analyseren.

'Borderline content'

Jongeren komen vaak via wervingstechnieken op sociale media in contact met extreemrechts gedachtegoed, omschrijven de inlichtingendiensten.

Via zogeheten borderline video's, waar extremistische boodschappen zijn verpakt in gecodeerde taal en symbolen, op platforms als TikTok en Instagram worden ze gelokt naar chatgroepen op niet gereguleerde platforms. Op Telegram, Gab, 4chan en Discord wordt vervolgens extreem gewelddadige content gedeeld.

"Er is een reële kans dat personen binnen deze groepen in hoog tempo radicaliseren en uiteindelijk zullen overgaan tot terroristisch geweld", schreef de NCTV afgelopen zomer. Vaak hebben deze mensen psychische problematiek.

Wat is rechts-extremistisch gedachtegoed?

Centraal in het gedachtegoed van rechts-extremisten staat dat het verlangen naar een witte etnostaat. Daarvoor willen ze miljoenen mensen op basis van hun ras, geloof, geaardheid of standpunten deporteren, schrijft de NCTV. Dit noemen de rechts-extremisten ook wel "remigratie".

Ook is de omvolkingstheorie veelgehoord, een racistische complottheorie die stelt dat de elite het witte ras wil verzwakken via massa-immigratie. Toegang tot abortus, euthanasie, lhbtiq+-rechten en zelfs feminisme worden weggezet als bedreiging en zouden de geboortecijfers en bevolkingsomvang verder reduceren.

Inlichtingendiensten wijzen op de tactiek van het "normaliseren" van het rechts-extremisme. Rechts-extremisten zouden mensen laten wennen aan extreme uitingen, door bijvoorbeeld stickers met extremistische symbolen op lantaarnpalen te plakken, haatdragende boodschappen via grappig bedoelde memes te verspreiden of de term 'omvolking' in het migratiedebat als een niet-radicale opvatting te presenteren.

Het uiterlijk van rechts-extremisten zou daarbij ook een belangrijke rol spelen. Waarbij klassieke beelden van rechts-extremisten bestaan uit kale koppen en Lonsdalepetjes, dragen zij nu jasje-dasje, presenteren ze zich als familieman en zijn ze welbespraakt en intellectueel, stellen de rapporten van de inlichtingendiensten.

"Wij zien die normalisatie ook in online chatgroepen", zegt onderzoeker Postma. "Rechts-extremisten fantaseren daar steeds openlijker over aanslagen en anderen iets aandoen, zonder nog heel zorgvuldig te zijn op wie meeleest."

Volgens hem heeft de politiek hier een belangrijke bijdrage aan geleverd. "Centrum- en uiterst rechtse partijen hebben de polarisatie gevoed en niet begrensd. Terwijl de politiek juist fatsoenlijke normen zou moeten stellen."

Volgens de NCTV was rechts-extremistisch geweld vanaf de Tweede Wereldoorlog tot de jaren 70 slechts een incidenteel verschijnsel. Maar dat veranderde daarna. "De verklaring hiervoor was dat toen duidelijk werd dat Nederland een immigratieland was geworden en dat de aanwezigheid van etnische minderheden een permanent karakter kreeg", schrijft de dienst in een rapport uit 2018.

De gekozen doelwitten pasten zich volgens de dienst door de jaren heen aan nieuwe vijandbeelden aan. Waar geweld zich in de jaren 60 en 70 richtte tegen gastarbeiders uit Italië en Spanje, en later Marokko en Turkije, verschoof dat vanaf de jaren 90 naar asielzoekers en de islam. Joodse personen en objecten bleven al die tijd een doelwit.

Andere onvrede

Vanaf 2014-2015 zien de inlichtingendiensten een verschuiving in rechts-extremistisch geweld. Acties noemden ze tot dan toe "relatief ongeorganiseerd" en "spontaan", en "geen dreiging voor de nationale veiligheid".

Maar "de komst van vluchtelingen, gepaard met angst voor terrorisme, heeft geleid tot steeds openlijker activiteiten van extreemrechts", schrijft de NCTV in een rapport in 2016. Dat jaar was er een terroristische aanslag op een moskee in Enschede, werden inspraakavonden over de opvang van asielzoekers verstoord en werden er 'burgerpatrouilles' opgericht.

De inlichtingendiensten zien ook dat extreemrechtse activiteiten steeds vaker worden gekoppeld aan onvrede of angst die niet ontstaan in het rechts-extremisme. Zo speelde corona een belangrijke rol in het aantrekken van sympathisanten zonder historie met rechts-extremisme, waarbij de omvolkingstheorie werd gekoppeld aan complotten rondom de coronacrisis en anti-overheidssentiment.

"We zagen dat de mensen op het Malieveld zaterdag deels dezelfde mensen waren als die bij de coronarellen", zegt Postma. "Sommige berichten kwamen uit de virushoek, andere gingen over asielzoekers die dochters verkrachten en andere weer over het tekort aan woningen. Zo werden mensen op verschillende manieren opgeruid die zich uiteindelijk allemaal hebben verzameld op het Malieveld."

In een toespraak voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York heeft de Amerikaanse president Donald Trump hard uitgehaald naar de VN. Zo sprak hij zijn twijfels uit over het instituut, dat volgens hem te weinig heeft gedaan om oorlogen in de wereld te beëindigen.

Hij gaf zichzelf complimenten voor het buitenlandbeleid dat hij tot dusver heeft gevoerd. Trump stelde dat hij in zijn nieuwe ambtstermijn als president al zeven oorlogen heeft beëindigd en vindt dat de VN zich daar niet genoeg voor heeft ingezet.

Volgens de Amerikaanse president heeft hij onder meer een oorlog tussen Egypte en Ethiopië beëindigd. Tussen beide landen zijn al langer spanningen over een recent geopende dam in een zijrivier van de Nijl, maar los van Egyptische dreigementen daarover is er nog geen sprake van een militair conflict. Egypte en Ethiopië hebben bovendien nog geen afspraken gemaakt over het gebruik van de dam.

Verongelijkt stelde Trump verder dat de VN, een organisatie met 193 lidstaten, hem niet gebeld heeft om hulp te bieden. De VN heeft een "gigantisch potentieel" dat nog niet optimaal wordt benut, vindt Trump.

Ook sprak de Amerikaanse president over nucleaire en biologische wapens, die hij "een groot gevaar" noemde. Trump herhaalde dat Iran dit soort wapens nooit in handen mag krijgen en riep elk land op om te stoppen met het ontwikkelen ervan. "We hebben ze, maar kunnen ze nooit gebruiken", zei hij daarover. Daarom wil hij een internationale top over biologische wapens organiseren.

Rudy Bouma, correspondent VS:

"Trumps toespraak leek aanvankelijk meer op een verkiezingsoptreden dan op een rede voor de Verenigde Naties. De Amerikaanse president somde uitvoerig zijn vermeende binnenlandse successen op, en presenteerde zichzelf daarbij als belangrijker speler op het wereldtoneel dan de VN zelf.

Trump is niet de enige met kritiek op de VN. Het vertrouwen in instituties brokkelt wereldwijd af, en ook internationale organisaties als de VN ontkomen daar niet aan. Maar dat is mede te wijten aan grootmachten als de VS, Rusland en China, die elkaar in de Veiligheidsraad met vetorechten in een wurggreep houden. "De verdeeldheid in de wereld zie je simpelweg terug in de VN," zei een VN-woordvoerder vandaag tegen ons.

Intussen hakken de ook forse Amerikaanse bezuinigingen er diep in: de VN heeft nog altijd een miljard dollar tegoed van Washington. Ook Nederland kort stevig op z'n bijdrage, vooral op het terrein van ontwikkelingssamenwerking.

Opvallend waren Trumps herhaalde aanvallen op Europa. Volgens hem zou het werelddeel zijn voorbeeld moeten volgen in de strijd tegen illegale migratie en duurzame energie, die Trump een tweekoppig monster noemde. Hoewel de VN bedoeld is als platform voor toenadering, kiest Trump ook hier nadrukkelijk voor de confrontatie."

In zijn speech, die met een duur van bijna een uur ruim de ingetekende vijftien minuten overschreed, stipte Trump vervolgens nog de meest uiteenlopende thema's aan. Zo sprak hij over de oorlogen in Gaza en Oekraïne. Hij veroordeelde het erkennen van de Palestijnse staat, wat belangrijke Amerikaanse bondgenoten afgelopen dagen hebben gedaan. Hij noemde dat een beloning voor Hamas.

Verder ontkende hij het bestaan van klimaatverandering, bejubelde hij zijn eigen beleid en richtte hij zich ook nog tegen het VN-gebouw.

Trump verloor begin deze eeuw als vastgoedondernemer de aanbesteding voor de renovatie van het gebouw aan de oever van de East River. Daardoor moet het VN-hoofdkantoor het volgens Trump nu doen zonder marmeren vloer en is er "veel te veel" betaald voor de renovatie. Verder ageerde hij tegenover de volle zaal over een haperende teleprompter en kapotte roltrap in het gebouw.

Tegen het einde van zijn speech sprak hij de zaal toe op een meer verzoenende toon, maar benadrukte hij andermaal dat de VN als platform voor vrede aanzienlijk meer potentie heeft dan de resultaten die de organisatie nu boekt.

Hieronder zie je een deel van de toespraak van Trump:

De politierechter heeft de eerste personen veroordeeld die betrokken waren bij de rellen in Den Haag, op zaterdag. Er zijn celstraffen opgelegd tot maximaal zes weken, waarvan drie weken voorwaardelijk.

In totaal stonden vandaag veertien mensen voor de rechter in zogenoemde supersnelrechtzaken. De hoogste straf was voor een 20-jarige man uit Voorburg, die tegenover de rechter bekende dat hij met stenen en takken had gegooid naar de politie.

Andere straffen waren onder meer vijf weken cel waarvan twee voorwaardelijk of een voorwaardelijke celstraf met taakstraffen van 40, 60 en 80 uur. Ook moeten meerdere verdachten geld overmaken aan het Schadefonds Geweldsmisdrijven, een fonds voor slachtoffers van geweld of een seksueel misdrijf.

Twee mannen zijn vrijgesproken. Twee zaken, waaronder die van een minderjarige, worden mogelijk op een later moment behandeld.

'Vreselijk veel spijt'

De rechter omschreef de zaak van de 20-jarige Voorburger als "verreweg het zwaarste geval". Hem werd verweten dat hij verschillende keren kon stoppen met het gooien van de stokken en stenen, maar dat niet deed. De agenten in de bus konden vanwege de honderden mensen om hen heen nergens naartoe. "Dit heeft er bij hen diep ingehakt", zei de rechter.

De man toonde berouw op zitting. "Ik ben erg emotioneel. Ik heb vreselijk veel spijt van zaterdag." Hij zegt naar het Malieveld te zijn gegaan om vreedzaam te demonstreren. "In een enorme emotionele opwelling heb ik vreselijke dingen gedaan waar ik enorm veel spijt van heb." Hij bekende schuld. "Elke (gegooide) steen is een te veel."

Vluchten

Uiteindelijk hield de politie hem met geweld aan. Zijn advocaat liet een kort filmpje zien waarin het moment van de aanhouding te zien is. Hij zou onder meer gewond zijn geraakt aan zijn hoofd. De rechter en het OM vonden het gebruik van het geweld gepast omdat daarmee kon worden voorkomen dat hij zou vluchten.

De rechter vroeg de man waar hij de afgelopen dagen aan had gedacht, terwijl hij vastzat op het politiebureau. Hij reageerde op die vraag geëmotioneerd en zei van alles "weggegooid" te hebben. "Allemaal voor niks. Door die ene domme keuze die ik op het Malieveld heb gemaakt. Elke dag heb ik mensen moeten teleurstellen."

Ongekend geweld

Bij de rellen op zaterdag, die ontstonden tijdens een demonstratie tegen immigratie, raakten politiemensen en journalisten gewond. Ook werden twee politieauto's in brand gestoken en vernielingen aangericht.

Burgemeester Van Zanen sprak zaterdagavond van ongekend geweld, en zei dat groepen hooligans doelbewust de confrontatie met de politie zochten. In totaal zijn 37 mensen opgepakt. Een deel is meteen op vrije voeten gekomen, sommigen hebben wel een boete gekregen.

Het OM heeft in 27 gevallen beoordeeld of verdachten voor de politierechter moeten komen. Daarvan zijn er vandaag dus veertien voorgeleid. Van zeven verdachten is het voorarrest verlengd omdat het onderzoek naar hun zaak nog loopt.

Het is over en uit voor aardappelproducent CêlaVíta. Het bedrijf maakt definitief geen doorstart na het aangekondigde faillissement van vorige maand. Het is niet gelukt om bedrijven te vinden die de producent willen overnemen, meldt de curator.

Afgelopen maand keek hij of er andere bedrijven geïnteresseerd waren in een overname. In het begin leek dit nog hoopvol. Na het faillissement meldden zich snel meerdere kandidaten, maar daar is dus niets uit gekomen. Curator Frans Aartsen concludeert dat de doorstart niet is gelukt vanwege de omvang, het ingewikkelde productieproces en de complexe eigendomsstructuur van de fabriek.

Het productieproces in de fabriek in Wezep omvat het wassen van aardappelen in zout, vervolgens het sorteren, schillen en ook nog het pasteuriseren. Daar kwam bij dat de gebouwen en het terrein niet in bezit zijn van CêlaVíta zelf. Het bedrijf was al in handen van frietfabrikant McCain, maar die verkocht het begin maart van vorig jaar aan investeerder Nimbus.

Heel pijnlijk

Zo'n anderhalve maand geleden moest de producent - die door heel Europa aardappelen aan supermarketen, hotels, restaurants en de levensmiddelenindustrie levert - faillissement aanvragen. De productie van de fabriek kwam toen stil te liggen. De 171 medewerkers zijn toen ontslagen.

Margreet Pasman van vakbond FNV zei dat het faillissement niet als een verrassing kwam. "Het ging al langer slecht met de aardappelproducent. Ook voor de werknemers was dit niet iets nieuws, maar blijft het wel heel pijnlijk."

Voor verdere afhandeling staat een overleg met belanghebbenden gepland. Dit zijn onder andere McCain en Nimbus, maar ook de Belastingdienst. Volgens Aartsen leidt dit uiteindelijk tot ontmanteling van de fabriek.

Curator

De rechter wijst altijd een curator aan na een faillissement. Dat is vaak een advocaat die is gespecialiseerd in het faillissementsrecht. Hij of zij kijkt dan of er nog kopers zijn voor het bedrijf en hoe de schuldeisers een deel van hun geld terug kunnen krijgen.

Gemeenten krijgen de mogelijkheid om een heffing op te leggen aan vastgoedeigenaren als een woning langer dan een jaar leegstaat. Een meerderheid steunt een voorstel van onder meer GroenLinks-PvdA daarover. Die meerderheid kwam er omdat eerst NSC en later de PVV van mening zijn veranderd.

In Nederland staan ongeveer 30.000 woningen meer dan een jaar leeg. Dat is moeilijk uit te leggen in tijden van woningnood, vindt de Tweede Kamer. Ook de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) is voorstander van een belasting om zo die leegstand tegen te gaan. Maar verantwoordelijk minister Keijzer zag er nog geen noodzaak toe.

Voor de zomer diende GroenLinks-PvdA al een motie in met dezelfde strekking, maar die kreeg toen geen meerderheid, mede omdat PVV en NSC tegenstemden. Nu het voorstel onderdeel is geworden van een wet die wijzigingen aanbrengt in een aantal fiscale regelingen, geven ze wel steun.

NSC diende het amendement mede in. Ook SP, Partij voor de Dieren, Denk, Volt, D66 en ChristenUnie stemden voor. De Eerste Kamer moet ook nog over het amendement stemmen.

Of een gemeente een heffing invoert en hoe hoog die dan wordt, is aan de gemeente zelf. Het kan een vast bedrag zijn dat oploopt wanneer een huis langer leegstaat, maar het kan ook gebaseerd zijn op de WOZ-waarde.

Vlaanderen

In Vlaanderen bestaat al de mogelijkheid van een belasting op leegstand. De meeste gemeenten daar maken er gebruik van en volgens de indieners van het Nederlandse voorstel werkt het: eigenaren komen snel in actie om een leegstaande woning te verkopen of alsnog te verhuren.

Er kunnen verschillende redenen zijn waarom eigenaren een woning leeg laten staan. Het kan zijn dat ze speculeren op een waardestijging, en dan is het voor de verkoop van zo'n woning niet handig als er huurders in zitten.

Volgens de vastgoedsector komt dat speculeren maar weinig voor. Die ziet dan ook geen heil in een heffing op leegstand.

Autogigant Stellantis schort de productie op in twee fabrieken in Italië en Frankrijk. Het bedrijf is eigenaar van merken als Opel, Peugeot, Citroën, Alfa Romeo, Jeep, Chrysler en Fiat.

Stellantis legt het werk op de locaties tijdelijk stil vanwege "de moeilijke marktomstandigheden in Europa", zegt een woordvoerder tegen persbureau ANP.

Het bedrijf was voor de NOS nog niet bereikbaar voor een reactie. Vanaf eind september ligt het werk stil in de Italiaanse fabriek waar de Fiat Panda en Alfa Romeo Tonale worden gemaakt; in Frankrijk stopt het werk in de fabriek die Opels produceert.

De verkoop van Stellantis daalde in het afgelopen halfjaar met 8 procent tot 1,2 miljoen voertuigen. Stellantis heeft nog een aantal fabrieken in Europa, onder meer in Duitsland en Polen.

De vrouw die in april vorig jaar een medewerkster van een ggz-instelling in Heerlen in haar hals stak, valt die moord gedeeltelijk aan te rekenen. Dat lieten deskundigen en het Openbaar Ministerie vandaag weten tijdens de rechtszaak.

De 39-jarige medewerkster Melanie Vrancken werd in april vorig jaar neergestoken. Ze overleed na een week aan haar verwondingen.

De politie kon snel een verdachte aanhouden: een 29-jarige vrouw, die ondanks een negatief advies van deskundigen zelfstandig woonde op het terrein van de ggz-instelling Mondriaan.

12 jaar cel geëist

De verdachte, Meriam K., is inmiddels 31 jaar oud en hoorde 12 jaar celstraf tegen zich eisen. Volgens het OM was er sprake van voorbedachte rade. "Ze had weliswaar psychische problemen, maar is wel planmatig te werk gegaan", zei justitie. "Ze besefte wel degelijk wat ze had gedaan, gooide het wapen weg en sloeg op de vlucht. Dat duidt niet op het verkeren in een waan of psychose."

Volgens deskundigen had K. last van waanbeelden en psychoses, mede doordat ze drugs gebruikte. Ook lijdt ze aan schizofrenie. "Ondanks de psychose kan er sprake zijn van planmatig handelen", aldus een deskundige. "Daarom is ze voor een klein deel wel toerekeningsvatbaar."

K. is onderzocht in het Pieter Baancentrum, maar een volledige diagnose kon niet worden vastgesteld. Dat komt doordat Mondriaan het medisch dossier niet heeft vrijgegeven voor het onderzoek.

Naar eigen zeggen kan K. zich niets herinneren van het steekincident, schrijft L1 Nieuws. Ze zegt dat ze psychotisch was en dacht dat Vrancken haar haren uit haar hoofd had getrokken en gestolen. Haar advocaat vindt dat ze tbs moet krijgen, maar geen celstraf.

Aansprakelijk

Nabestaanden van Vrancken stelden de ggz-instelling in Heerlen vorig jaar al aansprakelijk voor haar dood. "Als Mondriaan zijn werk goed had gedaan had dit vreselijke incident voorkomen kunnen worden", stelde de familie toen.

Op de zitting gisteren kwamen ze opnieuw aan het woord. De vader en broer van het slachtoffer maakten toen gebruik van hun spreekrecht. Vranckens broer richtte zich behalve tot de verdachte ook tot de ggz-instelling en de gemeente Heerlen. K. had nooit in een van de zelfstandige woningen mogen wonen, zei hij.

Over twee weken doet de rechter uitspraak.