NOS Nieuws - Algemeen

Binnen de NAVO bestaat brede steun voor het verhogen van de defensie-uitgaven naar 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) van elke lidstaat. Dat heeft secretaris-generaal Rutte gezegd na afloop van het overleg van de NAVO-ministers van Defensie in Brussel. De zogeheten NAVO-norm is op dit moment nog 2 procent, maar een aantal landen voldoet daar ook al niet aan.

Het formele besluit tot een verhoging naar 5 procent moet later deze maand op de NAVO-top in Den Haag worden genomen. Rutte zal dan het voorstel op tafel leggen dat lidstaten 3,5 procent van hun bbp aan pure defensie-uitgaven gaan besteden. Prioriteit krijgen personeel, luchtafweer, artillerie, munitie, drones, zwaar luchttransport en logistiek.

De overige 1,5 procent mag ook naar defensie-gerelateerde uitgaven gaan, zoals wegen en bruggen die essentieel zijn voor de verdediging van het grondgebied, investeringen in de defensie-industrie en het voorbereiden van de samenleving op een situatie van oorlog. Concreter daarover werd Rutte niet. In de aanloop naar de top worden details nader ingevuld, zei hij.

De termijn waarop het niveau van 5 procent bereikt moet zijn, staat nog niet vast. Maar om te voorkomen dat landen de verhogingen te lang voor zich uitschuiven en de achterstand te groot wordt om nog een inhaalslag te maken, zullen de lidstaten van jaar tot jaar moeten laten zien dat de weg naar het doel van 5 procent is ingeslagen.

Bemoedigd

"Ik ben bemoedigd door wat ik gehoord heb", liet de Amerikaanse minister van Defensie Hegseth na afloop van de ochtendsessie al weten. "De landen willen ver over de 2 procent gaan en we zijn heel dicht, bijna unaniem, bij een toezegging van 5 procent."

Hegseth wilde niet zeggen welke landen zeggen dat ze niet aan de nieuwe norm kunnen voldoen. Dat doe je niet als vrienden onder elkaar, zei hij. "Maar we krijgen ze wel zover."

In ieder geval Spanje sputtert nog tegen. Dat gaf vorig jaar slechts 1,3 procent van zijn bbp uit aan defensie. De Spaanse regering wil dat stapsgewijs verhogen naar 2 procent in 2029. "Wij denken dat dit genoeg is om aan de verplichtingen te voldoen", zei defensieminister Robles. Maar de Spaanse regering zal op de top in Den Haag een verhoging naar 5 procent als doel niet blokkeren, zei ze.

Overeenstemming dat de norm omhoog moet, was er al langer. De oorlog in Oekraïne laat volgens de lidstaten zien dat Rusland niet te vertrouwen is. Een grotere en beter uitgeruste NAVO-troepenmacht moet Rusland afhouden van eventuele plannen voor aanvallen op andere landen.

Dat de defensie-uitgaven zo hard omhooggaan is de wens van president Trump. Hij is het zat dat andere lidstaten de 2 procent niet eens halen en dat de VS het leeuwendeel van de NAVO-uitgaven voor zijn rekening neemt, terwijl die uitgaven in de eerste plaats bedoeld zijn voor de verdediging van Europese lidstaten tegen Rusland.

Hegseth onderstreepte Trumps standpunt vandaag nog eens: "We staan naast onze bondgenoten maar onze boodschap blijft helder. Het is afschrikking en vrede door samen sterk te staan, maar het kan geen afhankelijkheid worden."

De Europese Centrale Bank (ECB) verlaagt opnieuw de rente. De rente gaat van 2,25 naar 2 procent, het laagste punt in twee jaar tijd.

Met de renteverlaging hoopt de ECB de Europese economie aan te jagen. Hoewel de economie er op dit moment niet slecht voor staat, is er veel onzekerheid. De Amerikaanse handelsheffingen kunnen een negatieve invloed hebben op de economie. Ook zijn er zorgen dat China producten die het eerst aan de VS verkocht nu goedkoop op de Europese markt dumpt. Volgens de ECB is het dan ook noodzakelijk de rente te verlagen.

In 2023 verhoogde de ECB heel snel de rente naar een record van 4 procent. Dat moest de torenhoge inflatie afremmen. Door lenen duurder te maken, wordt er minder snel geld uitgegeven, is daarbij de gedachte. Door de rente nu te verlagen wil de ECB juist stimuleren dat bedrijven, mensen en overheden weer geld uitgeven.

Impact op Nederland

De nieuwe renteverlaging komt niet als een verrassing. Deze week werd ook bekend dat de gemiddelde Europese inflatie inmiddels onder het streefniveau van 2 procent is gezakt. De inflatie in Nederland is 3,3 procent en daarmee nog altijd fors hoger dan het Europese gemiddelde van 1,9 procent. De verlaagde rente is voor Nederland dan ook niet per se goed nieuws.

Ook spaarders zullen niet blij zijn nu de rente verder wegzakt. Wanneer de ECB de rente verlaagt, dan duurt het vaak niet lang voordat ook grote banken als ING, ABN Amro en Rabobank hun spaarrente verlagen. Zij krijgen nu ook minder rente op het geld dat zij bij de ECB hebben geparkeerd. Een lagere rente betekent vaak ook een lagere hypotheekrente. Dit lijkt goed nieuws maar in de praktijk betekent dit dat mensen nog meer bieden op een huis en daarmee de huizenprijzen in Nederland verder verhoogt.

Andere baan?

Op de persconferentie waarin ECB-president Lagarde de renteverlaging vanmiddag aankondigde, ging het ook even over haar baan. Onlangs zei oud-voorzitter Schwab van het World Economic Forum dat hij haar had gesproken over vroegtijdig stoppen bij de ECB, zodat zij het roer bij het WEF kan overnemen. De ECB liet al eerder weten dat dat niet klopt. Ook vanmiddag benadrukte Lagarde nog maar eens dat ze nergens naar toe gaat. "Ik zal jullie niet de rug toekeren."

De Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) in Vlissingen draagt een vrouw voor als kandidaat voor de Tweede Kamer. Het gaat om Lilian Janse, die sinds 2014 voor de partij in de Vlissingse gemeenteraad zit. De lokale afdeling gaat daarmee in tegen het besluit rond vrouwelijke partijleden dat onlangs door een meerderheid van de leden werd genomen op de landelijke partijdag.

Vrouwen wordt volgens de partijprincipes van de SGP ontraden om zich verkiesbaar te stellen voor politieke functies. Een voorstel van Janse en de afdeling Vlissingen om dat standpunt te veranderen, werd door de leden afgewezen. Slechts 53 leden stemden voor, 299 tegen.

Desondanks schuift de SGP in Vlissingen Janse naar voren als kandidaat voor de Tweede Kamer, nu er vervroegde Kamerverkiezingen worden uitgeschreven. "Wij zijn ervan overtuigd dat zij ook op landelijk niveau van waarde kan zijn voor de SGP", aldus de afdeling. Janse was destijds de eerste vrouw die een gemeenteraadszetel voor de gereformeerde partij veroverde.

De Vlissingse SGP'ers begrijpen dat er veel te doen is om de mogelijke kandidaatstelling van Janse, maar maken toch gebruik van de mogelijkheid dat vrouwen gekandideerd mogen worden. "Juridisch mag zij niet worden geweigerd omdat zij vrouw is", zeggen zij tegen Omroep Zeeland.

Vertrouwen

De Vlissingse fractieleden hebben vertrouwen in een goede afloop. "Wij verwachten dat het hoofdbestuur onze voordracht zal respecteren en Lilian Janse-van der Weele zal opnemen op de kandidatenlijst."

Het partijbestuur gaat nog niet inhoudelijk in op de voordracht maar zegt in een korte verklaring: "Alle voordrachten vanuit SGP-afdelingen gaan naar onze selectieadviescommissie, die daarin een zorgvuldige weging maakt. Dat geldt uiteraard ook voor de kandidaatstelling van Lilian Janse. Sinds 2013 is het statutair mogelijk dat vrouwen worden gekandideerd op SGP-lijsten, ook voor de Tweede Kamerverkiezingen."

Het kalmeringsmiddel valeriaan heeft hij niet nodig om rustig te blijven, zei Friedrich Merz de afgelopen week, vooruitblikkend op zijn bezoek aan Donald Trump in Washington. Aan tips hoe de Duitse bondskanselier dan wel moet omgaan met de onvoorspelbare Amerikaanse president was de afgelopen dagen geen gebrek in Duitse media.

Het lijkt bijna bijzaak dat de twee vandaag ook nog zware inhoudelijke onderwerpen moeten bespreken. Want Merz hoopt Trump ook als het gaat om de NAVO, de Russische aanvalsoorlog in Oekraïne en importheffingen in zijn richting te bewegen.

Militaire steun

Merz komt niet met lege handen. Zijn regering staat achter de Amerikaanse eis om de uitgaven aan Defensie te verhogen van 2 naar 3,5 procent van het bbp, plus nog 1,5 procent voor infrastructuur die voor defensie belangrijk is.

Wat betreft de Amerikaanse rol in de verdediging van Oekraïne zullen de gesprekken een stuk ingewikkelder zijn. "De vraag is of de VS zich politiek en militair nog verplicht voelt om Oekraïne te helpen", aldus de bondskanselier in gesprek met de WDR. "Dat proberen we te bereiken."

Beide punten zijn relevant in aanloop naar de NAVO-top in Nederland later deze maand, waar Duitsland hoopt de Amerikanen binnenboord te kunnen houden. Voorlopig is Europa immers voor de eigen verdediging nog op Amerikaanse steun aangewezen.

En dan zijn er nog de importheffingen. Op de dag voor het bezoek verdubbelde de VS die voor buitenlands staal en aluminium naar 50 procent. Het is een van de voorbeelden van hoe de Amerikaanse handelsoorlog ook Duitsland raakt. Het land is de grootste staalproducent van Europa en exporteert jaarlijks zo'n 1 miljoen ton staal naar de VS.

De hoop in Duitsland is dat Merz als man met ervaring in het bedrijfsleven, die er geen moeite mee heeft om te lachen om grappen en schouderklopjes uit te delen, makkelijker met Trump kan praten dan zijn voorgangers Scholz en Merkel.

Small talk

Slecht is de verhouding tussen Merz en Trump in de korte tijd dat de bondskanselier aan de macht is in elk geval niet. De twee hebben elkaars directe mobiele nummer, spreken elkaar inmiddels bij de voornaam aan en hebben al meerdere keren gebeld.

Over hoe die gesprekken gaan, deed de Duitser al een boekje open bij de WDR. "We hebben een aantal gemeenschappelijke kennissen. Ik heb hem met de Amerikaanse paus gefeliciteerd. We hebben een beetje over Chicago gesproken, waar de paus vandaan komt en ik vaak voor werk ben geweest."

Iedereen die Trump op tv ziet, kan zich voorstellen hoe dat verloopt, lachte Merz. Er kon zelfs een Trump-imitatie vanaf. "Chicago is a really great city!"

Het is small talk, benadrukte Merz. "Belangrijk is dat je niet te lang praat, dat je hem ook laat praten. Je moet je op hem instellen en hem tegemoetkomen. En tegelijk moeten we ons niet kleiner maken dan we zijn. We zijn geen bedelaars."

Europa is een markt met 500 miljoen consumenten, aldus Merz. "Dat is voor Amerikaanse bedrijven niet oninteressant."

Boek als geschenk

Tegelijk is de bondskanselier, die erom bekendstaat soms impulsief te reageren, voor zijn bezoek aan het Witte Huis vandaag op het ergste voorbereid. Hij heeft advies gehaald bij de Oekraïense president Zelensky en de Zuid-Afrikaanse president Ramaphosa, wier bezoeken in pijnlijke confrontaties uitmondden. Maar hij ging ook te rade bij Europese regeringsleiders bij wie de gesprekken met Trump soepeler liepen.

Ongevraagd advies krijgt Merz inmiddels eveneens genoeg. "Rustig blijven ademhalen", zeggen Duitsers op straat bij een rondgang door radiozender Deutschlandfunk. "Zijn ego strelen, met Europese zelfverzekerdheid", zei de prominente veiligheidsexpert Carlo Masala bij de NDR. En weekblad Der Spiegel oppert dat de bondskanselier een van de boeken kan meenemen die hij zelf geschreven heeft, bijvoorbeeld dat met de titel Meer kapitalisme durven.

Volgens Bild neemt Merz daadwerkelijk een boek mee als geschenk. Niet van zichzelf, maar van een Amerikaanse historicus. Het is een verzameling brieven die Duitse emigranten tussen 1830 en 1930 vanuit de Verenigde Staten naar huis stuurden. In die periode vertrok ook Friedrich Trump, de Duitse grootvader van de Amerikaanse president, zelf naar de VS.

Merz zelf heeft Donald Trump al uitgenodigd voor een toer door de geboortestreek van diens grootvader. Die uitnodiging heeft Trump voor het bezoek vandaag nog niet aangenomen.

Een Australische vrouw die ervan wordt verdacht drie ex-familieleden te hebben vermoord met giftige paddenstoelen, ontkent dat ze een "dodelijke dosis" giftige paddenstoelen op haar keukenweegschaal heeft afgewogen.

Erin Patterson bereidde voor haar gasten beef wellington, een ovengerecht waarin fijngehakte paddenstoelen worden verwerkt. In het gerecht gebruikte Patterson zeer giftige paddenstoelen.

Volgens de aanklagers is op gevonden foto's op haar telefoon te zien dat ze wilde paddenstoelen woog. "Ik veronderstel dat u deze dodelijke paddenstoelen woog om het gewicht te berekenen dat nodig is voor het toedienen van een dodelijke dosis aan één persoon. Bent u het daarmee eens of oneens?", zei een van de aanklagers in de rechtszaal.

"Niet mee eens", antwoordde de 50-jarige Patterson daarop. Ze zei dat ze de bewuste foto's waarschijnlijk wel zelf had gemaakt, maar dat ze niet dacht dat de paddenstoelen op de foto's giftig waren.

Ex-man zegde af

Patterson, uit de staat Victoria, nodigde in juli 2023 haar voormalige schoonouders Donald en Gail Patterson en Gails zus Heather en haar man uit voor een lunch bij haar thuis. Volgens de aanklagers lokte Patterson haar voormalige schoonfamilie naar haar huis met een valse kankerdiagnose.

Don en Gail (allebei 70 jaar) en Heather (66 jaar) werden allemaal ziek en overleden een paar dagen nadien. Heathers man, de plaatselijke dominee Ian Wilkinson, werd ook in het ziekenhuis opgenomen, maar herstelde nadat hij wekenlang in een kunstmatige coma had gelegen.

De ex-man van Erin, Simon Patterson, met wie ze twee kinderen heeft, was ook uitgenodigd voor het etentje. Hij zegde op het laatste moment af.

Bezorgdheid

Erin Patterson gaf tijdens het kruisverhoor door de hoofdaanklager vandaag wel toe dat ze had gelogen tegen de politie en medische professionals. Die hadden haar gevraagd of ze ooit paddenstoelen had gezocht of een voedseldroger had gehad, wat ze ontkende. Later werd zo'n droger in een lokale stortplaats teruggevonden met sporen van dodelijke paddenstoelen.

Op camerabeelden die tijdens de rechtszaak werden getoond, was te zien hoe Patterson het apparaat zelf naar de stort brengt. Dat ze had gelogen noemde Patterson "een stomme reflex. Ik was gewoon bang, maar ik had het niet moeten doen."

Leugen over kanker

Ook werd haar gevraagd waarom zij haar gasten had uitgenodigd om te komen praten over een kankerdiagnose. Patterson zei dat ze niet expliciet had gezegd dat ze zelf kanker had, maar dat ze haar familieleden toch niet had mogen misleiden. Ze zou het deels hebben gedaan omdat hun bezorgdheid haar het gevoel gaf dat er "van haar gehouden werd".

Erin Patterson wordt morgen verder ondervraagd. Het proces zal naar verwachting nog minstens twee weken duren.

De turbo gaat op het fusieproces van GroenLinks en PvdA door de val van het kabinet-Schoof. De partijbesturen hebben besloten de leden al deze week te vragen of ze willen instemmen met de oprichting van een nieuwe partij, waarin GroenLinks en PvdA dan in 2026 moeten opgaan.

Daarnaast krijgen de leden de vraag voorgelegd of ze ermee instemmen dat de twee partijen weer samen meedoen aan de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen. Die zullen waarschijnlijk op woensdag 29 oktober plaatsvinden.

In 2023 deden GroenLinks en PvdA voor het eerst samen mee aan de Kamerverkiezingen, onder leiding van Frans Timmermans. Dat leverde de partijen samen toen 25 zetels op, een winst van acht.

Opgaan in nieuwe partij

De leden van GroenLinks en PvdA krijgen vanmiddag via de mail een uitnodiging om aan het referendum mee te doen. Ze kunnen gedurende een week stemmen, tot volgende week donderdag 15.00 uur. Dan wordt dus duidelijk of de twee linkse partijen opgaan in een nieuwe partij. Het zou voor het eerst sinds 2000 zijn dat twee bestaande politieke partijen fuseren: in dat jaar werd de ChristenUnie opgericht vanuit de RPF en het GPV.

De twee partijen zouden eigenlijk pas over de oprichting van een nieuwe linkse en groene partij beslissen op 21 juni, op een gezamenlijk partijcongres. Maar de partijbesturen besloten gisteravond dit te vervroegen omdat er door de val van het kabinet snel beslist moet worden of ze weer samen meedoen aan de Kamerverkiezingen van dit jaar.

"Het belang van snelheid heeft de doorslag gegeven. En het is te chaotisch om de leden deze vragen kort achter elkaar afzonderlijk voor te leggen", zegt een woordvoerder. Het 'dubbelcongres' gaat nog wel door, maar de spanning over de fusievraag is ervan af.

De verwachting is dat Timmermans opnieuw lijsttrekker wordt bij de komende Kamerverkiezingen. Hij wil dat ook graag, maar het is formeel nog geen uitgemaakte zaak. Volgens de partijreglementen kunnen ook andere kandidaten zich melden. Een selectiecommissie beslist of zij aan de eisen voldoen. Als er meerdere geschikte kandidaten zijn, komt er een referendum.

Verzet

Niet alle leden van GL en de PvdA staan overigens te juichen voor een fusie van de partijen. Vooral bij de PvdA is sprake van verzet. Een kleine groep prominenten, onder wie oud-partijvoorzitter Spekman, voormalig Kamervoorzitter Verbeet en de vroegere partijleider Melkert, heeft zich verenigd in de groep Rood Vooruit om een fusie tegen te houden. Ze zijn niet tegen samenwerking maar zijn bang dat de sociaaldemocatrische beginselen van de PvdA verdwijnen door een fusie.

Maar de afgelopen jaren bleek keer op keer dat de voorstanders ruimschoots in de meerderheid zijn. Daardoor is het ook de verwachting dat het fusievoorstel voldoende steun zal krijgen. Of dat echt zo is, wordt dus volgende week bekend.

De Erasmus Universiteit bevriest de samenwerking met drie Israëlische onderwijsinstellingen. Het gaat om de Bar-Ilan University bij Tel Aviv, de Hebrew University in Jeruzalem en de University of Haifa. Het zijn de enige drie universiteiten in Israël waarmee de Rotterdamse universiteit samenwerkt.

De Rotterdamse universiteit acht "het risico dat wij nu indirect betrokken worden bij mensenrechtenschendingen te hoog". Daarom worden uitwisselingsprogramma's bevroren en worden er geen nieuwe onderzoekssamenwerkingen meer gestart.

Er wordt nog gekeken hoe er in internationale projecten vorm zal worden gegeven aan het besluit. Over banden van individuele wetenschappers met Israëlische collega's doet het bestuur geen uitspraak. Gezamenlijk werken aan een publicatie bijvoorbeeld is daarom nog wel toegestaan.

Banden met leger

De universiteit volgt hiermee de aanbevelingen van de onafhankelijke Adviescommissie Gevoelige Samenwerkingsverbanden. Die oordeelde vorige week kritisch over de drie onderwijsinstellingen, vanwege hun banden met het Israëlische leger en onderzoeksactiviteiten in bezet Palestijns gebied.

Zo stond in het adviesrapport dat de drie universiteiten speciale programma's en beurzen hebben voor militairen en veteranen en in het verleden hebben meegewerkt aan bijvoorbeeld betere grensbewaking bij Gaza. Met name de Hebrew University heeft een nauwe samenwerking met het leger in die militaire opleidingen, waaronder een gericht op militaire technologie.

Het rapport somt ook op dat de universiteiten bij archeologische opgravingen mogelijk de internationale rechten van de Palestijnen schenden. Zo wordt bijvoorbeeld onderzoek naar de Dode Zeerollen politiek zeer gevoelig genoemd omdat de Palestijnen ook aanspraak maken op die archeologische schat.

Tilburg en Nijmegen gingen voor

De universiteit zal binnen twee weken de beslissing officieel overbrengen aan de Israëlische instellingen. Het bestuur zegt pas weer te zullen gaan samenwerken als de drie "aantoonbaar afstand nemen van betrokkenheid bij mensenrechtenschendingen".

Net als op andere universiteiten in het land werd er sinds het begin van de oorlog in Gaza ook in Rotterdam geprotesteerd tegen academische samenwerking met Israël. Eerder al schortten de universiteiten in Tilburg en Nijmegen de samenwerking met Israëlische collega's op. De Universiteit Utrecht stapte uit projecten waar ook de Israëlische overheid bij betrokken was, maar liet andere projecten ongemoeid.

Annelien Bredenoord, voorzitter van het college van bestuur van de Erasmus Universiteit, hoopt dat er ondanks de oplopende spanningen plek kan blijven voor dialoog. "We zien dat studenten en medewerkers, zowel met een Joodse/Israëlische achtergrond als vanuit de Pro-Palestina beweging, zich soms niet meer veilig voelen om zich uit te spreken. Dat raakt ons diep." Bredenoord roept daarom op tot wederzijds respect.

Nederland is binnen de Europese Unie een spil in de handel in MDMA. Dat blijkt uit een rapport van het Europese drugsagentschap EUDA over het jaar 2023.

Dat jaar werden in Europa 36 MDMA-labs ontmanteld, waarvan 32 in Nederland. De overige vier werden gevonden in België.

Ook als producent van tal van andere drugs is Nederland een van de koplopers in Europa. Zo voert Nederland de lijst aan op het gebied van het produceren van amfetamine (speed). Van de 93 opgerolde speedlaboratoria stonden er 38 in Nederland.

Meth en heroïne

Daarnaast werden in ons land tien van de in totaal veertien productielocaties van heroïne opgerold. Wat betreft het aantal ontmantelde meth-labs (methamfetamine) stond Nederland met 29 van de 242 locaties op de tweede plaats.

Het agentschap meldt verder dat in Nederland en Hongarije een aantal grote vangsten zijn gedaan van chemische stoffen die worden gebruikt voor de productie van speed, meth en MDMA.

Gevaren voor de volksgezondheid

Europa blijft volgens het EUDA een belangrijke productieregio voor illegale drugs en dat brengt aanzienlijke risico's met zich mee voor de volksgezondheid en veiligheid. Niet alleen voor de gebruikers van de drugs, maar ook voor lokale gemeenschappen in de buurt van productieplaatsen, waar bijvoorbeeld kans is op ontploffingen, brand en blootstelling aan chemische stoffen.

Ook dumpplaatsen van chemicaliën zijn een risico voor de volksgezondheid. In 2023 werden in Nederland 191 drugsdumpplaatsen gevonden van de in totaal 236 dumpplekken die werden gemeld binnen de Europese Unie.

Designerdrugs

In het EUDA-rapport worden verder zorgen geuit over het toegenomen gebruik van designerdrugs, zoals 4-MMC en 3-CMC. De totale vangst van deze drugs nam in twee jaar toe van 4,5 ton naar 37 ton. Een groot deel hiervan werd via Nederland verhandeld.

In Nederland werden acht laboratoria opgerold waar deze designerdrugs werden gemaakt, waarmee Nederland als tweede achter koploper Polen (met 40 opgerolde labs) eindigde. Het EUDA ziet er jaarlijks wel steeds minder nieuwe designerdrugs bij komen, maar het algemene gebruik neemt toe.

Het drugsagentschap waarschuwt in het rapport ook voor het toegenomen gebruik van de gevaarlijke pijnstiller nitazeen. In Estland en Letland leidde het gebruik van nitazenen in 2023 tot een aantal dodelijke overdoses. Voor Nederland zijn over 2023 geen specifieke cijfers met betrekking tot nitazenen.

Wel was er in Nederland onlangs een sterfgeval na het slikken van nep-oxycodonpillen die vervuild waren met nitazeen. Ook kwamen dit jaar twee mensen in het ziekenhuis terecht door nitazeen.

Een futuristische analyse van eeuwenoude Dode Zeerollen toont aan dat sommige veel eerder zijn geschreven dan gedacht. Wetenschappers uit Groningen denken dat in sommige gevallen de auteurs van enkele Bijbelboeken zelfs nog leefden toen hun teksten zo werden verspreid.

"Dit is spectaculair", zegt hoofdonderzoeker Mladen Popovic. "Het werpt een heel nieuw licht op het ontstaan van die teksten."

De Dode Zeerollen werden vanaf 1946 ontdekt in de grotten van Qumran, in de buurt van de Dode Zee op de bezette Westelijke Jordaanoever. Een joodse sekte moet ze er 2000 jaar geleden tijdens de Romeinse bezetting hebben verborgen. Onder de tekstfragmenten, van een bijna complete Thorarol van 5 meter tot honderden piepkleine fragmenten, zijn de oudst bewaard gebleven exemplaren van veel Bijbelteksten.

Paleografie

Het dateren van die teksten was tot nu toe een moeilijke zaak. Er staan op de rollen geen datums, en voor koolstofdatering moet een klein stukje van de tekst worden opgeofferd. Een gebruikelijke methode was daarom paleografie, het analyseren van de gebruikte handschriften.

"Zoals we nu schrijven is heel anders dan 100 jaar geleden in Nederland en 200 jaar geleden was het weer wat anders", legt Popovic uit. "Dat onze schrijfstijl aan mode onderhevig is, kun je gebruiken om handschriften te dateren."

Probleem daarbij was wel dat er in deze regio over een lange periode weinig teksten met een specifieke kalenderdatum zijn. Tussen de vijfde eeuw voor en de tweede eeuw na het begin van onze jaartelling gaapte een grote kloof. Popovic en zijn team combineerden paleografie en koolstofdatering met kunstmatige intelligentie (AI) om die lacune op te vullen.

"We hebben het AI-model geleerd om schrijfstijlen te herkennen en te verbinden aan een periode. En daarna kon het model specifieke teksten gaan dateren. Dat lijkt te werken."

De onderzoekers voerden 62 plaatjes in van handschriften uit 24 manuscripten die met de koolstofmethode waren gedateerd. Daarna testten ze het programma door dertien andere afbeeldingen uit dezelfde teksten te analyseren. In 85 procent van de gevallen ging die handschriftanalyse goed.

Vaak was er zelfs een kleinere marge dan bij alleen een koolstofdatering, tot zelfs een onzekerheid van slechts dertig jaar. Het team doopte het programma Enoch, naar het bijbelfiguur Henoch, dat door engelen in mystieke zaken werd ingewijd.

Uiteindelijk kreeg Enoch 135 ongedateerde manuscripten voorgelegd. Het programma trok verrassende conclusies over schrijfstijlen die Bijbelvorsers Hasmonees en Herodiaans noemen. Volgens Enoch was dat eerste schrift al eerder in gebruik dan van 150 tot 50 voor Christus, zoals men aannam. Ook het tweede ontstond eerder dan gedacht. Dat betekende dat ze al aan het einde van de tweede eeuw voor Christus naast elkaar bestonden.

Prediker en Daniel

Enoch concludeerde daarnaast dat andere fragmenten opgeschreven moeten zijn op het moment dat de oorspronkelijke auteurs van die Bijbelboeken nog leefden. Zo gaan wetenschappers ervan uit dat rond 160 voor Christus de laatste hand werd gelegd aan Daniel, en uit het onderzoek komt een bandbreedte naar voren van tussen 230 en 160 voor Christus. In het geval van Prediker kwam Enoch uit op de derde eeuw voor Christus, precies de tijd waarin een anonieme auteur werkte die deed alsof hij koning Salomon was.

"Het is een soort tijdmachine", zegt Popovic over de teksten. "Al onze moderne Bijbelvertalingen gaan terug op middeleeuwse teksten, maar met de Dode Zeerollen ga je echt meer dan 2000 jaar terug in de tijd. Ze laten zien dat er Bijbel er toen heel anders uit zag en heel veel verschillende versies had. Dat maakt het ontzettend spannend."

Maatschappelijke ontwikkelingen

Omdat er onder de Dode Zeerollen niet alleen religieuze teksten zijn bewaard maar ook documenten over geschiedenis, het dagelijks leven, wetten en literatuur, kan het onderzoek bovendien worden gebruikt om een roerige periode in de geschiedenis van de regio beter te begrijpen.

"Het maakt nieuwe inzichten mogelijk in geletterdheid in het oude Judea in relatie tot historische, politieke en culturele ontwikkelingen zoals verstedelijking, de opkomst van de Hasmonese dynastie en de opkomst en ontwikkeling van religieuze groeperingen zoals de groeperingen achter de Dode Zeerollen en de vroege christenen", vat de Rijksuniversiteit Groningen het belang samen.

Popovic kan in ieder geval niet wachten om Enoch meer data te voeren. Meer dan duizend gevonden manuscripten staan nog klaar voor het programma. "We kunnen nu volgen hoe snel die teksten zich buiten de eerste kring rond de oorspronkelijke schrijver verspreidden. Dat is vervolgonderzoek dat we nog moeten doen, dus de consequenties hebben we nog niet helemaal doordacht. Maar dat zal nu gaan gebeuren, door onszelf en collega's."

De Duitse minister van Defensie Pistorius denkt dat het Duitse leger de komende jaren 50.000 tot 60.000 parate militairen extra nodig heeft om aan de nieuwe eisen van de NAVO te voldoen. "En dan nog is het de vraag of dit voor de jaren daarna genoeg is", zei hij voorafgaand aan het overleg van NAVO-defensieministers in Brussel.

Het Duitse leger, de Bundeswehr, telde in 2024 ruim 180.000 militairen die onmiddellijk ingezet konden worden. Dat hadden 203.000 mensen moeten zijn. In de plannen die Pistorius vorig jaar presenteerde stond al dat het aantal reservisten omhoog moest van 60.000 naar 260.000.

Volgens Der Spiegel gaan militair analisten ervan uit dat de werving van extra parate militairen ten koste gaat van het beoogde aantal reservisten.

Invoering van de dienstplicht is volgens Pistorius nu geen oplossing omdat er niet genoeg kazernes en opleidingsfaciliteiten zijn.

Dreiging

De 32 NAVO-landen maken zich grote zorgen over de dreiging die van Rusland uitgaat. Dat komt vooral door de door Rusland begonnen oorlog in Oekraïne. Daarom is besloten om de slagkracht van het bondgenootschap aanzienlijk te vergroten. Pistorius zei dat Duitsland gezien de bevolkingsomvang en de grootte van de economie een groot deel van de uitbreidingstaak op zich zal nemen.

NAVO-secretaris-generaal Rutte zei gisteren dat de NAVO meer wapens, troepen en capaciteiten nodig heeft om op elke dreiging voorbereid te zijn. Prioriteit krijgen luchtafweer, artillerie, munitie, drones, zwaar luchttransport en logistiek.

NAVO-top

De defensieministers leggen in Brussel de laatste hand aan de voorstellen die eind deze maand op de top in Den Haag aangenomen moeten worden. Rutte wil dat in Den Haag besloten wordt dat alle NAVO-landen in 2032 5 procent van hun bruto binnenlands product aan defensie uitgeven.

Nu is dat 2 procent, maar dat wordt niet door alle lidstaten gehaald. Die 5 procent bestaat uit 3,5 procent aan harde defensie-uitgaven en 1,5 procent aan andere 'veiligheidsgerelateerde' zaken.

Een vliegtuig van Ryanair heeft gisteravond een voorzorgslanding gemaakt in het zuiden van Duitsland, omdat het was terechtgekomen in een zware onweersbui. Door turbulentie raakten negen mensen gewond: een bemanningslid en acht passagiers. Het toestel moest snel landen op het vliegveld van het Beierse stadje Memmingen.

De gewonden zouden zijn gevallen doordat ze ineens tegen het plafond van het vliegtuig werden geslingerd. Drie van hen moesten naar het ziekenhuis worden gebracht: een kind van 2 liep volgens de politie blauwe plekken op, een vrouw kreeg een snijwond aan haar hoofd en een andere passagier klaagde over rugpijn. De andere gewonden konden op het vliegveld behandeld worden.

Het toestel van Ryanair was met 179 passagiers op weg van Berlijn naar Milaan, toen het rond 20.30 uur in een zware onweersbui terechtkwam boven Zuid-Duitsland. De piloot voelde zich genoodzaakt uit voorzorg zo snel mogelijk een landing te maken. De Duitse luchtvaartautoriteiten gaven het toestel daarna geen toestemming meer om weer te vertrekken.

Voor de passagiers is busvervoer geregeld naar hun eindbestemming Milaan, bijna 400 kilometer zuidelijker:

Het slechte weer leidde gisteren ook tot andere problemen in het zuiden van Duitsland. In Donaustetten, vlak bij Stuttgart, werden daken van huizen geblazen. Ook in het nabijgelegen Ulm raakten huizen beschadigd. Voor zover bekend vielen hier geen gewonden.

Ook voor vandaag wordt er in het zuiden van Duitsland slecht weer verwacht, met hagel, zware regenval en stevige wind.

Hongarije schendt meerdere Europese regels door toegang tot lhbti-content te verbieden. Het land overtreedt hiermee onder meer het verbod op discriminatie op grond van geslacht en seksuele geaardheid en het recht op menselijke waardigheid. Dat staat in een belangrijk advies aan de hoogste rechter van de Europese Unie.

Het advies is afkomstig van de advocaat-generaal van het Hof van Justitie van de Europese Unie. Zo'n advies is niet bindend, maar geeft vaak wel een idee welke kant de uitspraak op zal gaan. De zaak tussen de Europese Commissie en Hongarije wordt gezien als een van de grootste mensenrechtenzaken in de geschiedenis van de Europese Unie.

Het gaat om een wet die Hongarije in 2021 invoerde om, zo zegt het EU-land, 'kinderen te beschermen'. Critici zien de wet vooral als anti-lhbti-wet. De wet verbiedt het "uitbeelden of promoten" bij jongeren tot 18 jaar van "genderidentiteiten die niet overeenkomen met het bij geboorte toegewezen geslacht, geslachtsverandering of homoseksualiteit".

Concreet betekent dat bijvoorbeeld dat boekwinkels een boete kunnen krijgen wanneer zij boeken met homoseksuele personages openlijk bij de kinderboeken zetten. Onlangs verbood Hongarije onder het mom van deze 'kinderbeschermingswet' ook de Pride in Boedapest.

Schending kernwaarden

De Europese Commissie stapte naar het Europees Hof van Justitie nadat Hongarije in 2021 de wet had ingevoerd. Zestien lidstaten, waaronder Nederland, en het Europees Parlement sloten zich aan bij de zaak tegen Hongarije.

Volgens de Commissie overtreedt Hongarije met de wetgeving tal van Europese regels. Maar de belangrijkste aanklacht van de Europese Commissie was dat Hongarije artikel 2 van Verdrag van de Europese Unie schendt. In dat artikel staan de kernwaarden van de EU, zoals vrijheid, gelijkheid en eerbiediging van de mensenrechten, waaronder de rechten van personen die tot minderheden behoren.

In het vandaag gepubliceerde advies van de advocaat-generaal bij het hof staat dat Hongarije met de 'kinderbeschermingswet' meerdere van deze kernwaarden tenietdoet. Zij adviseert daarom het Europese hof het schenden van artikel 2 vast te stellen.

Als de rechter dit advies overneemt, betekent dit dat de Europese Commissie in de toekomst extra mogelijkheden heeft om dit soort wetten aan te vechten.

Europarlementariër Tineke Strik (GroenLinks-PvdA) is rapporteur Hongarije namens het Europees Parlement. Ze is blij met het advies. "De advocaat-generaal maakt duidelijk dat Hongarije met de minachting en marginalisatie van de lhbti-gemeenschap de rode lijnen van de EU-waarden heeft overschreden."

Volgens het advies is het feit dat lhbti-personen in de lidstaten gelijkwaardig respect verdienen niet iets om discussies over te voeren. "Daarmee vervalt ook Orbáns argument dat over de inhoud van de waarden te twisten valt", stelt Strik.

Boetes

Bijzonder is dat alle 27 rechters van het hof zich over de zaak buigen. Normaal komen er slechts enkele rechters aan te pas, maar vanwege het belang van deze zaak zijn nu alle rechters betrokken.

Het Europees Hof doet naar verwachting in het najaar uitspraak. Als het hof het oordeel van de advocaat-generaal volgt, kan dat uiteindelijk betekenen dat Hongarije boetes moet betalen zolang het de Europese regels blijft schenden.

Dat is niet voor het eerst. Hongarije kreeg eerder een boete voor het niet naleven van de migratieregels die inmiddels is opgelopen tot meer dan 550 miljoen euro.

Een nieuwe tiplijn voor Nederlanders in Zuid-Spanje moet de politie meer informatie opleveren over criminelen die een luxeleven leiden aan de Costa del Sol. Het is voor het eerst dat specifiek aan Nederlanders in het buitenland wordt gevraagd om anoniem tips te geven.

De tiplijn is onderdeel van Meld Misdaad Anoniem. Op verzoek van de politie is er vanaf vandaag ook een internationaal telefoonnummer dat zich richt op de aanpak van Nederlandse criminelen in het gebied rond Málaga en Marbella.

Naar schatting wonen er ruim 10.000 Nederlanders permanent aan dit stukje Spaanse kust. Nog veel meer verblijven er tijdelijk. Ook onder criminelen is de Spaanse zuidkust populair.

De politie hoopt op tips over opvallende betalingen met contant geld, bijvoorbeeld bij notarissen, makelaars, autoverhuurbedrijven, aannemers en in de horeca. "Informatie over verdachte ontmoetingen, kentekens of bepaalde locaties kunnen voor ons ontbrekende puzzelstukjes zijn", zegt Hanneke Ekelmans, portefeuillehouder opsporing bij de Nederlandse politie.

Taalbarrière

Vanwege de taalbarrière belt niet iedereen die iets verdachts ziet de Spaanse politie. Een Nederlandse tiplijn moet het makkelijker maken om dubieuze zaken door te geven. Informatie die binnenkomt bij Meld Misdaad Anoniem, wordt onherleidbaar doorgegeven aan de politie. Die speelt de informatie waar nodig weer door aan de Spaanse politie.

"We zien dat criminaliteit steeds internationaler wordt", zegt Ekelmans. "Daarom is het van belang dat wij ook informatie uit het buitenland krijgen. Spanje is een goede plek om daarmee te beginnen."

Knooppunt

Al sinds de jaren 70 komen Nederlandse criminelen graag aan de Costa del Sol. Zo had Heineken-ontvoerder Cor van Hout er een villa, net als de Haagse drugsbaron Piet S. Ook cocaïnehandelaren als 'Bolle Jos' en 'Rico de Chileen' bewoonden er luxe appartementen.

De Spaanse zuidkust is een logistiek knooppunt voor de internationale drugshandel. Het gebied ligt vlak bij Marokko, waar veel hasj vandaan komt. Vanuit Zuid-Amerika komt er cocaïne binnen. Drugshandelaars uit allerlei landen komen in Zuid-Spanje bij elkaar om deals te sluiten. Een deel woont er permanent, een deel vliegt zo nu en dan in.

Het warme klimaat is een prettige bijkomstigheid, net als het feit dat criminelen zich er ongestoord kunnen onderdompelen in luxe. In Marbella verblijven ze in villa's of in afgesloten complexen, rijden ze rond in exclusieve auto's en smijten ze met geld in clubs en dure restaurants.

Vorig jaar maakten we daar deze video over:

Dat de Costa del Sol zo'n belangrijke criminele ontmoetingsplek is, heeft negatieve gevolgen voor de Spaanse en Nederlandse gemeenschap, zegt Marc Janssen van Meld Misdaad Anoniem. "Denk aan oneerlijke concurrentie voor ondernemers, imagoschade en onveiligheid, want ook excessief geweld wordt niet geschuwd."

De afgelopen jaren zijn aan de Spaanse zuidkust meerdere Nederlandse criminelen geliquideerd. De laatste tijd zijn er veel schietpartijen die verband lijken te houden met conflicten in het internationale drugsmilieu. Afgelopen weekeinde nog werden twee Schotse mannen doodgeschoten voor een vol café.

Honderden Nederlandse criminelen

De politie ziet steeds meer Nederlandse criminele netwerken naar Spanje trekken. Motorclubs hebben er afdelingen geopend, en in een recent onderzoek naar bankhelpdeskfraude bleek dat de jonge verdachten werkten vanuit een gehuurde villa in Marbella.

Op basis van onderschepte chatberichten denkt het OM dat er honderden Nederlandse criminelen aan de Spaanse zuidkust zitten.

Met regelmaat worden er Nederlandse criminelen opgepakt. Zo werd recent in Marbella een Nederlander gearresteerd die betrokken zou zijn geweest bij een criminele berichtendienst en cocaïnehandel. Vorig jaar werd de lang gezochte Karim B. aangehouden, die overigens ook weer wist te verdwijnen.

Gisteren nog legde de politie in Málaga beslag op een woning en een auto van een Nederlandse verdachte.

Vermogen afschermen

Menig crimineel blijkt geld te stoppen in vastgoed aan de Spaanse zuidkust. "Het aanpakken van witwassen is in Spanje een grote uitdaging", merkt officier van justitie Peter Huttenhuis, specialist op het gebied van criminele geldstromen. Verdachten weten hun vermogen vaak effectief af te schermen via katvangers of familieleden.

Veroordelingen voor witwassen zijn er amper in Spanje. Wel kregen de afgelopen vijf jaar zo'n 200 Nederlanders hoge boetes, in totaal voor maar liefst 1 miljard euro. Het probleem is alleen dat deze megaboetes vervolgens nauwelijks worden geïncasseerd.

150 panden in beslag

Nederland probeert dat wél te doen, zegt Huttenhuis. Op dit moment ligt er namens het OM beslag op meer dan 150 vastgoedobjecten in Spanje, variërend van kleine appartementen tot miljoenenvilla's. De opbrengst wordt tussen Nederland en Spanje verdeeld.

"We hebben het afgelopen jaar ook verschillende mensen opgehaald die nog miljoenen aan crimineel geld moeten terugbetalen. Zij draaien hier in Nederland de cel in."

Of de nieuwe tiplijn meer informatie gaat opleveren over fout geld in Spanje, is volgens Hanneke Ekelmans van de Nederlandse politie moeilijk in te schatten. "Het is de eerste keer dat we dit in het buitenland doen."

In Nieuw-Zeeland zijn drie parlementariërs geschorst vanwege een protest met de haka, de ceremoniële dans van de Maori. De drie deden die vorig jaar tijdens een parlementsvergadering en zijn geschorst voor "minachting van het Huis".

De beelden gingen de wereld over:

Partijleiders Debbie Ngarewa-Packer en Rawiri Waititi hebben een schorsing van 21 dagen gekregen van het parlement. De 22-jarige Hana-Rāwhiti Maipi-Clarke kreeg zeven dagen schorsing.

Het zijn de langste schorsingen in het parlement ooit. Hiervoor stond de langste op drie dagen. Gedurende hun schorsingen krijgen de drie geen salaris en mogen ze niet stemmen over wetgeving.

Omstreden wetsvoorstel

Het protest van de drie ging over een omstreden wetsvoorstel in het land, waarover gestemd moest worden. Maipi-Clarke begon in november de haka tijdens de behandeling van het voorstel over een nieuwe interpretatie van het 184 jaar oude verdrag tussen de Britten en de inheemse Maoristammen.

De rechts-conservatieve coalitiepartij ACT wilde een nauwere interpretatie van het Waitangi-verdrag uit 1840, omdat de partij vindt dat het verdrag discriminerend is tegenover burgers die geen Maori zijn. De Maori-parlementsleden zeiden juist dat de wet verdeeldheid zou zaaien en het zou leiden tot het verlies van rechten voor veel Maori.

Een parlementaire commissie die de haka onderzocht, stelde dat de kwestie niet ging om de haka zelf, maar over "het tijdstip en de manier waarop deze werd uitgevoerd".

De commissie noemde het "erg hinderlijk" als leden een stemming verstoren. "Het recht om ongehinderd je stem uit te brengen, is een wezenlijk onderdeel van het lidmaatschap van het parlement. De grens waarbij een onderbreking tijdens een stemming als minachting kan worden beschouwd, ligt op het moment dat de onderbreking als intimiderend kan worden beschouwd."

Wetsvoorstel verworpen

Maipi-Clarke hield vandaag een emotionele toespraak toen het parlement debatteerde over de straffen. "Ons zal nooit het zwijgen worden opgelegd en wij zullen nooit verloren gaan", zei ze terwijl ze vocht tegen tranen. "Zijn onze stemmen te luid voor dit huis? Worden we daarom gestraft?"

Tijdens het debat werd de Nieuw-Zeelandse minister van Buitenlandse Zaken, Winston Peters, gevraagd zijn excuses aan te bieden, nadat hij Te Pāti Māori, de partij van de drie parlementsleden, een "groep extremisten" had genoemd en had gezegd dat het land "genoeg van hen had". De partij heeft 6 van de in totaal 123 zetels in het Nieuw-Zeelandse parlement.

Het wetsvoorstel waartegen de drie protesteerden, is inmiddels verworpen. Overigens bleef het niet bij protest van de drie parlementsleden. Vorig jaar gingen tienduizenden mensen de straat op om zich uit te spreken tegen de aanpassing van het verdrag.

Haka bij debuut

Hana-Rawhiti Maipi-Clarke was 21 toen ze parlementslid werd in Nieuw-Zeeland. Ze was daarmee de jongste verkozen parlementariër ooit in Nieuw-Zeeland. Ook bij haar debuut in het parlement deed ze een haka om haar inheemse voorouders te eren.

Vanmiddag gaan de overgebleven regeringspartijen VVD, NSC en BBB onder leiding van demissionair premier Schoof bij elkaar zitten om de leeggevallen plekken van de PVV-bewindslieden in te vullen. Dat wordt geen simpel klusje, het wordt eerder een politiek-strategisch schaakspel. Alle drie de partijen willen ministersposten waarmee ze bij hun achterban snel kunnen scoren voor de Tweede Kamerverkiezingen, die waarschijnlijk op 29 oktober plaatsvinden.

Vooral het ministerie van Asiel en Migratie is in trek en een terrein om aan de kiezer te laten zien dat zij het beter kunnen dan de PVV. Voor de VVD is minister Van Weel van Justitie en Veiligheid in de race. Hij solliciteerde openlijk op NPO Radio 1 naar de functie. Maar Van Weel is niet de enige die dit ministerschap erbij wil gaan doen, datzelfde geldt voor BBB-minister Keijzer van Volkshuisvesting. En ook NSC heeft zijn ogen op die functie laten vallen.

Het is in de recente geschiedenis twee keer eerder voorgekomen dat een partij na een breuk in de coalitie zijn bewindspersonen terugtrok. Dat was D66 in het kabinet-Balkenende II en PvdA bij Balkenende IV. In alle andere gevallen bleven ministers en staatssecretarissen zitten om demissionair op hun ministerie te passen.

Voor elke partij één

Volgens bronnen worden niet alle vijf de PVV-ministers vervangen, maar drie. Voor elke partij één post dus, zodat de stemverhouding in de ministerraad niet verandert. Daarbij kan het zijn dat er ministeries worden samengevoegd en taken over ministeries worden herverdeeld. Het is nog onduidelijk of de staatssecretarissen vervangen gaan worden. Maar om er politiek uit te komen zou dat nodig kunnen zijn.

Vrijwel zeker zijn er mensen van buiten of uit de Tweede Kamer nodig. Bij de VVD zingen bijvoorbeeld de namen rond van de Kamerleden Thierry Aartsen, Judith Tielen en Aukje de Vries. Die laatste was in het kabinet-Rutte IV staatssecretaris Toeslagen en Douane.

Naast asiel zijn er meer portefeuilles die voor een partij aantrekkelijk kunnen zijn. Zo zou BBB interesse hebben in het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat om meer invloed te krijgen op de bouw van windmolens. Bij Buitenlandse Handel en Economische Zaken gaat het over de handelstarieven van de Trump-regering en de belangen van chipmachinefabrikant ASML. En voormalig minister Klever was ook bezig met terugkeerhubs om afgewezen asielzoekers op te vangen.

Er zijn ook portefeuilles waar risico's aan kleven. Niemand heeft bijvoorbeeld zin in het gevangenisdossier van voormalig staatssecretaris Coenradie. Die vond het oplossen van het cellentekort al een ondankbare en onmogelijke taak omdat er geen extra geld voor werd uitgetrokken.

En ook voormalig minister Agema worstelde op Volksgezondheid met geldtekort en ingewikkelde onderhandelingen over het zorgakkoord. Niet zo 'sexy', maar wel belangrijk zijn de bouw van een Nederlandse cloud, de toekomst van PostNL en de gezondheidsrisico's van staalslakken.

De fractievoorzitters Yesilgöz, Van Vroonhoven en Van der Plas hebben er alle drie belang bij om hierover niet weer weken rollebollend over straat te gaan. Maar zelfs als ze er snel uit zijn kunnen die nieuwe ministers niet vandaag al naar de koning. Ze worden eerst nog gescreend door de AIVD en demissionair premier Schoof zal bij ze nagaan of hun financiële belangen wel op voldoende afstand staan.

Tot die tijd worden de ministeries bestuurd door de 'vaste' vervangers: Asiel en Migratie door Van Weel (VVD), Volksgezondheid door Van Hijum (NSC), Economische Zaken door Heinen (VVD), Infrastructuur en Waterstaat door Hermans (VVD) en Buitenlandse Handel door Veldkamp (NSC).

In Valkenburg is vanochtend de ingestorte Wilhelminatoren gesloopt. De overgebleven steunbeer is rond 08.00 uur omgeduwd, schrijft L1.

Het 30 meter hoge rijksmonument stortte afgelopen maart in de vroege ochtend in. De toren is omringd door een kabelbaan, een rodelbaan en meerdere horecazaken. Het gebied in Zuid-Limburg trekt doorgaans veel bezoekers. De toren was al gesloten voor onderhoud, er vielen geen slachtoffers.

Bekijk hier het omduwen van de steunbeer:

Het gebied rond de Wilhelminatoren is sindsdien afgezet. Nu de steunbeer is neergehaald, kan ter plaatse onderzoek worden gedaan naar de oorzaak van de instorting. Daar hebben de onderzoekers vier weken de tijd voor. Gelijktijdig worden de brokstukken opgeruimd.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid leidt het onderzoek. De gemeente, de verzekeringsmaatschappij en de eigenaar hebben ook eigen onderzoekers ingezet die moeten achterhalen wat er precies gebeurd is en wie daarvoor verantwoordelijk is, schrijft de regionale omroep.

De toren uit 1906 had al enkele jaren last van betonrot. Dat is niet de oorzaak van de instorting, concludeerde de gemeente na een eerste inspectie. Ook was geen sprake van een aardbeving.

Honderden kilometers voor de kust van Alaska is brand uitgebroken op een vrachtschip dat is beladen met 3000 auto's, waaronder 800 elektrische. De 22-koppige bemanning van de Morning Midas wist te ontkomen met een reddingsboot. Niemand raakte gewond.

Het 183 meter lange schip was onderweg naar Mexico toen er in de buurt van eilandengroep de Aleoeten in de Noordelijke Stille Oceaan door een nog onbekende oorzaak brand uitbrak. Op foto's is een grote rookpluim te zien aan de achterzijde van het schip, afkomstig van het dek waar elektrische voertuigen staan. Het bedrijf achter het schip, het in Londen gevestigde Zodiac Maritime, bevestigt dat.

De bemanning wist de vlammen niet onder controle te krijgen en moest het schip verlaten. Een nabijgelegen koopvaardijschip, de Cosco Hellas, pikte hen ongeveer 500 kilometer ten zuidwesten van het eiland Adak op uit hun reddingsboot.

"De bevoegde autoriteiten zijn op de hoogte gebracht en we werken nauw samen met de hulpdiensten", meldt Zodiac Maritime. "We zetten een sleepboot in ter ondersteuning van de bergings- en brandbestrijdingsoperaties. Onze prioriteiten liggen bij het waarborgen van de voortdurende veiligheid van de bemanning en het beschermen van het mariene milieu."

'Dankbaar voor redden levens'

"We zijn dankbaar voor de onbaatzuchtige inzet van de drie nabijgelegen schepen die hebben geholpen bij de reddingsoperatie en de bemanning van het schip Cosco Hellas, die 22 levens heeft helpen redden", aldus Megan Dean van de kustwacht.

Het auto- en vrachtwagentransportschip Morning Midas werd gebouwd in 2006 en vaart onder Liberiaanse vlag. Volgens Marinetraffic.com waren de auto's op 26 mei op transport gegaan in de Chinese stad Yantai. Ze werden verscheept naar Lázaro Cárdenas, een havenstad in Mexico.

Fremantle Highway

Het incident doet denken aan de brand op vrachtschip Fremantle Highway twee jaar geleden ten noorden van Ameland. Op 25 juli 2023 brak brand uit op het schip, dat was beladen met enkele duizenden auto's, waaronder zo'n 500 elektrische.

Het duurde lang voordat een reddingsactie voor de 23 bemanningsleden op touw werd gezet. Zeven van hen voelden zich genoodzaakt van boord te springen. Een van hen overleefde dat niet.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid concludeerde later dat de Nederlandse Kustwacht al jaren niet goed is voorbereid op grote scheepsbranden op de Noordzee.

Bij een Russische droneaanval op de stad Pryloeky in de regio Tsjernihiv in Oekraïne zijn volgens de autoriteiten gisteravond minstens vijf mensen gedood en zes gewond geraakt.

Onder de doden zijn twee vrouwen en een kind van 1 jaar, meldt de gouverneur van Tsjernihiv op Telegram. De gewonden zijn naar het ziekenhuis gebracht.

Volgens de lokale autoriteiten waren de aanvallen gericht op burgergebouwen. De gouverneur dringt er bij de inwoners op aan geen luchtalarmen te negeren en de veiligheidsprotocollen te volgen. Hij noemde de aanvallen op burgers een zoveelste oorlogsmisdaad van Rusland.

Enkele uren later raakten zeventien mensen gewond bij een Russische drone-aanval op de Oost-Oekraïense stad Charkiv. Rond 01.00 uur troffen Shahed-drones twee appartementencomplexen in de stad. Hierbij brak brand uit.

"Door aanvallen uit te voeren terwijl mensen in hun huizen slapen, bevestigt de vijand opnieuw zijn tactiek van sluipende terreur", schreef de gouverneur van Charkiv op Telegram.

Reactie van Poetin

Volgens de Oekraïense zender RBC heeft Rusland de afgelopen 24 uur 1074 kamikaze-drones ingezet en 3603 aanvallen uitgevoerd op Oekraïense militaire posities en bevolkte gebieden langs de frontlinie.

Afgelopen zondag voerde Oekraïne een droneaanval uit in een nauwkeurig voorbereide operatie. Bij de operatie viel Oekraïne tot diep in Rusland luchtmachtbases aan. Uit onderzoek van de NOS blijkt dat er zeker elf bommenwerpers en één transporttoestel vernietigd zijn. De aanval betekende een zware klap voor de Russische luchtmacht.

De Amerikaanse president Trump zei gisteren dat Poetin hem in een telefoongesprek had gezegd dat een reactie van Rusland op de Oekraïense drone-aanvallen op de luchtmachtbases niet kan uitblijven. Poetin had het in een bijeenkomst met minister van Buitenlandse Zaken Lavrov en de Russische onderhandelaar Mendinski over "terreurdaden".

De grote installatieschepen van het Nederlandse offshorebedrijf Allseas moeten na 2030 op kernenergie gaan varen. Het bedrijf werkt samen met de Technische Universiteit Delft aan de ontwikkeling van kleine kernreactoren.

"Ons doel is om in 2030 te starten met de productie", zegt projectleider Stephanie Heerema. "De eerste toepassing is waarschijnlijk aan land, daarna volgen onze schepen en de industrie." Allseas wil de CO2-uitstoot van het bedrijf in 2030 met 30 procent omlaag gebracht hebben en in 2050 CO2-neutraal zijn.

Tanken op zee ingewikkeld

Allseas is de eerste grote reder ter wereld die een overstap naar kernenergie aankondigt. Tot nu toe varen alleen militaire vaartuigen zoals vliegdekschepen en grote onderzeeërs op kernenergie. Rusland heeft ook ijsbrekers die met kernenergie worden aangedreven. Het vlaggenschip van Allseas, de Pioneering Spirit, is met een lengte van 382 meter langer dan een Amerikaans vliegdekschip. Bij sommige werkzaamheden moeten de installatieschepen lang op zee blijven, zonder dat er een grote haven in de buurt is. Dat maakt het tanken van duurzame brandstof ingewikkeld.

Om de CO2-uitstoot van de schepen terug te dringen, kiest Allseas daarom niet voor waterstof, methanol of ammoniak, maar voor kernenergie. Tot nu toe varen grote zeeschepen vooral op stookolie, een van de meest vervuilende brandstoffen.

Scheepvaart wordt gedwongen te verduurzamen

De regels voor verduurzaming van de scheepvaart zijn kortgeleden aangescherpt door de IMO, de internationale scheepvaartorganisatie van de Verenigde Naties. De zeescheepvaart veroorzaakt ongeveer 3 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen.

De grote Franse reder CMA-CGM heeft al een aantal grote containerschepen die varen op vloeibaar gas (lng). Dat is schoner dan stookolie, maar veroorzaakt nog altijd CO2-uitstoot. De Deense reder Maersk heeft kortgeleden in Rotterdam een groot containerschip gedoopt dat op methanol kan varen.

De techniek voor dit soort duurzame brandstoffen is er, maar de beschikbaarheid van de brandstof is klein en de kosten zijn hoog. Ook bij internationale bedrijven met grote containerschepen wordt daarom gekeken naar de mogelijkheden van kernenergie.

Kleine kernreactoren worden onder meer aangeboden door Rolls Royce, dat ook de motoren voor Britse kernonderzeeërs bouwt. Inmiddels timmert het bedrijf aan de weg met de Small Modular Reactor (SMR). Deze kleine kernreactor kan ook ingezet worden bij grote industrieën op land.

Allseas ontwikkelt eigen kleine kernreactor

Allseas koopt geen kant-en-klaarproduct van Rolls Royce, maar ontwikkelt een eigen SMR in samenwerking met de Technische Universiteit Delft. Het gaat om een zogenoemde hoge-temperatuur-gasgekoelde reactor.

De veiligheid en duurzaamheid van de nieuwe techniek is de afgelopen tien jaar getest in de hoge flux reactor van NRG Pallas in Petten.

De techniek die Allseas ontwikkelt, kan ervoor zorgen dat Nederland voorop gaat lopen in de verduurzaming van de internationale zeescheepvaart denkt Annet Koster, directeur van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders. "Het draagt ook bij aan de doelstelling van de EU om de energiezekerheid te verbeteren en concurrentiekracht te vergroten." Kernenergie maakt Nederland en Europa volgens Koster minder afhankelijk van brandstof uit andere landen en continenten.

Alleen maar viersterrenreviews, aftelklokken die aansporen snel te kopen en misleidende voorraadinformatie. De Chinese modekoopjessite Shein zet het allemaal in om consumenten te verleiden. 25 Europese consumentenorganisaties dienen er vandaag gezamenlijk een klacht over in.

"Shein heeft zijn site en app bewust zo ontworpen dat die verslavend zijn, gericht op impulsaankopen en overconsumptie", zegt directeur Sandra Molenaar van de Consumentenbond, die zich heeft aangesloten bij de klacht. "Dit is geen onschuldige marketing, maar een doelbewuste agressieve strategie die consumenten misleidt."

Eind vorige maand startte de Europese Commissie al een klachtenprocedure tegen de Chinese website. Als er binnen een maand geen verbetering is te zien, kunnen boetes volgen. De consumentenorganisaties willen met voorbeelden uit hun onderzoek die vermaning steunen.

Dark patterns

De onderzoekers installeerden de Shein-app op een telefoon om te kijken hoe het bedrijf werkt. Ze werden meteen overspoeld door pushberichten met koopsuggesties, soms meerdere binnen enkele minuten en tot wel twaalf per dag.

Daarnaast zit de app vol trucjes die moeten verleiden tot snel kopen, zogenoemde dark patterns. Zo lijkt een aftelklok aan te geven dat een goedkope aanbieding snel verloopt, maar dat is nep: hoewel er op de homepagina nog maar 16 uur restte, zagen de onderzoekers op de productpagina ruim 7 uur meer tijd staan.

Ook bleek er geen enkele beoordeling van producten minder dan vier sterren te hebben. Verder spoort de app aan tot kopen door onterecht te zeggen dat er nog maar enkele exemplaren van een bekeken kledingstuk resteren en iemand anders er net eentje heeft gekocht. Zelfs als iemand uitlogt, probeert de app de gebruiker nog vast te houden met de boodschap dat er hoge kortingen blijven liggen.

Volgens de Consumentenbond "speelt Shein in op emotie of angst om een aanbieding te missen". Daarin staat de site niet alleen: over concurrent Temu werd vorig jaar al geklaagd en de commissie startte daarna een onderzoek. De Consumentbond wil dat ook andere sites die zo werken worden aangepakt.

De Europese Unie kan ingrijpen als bedrijven onder de nieuwe Digital Services Act worden gezien als een VLOP, een very large online platform. De EU heeft extra bevoegdheden om consumentenbelangen te beschermen bij dergelijke internetreuzen.

Shein zegt in een reactie "met consumentenorganisaties en de Europese Commissie constructief te werken aan het nakomen van wet- en regelgeving". Het bedrijf voegt eraan toe dat de koepel van consumentenorganisaties een aanbod om te praten heeft afgeslagen.