NOS Nieuws - Algemeen

De Verenigde Staten sturen tien gevechtsvliegtuigen naar Puerto Rico in de strijd tegen drugskartels. Dat melden bronnen aan persbureau Reuters.

De verwachting is dat de spanning in het Caribisch gebied alleen maar verder zal oplopen door deze zet. Met de F-35's vergroten de Amerikanen hun toch al forse aanwezigheid in de regio in de strijd van president Trump tegen groepen die hij ervan beschuldigt dat ze drugs Amerika binnensmokkelen.

Volgens de bronnen gaan de gevechtsvliegtuigen gerichte acties uitvoeren tegen een aantal terroristische drugskartels die in de zuidelijke Caraïben opereren. Eind volgende week zouden ze in Puerto Rico aankomen.

De afgelopen weken heeft de VS al een aantal schepen naar het Zuid-Caribisch gebied gestuurd in voorbereiding op de operatie. Het gaat om zeven oorlogsschepen, een atoomonderzeeër en meer dan 4500 militairen. Een deel is inmiddels aangekomen. In het zuiden van Puerto Rico worden oefeningen gehouden.

Startsein

Dinsdag vielen Amerikaanse troepen een boot aan die volgens Trump een grote hoeveelheid drugs vervoerde vanuit Venezuela. Daarbij kwamen elf opvarenden om het leven. Trump zei dat ze lid waren van het Tren de Aragua-kartel, dat de VS in februari als terroristische organisatie heeft aangemerkt.

Op welke juridische gronden het Venezolaanse schip werd aangevallen en wat voor drugs er aan boord waren, heeft de VS niet bekendgemaakt. Ook is er geen bewijs geleverd dat het om leden van het drugskartel ging.

De aanval lijkt het startsein te zijn geweest voor een grotere militaire operatie in het Zuid-Caribisch gebied.

Criminele organisaties opblazen

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio zei gisteren bij een bezoek aan Ecuador dat de VS buitenlandse criminele organisaties "zo nodig zal opblazen". Daarbij zal eventueel worden samengewerkt met bondgenoten, zei hij. Maar landen als Ecuador en Mexico hebben niet gezegd dat ze de Amerikanen bijstaan in de militaire aanvallen.

Rubio zei ook dat de VS twee grote kartels in Ecuador, Los Lobos en Los Choneros tot terroristische organisatie heeft bestempeld. Eerder kregen al acht Latijns-Amerikaanse kartels dat stempel.

In Mexico zei hij woensdag dat er meer aanvallen zullen volgen. Trump heeft volgens hem de bevoegdheid om "onmiddellijke bedreigingen voor de VS uit te schakelen".

Provocatie

De aanval op het Venezolaanse schip en de troepenopbouw in de regio zetten president Maduro van Venezuela verder onder druk. De Amerikaanse minister van Defensie Hegseth zegt over hem dat hij "in feite de leider van een drugsstaat" is. Maduro beschuldigt de Verenigde Staten ervan dat ze proberen het Venezolaanse regime omver te werpen door militaire druk uit te oefenen.

Gisteravond meldde het Amerikaanse ministerie van Defensie dat twee Venezolaanse militaire vliegtuigen in de buurt van een Amerikaans marineschip vlogen en noemde dat "een grove provocatie". Ook waarschuwde het ministerie de regering-Maduro geen verdere acties te ondernemen.

De VS beschuldigt Maduro al langer van samenwerking met het Tren de Aragua-kartel en ook met het Mexicaanse Sinaloa-kartel.

Beloning

Ook zou hij aan het hoofd staan van het 'Cártel de los Soles', het 'Kartel van de Zonnen', dat volgens Trump de VS "overspoelt met drugs" om het land te ontwrichten. Deze organisatie, waarvan het bestaan wordt betwist, zou een netwerk zijn van hooggeplaatste militairen en bestuurders die profiteren van de drugshandel.

Trump wil Maduro laten arresteren voor zijn samenwerking met drugsbaronnen. Hij heeft 50 miljoen dollar uitgeloofd voor informatie die leidt tot zijn arrestatie.

In reactie op de toenemende Amerikaanse druk voert Maduro de repressie in Venezuela op. Hij probeert inwoners te mobiliseren om het leger te versterken "om het vaderland te beschermen".

Het is een zeldzaam voorbeeld van verzet met humor uit de Tweede Wereldoorlog: in het magazijn van de Bibliotheek Rotterdam is een tot nu toe onbekend bordspel uit 1945 ontdekt.

Het spel heeft de naam Het Ennesbeërtje (naar de nazi-gezinde NSB-partij). Het is een satirische variant op het traditionele ganzenbord. Maretta Johnson, conservator voor de cultuurhistorische Atlas Van Stolk-verzameling die beheerd wordt bij de Rotterdamse bibliotheek, ontdekte het bijzondere spel bij een grote opruiming voor de verhuizing van de Centrale Bibliotheek.

Het spel is een groot dubbelgevouwen vel papier. "We vonden het tussen andere papieren. Het viel op door de kleurstelling. We zagen direct dat het een bijzonder object was", zegt Johnson in het NOS Radio 1 Journaal. Het fel rood, zwart en witte spel is gedrukt en er staat een prijs op (75 cent), wat de indruk wekt dat het ergens te koop was, maar volgens Johnson zijn er geen andere exemplaren van het spel bekend.

Verborgen boodschappen

Dat het om satire gaat, is kraakhelder. "Er zitten een heleboel verborgen boodschappen in", laat Johnson zien. "Er staat een lidmaatschapskaart op getekend met de naam L. v. Rader, landverrader dus, die woont in het dorpje 'Plunderen'. Er staan ook aapjes met een swastika op hun borst op. Aan dat soort dingen kun je zien dat het satire is. Ook aan dat woord 'Ennesbeërtje'. Daar blijkt minachting uit."

Mogelijk is het bordspel kort na de oorlog vervaardigd. Het jaartal 1945 staat erop vermeld, maar het kan al tijdens de oorlog in het geheim zijn ontworpen. Experts zijn daar nog niet uit.

Ook over de maker is veel onduidelijk. Hij signeerde het spel met de naam Wim N. J. Meester. "Er is niet veel over hem te vinden", zegt Johnson. "We weten dat hij nog meer grafische materialen heeft gemaakt, maar veel meer informatie hebben we niet." Wellicht gaat het bijvoorbeeld om iemand die het spel ontwierp, terwijl hij ondergedoken zat om aan de verplichte tewerkstelling in Duitsland te ontkomen.

Podcast

Er zitten ook rebusjes in het spel, waaronder een uil met een spiegel. Uilenspiegel was een studentenblad uit Utrecht van net na de oorlog. Mogelijk is het uitgegeven door die kritische studentengroep. "En het kan dat Wim Meester daar ook lid van was", merkt Johnson op. "Zeker is dat hij veel van de NSB wist en hun gebruiken."

De Rotterdamse bibliotheek vond het verhaal zo bijzonder dat het er een podcast met verschillende deskundigen aan heeft gewijd. De bieb roept mensen die meer denken te weten over de herkomst van het raadselachtige spel op om contact op te nemen. Vanaf 15 september wordt Het Ennesbeërtje tentoongesteld in de Centrale Bibliotheek.

Ook als het mysterie nooit wordt ontrafeld, blijft het bordspel bijzonder, vindt Johnson. "We hebben bij de Atlas Van Stolk een hele verzameling van meer dan 500 bordspellen in de collectie. Juist omdat spellen heel duidelijk van cultuurhistorische waarde zijn en een beeld geven van het dagelijks leven. Maar tussen die 500 spellen heb ik niet iets gezien dat lijkt op dit."

Geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog?

Abonneer je dan hier op onze nieuwsbrief.

Wie nog niet toe is aan pumpkin spiced lattes of frisse boswandelingen kan dit weekend zijn hart ophalen. Morgen wordt het ruim 20 graden en op zondag kan het op verschillende plekken zomers warm worden met temperaturen die oplopen tot 28 graden.

Waarschijnlijk leidt dat tot drukke stranden, terwijl de Reddingsbrigade het seizoen al had afgesloten. Toch zijn veel strandwachten dit weekend nog volop in touw. "We zien gelukkig dat er op best wat plekken wel lifeguards zijn, omdat ze gevraagd zijn vanwege het verwachte mooie weer of omdat ze in de weekenden nog activiteiten hebben", zegt Ernst Brokmeier van de Reddingsbrigade.

"Maar er zijn dit weekend ook plekken waar het seizoen echt al helemaal voorbij is en waar geen toezicht is", waarschuwt Brokmeier. Op de meeste plekken langs de kust werken brigades met seizoenskrachten en vrijwilligers. Na de zomer pakken zij hun werk of studie weer op waardoor van doordeweeks toezicht geen sprake meer is.

'Het is en blijft Nederland'

Dat er nu een zonovergoten weekend aankomt terwijl de meteorologische herfst al is begonnen, verrast Brokmeier niet: "Af en toe in september en soms zelfs in oktober komt er vanuit het niets een prachtige dag."

Bij strandtent Zilt aan Zee in IJmuiden is het terras vandaag weer buiten gezet. "Het is en blijft Nederland", zegt eigenaar Cindy van Borkulo. "Wij zijn dat wel gewend, als strandmensen." Over de eventuele drukte maakt ze zich geen zorgen. "We zijn hard werken heel erg gewend en we hebben trouw personeel dat we altijd kunnen bellen."

'Ga nooit alleen'

De kans is groot dat veel mensen het mooie weer aangrijpen om urenlang aan de kust te vertoeven of bij meren en plassen. Dat is niet zonder gevaar. "Ga nooit alleen", waarschuwt Brokmeier. "Zorg dat er altijd iemand is die op je let, ga samen met iemand zwemmen of vraag iemand aan de kant om je in de gaten te houden."

Ook komt het voor dat mensen die niet kunnen zwemmen toch het water in gaan. "We zien helaas te veel mensen zonder zwemdiploma die in diep water terechtkomen en letterlijk onder water verdwijnen", zegt Brokmeier.

Ook met kinderen is het oppassen geblazen. "Laat kleine kinderen nooit alleen bij het water spelen. Zorg als ouder of begeleider dat je altijd binnen een armlengte bent van je kind."

In Thailand is de Anutin Charnvirakul verkozen tot nieuwe premier. Tijdens een stemming in het parlement behaalde de conservatieve partijleider de meerderheid van de stemmen. Hij kreeg 311 van de 492 stemmen en versloeg daarmee Chaikasem Nitisiri van de regerende, populistische Pheu Thai-partij.

Charnvirakul wordt de 32ste premier van Thailand. Hij is van plan een minderheidsregering te vormen. Naar verwachting treedt hij één van de komende dagen aan, nadat hij officieel is benoemd door de Thaise koning.

De 58-jarige Charnvirakul was eerder vicepremier, minister van Binnenlandse Zaken en minister van Volksgezondheid. Hij is waarschijnlijk het bekendst van het legaliseren van cannabis in zijn land in 2022. Softdrugs zijn nu legaal in Thailand, maar dat wordt streng gereguleerd.

Uit de regering

Charnvirakul is de opvolger van Paetongtarn Shinawatra. Zij werd ontslagen, nadat de rechter had geoordeeld dat ze ethische regels had overtreden in een uitgelekt telefoongesprek met de machtige Cambodjaanse politicus Hun Sen. Rond die tijd was juist de spanning langs de grens tussen Thailand en Cambodja opgelopen.

De oud-premier van het buurland is een goede vriend van de familie Shinawatra, die het politieke leven in Thailand al zo'n 20 jaar domineert. Paetongtarns vader Thaksin Shinawatra was ook premier. Hij werd in 2006 met een militaire staatsgreep afgezet, maar is nog steeds invloedrijk.

In Thailand ontstond ophef, onder meer omdat Paetongtarn Shinawatra de familievriend erg vriendelijk bejegende. Charnvirakul nam het telefoongesprek hoog op en stapte met zijn Bhumjaithai-partij uit de regering. De afgelopen dagen was al duidelijk dat hij voor zijn premierschap ook de steun zou krijgen van de grootste oppositiepartij.

Grensconflict

Thailand en Cambodja hebben al jarenlang onenigheid over hun grens en tempels in het gebied. In juni liep de spanning hoog op en brak er geweld uit in een aantal grensplaatsen.

De politie in Portugal heeft alle zestien doden van het ongeluk met een kabeltram in Lissabon geïdentificeerd. Het gaat om vijf Portugezen en elf mensen uit het buitenland.

Gisteren werd al van een deel van de slachtoffers de nationaliteit bekend. Bij de buitenlanders gaat het om drie Britten, twee Zuid-Koreanen en twee Canadezen. De andere slachtoffers komen uit Zwitserland, Oekraïne, Frankrijk en de VS. Er vielen ook 21 gewonden. Vijf van hen zijn er slecht aan toe.

Duitser levend gevonden

De politie had ook gemeld dat een Duitser om het leven was gekomen, maar de man werd later levend gevonden in een ziekenhuis. Familieleden uit Duitsland waren naar het mortuarium gekomen, maar konden de man niet identificeren. De familie hing vervolgens een foto van de man in het centrum van Lissabon. Een agent die daarop een van de gewonden dacht te herkennen, bracht hen naar het ziekenhuis, waar hij inderdaad lag.

Een ooggetuige vertelt hoe de tram zonder te remmen van de heuvel afrolde:

De vrouw en het 3-jarige kind van de Duitser raakten eveneens gewond bij het ongeluk. De moeder ligt in kritieke maar stabiele toestand in een ander ziekenhuis.

Meer over oorzaak

Het is de bedoeling dat vandaag nog de eerste bevindingen worden gepubliceerd van een onderzoek naar de oorzaak van de ramp. De politie zegt dat binnen 45 dagen een uitgebreider rapport volgt.

De autoriteiten hebben tot nu toe geen commentaar gegeven op de vraag of een defecte rem of een gebroken kabel ertoe heeft geleid dat de tram naar beneden raasde, ontspoorde en tegen een gebouw botste. De Portugese commerciële zender SIC stelt op basis van beelden van het verwijderen van de kabel al wel dat de kabel is gebroken.

De tram wordt voortgetrokken door staalkabels op de steile hellingen in de Portugese hoofdstad. Gisteren hebben ambtenaren foto's gemaakt en kabels verwijderd. Voorlopig rijden er geen kabeltrams in de hoofdstad.

In deze video wordt uitgelegd wat er is gebeurd:

Alle westerse troepen die naar Oekraïne worden gestuurd, zijn voor Moskou "een legitiem doelwit". Vooral als ze nu zouden verschijnen. Dat heeft de Russische president Poetin gezegd.

Rusland beweert dat de grootschalige invasie van Oekraïne ook was bedoeld om te voorkomen dat de NAVO troepen in Oekraïne zou stationeren. "Als er troepen verschijnen, vooral nu er nog gevochten wordt, gaan wij ervan uit dat zij een legitiem doelwit voor vernietiging zijn", zei Poetin.

Er bestaan overigens geen plannen voor een onmiddellijke inzet van westerse troepen in Oekraïne. De woorden van Poetin op een economisch forum in Vladivostok volgen een dag na uitspraken van de Franse president Macron. Hij zei gisteren dat 26 landen bereid waren Oekraïne na een bestand veiligheidsgaranties te bieden, waaronder een internationale troepenmacht te land, ter zee en in de lucht.

Poetin verwierp ook het idee van vredesmachten in Oekraïne na een definitieve vredesovereenkomst. Hij zei dat "niemand eraan moet twijfelen" dat Moskou zich zal houden aan een eventueel vredesverdrag.

Geen doorbraak

Kyiv en westerse bondgenoten praten al langer over toekomstige veiligheidsgaranties voor Oekraïne die deel moeten uitmaken van een eventuele deal om de 3,5 jaar durende oorlog te beëindigen.

Oekraïne zoekt krachtige steun van het Westen om zich te beschermen tegen toekomstige aanvallen. Frankrijk en Groot-Brittannië, die gezamenlijk een 'coalitie van bereidwilligen' vormen ter ondersteuning van Oekraïne, hebben aangegeven open te staan voor het sturen van troepen naar Oekraïne na de oorlog.

De Amerikaanse president Trump heeft gezegd dat Washington geen grondtroepen zal leveren, maar mogelijk wel andere vormen van ondersteuning zal bieden, zoals luchtsteun.

Trump begon in januari aan zijn tweede termijn als president van de Verenigde Staten met de belofte om de oorlog snel te beëindigen. Vorige maand had hij een besloten ontmoeting met Poetin in Alaska, maar die leverde geen doorbraak op.

Wereldwijde druk

De Oekraïense president Zelensky dringt al langer aan op een directe ontmoeting met Poetin om vooruitgang te boeken bij het beëindigen van de oorlog. Poetin herhaalde vandaag dat hij niet veel voor zo'n ontmoeting voelt. Het is volgens hem "praktisch onmogelijk" om met Oekraïne overeenstemming te bereiken over belangrijke kwesties.

Wel stelde hij net als eerder deze week voor om Zelensky te ontvangen voor gesprekken in Moskou. "Ik zei: ik ben er klaar voor. Kom alsjeblieft, we zorgen zeker voor de veiligheid, een 100 procentgarantie." Zelensky wil een ontmoeting op neutraal terrein. Dat noemde Poetin vandaag een "buitensporig verzoek".

Vandaag zegt de president van Oekraïne op X dat hij met NAVO-baas Rutte heeft gesproken over de kwestie. "Poetin doet alsof hij geen vrede nodig heeft, geen onderhandelingen, maar in feite kan wereldwijde druk Rusland ertoe brengen de oorlog te beëindigen. Ik dank iedereen die hieraan meehelpt."

Warmtebedrijf Ede heeft boomstammen uit het noorden van Schotland naar Nederland vervoerd, terwijl het bedrijf naar eigen zeggen uitsluitend duurzaam verkregen hout gebruikt. Dat blijkt uit onderzoek van Omroep Gelderland.

Boomstammen werden uit Schotland per schip naar Nederland gebracht, om hier te worden versnipperd en verbrand om huizen te verwarmen. In 2022 kwam een vrachtschip met meer dan 10.000 boomstammen aan in de haven van Moerdijk - zo'n 800 kilometer verderop.

In het duurzaamheidsverslag van het bedrijf uit Ede is te lezen dat het hout dat jaar uit een gebied met een straal van maximaal 150 kilometer rondom Ede is gehaald. Volgens het bedrijf is een grotere afstand ongewenst in verband met duurzaamheid. Het bedrijf zou een bijdrage willen leveren aan de energietransitie en daarom alleen hout rondom Ede verwerken.

Persoonlijke goedkeuring

Het warmtebedrijf haalde het hout uit Schotland binnen via importbedrijf Teredo uit Boxtel. Het hout werd vervolgens naar een leverancier gebracht. "De afstand tussen Ede en die leverancier wordt genoemd in het duurzaamheidsverslag", zei een medewerker van het warmtebedrijf in eerste instantie tegen de regionale omroep. "Waar de bomen daadwerkelijk hebben gestaan, is voor ons niet inzichtelijk."

Maar Omroep Gelderland heeft documenten in handen waarin staat dat de directeur van het bedrijf persoonlijk goedkeuring heeft gegeven voor de import uit Schotland. Daarop bevestigde het bedrijf dat dat inderdaad gebeurd is.

Certificaat

Het gebruikte importbedrijf beschikt niet over het zogenoemde Better Biomass-certificaat, terwijl Warmtebedrijf Ede in zijn duurzaamheidsverslag van 2022 stelt dat zij alleen in zee willen gaan met leveranciers die beschikken over dat certificaat. Het certificaat wordt vrijwillig verkregen en gaat over de duurzaamheid van biomassa.

Hout dat wordt gebruikt voor biomassa moet volgens het Better Biomass-certificaat aan een aantal eisen voldoen. Zo mag het niet illegaal zijn gekapt en moeten na de oogst nieuwe bomen worden geplant. Ook mag het hout niet van een verre locatie komen vanwege de uitstoot die daarmee gepaard gaat. Bedrijven met het certificaat worden jaarlijks gecontroleerd op naleving van deze regels.

Het importbedrijf dat is gebruikt om het hout naar Nederland te brengen, Teredo, heeft het Better Biomass-certificaat niet en dus is het onduidelijk of het hout duurzaam geoogst is.

Warmtebedrijf Ede heeft daarmee niet alleen verzwegen waar het hout in 2022 daadwerkelijk vandaan kwam, maar dat hout is mogelijk dus ook niet duurzaam gekapt.

Verbeteringen

Volgens Warmtebedrijf Ede klopt het dat er niet-gecertificeerde biomassa is gekocht en gebruikt in de biomassacentrales in Ede, Amersfoort en Almere. "Maar zowel met als zonder deze certificering blijven al onze biogrondstoffen duurzaam volgens strikte eisen", zegt een woordvoerder. Voor zover bekend is er niet nog meer hout per schip aangevoerd.

De woordvoerder zegt dat er verbeteringen zijn doorgevoerd binnen het bedrijf. "We hebben onze inkoopprocedures aangescherpt en waarborgen dat we gecertificeerde biogrondstoffen leveren naar onze installaties."

In het nieuwe verkiezingsprogramma van D66 zet de partij de D van Democraten weer centraal. D66 vindt dat de democratie en onze veiligheid onder druk staan en komt met ideeën om de macht beter te spreiden en de controle erop te verbeteren.

De partij wil de Tweede Kamer uitbreiden van 150 naar 260 leden en vindt dat er regels moeten komen om de interne structuren van partijen democratischer te maken. Bewindspersonen moeten als het aan D66 ligt een spreekuur krijgen en de Tweede Kamer moet soms buiten Den Haag gaan vergaderen. Met burgerfora en jongerenfora moeten mensen meer invloed krijgen, vindt de partij.

Ook moet iedereen betere toegang tot de rechtstaat krijgen en moeten onafhankelijke toezichthouders zoals de Autoriteit persoonsgegevens en de Autoriteit Consument en Markt voldoende middelen krijgen om hun waakhondfunctie te kunnen vervullen.

Land boven partij

D66, dat tot een jaar geleden nog deel uitmaakte van het vorige (demissionaire) kabinet vindt het tijd voor een nieuwe koers. "De politiek blijft hangen in stilstand. Ruziemakers bepalen de toon en roepen vooral wat niet kan", zegt partijleider Jetten.

Partijbelangen mogen het niet winnen van het landsbelang, zegt D66, die de komende verkiezingen ziet als "het moment om het tij te keren". De partij ziet gelijkenissen met de tijd waarin D66 werd opgericht. "Onze partij is opgericht om de status quo te doorbreken. Dat is vandaag net zo hard nodig als in 1966."

Tien nieuwe steden

Het woningtekort vindt de partij net als veel andere partijen daarnaast één van de grootste problemen. Het idee om geheel nieuwe steden te bouwen kreeg al voor het verschijnen van het verkiezingsprogramma aandacht. Met tien nieuwe steden aansluitend op al bestaande voorzieningen van andere steden zou het woningtekort moeten worden aangepakt. Als eerste zou een eiland moeten worden gemaakt tussen Amsterdam en Flevoland: IJstad. Weilanden en landbouwgrond zouden voor de andere nieuwe steden moeten wijken.

Klimaat en onderwijs, als vanouds belangrijke speerpunten voor de partij, komen minder prominent maar ook uitgebreid aan bod. Op deze thema's wil de partij fors investeren in onder meer het verduurzamen van woningen en het centraal stellen van de leraar.

Op het thema gezondheidszorg valt op dat de partij in discussie wil over het doorbehandelen van patiënten. "In goed en zorgvuldig overleg kan soms besloten worden dat behandelen de kwaliteit van leven niet vergroot."

Europees migratiepact

Op het gebied van asiel en migratie wil de partij het Europese migratiepact volgen. Over anderhalf jaar wordt dat officieel van kracht met nieuwe regels voor de Europese asielprocedure, de opvang van migranten en solidariteit tussen de EU-lidstaten.

Verder wil D66 kijken naar manieren om "slimmer te straffen". Rechters zouden de keuze moeten krijgen om langere taakstraffen of elektronische detentie als alternatieven in te zetten voor korte celstraffen. Celstraffen maken volgens de partij vaak "meer kapot dan de straf rechtvaardigt".

Hoe de plannen van D66 betaald moeten worden, staat nog niet in het concept verkiezingsprogramma en wordt mogelijk duidelijk na de doorrekening van de plannen door het CPB. Tegen de NOS zegt Jetten dat de plannen wat hem betreft niet betaald worden door hogere belastingen. De grote investeringen voor woningen, wegen en onderwijs worden vooral betaald uit een nog op te richten Nationale Investeringsbank.

Het verkiezingsprogramma wordt ook nog voorgelegd aan de leden, op 4 oktober kunnen die er in Den Bosch over stemmen.

Andere punten uit het D66 concept verkiezingsprogramma:

Het grondpersoneel van KLM legt woensdag het werk neer. Vakbonden CNV en FNV hebben een staking aangekondigd omdat ze boos zijn over het cao-akkoord dat KLM heeft gesloten met kleinere vakbonden. Woensdag 10 september van 08.00 tot 10.00 uur gaat het personeel staken en een week later volgt een nieuwe staking die vier uur duurt.

In juni liep het ultimatum dat de bonden hadden gesteld af. Ze wilden toen ook al staken, maar de rechter zette daar toen een streep door. Volgens de rechtbank zou een staking leiden tot veiligheidsrisico's. De geplande staking was in de vakantieperiode en dicht op de NAVO-top in Den Haag.

FNV-bestuurder John van Dorland verwacht niet dat KLM opnieuw naar de rechter stapt. De vakbonden hebben een veiligheidsoverleg gehad met Schiphol en KLM. "Ze hebben tijd genoeg om voorbereidingen te treffen. De medewerkers blijven bij Schiphol, dus bij calamiteiten kunnen ze terug naar werk", vertelt Van Dorland.

Langer wachten

Of reizigers er veel last van gaan krijgen, is nog niet duidelijk. "Vluchten gaan aankomen en mensen moeten misschien wat langer wachten. Het zal effect hebben, maar hoe groot het effect is, moeten we afwachten", zegt Van Dorland. KLM laat in een reactie weten dat ze bezig zijn de gevolgen van de staking in kaart te brengen.

De bonden eisen koopkrachtbehoud, een zwaarwerkregeling voor alle zware beroepen en meer vaste banen. KLM zegt teleurgesteld te zijn vanwege de aangekondigde staking. "Er ligt een goed onderhandelingsresultaat op tafel. FNV en CNV zijn uitgenodigd om zich daarbij aan te sluiten", laat een woordvoerder weten.

Voor veel Nederlanders zijn het communisme en het socialisme iets uit het verleden. Toch zien wetenschappers dat de interesse van jongeren in deze ideologische stromingen toeneemt. "Dat er sprake is van groei, kun je ontegenzeggelijk stellen", zegt politicoloog Merijn Oudenampsen van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Hij houdt zich bezig met de opkomst van ideologieën en politieke ideeën.

Internationaal onderzoek uit 2024 laat in heel Europa een groei aan interesse zien, met name bij de babyboomgeneratie en vervolgens ook onder millennials, vooral in Zuid-Europa. Volgens Oudenampsen is de toegenomen interesse niet gek. "Er is onder jongeren polarisatie gaande. Dat zie je aan de linkerkant van het politieke spectrum, maar ook aan de rechterkant."

Hoewel er dus een kleine toename op links te zien is, zijn veel meer Nederlandse jongeren rechts-georiënteerd. Dat bleek ook uit het stemgedrag bij de laatste verkiezingen, toen 35 procent van de jonge mannen op een radicaal-rechtse partij stemde.

"Dat beide kanten groeien, versterkt elkaar. De huidige ontwikkeling van het kapitalisme, met groeiende ongelijkheid en de toenemende macht van miljardairs en techbedrijven, maakt een radicalere politiek ook logischer", zegt Oudenampsen.

Jongerenbewegingen

De Communistische Jongerenbeweging (CJB) en socialistische jongerenvereniging ROOD zeggen ook dat het aantal sympathisanten stijgt. "Ik kan me nog herinneren dat we protesten organiseerden waar we met twintig man stonden, nu vormen we blokken met honderden demonstranten", zegt CJB-bestuurslid Hidde Talsma.

Ook ROOD ziet dat de opkomst bij demonstraties toeneemt. "Op de anti-NAVO-demonstratie, die we tijdens de top mede-organiseerden, kwamen meer dan 5000 mensen af", zegt voorzitter Crystal van Kalmthout. ROOD was vroeger de jongerenbeweging van de SP, maar werd in 2021 afgestoten vanwege de communistische koers van de jongeren.

Socialisme en communisme?

Socialisme en communisme zijn stromingen die de productiemiddelen, zoals bedrijven en grond, in gemeenschapsbezit willen brengen. In en na de Eerste Wereldoorlog ontstond een duidelijke tegenstelling tussen de meer gematigde sociaaldemocratie, die de parlementaire democratie aanvaardde en via geleidelijke hervormingen de scherpe kanten van het kapitalisme probeerde af te halen, en het radicale communisme dat het privébezit wilde afschaffen en streefde naar een dictatuur van de arbeidersklasse, in de praktijk een dictatuur van de communistische partij.

Op de website zegt ROOD te strijden voor de emancipatie van de mensheid. "Dat betekent een einde aan de klassenmaatschappij en een einde aan alle andere vormen van onderdrukking", zo valt er te lezen.

ROOD-voorzitter Van Kalmthout: "Jongeren zien dat het systeem niet meer werkt. Voorbeelden daarvan zijn de huizenprijzen, de opwarmende aarde en de genocide in Gaza. Daar heeft de gevestigde politiek geen antwoord op."

Communistische memes

Politicoloog Oudenampsen ziet de groei ook op sociale media. "Daar zijn allerlei kleine gemeenschappen waar bijvoorbeeld communistische memes gedeeld worden." Het blijft ook niet tot sociale media beperkt. "Er worden momenteel talloze boeken over dit onderwerp gepubliceerd."

Volgens André Gerrits, emeritus hoogleraar Russische geschiedenis aan de Universiteit Leiden, zijn de twee stromingen inmiddels dichter bij elkaar gekomen. "Origineel viel alles onder de noemer socialisme, maar rond de Eerste Wereldoorlog viel dat uit elkaar", zegt Gerrits. "De communisten wilden revolutie, terwijl de socialisten en sociaaldemocraten verandering wilden via de parlementaire weg."

Beide Nederlandse jeugdverenigingen willen nu verandering teweeg brengen op een vredige manier. ROOD wil dat doen via het democratische bestel en, net als de CJB, ook door buiten het parlement actief te zijn en "jongeren te organiseren waar ze wonen, werken en naar school gaan".

Drukke zomerkampen

Beide jongerenorganisaties zien het toegenomen enthousiasme terug in hun ledentallen. "Vroeger steeg dat bij ons vaak met vijftig per jaar, maar vorig jaar verdubbelde ons ledental", aldus Van Kalmthout. "Een jaar geleden waren het er nog minder dan driehonderd en nu iets meer dan zeshonderd."

Het CJB houdt het ledenaantal niet centraal bij, maar ook Talsma ziet groei. "Op ons zomerkamp komen bijna tweehonderd mensen af. Dat waren er vijf jaar geleden nog maar twintig." Beide organisaties openden het afgelopen jaar bovendien allerlei nieuwe regionale afdelingen.

Het communisme maakte in de Sovjet-Unie vele miljoenen slachtoffers, voornamelijk onder dictator Jozef Stalin. Het bekendste symbool van de ideologie zijn de hamer en sikkel. De CJB gebruikt dat symbool ook. "Jongeren voelen de historische belasting minder, het is voor hen vooral een symbool van hun radicale politieke opvatting", zegt Gerrits.

De Hebban Debuutprijs gaat dit jaar naar de schrijver Manik Sarkar. Hij krijgt de literaire prijs voor het boek Ossenkop. Dat is een tragikomisch verhaal over een ambitieuze dorpsslager dat zich afspeelt in de veranderende Nederlandse samenleving van de jaren 70.

De Hebban Debuutprijs, georganiseerd door lezerscommunity Hebban.nl, bestaat sinds 2016. Het is een aanmoedigingsprijs voor nieuwe auteurs van Nederlandstalige fictie. Volgens de organisatie is het de enige juryprijs van Nederland en Vlaanderen waarop ook lezers een grote invloed hebben.

Een jury van ruim honderd lezers selecteert uit een lijst van vijftien boeken vijf titels. Een vakjury, bestaande uit boekverkopers, bibliotheekmedewerkers en Hebban-redacteuren, kiest vervolgens het beste debuut uit die shortlist. Aan de prijs is een geldbedrag van 1500 euro verbonden.

Stijlvast en trefzeker

De jury van de Hebban Debuutprijs vindt dat Ossenkop "met stijlvaste en trefzekere pen" is geschreven en diepe indruk maakt. "De subtiele humor en mooie, zorgvuldige beschrijvingen zorgen ervoor dat zijn vertelstem op iedere pagina duidelijk herkenbaar aanwezig is. Het boek voelt volledig af, alsof er lang aan geschrapt en geschaafd is tot precies datgene overblijft wat de auteur wil vertellen; en geen woord meer."

De 51-jarige Sarkar kreeg de prijs vanochtend thuis in Amsterdam uitgereikt door een van de juryleden, live in de uitzending van Goedemorgen Nederland. "Superleuk, het blijft een kans van één op vijf dus ik ben superblij", zei de winnaar.

Het boek won in april ook al de Hans Vervoort-prijs voor verhalend proza "van neerslachtige en toch opbeurende aard".

Andere genomineerden

De andere genomineerden voor de prijs waren de boeken Lentekind van Harmen van Liemt, Oroppa van Safae el Khannoussi, Rouwdouwers van Falun Ellie Koos en Veronderstellingen van Jorik Leemans.

Eerdere winnaars waren onder anderen Lize Spit, Roxane van Iperen en Antoinette Beumer.

PostNL wil af van de wettelijke verplichtingen om de post te bezorgen. Daarmee reageert het bedrijf op een uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb). Dat oordeelde vanochtend dat de overheid PostNL geen subsidievoorschot van 30 miljoen euro hoeft te betalen.

PostNL had het kabinet daarom gevraagd, omdat het bedrijf verlies lijdt op de brievenbezorging. De kosten stijgen structureel en de hoeveelheid post is met 70 procent gedaald sinds 2009. De postbezorging is daarom niet meer rendabel, zegt PostNL, maar omdat het een wettelijke taak is, kan het bedrijf er niet zomaar mee stoppen.

Het kabinet weigerde financiële steun te geven, waarop PostNL naar de rechter stapte. Volgens de voorzieningenrechter is niet gebleken "dat de financiële situatie van PostNL zo nijpend is", dat het kabinet moet overgaan tot financiële steun. Er kan volgens de rechter ook worden gekozen voor andere maatregelen, zoals versobering van de postvoorziening.

'Onhoudbare situatie'

Volgens PostNL is er nu een "onhoudbare situatie" ontstaan, omdat het verplicht is om vijf dagen per week de post op te halen uit ruim 10.000 brievenbussen en daarvan 95 procent binnen een werkdag te bezorgen. Het bedrijf heeft demissionair minister Karremans van Economische Zaken verzocht om binnen twee maanden te reageren.

PostNL vraagt in totaal om 68 miljoen euro aan overheidssteun. In deze uitspraak ging het om een voorschot van twee keer 15 miljoen euro, voor dit jaar en volgend jaar.

De rechter begrijpt de zorgen van PostNL wel, maar zegt dat het aan de minister en de wetgever is om passende maatregelen te nemen. Zo heeft minister Karremans versoepeling van de regels aangekondigd, maar volgens PostNL blijft een passende oplossing al jaren uit.

Reactie minister

Minister Karremans is niet van plan om de wettelijke verplichting bij PostNL te laten vallen. "De postdienst is belangrijk voor rouwkaarten bijvoorbeeld. Ik ga Nederlanders niet de dupe laten worden van een machtsstrijd tussen PostNL en mij", zegt hij. "PostNL zou het niet moeten laten hangen op 15 miljoen en ze hebben ook niet kunnen aantonen dat het zo nijpend is."

Volgens de minister zijn er andere oplossingen mogelijk: "Ik heb altijd gezegd dat het kabinet maatregelen kan nemen om de deadlines te verruimen. Ik heb al aangekondigd dat te willen doen en op die koers zit ik nog steeds."

Karremans besloot eerder al dat PostNL per 1 juli 2026 brievenbuspost niet langer binnen 24 uur hoeft te bezorgen, maar binnen 48 uur. PostNL zei toen al dat de verruiming van de bezorgtijd niet genoeg is om het bedrijf uit de financiële problemen te helpen.

De prijs voor een huurwoning is in juli dit jaar gestegen met gemiddeld 4,9 procent, meldt het CBS op basis van nieuwe cijfers. De stijging is lager dan een jaar geleden. Toen stegen de prijzen met 5,4 procent, de grootste gemiddelde huurverhoging in 30 jaar tijd.

Dit jaar vallen de cijfers niet veel lager uit. Met name de huurprijzen van de sociale huurwoningen in het bezit van woningcorporaties zijn hard gestegen. De corporaties hebben ongeveer twee derde van die huurwoningen in handen. Daar gaat het dit jaar om een gemiddelde prijsstijging van 5,1 procent.

Sociale huurwoningen van overige verhuurders stegen iets minder hard, met ongeveer 4,7 procent.

Vrije sector

In de vrije huursector stegen de huren minder hard dan in de sociale huursector. Daar gaat het om een stijging van 4,4 procent. Ook dat is lager dan vorig jaar, toen de vrije sectorhuur nog met 5 procent steeg.

Of een huurwoning wordt aangemerkt als sociale huurwoning of vrije sectorwoning hangt onder andere af van de prijs van de woning. Bij de start van een huurcontract moet worden bekeken hoeveel punten de woning waard is. Op basis daarvan wordt een huurprijs vastgesteld.

Komt de prijs boven de 1185 euro uit dan wordt de woning aangemerkt als vrije sector-woning. Woningen onder de 900 euro worden aangemerkt als sociale huurwoning. Als de waarde daartussen valt, wordt het huis aangemerkt als middenhuurwoning.

Huurbevriezing

Dit jaar was er sprake van dat er een huurbevriezing zou komen. De toenmalige coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB sprak af dat de huren van sociale huurwoningen in juli dit jaar en volgend jaar niet omhoog zouden gaan.

Dat leverde verzet op van de woningcorporaties. Door misgelopen huurinkomsten, zouden zij minder woningen kunnen bouwen, was hun verweer. De corporaties stapten naar de rechter om de huurbevriezing aan te vechten.

Na de val van het kabinet trok demissionair minister Keijzer de huurbevriezing in en konden de huren in de sociale sector worden verhoogd.

In het oosten van Afghanistan zijn opnieuw bevingen en naschokken geweest na de zware aardbeving van zondagavond. Het leidt tot de vrees dat het dodental nog verder oploopt.

De laatste beving had een kracht van 5,4 en trof het zuidoosten van Afghanistan. De aardbeving van zondagavond laat lokale tijd had een kracht van 6,0 en veroorzaakte veel schade in de oostelijke provincies Kunar en Nangahar, bij de grens met Pakistan. Dinsdag volgde een nieuwe beving met een kracht van 5,5.

Cijfers over het dodental lopen uiteen. De Taliban hebben het over 2205 doden terwijl de Verenigde Naties het nu houden op 1368 doden. Een getuige zegt tegen persbureau Reuters dat er voortdurend naschokken zijn.

Hulpverlening

Het Taliban-regime heeft de internationale gemeenschap om hulp gevraagd. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zegt dat er dringend vier miljoen dollar (omgerekend ruim 3,4 miljoen euro) nodig is voor levensreddende gezondheidszorg.

Volgens het Rode Kruis is er ruim 26 miljoen euro nodig voor hulp aan slachtoffers. Met het geld wil de Afghaanse hulporganisatie Rode Halve Maan (de zusterorganisatie van het Rode Kruis) slachtoffers voorzien van medische hulp, voedsel en onderdak.

Het Rode Kruis meldt dat hulpverlening in het aardbevingsgebied "ontzettend lastig" is vanwege het onherbergzame landschap, wegen die door puin zijn geblokkeerd en nieuwe naschokken.

Zuid-Azië-correspondent Devi Boerema:

"Het is heel onduidelijk hoeveel mensen zijn omgekomen. Dat komt doordat het gebied slecht bereikbaar is en mensen volgens islamitisch gebruik snel begraven worden. Het is wel duidelijk dat er veel mensen geraakt zijn.

De Taliban vragen voornamelijk om financiële hulp. Doordat veel landen de banden met de Taliban hebben verbroken, is er een groot tekort aan fondsen voor noodhulp."

Na het 80-jarig bestaan vorig jaar viert de Benelux Unie dit jaar opnieuw een feestje: 65 jaar geleden trad "de opheffing van grenscontroles voor personenverkeer" tussen Nederland, België en Luxemburg in werking. In de decennia erna verdwenen geleidelijk steeds meer grenscontroles in Europa.

Genoeg reden om vandaag het glas te heffen, vindt de Unie. Maar valt er nog wel wat te vieren? Want de grenscontroles zijn op veel plaatsen terug.

In het Gelderse grensdorp Beek bijvoorbeeld. Sinds aan de Duitse kant op de A12 de controles op illegale migranten begonnen, nemen veel automobilisten de kleine grensovergangen in Beek. Gevolg: een verkeerschaos door vastlopend sluipverkeer, roekeloos rijgedrag, bijna-botsingen, scheldkanonnades en, als het erg lang stilstond, wildplassers.

Landbouwsluis

Uiteindelijk nam de gemeente Montferland een drastisch besluit: een volledige afsluiting van de grensovergangen in het dorp voor automobilisten.

De afgelopen maanden werden andere oplossingen uitgeprobeerd, zoals eenrichtingsverkeer en de inzet van verkeersregelaars. Dat voldeed niet. Nu komt er een landbouwsluis. Daar kunnen alleen wandelaars, fietsers, tractoren en nooddiensten doorheen.

De afsluiting betekent voor de lokale bevolking kilometers omrijden als ze in Duitsland willen tanken of winkelen, maar er is geen keus, zegt wethouder Jeanette Derksen. "Men heeft ergens een beslissing genomen waar wij overlast van hebben. Als die grenscontroles er niet waren, zouden wij in het weekend geen verkeersregelaars en afzettingen nodig hebben."

Derksen ziet ook liever geen gesloten grensovergangen. Ze pleit voor slimmere manieren om ervoor te zorgen dat de grenscontroles minder overlast veroorzaken, dan kunnen de landbouwsluizen, die nog niet zijn geplaatst in afwachting van een bezwaarprocedure, zo weer weg.

"Je kunt bijvoorbeeld meer mobiele controles houden verder weg van de grens. Dat is niet aan ons, maar kenbaar maken we het zeker. Hoe maakt niet uit, als er maar meer verkeer kan doorrijden met meer snelheid, zodat automobilisten op de snelweg blijven."

Ook oud-politicus Frans Weekers, de hoogste baas van de Benelux Unie, is ongelukkig met de heringevoerde grenscontroles. Ook binnen de Benelux komen er meer, nu België begint met extra controles in treinen en bussen. En dat terwijl de open grenzen in Europa juist hier zijn ontstaan. "Ik ben geboren in Weert, een grensstadje. Toen ik heel klein was stond er nog een douanepost tussen Nederland en België."

Rond 1970 verdwenen bijna alle douaneformaliteiten, maar alleen in de Benelux. "Toen ik jaren later met mijn kleine Kevertje naar Italië ging, zag je nog steeds lange rijen. Alles moest eruit bij de Duitse douane. En in Zwitserland opnieuw en in Italië opnieuw. Nu zie je op bijna alle vliegvelden bordjes met Schengen en non-Schengen."

Het vrije verkeer heeft Nederland veel welvaart gebracht, benadrukt Weekers. "Dat moeten we koesteren. Mensen die over de grens werken en al een paar keer zo'n fuik in zijn gereden zeggen ook: het wordt nu wel heel lastig voor mij om gewoon mijn brood te verdienen. "

Weekers, oud-bewindsman van de VVD ("maar ik zit hier als neutraal secretaris-generaal") ziet tegelijkertijd "een terecht verlangen" vanuit de samenleving om illegale migratie en grensoverschrijdende criminaliteit een halt toe te roepen.

Brexit-scenario

"Maar als je dat verstandig wilt doen, doe je dat niet door die ouderwetse grenscontroles weer in te voeren", stelt hij. "Dan zeg je: kunnen wij samen met een of meer buurlanden die criminaliteit in kaart brengen? Of samen uitzoeken hoe de migratiestromen lopen en dat gezamenlijk aanpakken?"

In plaats van controles bij de grenzen ziet hij gemeenschappelijke patrouilles van meerdere landen voor zich. "En niet noodzakelijkerwijs aan de binnengrenzen van de Benelux of Schengen. Dat kan ook elders, waar de pakkans het grootst is." Door een nieuw politieverdrag gebeurt dat soms al binnen de Benelux.

Weekers waarschuwt voor een Brexit-scenario, als voorbeeld van wat er gebeurt als landen alles op eigen houtje willen doen. "Als je nu kijkt hoe die Brexit is uitgepakt: een verlies aan welvaart en een hoop gedoe aan de grens. De illusie dat we aan onze eigen binnengrenzen alles kunnen controleren, is een soort van Hansje Brinker die de vinger in de dijk probeert te steken. Daar redden we het niet meer mee vandaag."

Het vrije verkeer in de Benelux in 1960 kwam voort uit jarenlang overleg tussen de drie lidstaten:

Goedemorgen! Vandaag hoort PostNL of het subsidie krijgt voor het bezorgen van de post en de Wereldhavendagen in Rotterdam gaan van start.

Eerst het weer: Zon en stapelwolken wisselen elkaar af en in het binnenland kan een enkele bui voorkomen. Bij een matige westenwind wordt het 20 of 21 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Amerikaanse president Donald Trump is van plan vandaag een decreet te ondertekenen waarmee het ministerie van Defensie wordt omgedoopt tot het ministerie van Oorlog, meldt een functionaris van het Witte Huis.

Het is onduidelijk of de naam 'ministerie van Defensie' helemaal verdwijnt of dat het alleen om een toevoeging gaat, maar met het decreet zou defensieminister Pete Hegseth de titel minister van Oorlog kunnen gebruiken in officiële uitingen en publieke communicatie. Hegseth lijkt ernaar uit te kijken, op X plaatste de minister een bericht met in kapitalen 'department of war'.

Naamswijzigingen van ministeries zijn zeldzaam en vereisen goedkeuring van het Amerikaanse Congres, maar daar lijkt Trump weinig tegenstand te krijgen. Naar verwachting gaat de naamswijziging honderden miljoenen dollars kosten, omdat onder meer briefpapier en documenten in het Pentagon en op militaire bases gewijzigd moeten worden.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Modeontwerper en zakenman Giorgio Armani (91) is gisteren overleden. "De laatste koning van de mode", kopte een Italiaanse krant. Armani was een laatbloeier en tot op het laatst actief in zijn bedrijf. Een overzicht van zijn indrukwekkende carrière:

Fijne dag!

In Duitsland wordt vandaag de krachtigste supercomputer van Europa gepresenteerd: Jupiter. De computer kan vele honderden biljarden (vijftien nullen) berekeningen per seconde uitvoeren. Dat is vergelijkbaar met bijna een miljoen moderne smartphones, volgens het onderzoekscentrum waar Jupiter staat.

Jupiter is de op drie na krachtigste supercomputer ter wereld. In de Verenigde Staten staan drie computers die volgens een internationale standaard in staat zijn om meer dan een 1000 biljard berekeningen per seconde uit te voeren. Jupiter moet die snelheid later ook kunnen halen.

Kunstmatige intelligentie en onderzoek

Het Belgische bedrijf Textgain heeft de afgelopen maanden al gebruikgemaakt van Jupiter, vertelt directeur Guy De Pauw aan de NOS. "Om te testen of alles werkt, mogen we proefdraaien met 300.000 uur rekenkracht." Omdat Jupiter bestaat uit meerdere computers die tegelijk werken, heeft de supercomputer daar niet ook echt zoveel uur voor nodig. Grote berekeningen zijn daardoor veel sneller klaar. "We hebben nu ongeveer de helft gebruikt", zegt De Pauw.

Textgain ontwikkelt computerprogramma's om in alle officiële Europese talen scheldwoorden, dreigementen en andere haatdragende berichten op het internet te herkennen. "Een AI-programma kan dat niet vanzelf: dat moet je hem leren aan de hand van voorbeelden en instructies." Dat proces heet het trainen van AI.

"De basis maken we op Lumi, een supercomputer in Finland. De uren rekenkracht die we voor Jupiter hebben gekregen, gebruiken we om ons AI-programma bij te trainen. Daarmee maken we kleinere variaties. Bijvoorbeeld gericht op één specifieke taak, zoals het herkennen van doodsbedreigingen."

Rekenkracht van supercomputers

Supercomputers zijn niet zomaar een-op-een met elkaar te vergelijken, omdat de snelheid afhangt van het soort berekening. Een klimaatberekening is bijvoorbeeld anders dan het ontwikkelen van een AI-toepassing.

De internationale organisatie TOP500 ontwikkelde een standaard om toch een indruk te krijgen van de krachtigste computers ter wereld. Dat wordt uitgedrukt in hoeveel biljard berekeningen per seconde (petaFLOPS) de computer kan uitvoeren.

Dit soort supercomputers is vooral interessant voor wetenschappelijke berekeningen en de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie, zegt Jannis Teunissen, onderzoeker bij het Centrum Wiskunde & Informatica (CWI) in Amsterdam.

"Veel onderzoekers in Nederland hebben baat bij meer rekenkracht", zegt Teunissen. "Met meer rekenkracht kun je bijvoorbeeld een grotere simulatie uitvoeren of meer details meenemen in je berekening, bijvoorbeeld als je het weer op lokaal niveau goed wil voorspellen."

"Meestal is het niet zo dat je met meer rekenkracht 'opeens' een nieuw probleem kunt oplossen. Maar een stap groter of nauwkeuriger kan wel maken dat de uitkomst nuttig is. Stel dat je wil berekenen hoe de luchtstroom langs een Formule 1-auto beweegt. Met meer details wordt zo'n simulatie nauwkeuriger en betrouwbaarder, wat kan helpen om de auto zo te ontwerpen dat hij sneller gaat."

'Laten zien dat we dit in Europa kunnen'

Voor Textgain is er naast de rekenkracht nog een voordeel. "Het onderzoekscentrum van Jupiter kent de computer van binnen en buiten. Zij kunnen dus ook meekijken naar onze code en de instellingen, waardoor we uiteindelijk minder uren rekenkracht nodig hebben. Ons AI-programma is daardoor uiteindelijk sneller 'klaar'. Al zal het nooit helemaal af zijn, we zullen het moeten blijven bijtrainen."

Waarom maakt Textgain geen gebruik van supercomputers in de VS, die nog krachtiger zijn? "Dat is ook een beetje principe", zegt De Pauw. "Ik vind het belangrijk dat we ook in Europa plekken hebben om dit soort AI-programma's te ontwikkelen. Dat we laten zien dat we dit ook in Europa kunnen bouwen en niet afhankelijk zijn van de Amerikanen."

Nederland heeft ook een supercomputer: Snellius. Die is alleen bedoeld voor niet-commercieel gebruik, zoals onderzoek. Snellius heeft volgens de laatste TOP500-meting een kracht van bijna 25 petaFLOPS, maar kan in theorie bijna 38 petaFLOPs halen.

Dit jaar ging NOS op 3 daar op bezoek, zie deze video:

Twee mannen hebben de rekening van een hospice in Ermelo geplunderd en meer dan 100.000 euro uitgegeven aan luxe spullen. De diefstal kwam aan het licht toen de penningmeester de bankrekening bekeek.

Marcel Celie ontdekte dat er grote bedragen waren afgeschreven van de rekening. "Ik zag dat er betalingen waren gedaan met een bankpas van ons voor hele grote bedragen in luxe zaken in Amsterdam en Zaandam", zegt de penningmeester tegen Omroep Gelderland.

"We doen nooit pinbetalingen, we doen alles altijd digitaal", zegt Celie. De politie onderzoekt hoe de twee mannen precies aan de bankpas met de pincode zijn gekomen en denkt daarbij ook aan phishing.

De penningmeester van het hospice, een huis waar mensen die terminaal ziek zijn de laatste periode van hun leven doorbrengen, denkt dat de dieven de pinpas uit de brievenbus hebben gestolen.

Beelden getoond

Het steekt Celie dat de twee de pas "gebruikt hebben voor luxe dingen voor zichzelf" terwijl er in het hospice mensen verblijven die in hun laatste levensfase zitten. "Met dat geld zouden we dingen kunnen doen die het leven voor hen een stuk aangenamer zouden kunnen maken", aldus Celie.

In het programma Plaats Delict van RTV Oost en Omroep Gelderland zijn beelden getoond van de twee mannen die er lustig op los winkelen in Amsterdam, Zaandam en Antwerpen.

In de uitzending hieronder toont Plaats Delict beelden van de twee mannen:

De Amerikaanse president Donald Trump is van plan vrijdag een decreet te ondertekenen waarmee het ministerie van Defensie wordt omgedoopt tot het ministerie van Oorlog. Dat meldt een functionaris van het Witte Huis.

Uit het decreet, ingezien door verschillende Amerikaanse media, blijkt nog niet of het om een volledige naamswijziging gaat. Het is onduidelijk of de naam 'ministerie van Defensie' helemaal verdwijnt of dat het alleen om een toevoeging gaat.

Met het decreet zou defensieminister Pete Hegseth de titel minister van Oorlog mogen gebruiken in officiële uitingen en de publieke communicatie. Hegseth lijkt ernaar uit te kijken, op X plaatste hij een bericht met in kapitalen 'department of war'.

Naamswijzigingen van ministeries zijn zeldzaam en vereisen goedkeuring van het Amerikaanse Congres, maar daar lijkt Trump weinig tegenstand te krijgen. De Republikeinen hebben kleine meerderheden in zowel de Senaat als het Huis van Afgevaardigden.

De BBC heeft de tekst van het decreet kunnen inzien en meldt dat daarin het volgende staat: "De naam 'Ministerie van Oorlog' brengt een sterkere boodschap van paraatheid en vastberadenheid over vergeleken met 'Ministerie van Defensie', dat alleen de nadruk legt op defensieve mogelijkheden."

Honderden miljoenen

De naamswijziging gaat naar schatting honderden miljoenen dollars kosten, omdat onder meer briefpapier en officiële documenten in het Pentagon en op militaire bases gewijzigd moeten worden.

Vanaf de Amerikaanse onafhankelijkheid in 1789 tot aan 1947 heette het huidige ministerie van Defensie het ministerie van Oorlog. Na de oorlog werden het leger, de marine en de luchtmacht samengevoegd waarna voor de naam ministerie van Defensie werd gekozen. Daarmee werd de nadruk gelegd op het voorkomen van oorlogen.

Trump suggereert al langer dat hij een naamsverandering wil doorvoeren. Vorige maand verdedigde hij het plan tegenover journalisten met de woorden: "Defensie is te defensief en we willen defensief zijn, maar we willen ook offensief zijn als dat moet." Ook Hegseth verklaarde al dat de naamswijziging "niet alleen om woorden gaat. Het gaat om de krijgersmentaliteit".

Correspondent Verenigde Staten Rudy Bouma:

"De naamsverandering is opmerkelijk, want Trump zei in zijn inaugurele reden dat hij herinnerd wil worden als vredesstichter en verbinder. Deze zomer noemde hij zichzelf op Truth Social zelfs 'vredespresident'. Maar hij sloeg direct na zijn aantreden ook oorlogstaal uit. Zo sloot hij militair geweld niet uit om het Panamakanaal en Groenland in Amerikaanse handen te krijgen.

Voor defensieminister Hegseth is het niet de eerste naamsverandering. Hij gaf ook Fort Bragg en Fort Hood hun oorspronkelijke naam terug. De regering-Biden had ze omgedoopt omdat ze zijn vernoemd naar geconfedereerde generaals, die voor behoud van de slavernij vochten. Hegseth doopte op zijn beurt een schip om dat de naam droeg van de vermoorde homoseksuele politicus Harvey Milk, uitgerekend in de Pride-maand.

Het feit dat Trump het Congres passeert bij de naamsverandering van het Pentagon past in een patroon. Zo oordeelde een rechter vorige week nog in hoger beroep dat Trump het parlement niet had mogen negeren bij het bevriezen van door het Congres goedgekeurde hulpfondsen en het invoeren van hoge importheffingen. Ook voor een luchtaanval op een vermoedelijk drugsschip in de Caribische zee was eigenlijk Congres-autorisatie nodig, zeggen juridische experts."

In Marokko is Nasser Zefzafi, protestleider van de Hirak-beweging, voor het eerst sinds zijn arrestatie in 2017 in het openbaar verschenen. Hij heeft tijdelijk verlof gekregen van zijn gevangenisstraf van twintig jaar om bij de begrafenis van zijn vader Ahmed Zefzafi te kunnen zijn.

Het is niet voor het eerst dat Zefzafi verlof had, maar deze keer kreeg hij ook de mogelijkheid om een korte toespraak te houden vanaf het dak van zijn ouderlijk huis in Al Hoceima.

Zefzafi werd in 2018 veroordeeld voor zijn rol in de Hirak-protesten die begonnen in de noordelijke Rif-regio van Marokko. Naar aanleiding van de dood van een visverkoper, Mohcine Fikri, waren er in 2016 en 2017 aanhoudende protesten in heel het land. De demonstranten eisten betere sociale voorzieningen en meer democratie.

In 2017 maakte de Marokkaanse overheid een einde aan de protesten door Zefzafi en zijn voornaamste medestanders te arresteren. De schok in Marokko was groot toen in 2018 Zefzafi en andere prominenten van de protestbeweging werden veroordeeld tot straffen van 15 tot 20 jaar, omdat ze de staatsveiligheid in gevaar zouden hebben gebracht.

Ook vanuit het buitenland kwam er kritiek. Zo leidde kritiek van de toenmalige Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Stef Blok, over de hoogte van de straffen tot een diplomatieke rel tussen Rabat en Den Haag.

Hoop op gratie

Sinds de veroordeling van de activist leeft er bij veel Marokkanen de hoop dat hij alsnog gratie krijgt en eerder vrij komt. Met het publieke optreden van vandaag is die hoop weer nieuw leven ingeblazen.

Publicist Saïd Bouddouft was vanuit Nederland nauw betrokken bij de Hirak-protesten. "De mensen verwachten toch op een of andere manier dat hij vrij gaat komen. De protesten zijn dan wel verstomd, maar dat gevoel blijft bestaan," zegt Bouddouft.

Voor het ouderlijke huis van Zefzafi verzamelde zich een menigte. Het beeld deed denken aan het protest in 2016.

Publiciste en activiste Ahlam Benali is de vrouw van één van de prominente activisten die inmiddels is vrijgekomen. Ze volgde de begrafenis vanuit Nederland op een livestream. "Het was een erg bijzonder moment. Verdrietig, maar tegelijkertijd ook blij. Verdriet om het verlies van zijn vader, maar ook blijdschap omdat de mensen Nasser Zefzafi weer even konden zien," vertelt Benali.

Veelvuldig worden beelden gedeeld van Zefzafi op het dak van zijn ouderlijk huis. Tussen de zwarte vlaggen die symbool staan voor de jaren van zijn afwezigheid, sprak hij de menigte voor het huis toe: "We hebben altijd gezegd, we zijn bereid om alles op te offeren in het belang van dit land."

Het moment van de toespraak gaf Benali vooral een gevoel van déjà-vu: "Het was emotioneel om hem weer zo tussen de mensen te zien, een opluchting en een teken dat de Hirak-beweging nog steeds leeft." De hoop en de verwachting dat Zefzafi wordt vrijgelaten, waren sterk aanwezig bij de mensen die zich bij het huis hadden verzameld, zegt Benali: "De roep om zijn vrijlating is luider dan ooit."

Volgens Bouddouft heeft de overheid een risico genomen door Zefzafi tijdens dit verlof meer vrijheid te geven. "Hij zal ongetwijfeld instructies hebben gehad voor die toespraak. Er zal hem te verstaan zijn gegeven dat hij de mensen mocht toespreken, maar dat hij het niet te gek mocht maken. Daar viel in de toespraak weinig van te merken."

'Vrije mannen en vrouwen'

Zefzafi gebruikte de toespraak vooral om het werk van zijn vader te eren. "Mijn vader is de vader van alle vrije mannen en vrouwen." Ook benadrukte hij dat zijn vader zich heeft ingezet voor heel Marokko. Ahmed Zefzafi was in de afgelopen zeven jaar de voornaamste pleitbezorger voor de vrijlating van zijn zoon en de andere veroordeelde Hirak-activisten. Aan het begin van dit jaar werd vastgesteld dat hij leed aan kanker, de ziekte waaraan hij uiteindelijk ook is overleden.

Terwijl zijn vader naar zijn laatste rustplaats wordt gebracht in het nabijgelegen stadje Ajdir, zijn er op beelden op sociale media mensen te zien met een simpel stukje papier in hun handen met daarop de tekst: 'Het volk wil Nasser vrij'.

Ook in Marokko zoeken burgers, journalisten en onderzoekers sociale media op met de vraag aan de staat om tot verzoening te komen en de Hirak- kwestie voor eens en voor altijd af te sluiten.